Dau Nanumi Koya Tikoga
Au vakadinadinataka ena yalo malumalumu, ka masulaka, ni da na dau nanumi Koya tikoga—ena veigauna kece, ena veika kece, kei na veivanua kecega eda sa tiko kina.
Kemuni na taciqu kei na ganequ lomani, niu a se veiqaravi tu e Esia, ra dau taroga na tamata ena so na gauna, “Elder Gong, lewe vica na tamata era tiko ena iWasewase ni Lotu e Esia?”
Au kaya, “Veimama na iwiliwili ni tamata e vuravura—3.6 na bilioni.”
A taroga e dua, “E dredre li me nanumi taucoko na yacadra?”
Na nanuma tiko—kei na guiguileca—e sa tiki ni bula ena veisiga. Me ivakaraitaki, dua na gauna, ni oti na nona vaqara ena veivanua kece na nona talevoni tuberi vou, a navuca na watiqu me qirita mai na dua tale na talevoni. Ni sa rogoca o koya ni taqiri na nona talevoni, a vakananuma na watiqu, “O cei beka e qiriti au oqo? Au se sega ni solia na naba oya kivua e dua!”
Na nanuma tiko—kei na guiguileca—sa tiki talega ni noda itosotoso tawamudu. Na gauna, galala ni digidigi, kei na ivakananumi e vukea na noda vuli, tubu, kei na vakalevutaki ni vakabauta.
Ena qaqa ni sere ni lotu taleitaki:
Ena veimacawa, ni vakayagataki na sakaramede, eda veiyalayalati meda dau nanumi Koya tikoga. Ni vakayagataki e vica mai na sivia ni 400 na itoma ni ivolanikalou ki na vosa nanuma, oqo e ono na sala eda rawa ni dau nanumi Koya kina.
iMatai, sa rawa ni da dau nanumi Koya tikoga mai na noda yalodei voli ki na Nona veiyalayalati, yalayala, kei na veivakadeitaki.
Sa dau nanuma na Turaga na Nona veiyalayalati tawamudu—mai na gauna i Atama ki na siga ni kawa i Atama “ena taura matua na dina, ka rai cake, sa na qai rai sobu ko Saioni, ka na yavala taucoko na lomalagi ena marau, ka na sakure na vuravura ena reki.”
Sa dau nanuma na Turaga na Nona yalayala, oka kina na yalayala e so me vakasokomuni Isireli sa veiseyaki tu ena iVola i Momani: E Dua Tale na iVakadinadina kei Jisu Karisito kei na yalayala e so ka soli kivei ira yadua na lewenilotu kei na daukaulotu ka sa nanuma na talei ni tamata.
Sa dau nanumi ka vakadeitaki ira na veimatanitu kei na tamata na Turaga. Ena veisiga oqo ni lomaocaoca kei na veilecayaki, “sa vakararavi ko ira e so ena qiqi ni valu, e so tale ena ose: ia koi keda eda sa vakararavi ga ena yaca i Jiova na noda Kalou,” ka sa tuberi “iko me vaka eliu.” Ena “gauna ni veivakararawataki,” eda “nanuma ni na sega ni vakadaroi na cakacaka ni Kalou, ia ena vakadaroi ga na cakacaka ni tamata.”
iKarua, sa rawa ni da dau nanumi Koya tikoga ena vakavinavinakataki cecekia ni Nona veivakayarayarataki ki na noda bula.
Na veivakayarayarataki ni Turaga ki na noda bula e sa dau vakilai rawarawa ni da nanuma na veika sa yaco oti. Me vaka a tukuna na filisofa ni Lotu va-Karisito o Søren Kierkegaard: “Me sa kilai vakamatata na bula vakanadaku. Ia … me na bulataki ena rai ki liu.”
Na tinaqu lomani a marautaka wale toka ga oqo na ika 90 ni nona siganisucu. A vakadinadinataka ena vakavinavinaka o koya na veivakalougatataki ni Kalou ena veigauna bibi ena nona bula. Na tuva kawa, ivakarau matau vakamatavuvale, kei na veimaliwai vakamatavuvale e vukei keda nida nanuma vakamatata na veika sa oti, ni vakarautaki voli na ituvatuva mai liu kei na inuinui. Na ituvatuva ni dodonu ni lewa vakamatabete kei na veivakalougatataki vakapeteriaki sa ivakadinadina ni veivakayarayarataki ni Kalou ki na kawa tamata taucoko.
O sa bau vakasamataki iko tu me vaka na nomu ivola bula voli ni veivakananumi—vakavotui voli ena sala cava kei na iwalewale o digidigi kina mo nanuma?
Me ivakaraitaki, niu se gone, au a vinakata voli meu qito basketball e koronivuli. Au a vakatovotovo vakawasoma. Dua na siga a dusia na dauniveivakatavulici e rua na neimami dauqito 6 na fiti 4 na idi (1.93 na mita) kei na 6 na fiti 2 na idi (1.88 na mita) ka kaya vei au, “Au rawa ni biuti iko ena timi, ia o na rairai sega ni qito.” Au nanuma na nona qai veivakayaloqaqataki, “Vakacava mo tovolea mada na soka? O na vinaka kina.” A kaila na noqu matavuvale niu vakacuruma na imatai ni noqu kai.
Sa rawa ni da nanumi ira ka solia vei keda e dua na gauna, kei na ikarua ni gauna, ena yalodina, yalovinaka, yalovosota, kei na veivakauqeti. Ka da rawa ni yaco me dua era nanuma na tani ena gauna era gadreva vakalevu kina na veivuke. Na nanumi voli ena vakavinavinaka ni nodra veitokoni na tani kei na veivakayarayarataki ni Yalotabu e sa dua na sala eda nanumi Koya kina. E sa dua na sala eda wilika kina na noda veivakalougatataki e vuqa ka raica na veika sa cakava na Kalou.
iKatolu, sa rawa ni da dau nanumi Koya tikoga ena nuitaki ni Nona veivakadeitaki kivei keda na Turaga “ko koya sa veivutunitaka na nona ivalavala ca, ena vosoti, ia koi au, na Turaga, au na sega ni nanuma tale na nona ivalavala ca.”
Ni da veivutuni vakataucoko, oka kina na vakatusai kei na biu laivi vakadua ni noda ivalavala ca, eda taroga vata kei Inosi, ni sa vakatikitiki tani na noda cala, “Ena rawa vakaevei Turaga?” ka rogoca na kena isau “Ena vuku ni nomu vakabauti Karisito” kei na Nona veisureti ni “vakananumi au.”
Ni da sa veivutuni rawa ka ra sa okati keda meda kilikili na iliuliu ni matabete, sa sega ni dodonu meda tomana tikoga na vakatutusa ni ivalavala ca sa oti. Me da bula dodonu e sega ni kena ibalebale ni da sa vinaka sara. Na ituvatuva ni bula marau nei Tamada Vakalomalagi sa sureti keda meda tiko vakacegu voli ena noda itosotoso ni bula ka yaco ena dua na siga meda na vinaka sara ena vuku i Karisito, sega ni dau lomaleqa, cudrucudru, se tawamarau ena noda bula veilecayaki nikua. Nanuma, sa kila o Koya na ka taucoko eda sega ni vinakata kivua e dua tale me kila me baleti keda—ka sa lomani keda tikoga.
So na gauna e vakatovolea na bula na noda nuitaka na loloma i Karisito, lewa dodonu, kei na vakatulewa vakakina na Nona veisureti galala me vakatara na Nona Veisorovaki me vakabulai keda ni da vosoti ira na tani kei keda talega.
A sasaga cakacaka e dua na goneyalewa ena dua tani na vanua vaka-daunivolaitukutuku, ia a dau yaloca na vakailesilesi ka dau lesia na cakacaka. Kaya o koya kivua, “Ena noqu saini, au vakadeitaka vei iko o na sega ni dua na daunivolaitukutuku ia ko na keli qara ni valelailai.” Sa ikoya na marama duadua ga ka keli qara ni valelailai voli kei na dua na ilala ni turaga.
Ena veiyabaki emuri, a yaco na marama oqo me dua na ivakalesilesi. Dua na siga a yaco mai e dua na turaga ka gadreva voli na nona saini me baleta e dua na cakacaka.
A taro o koya, “O nanumi au li?” E sega ni rawa vua.
A kaya o koya, “O sega ni nanumi au, ia au nanumi iko. Ena nomu saini, o a vakadeitaka niu na sega ni dua na daunivolaitukutuku. Ena nomu saini, o a vakatalai au meu laki keli qara ni valelailai, na marama duadua ga kei na dua na ilala ni turaga.”
A tukuna o koya vei au, “Au vakila ni sa dodonu meu qarava vakavinaka cake na turaga oya mai na nona a qaravi au—ia e sega ni tiko vei au na kaukauwa oya.” So na gauna e sega ni tiko vei keda na kaukauwa oya, ia e sa rawa ni kune ena nanumi ni Veisorovaki ni noda iVakabula o Jisu Karisito.
Ni sa lawakitaki na veidinadinati, sa tawarawa na tatadra, kavoro na uto, ka kavoro tale, ni da vinakata na lewa dodonu ka gadreva na loloma, ni da cudrucudru ka rarawa, ni sa gadrevi meda kila na ka me vakabibitaki kei na ka me biu laivi, sa rawa ni da dau nanumi Koya tikoga. Sega ni dau yaloca soti na bula me vaka e rawa vakakina ena so na gauna. Na Nona loloma vakalou sa rawa ni vukei keda me da kunea na noda sala, na dina, kei na bula.
Ni da nanuma na Nona vosa kei na ivakaraitaki, eda na sega ni vakacalai se vakacalai ira na tamata.
A cakacaka vaka-mekeniki na tamai noqu itokani. Na nona cakacaka yalodina a vakatakilai ena savai vakamatau ni ligana. Dua na siga, a tukuna e dua ena valetabu ki na tamai noqu itokani ni sa dodonu me savata na ligana ni bera ni veiqaravi ekea. E sega ni via vakacalai kina, a tekivu savata na tamata vinaka oqo na veleti ni matavuvale ena liga kei na wai sovusovua ni bera ni curuma na valetabu. O koya sa vakatakarakarataki ira na “cabe cake ki na ulunivanua i Jiova” ka “tu ena nona yasana tabu” ena liga savasava kei na yalo savasava.
Kevaka e tiko vei keda na yaloca, cudrucudru, se veivakaduiduitaki se sa dodonu meda kere veivosoti mai vei ira na tani, sa kena gauna oqo me caka kina.
iKava, sa sureti keda o Koya meda nanuma ni sa dau kidavaki keda o Koya ki vale.
Eda vuli ena vakatataro kei na vakasaqaqara. Yalovinaka kakua ni cegu na vakadidike me yacova ni o sa rawata—ena vosa nei T. S. Eliot—“na vanua o tekivu kina ka kila na vanua oya ena matai ni gauna.” Ni ko sa vakarau tu, yalovinaka dolava tale na yalomu ki na iVola i Momani, ena matai ni gauna. Yalovinaka masu tale ena yalo dina, ena matai ni gauna.
Nuitaka na vakanananu seavu makawa oya. Laiva me vakalevutaka na nomu vakabauta. E sega ni dua na ituvaki eda na sega ni rawa ni lesu tale kina, vua na Kalou.
Era vakamasuti keda na parofita makawa kei na gauna oqo meda kakua ni vakatara na leqa lalai, caka cala, se malumalumu e so—nodra na tani se noda—me vakavuna meda calata na dina, veiyalayalati, kei na kaukauwa veivueti e so ena Nona kosipeli vakalesui mai. Oqo sa bibi sara ena dua na lotu eda tubu yadua kina ena noda veiqaravi tawamacala. A kaya na Parofita o Josefa, “Au a se sega ni bau kaya niu taucoko; ia e sega ni dua na cala ni veivakatakila au vakatavulica.”
iKalima, sa rawa ni da dau nanumi Koya tikoga ena Siga ni Vakacecegu ena sakaramede. Ena icava ni Nona ilesilesi vakayago kei na vakatekivu ni Nona ilesilesi sa tucake tale—na gauna ruarua—a taura kina na noda iVakabula na madrai kei na waini ka kerea meda nanuma na Yagona kei na Nona dra, “ni dou sa cakava wasoma oqo dou na nanuma na aua oqo au a tiko vata kina kei kemudou.”
Ena cakacaka vakalotu ni sakaramede, eda vakadinadinataka vua na Kalou na Tamada ni da sa lomasoli meda taura na yaca ni Luvena ka dau nanumi Koya ka muria na Nona ivunau, sa solia o Koya kivei keda, ka me na tiko ga vata kei keda na Nona Yalotabu.
Me vaka e vakatavulica o Amuleki, eda nanumi koya ni da masulaka na noda iteitei, noda manumanu, noda veivale kei na gauna eda nanumi ira kina na dravudravua, na luvawale, na tauvimate ka rarawa tu.
Kena itinitini, na ikaono, sa sureti keda na iVakabula meda dau nanumi Koya me vaka ni sa dau nanumi keda o Koya.
Ena Vuravura Vou, a sureti ira na tiko rawa na noda iVakabula vakaturi cake tale mera lako mai, vakayadua, mera daramaka na ligadra ki na sarisarina ka tara talega na we ni vako ena Ligana kei na Yavana.
Sa vakamacalataka na tucake tale na ivolanikalou ni na “cokoti vata tale na veitiki ni yago me vaka eliu,” ka na “sega ni yali kina e dua na drauniulu.” Ni sa vaka tu oya, yalovinaka navuca ni se vakatakilai tu ga ena yago momona vakaturi cake tale ni iVakabula na we ni mavoa ena Sarisarina kei na we ni vako ena Ligana kei na Yavana.
Ena veigauna eso, sa dau vakamatei na tamata vakayago ni ra vakoti ena kauveilatai. Ia na noda iVakabula duadua ga, o Jisu Karisito, se nanumi keda voli ga ena vakatakilai ni mawe e so ni Nona loloma savasava. Sa i Koya duadua ga e vakataucokotaka na parofisai ni mai laveti cake ena kauveilatai me rawa ni kauti keda yadua mai, ena yacada, ki Vua.
A cauraka na noda iVakabula:
“Io, ena guilecava beka, ia koi au kau na sega ni guilecavi iko.
“Raica, kau sa ceuti iko ena qeteqete ni ligaqu.”
Sa vakadinadinataka o Koya: “Raica sai au ga sa laveti cake. Ko i au ko Jisu ka a lauvako ki na kauveilatai. Raica sa i au na Luve ni Kalou.”
Au vakadinadinataka ena yalo malumalumu, ka masulaka, ni da na dau nanumi Koya tikoga—ena veigauna kece, ena veika kece, kei na veivanua kecega eda sa tiko kina. Ena yaca tabu savasava i Jisu Karisito, emeni.