E Tiko na Kaukauwa ena iVola Oqo
Na kaukauwa cecere duadua mai na iVola i Momani sai koya na noda voleka yani vei Jisu Karisito.
Ena vuku ni so na itukutuku cala me baleta na Lotu a tarova kina na matanitu o Ghana enai ka 14 ni June, 1989, na veitavi qaravi kece ni Lotu i Jisu Karisito ni Yalododonu Edaidai ena vanua taucoko vaka-Aferika o ya. A vesuka kece na matanitu na iyautaukeni kece ni Lotu, ka sogo kece na veiqaravi kece ni kaulotu. O ira na lewe ni Lotu ka ra vakatoka na gauna oqo me “buto-leka” era cakava na nodra vinaka taucoko mera bulataka tiko na kosipeli sega kina na soqoni ni tabana se veitokoni ni daukaulotu. A vuqa sara na italanoa veivakauqeti ni nodra vakacaudreva tiko na lewenilotu na rarama ni kosipeli ena nodra sokalou tiko ga e vale ka veiqaravi vakai ira vaka-dauveituberi ka dauveisiko ena vuvale.
Toso na gauna sa mai wali kina na duidui nanuma oqo, ia ena 29 ni Noveba, 1990, sa mai oti kina na buto-leka o ya ka tomani tale na itaviqaravi ni Lotu. Tekivu mai kea sa totoka tu mai na veimaliwai ni Lotu kei na matanitu o Ghana.
O ira na lewenilotu era bula curuma mai na buto-leka o ya a totolo sara na nodra raica na veivakalougatataki a yaco mai ena gauna duatani o ya. A vaqaqacotaki na nodra vakabauta e vuqa mai na veika dredre era a sotava. Ia e dua na veivakalougatataki ni buto-leka o ya a yaco mai ena dua na sala e duidui sara.
E dua na ovisa cauravou o Nicholas Ofosu-Hene a lesi me laki yadrava tiko e dua na valenilotu ni LDS ena gauna ni buto-leka o ya. A nona itavi me raica tiko na valenilotu o ya ena bogi. Ni sa yaco yani o Nicholas ena imatai ni gauna e valenilotu, a raica sara ni ra sa kabuwacara tu na veika kece, na pepa, ivola, kei na iyaya. Ena loma ni soqosoqowa oqori, a raica sara e dua na iVola i Momani. A tovolea sara me kakua ni kauwaitaka na ivola baleta ni sa tukuni oti tiko vua ni ivola butobuto. Ia a vakauqeti vakurabuitaki kina na yalona. E muri, sa sega tale ni rawa vua me kua ni kauwai ki na ivola. Sa mani tomika cake. Sa vakauqeti na yalona me sa tekivu wilika. A wiliwili ena bogi taucoko, ka tuturu na wai ni matana e baluna ni sa wilika tiko.
Na imatai ni gauna a tomika cake kina, a wilika taucoko na 1 Nifai. Na ikarua ni gauna, a wilika taucoko na 2 Nifai. Ni sa yacova yani na 2 Nifai wase 25, a wilika sara na kena oqo: “Ia eda sa tukuni Karisito, ka rekitaki Karisito, ka vunautaki Karisito, ka parofisaitaki Karisito, ia eda sa vola na ka sa vakatakilai vei keda, me ra kila kina na noda kawa na sala me bokoci kina na nodra ivalavala ca.”
Ena gauna o ya sa vakila kina vakaukauwa o Nicholas na Yalotabu ka sa tekivu me mamakeukeu. Sa mai kila ni nona wiliwili o ya sa ciqoma kina e vica na veivakauqeti vakayalo ni ivola oqo sa ivolanikalou, na kena e dodonu vinaka se qai bau wilika. Sa kila kina ni o ira na Yalododonu Edaidai, ena kena veibasai a rogoca, era vakabauti Jisu Karisito vakaukauwa sara. Ni sa oti na buto-leka ka ra lesu na daukaulotu ki Ghana, e ratou a lewena na Lotu o Nicholas, kei na watina, kei na luvedrau. Niu raici koya ena yabaki sa oti, sa komada tu ni ovisa ka sa veiqaravi tiko vaka-peresitedi ni Tikina o Tamale Ghana ena Lotu. A kaya: “Na Lotu sa mai veisautaka na noqu bula … kau sa vakavinavinaka vua na Kalou Sa Cecere Sara ena nona liutaki au ki na kosipeli oqo.”
E dua tale na kai Ghana o Alibert Davies, a gole vata kei nona itokani ki na dua na neimami valenisoqoni, me laki bose ni mataveiliutaki kina o nona itokani. Ni waraki nona itokani tiko, a wilika sara o Alibert e dua na ivola a raica ni toka e kea. Ni sa oti na bose, sa vinakata sara o Alibert me kauta i nodratou na ivola o ya. Sa mani vakadonui me kauta na ivola o ya vakakina e dua na iVola i Momani. Ni sa yaco i nodratou, sa tekivu me wilika na iVola i Momani. Sa sega ni rawa vua me biuta sobu na ivola. A wiliwili ena cina kadrala me yacova na 3:00 na kaloko ena mataka. A cakava tiko vaka oqori ena vica na bogi, ka sa uabaleti ena ka sa wilika tiko ka vakila. Ena gauna oqo sa lewena tiko na Lotu o Alibert.
A tekivuna o Angelo Scarpulla na nona vuli volatabu ena nona vanua mai Itali ni se qai yabaki 10. Sa mani yaco sara me bete ka veiqaravi ena nona lotu ena yalodina. Ena dua na gauna sa vaka me veivukiyaki na nona vakabauta, ka saga tale ka yaco mai na madigi me tosoya na nona vuli. Na levu ga ni nona vuli, na levu cake ni nona kauwai. Na veika sa wilika ka vakila ni a yaco dina e dua na vukitani raraba mai na vunau dina a vakavulica o Jisu kei ira na iApositolo taumada. Sa mani tekivu vasaqara o Angelo na Lotu dina ni Kalou ena veimatalotu ia a sega ni vakacegui me vuqa vata na yabaki.
Dua na siga a sota kei na rua na lewe ni Lotu rau a vukei ira tiko na daukaulotu mera vakasaqarai ira na tamata mera vakavulica. A vakila ni taleitaki rau ka marautaka na rogoca na nodrau itukutuku. A ciqoma kina o Angelo ena lomana dina e dua na iVola i Momani.
Ena yakavi o ya sa tekivu me wilika na ivola o ya. A uabaleti ena reki. Ena kaukauwa ni Yalotabu, sa solia na Kalou vei Angelo e dua na veivakadeitaki e lomana ni iVola i Momani ena kunea kina na dina a vakasaqara tu mai ena vuqa na yabaki. A curumi koya e dua na yalo vakacegu kamica. Na veika sa wilika ka vulica maivei rau na daukaulotu sa vakadeitaka na kena usutu ni a yaco e dua na vukitani raraba, ia a vulica talega ni Lotu dina ni Kalou sa vakalesuimai ki vuravura. Ni oti ga vakalailai, sa papitaiso sara o Angelo ki na Lotu. Niu raici koya ena imatai ni gauna, sa peresitedi tu ni Tabana o Rimini Italy ena noda Lotu.
Na veika e ratou a sotavabula o Nicholas, Alibert, kei Angelo ena iVola i Momani sa tautauvata kei na ka a sotava o Parley P. Pratt:
“Au a cega [na ivola] ni guta na yaloqu. … au a wilika ena siga taucoko; sa kani oca vei au na kana, au sa sega ni gadreva na kakana; sa ka ni oca vei au na moce … ni sa bogi mai, ni sa vinaka cake meu wiliwili ka kakua ni moce.
“Niu sa wiliwili, sa sobuti au mai na yalo ni Turaga, kau sa kila ka raica kina ni ivola o ya sa ka dina, ni sa vakamatatataki ka vakadinadinataki me kila kina e dua na tamata ni sa bula dina tiko o koya. Sa mai taucoko na noqu reki, me vaka ga o ya, kau reki vagumatua tiko vakalevu cake mai na isau taucoko ni noqu rarawa, solibula kei na dredre ni noqu bula.”
Eso era sa sotavabula dina vakaukauwa na iVola i Momani ena imatai ga ni gauna era a cega kina, ia kivei ira eso a yaco vakamalua ga mai na kena dina ni ra wilika ka masulaka tiko. Oqori a yaco vei au. Au a wilika na imatai ni gauna na iVola i Momani niu se gonevuli tiko ena semineri. Oqo na iVola i Momani au a wilika. Au sega ni rawa ni tukuna yani na gauna donu se vanua a yaco kina, ia ena dua na vanua niu sa wiliwili tiko, au sa tekivu vakila e dua na ka. A yaco mai e dua na katakata vinaka kei na yalo ena veigauna au dau cega kina na ivola oqo. E tuburi au cake na yalo oqo niu tomana na noqu wiliwili. Sa tomani au tikoga na yalo oqo ena siga nikua. Ena veigauna au dau cega kina na iVola i Momani, sa vaka e waqari e dua na suwiji—sa drodro yani na Yalotabu ki na yaloqu kei na lomaqu.
Vei ira se bera, na ivakadinadina baleta na iVola i Momani ena yaco malua mai, ni oti na kena vulici ka masulaki vagumatua. E dua na noqu itokani a wilika na iVola i Momani me vakasaqara me kila ke sa dina. A vakayagataka na veisureti nei Moronai o ya me kerea vua na Kalou ena yalona dina, ena kena inaki dina ka vakabauta na Karisito, ke sa dina sara na iVola i Momani. Ia a sega ni yaco mai vakasauri na isau vakayalo a yalataki o ya. Ia, dua na siga ni sa vakanananu tiko vakatitobu, ni draiva tiko e gaunisala, sa vakadinadinataka mai na Yalotabu vua ni sa dina na iVola i Momani. Ena levu ni nona marau kei na sobuti ni yalona a wirica sobu na wida ni motoka ka kailavaka yani, sega ni vua e dua na tamata ia mena qai rogoca ko vuravura, “E ka dina!”
Se da a vakadinadinataka beka na iVola i Momani ena imatai ni gauna eda a cega kina se a qai yaco mai vakamalua, ena vakauqeti keda tiko ena noda veisiga taucoko kevaka eda tomana tiko na kena wiliki ka bulataka na kena ivakavuvuli. E vakavulica o Peresitedi Ezra Taft Benson: “E tiko na kaukauwa ena drodrova na nomu bula na gauna ga o sa lomamu dina mo vulica na ivola oqo. Ko na kunea na kaukauwa cecere mo valuta kina na veitemaki. Ko na kunea na kaukauwa mo drotani mai na ca. Ko na kunea na kaukauwa mo tudei tikoga ena sala sa qiqo ka rabalailai.”
Au vakayaloqaqataki kemuni kece ko ni sa ciqoma na itukutuku oqo, oka kina o ira na lewe ni Matabete i Eroni era tiko ena soqoni ena bogi nikua, mo ni kunea mada na kaukauwa ni iVola i Momani. Me vaka sa veivakayaloqaqataki kina oqo o Peresitedi Thomas S. Monson: “Wilika na iVola i Momani. Tugana na kena ivakavuvuli. Kerea vua na Tamada Vakalomalagi ke sa dina.” Ena gauna oqo ko na vakila na Yalo ni Kalou ena nomu bula. Ena tiki ni nomu ivakadinadina na Yalo o ya ni sa dina na iVola i Momani, ni ko Josefa Simici sa parofita dina ni Kalou, kei na Lotu i Jisu Karisito ni Yalododonu Edaidai sa Lotu dina ni Kalou e vuravura edaidai. Na ivakadinadina oqori ena vukei iko mo vorata rawa na veitemaki. Ena vakarautaki iko ki na “ilesilesi era sa kacivi kina … e na were ni Turaga.” Ena tu me dua na iyaqa tudei ni yaco mai na veibeitaki se vosa veivakacacani me bolea na nomu vakabauta ka na yaco me yavu qaqa kaukauwa ni ko bolei mai ena taro eso o na sega ni sauma rawa, ena gauna ga o ya. Sa na rawa kina mo kila na dina mai na cala, ka vakila na veivakadeitaki ni Yalo Tabu ni vakadinadinataka tiko mai na nomu ivakadinadina ena veigauna yadua kece ni ko tomana tiko na nomu wilika na iVola i Momani ena gauna taucoko ni nomu bula.
Au sa vakayaloqaqataki kemuni taucoko na itubutubu ko ni rogoca se wilika tiko na itukutuku oqo mo ni vakabibitaka na iVola i Momani ena nomuni itikotiko. Ni ratou tubu cake tiko mai na luvei keirau, keitou dau wilika na iVola i Momani ni keitou katalau tiko. Oqo na maka ni ivola keitou a vakayagataka. E liu e tiko kina na vosa yalayala nei Peresitedi Monson ni Kalou ena sovaraka mai na veivakalougatataki kivei keda ni da wilika na iVola I Momani. E dakuna e tiko kina na yalayala nei Peresitedi Marion G. Romney, e dua na daunivakasala e liu ena Mataveiliutaki Taumada: “Au kila vakaidina, ni kevaka era wilika na itubutubu na iVola i Momani ena nodra itikotiko ena masumasu ka vakawasoma, vakai ira vakakina vei ira na luvedra, na yalo ni ivola cecere oqo ena curuma na noda itikotiko kei ira kece era tiko kina. … Ena takali na yalo ni veicacati. Era na veivakasalataki na itubutubu vei ira na luvedra ena loloma cecere kei na vuku. Era na vakaio vakalevu ka yalomalua ki na nodra ivakasala na itubutubu. Ena tubu cake na valavala dodonu. Na vakabauta, inuinui, kei na loloma—na loloma uasivi sara i Karisito—ena dau tiko ga ena noda itikotiko kei na noda bula, ni sa kauta tiko mai na vakacegu, reki, kei na bula marau.”
Oqo, ni sa mai vuqa na yabaki e ratou sa biu vale na luvei keirau ka ra sa laki dui vakamatavuvale, keitou sa qai raica vinaka ni sa mai yaco na ka a yalataka o Peresitedi Romney. E sega ni daumaka vakaoti na neitou matavuvale, ia keitou rawa ni vakadinadinataka na kaukauwa ni iVola i Momani kei na veivakalougatataki ni kena wiliki sa yaco tiko ga mai ka tomani tiko ki na neitou bula vakamatavuvale taucoko.
E rairai na kaukauwa cecere duadua mai na iVola i Momani sai koya na noda voleka yani vei Jisu Karisito. Oqo e dua na ivakadinadina kaukauwa baleti Koya kei na Nona ilesilesi veivueti. Ena tadu mai kina na noda kila vinaka na cecere kei na kaukauwa ni Nona Veisorovaki. E vakavulici kina vakamatata na Nona vunau. Ena vuku ni wase era tukuna na nona rairai yani na Karisito sa tucaketale vei ira na Nifai, eda raica ka vakadinadinataka na Nona loloma, veivakalougatataki, ka vakavulici ira na tamata o ya ka da kila kina ni na cakava talega oqo o Koya kivei keda kevaka eda lako mai Vua ni da bulataka na Nona kosipeli.
Au vakadinadinataka na kaukauwa e tiko ena iVola i Momani. Se da wilika ena vosa Vakavalagi, Itali, se Varanise, ena kena e tabaki se ena kena vaka-livaliva, au sa raica kina na drodro yani ni yalo totoka vata oqo mai na kena wase kei na tikina ki na noqu bula. Au sa vakadinadinataka na kena rawa ni vukei keda meda volekata yani na Karisito. Sa noqu masu ni da taura taucoko na kena kaukauwa e tiko ena ivola totoka oqo ni ivolanikalou. Ena yaca i Jisu Karisito, emeni.