“O Dios, Hain Ba Ikaw?” kapitulo 33 sa Mga Santos: Ang Istorya sa Simbahan ni Jesukristo sa Ulahing mga Adlaw, Volume 1, Ang Sumbanan sa Kamatuoran, 1815–1846 (2018)
Kapitulo 33: “O Dios, Hain Ba Ikaw?”
Kapitulo 33
O Dios, Hain Ba Ikaw?
Hinay nga milabay ang mga adlaw alang sa mga binilanggo sa bilanggoan sa Liberty. Atol sa ilang unang mga bulan sa bilanggoan, kasagaran makadawat sila og mga pagbisita gikan sa pamilya ug mga higala nga nagdala og mabinationg mga pulong, sinina, ug pagkaon. Apan sa katapusan sa tingtugnaw, ang gidaghanon sa mga sulat ug mahigalaong mga bisita ngadto sa bilanggoan grabe nga mius-os samtang ang mga Santos miikyas ngadto sa Illinois, nga mibiya sa mga binilanggo nga mibati og dugang pag-inusara.1
Niadtong Enero 1839 misulay sila sa pag-apelar sa ilang kaso ngadto sa huwes sa lalawigan, apan si Sidney Rigdon lamang, kinsa grabe nga nasakit, ang gibuhian pinaagi sa pagpiyansa. Ang nahabilin—sila si Joseph, Hyrum, Lyman Wight, Alexander McRae, ug Caleb Baldwin—mibalik sa ilang bartolina aron hulaton ang husay sa tingpamulak.2
Ang kinabuhi sa bilanggoan nakaapekto kaayo ni Joseph. Ang mga manghagit [heckler] moli-li sa gialihan og puthaw nga mga bintana aron magbinuang og tutok o mosinggit og binastos ngadto niya. Siya ug ang ubang mga binilanggo kasagaran adunay gamay ra gayud kaayong pan nga hinimo sa mais nga kaunon. Ang uhot nga ilang gigamit aron kahigdaan sukad sa Disyembre pa nahanig na ug dili na makahatag og kakomportable. Kon magdagkot sila og kalayo aron mainitan ang ilang kaugalingon, mapuno ang bartolina og aso ug makapalisud nila sa pagginhawa.3
Kay ang ilang petsa nga mopakita ngadto sa korte nagsingabut na man, ang kada usa nasayud nga dako gayud og kahigayunan nga makonbikto pinaagi sa may pagpihig nga hukmanan ug pagapatyon sila. Sobra sa kausa nga misulay sila nga moikyas, apan masakpan sila sa mga gwardiya sa matag higayon.4
Sukad nadawat ang iyang balaanong tawag, mipadayon si Joseph bisan nakasinati og pagsupak, naningkamot sa pagtuman sa Ginoo ug sa pagpundok sa mga Santos. Apan, bisan kon milambo pa ang simbahan sulod sa katuigan, morag nag-ung-ong na kini karon sa pagkahugno.
Gipapahawa sa manggugubot nga panon ang mga Santos pagawas sa Zion sa Jackson County. Ang panagsumpaki tali sa mga miyembro sa simbahan sa Kirtland mibahin niini ug mibutang sa templo diha sa mga kamot sa mga giutangan. Ug karon, human sa makalilisang nga gubat batok sa ilang mga silingan, ang mga Santos nagkatibulaag diha sa silangang bahin sa daplin sa Suba sa Mississippi, nawad-an og kadasig ug walay panimalay.
Kon gipasagdan lang unta sila sa katawhan sa Missouri, naghunahuna si Joseph, wala untay lain kon dili kalinaw ug kahilum diha sa estado. Ang mga Santos maayong mga tawo nga nahigugma sa Dios. Dili sila angayang guyuron gikan sa ilang mga panimalay, bun-ugon, ug pasagdan nga mamatay.5
Ang kawalay kaangayan nakapasuko ni Joseph. Sa Daang Tugon, ang Ginoo kasagaran miluwas sa Iyang katawhan gikan sa kakuyaw, mibuntog sa ilang mga kaaway pinaagi sa kalig-on sa Iyang bukton. Apan karon, sa dihang ang mga Santos gihulga nga patyon, wala Siya manginlabut.
Ngano man?
Nganong ang usa ka mahigugmaong Langitnong Amahan motugot man sa daghan kaayong inosente nga kalalakin-an, kababayen-an, ug kabataan nga mag-antus samtang kadtong mipapahawa kanila gikan sa ilang mga panimalay, nangawat sa ilang mga yuta, ug nakahimo og dili mahulagway nga kabangis batok nila nahimong gawasnon ug wala masiluti? Nganong gitugutan man niya ang Iyang matinud-anong mga sulugoon nga magpuyo sa daw impyerno nga bilanggoan, nga layo sa ilang mga minahal sa kinabuhi? Unsa may katuyoan sa pag-abandonar sa mga Santos sa panahon mismo nga mas nagkinahanglan sila Kaniya?
“O Dios, hain ba ikaw?” Si Joseph mituaw. “Hangtud kanus-a ikaw mogamit sa imong kamot?”6
Samtang si Joseph nakigbisog uban sa Dios, ang mga apostoles sa Quincy dunay importante—ug lagmit makahulga sa kinabuhi—nga desisyon nga pagahimoon. Sa miaging tuig, gisugo sila sa Ginoo nga magpundok didto sa luna sa templo sa Far West inig Abril 26, 1839, diin kinahanglan silang magpadayon sa pagpahimutang sa pundasyon sa templo ug dayon mobiya alang sa laing misyon ngadto sa England. Kay ang gitakda nga petsa kapin na man lang sa usa ka bulan, miinsister si Brigham Young nga ang mga apostoles mobalik ngadto sa Far West ug tumanon gayud kon unsay gisugo sa Ginoo.
Ang pipila ka lider sa simbahan didto sa Quincy nagtuo nga dili na kinahanglang tumanon sa mga apostoles ang pinadayag ug naghunahuna nga binuang ang mobalik sa usa ka dapit diin ang manggugubot nga panon nanumpa nga patyon ang mga Santos. Sigurado, nangatarungan sila, nga ang Ginoo wala magpaabut nga ilang irisgo ang ilang kinabuhi nga mobiyahe og gatusan ka milya ngadto sa teritoryo sa kaaway ug pabalik nga gikinahanglan man kaayo sila didto sa Illinois.7
Gawas pa, ang ilang korum nagkagubot. Sila si Thomas Marsh ug Orson Hyde nag-apostasiya, si Parley Pratt nabilanggo, ug sila si Heber Kimball ug John Page anaa pa gihapon sa Missouri. Ang labing bag-ong natawag nga mga apostoles, sila si Wilford Woodruff, Willard Richards, ug ang ig-agaw ni Joseph nga si George A. Smith, wala pa gani maordinahi, ug si Willard nagsangyaw sa ebanghelyo didto sa England.8
Apan si Brigham mibati nga anaa sa ilang gahum nga maghimamat sa Far West sigun sa gisugo sa Ginoo, ug kinahanglan nilang sulayan ang pagtuman niini.
Gusto niya nga ang mga apostoles diha sa Quincy magkahiusa sa ilang desisyon. Sa paghimo sa biyahe, kinahanglan nilang biyaan ang ilang mga pamilya sa usa ka panahon nga ang umaabut sa simbahan dili sigurado. Kon ang mga apostoles madakpan o mapatay, ang ilang mga asawa ug mga anak kinahanglang moatubang sa mga pagsulay nga mag-inusara.
Kay nasayud kon unsa kadto kaimportante, sila si Orson Pratt, John Taylor, Wilford Woodruff, ug George A. Smith miuyon nga mobuhat bisan unsay gikinahanglan aron matuman ang sugo sa Ginoo.
“Namulong na ang Ginoong Dios,” miingon si Brigham human nila mahimo ang ilang desisyon. “Ato kining katungdanan ang pagtuman ug itugyan ang unsay mahitabo diha sa Iyang mga kamot.”9
Balik ngadto sa bilanggoan sa Liberty, ang kabalaka alang sa mga Santos ug ang kadautan nga gibuhat ngadto kanila maoy miokupar sa hunahuna ni Joseph. Sa gabii sa Marso 19, nakadawat siya og mga sulat gikan ni Emma, sa iyang igsoon nga si Don Carlos, ug ni Bishop Partridge.10 Ang mga sulat nakapadasig og gamay kaniya ug sa ubang mga binilanggo, apan dili siya makalimot nga natanggong siya sa usa ka hugaw nga bartolina samtang ang mga Santos nagkatibulaag ug nagkinahanglan og tabang.
Sa adlaw human miabut ang mga sulat, si Joseph nagsugod paghimo og duha ka sulat ngadto sa mga Santos, mipaambit sa iyang hunahuna sa paagi nga wala pa gayud niya mahimo pinaagi sa pagsulat. Nagdiktar ngadto sa usa ka kaubang binilanggo, nga nagsilbing tigsulat, misulay ang propeta sa pagsuporta sa mga Santos diha sa ilang kasagmuyo.
“Kada matang sa pagkadautan ug kapintas nga gibuhat ngari kanato,” mipasalig siya kanila, “mobugkos na hinoon sa atong mga kasingkasing ug mosilyo niini diha sa gugma.”11
Apan dili niya mabaliwala ang mga bulan sa pagpanggukod nga mibutang kanila sa ilang desperadong kahimtang. Mireklamo siya batok kang Gobernador Boggs, sa militia, ug niadtong midagmal sa mga Santos. “Himoa nga mapukaw ang imong kasuko batok sa among mga kaaway,” mituaw siya ngadto sa Ginoo diha sa pag-ampo, “ug, sa kaligutgut sa imong kasingkasing, uban sa imong espada ipanimalos kami sa mga kadautan nga gibuhat ngari kanamo!”12
Hinoon, nasayud si Joseph, nga ang ilang mga kaaway dili lamang mao ang sad-an. Ang ubang mga Santos, lakip na ang ubang mga lider sa simbahan, misulay sa pagtabon sa ilang mga sala, mitagbaw sa ilang garbo ug ambisyon, ug migamit og pwersa aron mapugos ang uban nga motuman kanila. Ilang giabusaran ang ilang gahum ug posisyon taliwala sa mga Santos.
“Kita nakakat-on pinaagi sa makapasubo nga kasinatian,” miingon si Joseph ubos sa inspirasyon, “nga kini mao ang kinaiyahan ug pamaagi sa hapit tanan nga mga tawo, sa diha nga sila makakuha og gamay nga pagtugot, ingon sa ilang gituohan, sila dayon mosugod sa paghimo og dili matarung nga kamandoan.”13
Ang matarung nga mga Santos kinahanglang molihok base sa mas taas nga mga baruganan. “Walay gahum o impluwensya nga makahimo o angay gayud nga magpadayon pinaagi sa hiyas sa pagkapari,” namahayag ang Ginoo, “gawas lamang sa pagdani, sa pagka-mainantuson, sa kalumo ug kaaghup, ug sa tiunay nga paghigugma.” Kadtong misulay sa pagbuhat nga sukwahi niini nawad-an sa Espiritu ug sa awtoridad nga makapanalangin sa kinabuhi sa uban pinaagi sa priesthood.14
Sa gihapon, nangaliyupo si Joseph alang sa inosente nga mga Santos. “O Ginoo,” nangamuyo siya, “hangtud kanus-a sila mag-antus niini nga mga kadautan ug dili makatarunganon nga mga pagdaug-daug, sa dili pa malukmay ang imong kasingkasing ngadto kanila?”15
“Akong anak, kalinaw nganha sa imong kalag,” mitubag ang Ginoo. “Ang imong kalisdanan ug ang imong mga kasakitan sulod lamang sa mubo nga higayon; ug unya, kon ikaw molahutay pag-ayo, ang Dios mobayaw kanimo sa kahitas-an; ikaw magmadaugon ibabaw sa imong tanan nga mga kaaway.”16
Ang Ginoo mipasalig kang Joseph nga wala siya makalimti. “Kon ang mga apapangig gayud sa impyerno mobuka ug moabli sa ba-ba og dako diha kanimo,” gisultihan sa Ginoo si Joseph, “ikaw masayud, akong anak, nga kining tanan nga mga butang makahatag kanimo og kasinatian, ug alang sa imong kaayohan.”
Gipahinumduman sa Manluluws si Joseph nga ang mga Santos dili mag-antus nga labaw pa sa unsay Iyang nasinati. Siya nahigugma kanila ug makahimo sa pagtapos sa ilang kasakit, apan gipili hinoon Niya nga mag-antus og kalisdanan uban kanila, midala sa ilang kaguol ug kasubo isip kabahin sa Iyang maulaong sakripisyo. Ang maong pag-antus mipuno Kaniya og kalooy, mihatag Kaniya og gahum sa pagtabang ug paglunsay sa tanan niadtong modangup kaniya diha sa ilang mga pagsulay. Giawhag Niya si Joseph nga magpadayon ug misaad nga dili gayud mosalikway kaniya.
“Ang imong mga adlaw nahibaloan, ug ang imong mga tuig dili makulangan,” ang Ginoo mipasalig kaniya. “Busa, ayaw kahadlok unsa ang mahimo sa tawo, kay ang Dios mouban kanimo hangtud sa kahangturan.”17
Samtang namulong ang Ginoo og kalinaw ngadto kang Joseph diha sa bilanggoan, si Heber Kimball ug ang ubang mga Santos didto sa Missouri walay puas nga miawhag sa korte suprema sa estado aron buhian ang propeta. Ang mga huwes morag malooy sa mga pangamuyo ni Heber, ug ang uban mikwestiyon pa gani sa legalidad sa pagkabilanggo ni Joseph, apan sa katapusan mibalibad sila nga aksyunan ang kaso.18
Nasagmuyo, mibalik si Heber ngadto sa Liberty aron moreport ngado ni Joseph. Dili siya pasudlon sa mga gwardiya ngadto sa bartolina, mao nga nagbarug siya sa gawas sa bintana sa bilanggoan ug nanawag sa iyang mga higala. Gisulayan niya ang kutob sa iyang mahimo, miingon siya, apan kini walay nahimo.
“Pagmadasigon lang,” mitawag og balik si Joseph, “ug ipalayo ang tanang mga Santos sa labing dali kutob sa mahimo.”19
Si Heber miadto sa Far West pipila ka adlaw human niana, walay kompiyansa sa kakuyaw nga mipahipi gihapon diha sa dapit. Gawas sa gagmayng pundok sa mga lider ug pipila ka pamilya, ang siyudad nahawan na. Ang kaugalingong pamilya ni Heber mibiya duha ka bulan na ang milabay, ug wala na siyay balita gikan kanila sukad niana. Samtang naghunahuna siya mahitungod kanila ug sa mga binilanggo ug niadtong nag-antus ug namatay sa mga kamot sa manggugubot nga panon, nahugno siya ug naguol. Sama ni Joseph, nangandoy siya nga ang pag-antus matapos na.
Samtang naghunahuna si Heber mahitungod sa ilang miserable nga sitwasyon, ug sa iyang kapakyas nga mahatagan og kagawasan si Joseph, ang gugma ug pasalamat sa Ginoo milukop kaniya. Gibalanse ang usa ka piraso nga papel diha sa iyang tuhod, iyang girekord ang mga impresyon nga miabut ngadto kaniya.
“Hinumdumi nga Ako kanunay nga magauban kanimo, bisan sa katapusan,” nadunggan niya nga miingon ang Ginoo. “Ang akong Espiritu maanaa sa imong kasingkasing nga magtudlo kanimo sa malinawon nga mga butang sa gingharian.”
Gisultihan siya sa Ginoo nga dili mabalaka mahitungod sa iyang pamilya. “Pakan-on nako sila ug sul-oban sila ug makabaton sila og mga higala,” misaad Siya. “Maanaa kanila ang kalinaw sa kahangturan, kon ikaw magmatinud-anon ug magpadayon ug mosangyaw sa akong ebanghelyo ngadto sa mga nasud sa yuta.”20
Sa dihang nahuman na sa pagsulat si Heber, ang iyang kasingkasing ug hunahuna nakalma.
Human nakigsulti kaniya ang Ginoo diha sa ngitngit, miserable nga bartolina, wala na mahadlok si Joseph nga ang Dios misalikway kaniya ug sa simbahan. Sa mga sulat ngadto ni Edward Partridge ug sa mga Santos, maisugon siyang mipamatuod bahin sa buhat sa ulahing mga adlaw. “Ang impyerno mahimong mobu-bu sa iyang kapungot sama sa nagkayo nga lapok sa Bukid sa Vesuvius,” siya namahayag, “gani ang ‘Mormonismo’ mobarug.” Sigurado siya niini.
“Ang kamatuoran mao ang Mormonismo,” mituaw siya. “Dios ang nagpasiugda niini. Siya mao ang atong panagang. Pinaagi Kaniya kita makadawat sa atong pagkahimugso. Pinaagi sa Iyang tingog kita gitawag sa usa ka dispensasyon sa Iyang ebanghelyo diha sa sinugdanan sa kahingpitan sa mga panahon.”21
Giawhag niya ang mga Santos nga maghugpong og opisyal nga rekord sa kadautan nga gibuhat ngadto kanila nga ilang giantus didto sa Missouri aron ila kining madala ngadto sa presidente sa Estados Unidos ug sa ubang mga opisyales sa gobyerno aron maribyu. Nagtuo siya nga katungdanan sa mga Santos nga magtinguha og legal nga danyos alang sa unsay mga nawala kanila.
“Kita magmalipayon sa pagbuhat sa tanan nga mga butang nga ubos sa atong gahum,” mitambag siya, “ug unya kita magmalinawon, uban ang labing dako nga kasiguroan, nga makasaksi sa kaluwasan sa Dios, ug sa iyang mga bukton nga ipadayag.”22
Pipila ka adlaw human mapadala ni Joseph ang iyang mga sulat, siya ug ang iyang kaubang mga binilanggo mibiya sa bilanggoan aron mopakita atubangan sa hukmanan didto sa Gallatin. Sa wala pa sila mobiya, mihimo si Joseph og sulat ngadto ni Emma. “Gusto nakong makita si dodong Frederick, Joseph, Julia, ug Alexander,” misulat siya. “Sultihi sila nga ang ilang Papa nahigugma nila sa usa ka hingpit nga gugma, ug nga iyang gibuhat ang tanan aron makabuhi gikan sa manggugubot nga panon aron makaadto nila.”23
Sa dihang miabut ang mga binilanggo didto sa Gallatin, ang ubang mga abogado diha sa kwarto nanag-inom, samtang usa ka pundok sa kalalakin-an ang nanagbarug sa gawas, nga nangli-li agi sa mga bintana. Ang naglingkod nga huwes maoy nagsilbing abogado nga mipasaka og kaso sa mga Santos sa ilang bista pagka-Nobyembre.24
Nakumbinser nga dili sila makakuha og patas nga bista didto sa Lalawigan sa Daviess, mihangyo si Joseph ug ang ubang mga binilanggo alang sa pag-usab sa lokasyon. Gitugutan ang ilang hangyo, ug ang mga binilanggo nagsugod sa pagbiyahe paingon sa usa ka hukmanan sa laing lalawigan nga dunay usa ka sheriff ug upat ka bag-ong mga gwardiya.25
Ang mga gwardiya maloloy-on sa mga binilanggo ug mabinationg mitratar kanila samtang nagbiyahe sila ngadto sa bag-ong lokasyon.26 Didto sa Gallatin, nakuha ni Joseph ang ilang pagtahud pinaagi sa pagpilde sa kinakusgan nila sa usa ka mahigalaong sangka sa wrestling.27 Ang opinyon sa publiko mahitungod sa mga Santos nausab. Ang ubang mga taga-Missouri nagkaanam na nga dili komportable sa sugo sa gobernador bahin sa pagpatay ug nanghinaut nga mahuman na ang tanan ug mahanaw na ang mga binilanggo.28
Sa adlaw nga mibiya sila sa Lalawigan sa Daviess, mihunong ang kalalakin-an sa usa ka hununganan, ug ang mga binilanggo mipalit og whiskey alang sa ilang mga gwardiya. Wala madugay nianang gabhiona, giduol sa sheriff ang mga binilanggo. “Moinum ko og alkohol ug matulog,” iya silang giingnan, “ug mahimo ninyong buhaton ang bisan unsay gusto ninyo.”
Sa pagkahubog na sa sheriff ug sa tulo ka gwardiya, si Joseph ug ang iyang mga higala misakay sa duha ka kabayo pinaagi sa tabang sa nahabiling gwardiya ug mipaingon sa silangan nianang gabhiona.29
Duha ka adlaw human niana, samtang miikyas si Joseph ug ang ubang mga binilanggo ngadto sa luwas nga dapit, lima sa mga apostoles ang mibiya sa laing direksyon, nga mitabok sa Mississippi padulong sa Far West. Sila si Brigham Young, Wilford Woodruff, ug Orson Pratt nagsakay sa usa ka karwahe, samtang sila si John Taylor ug George A. Smith misakay kauban si Alpheus Cutler, kinsa mao ang tigdumala sa trabaho sa templo, didto sa lain.
Paspas silang mibiyahe tabok sa kasagbutan, matinguhaong moabut sa Far West sa gitakda nga adlaw. Sa pagpadulong, nag-abut sila ni apostol John Page, kinsa nagpaingon sa silangan kauban ang iyang pamilya pagawas sa Missouri, ug miagni niya nga mokuyog nila.30
Human sa pito ka adlaw diha sa dalan, ang mga apostoles misulod sa Far West sa gabii nga dunay hayag sa bulan pagka-Abril 25. Gitubuan na og sagbut ang gibiyaan nga kadalanan, ug hilum na ang tanan. Si Heber Kimball, kinsa mibalik sa Far West human makahibalo bahin sa pag-ikyas ni Joseph, migawas sa iyang gitaguan ug miabi-abi kanila ngadto sa lungsod.
Gipalabay sa kalalakin-an ang pipila ka oras nga magkauban. Dayon, sa dihang misanag ang adlaw sa tibuok silangang bahin, hilum silang miadto sa sentro sa lungsod ug nanglakaw uban sa pipila ka Santos nga nagpabilin sa siyudad paingon sa luna sa templo. Didto nanganta sila og usa ka himno ug giligid ni Alpheus ang usa ka dakong bato ngadto sa habagatang-silangan nga bahin sa luna sa templo, nga nagtuman sa sugo sa Ginoo nga sugdan pag-usab ang pagpahimutang sa pundasyon sa templo.31
Milingkod si Wilford sa bato samtang ang mga apostoles nagporma og sirkulo palibut niya. Ilang gipatong ang ilang mga kamot sa iyang ulo, ug giordinahan siya ni Brigham ngadto sa pagka-apostol. Sa dihang nahuman na siya, mipuli si George sa dapit ni Wilford diha sa bato ug giordinahan usab.
Nahibalo nga ilang nabuhat ang tanan kutob sa ilang mahimo, ang mga apostoles miduko sa ilang ulo ug nagpuli-puli sa pag-ampo sa kahayag sa kabuntagon. Sa dihang nahuman na sila, ilang gikanta ang “Adam-ondi-Ahman,” usa ka himno nga nagpaabut sa Ikaduhang Pag-anhi ni Jesukristo ug sa adlaw sa dihang ang kalinaw sa Zion molukop sa tibuok kasagbutan nga dapit sa Missouri nga grabe nga naapektuhan sa gubat ug mopuno sa kalibutan.
Dayon giligid pagbalik ni Alpheus ang bato kon asa niya kini nakit-i, nga nagbilin sa pundasyon diha sa mga kamot sa Ginoo hangtud sa adlaw nga moandam Siya og paagi nga makabalik ang mga Santos ngadto sa Zion.32
Pagkasunod adlaw, mibiyahe ang mga apostoles og traynta y dos ka milya aron makagukod sa katapusang mga pamilya nga nanglimbasug nga makabiya sa Missouri. Gipaabut nila nga mobiya paingon sa Great Britain sa dili madugay. Apan gusto una nilang mahiusa pagbalik sa ilang mga minahal sa kinabuhi didto sa Illinois ug ipahimutang sila sa bag-ong dapit nga kapundukan, bisan asa pa kini.33
Niining panahona, usa ka barko ang miabut sa Quincy ug pipila ka luoy og sininaan nga mga pasahero ang nanaug. Usa kanila—luspad, daut nga lalaki—ang nagsul-ob og bukad nga kalo ug blue nga jacket nga dunay gipabarug nga kwelyo nga mitago sa wala barbasi niyang nawong. Ang iyang gisi nga karsones gipasok ngadto sa guba na nga botas.34
Si Dimick Huntington, usa ka kanhi sheriff sa mga Santos didto sa Far West, nagtan-aw sa nagkagidlay nga estranghero nga misaka sa daplin. Dunay butang nga pamilyar sa nawong sa lalaki ug sa paagi sa iyang pagdala sa iyang kaugalingon ang nakakuha sa pagtagad ni Dimick. Apan dili siya makaingon kon nganong pamilyar tan-awon ang lalaki hangtud matan-aw niya og klaro.
“Ikaw ba kana, Brother Joseph?” mituaw siya.
Giisa ni Joseph ang iyang mga kamot aron mapahilum ang iyang higala. “Ayaw og saba!” mapasidan-on siyang miingon. “Asa ang akong pamilya?”35
Sukad sa ilang pag-eskapo, si Joseph ug ang ubang mga binilanggo kanunay nga nagbantay ug nagtago-tago, nga miagi sa likod nga mga agianan sa Missouri ngadto sa Suba sa Mississippi ug sa kagawasan nga naghulat kanila sa laing bahin, nga dili na maabut sa mga awtoridad sa Missouri.36
Nakuratan gihapon nga makita ang propeta, gipasabut ni Dimick nga si Emma ug ang mga bata nagpuyo og upat ka milya sa gawas sa lungsod.
“Dad-a ko sa akong pamilya sa dali nga paagi kutob sa imong mahimo,” miingon si Joseph.
Mibiyahe sila si Dimick ug Joseph ngadto sa panimalay sa mga Cleveland, nga miagi sa likod nga mga agianan agi sa lungsod aron makalikay nga makit-an. Sa dihang miabut sila, nanaug si Joseph ug mipaingon sa balay.
Mitungha si Emma sa pultahan ug nakaila dayon kaniya. Dali siyang midagan paingon ni Joseph ug migakos kaniya diha sa tunga-tunga sa ganghaan.37