Kasaysayan sa Simbahan
Kapitulo 8: Usa ka Butang ang Pagluwas sa mga Kalag


Kapitulo 8

Usa ka Butang ang Pagluwas sa mga Kalag

gamayng kahon nga puno sa Uruguayan nga mga sensilyo

Isip bag-ong presidente sa Primary sa Colonia Suiza, Uruguay, si Delia Rochon misalig pag-ayo diha sa iyang manwal sa leksiyon. Ang Simbahan nakahimo sa tamdanang basahon ilabi na alang sa mga magtutudlo ug mga lider sa Primary nga nagpuyo diha sa mga misyon, ug kanunay nga nag-ampo si Delia mahitungod kon unsaon paggamit niini sa labing maayo nga paagi. Ang manwal nasulat sa wala pa ang Komitiba sa Simbahan sa Pagpakigtakdo nakasugod sa pagrebyo ug sa pagpayano sa tanang mga materyal sa Simbahan, ug kini tulo ka gatos ka pahina ang gitas-on. Sa gihapon, si Delia mapasalamaton sa daghang mga ideya alang sa mga kalihokan ug mga paghimo og butang pinaagi sa kamot nga gihatag niini. Bisan tuod ang Primary nga mga bata usahay magkaguliyang panahon sa iyang mga leksiyon, si Delia mainantuson. Kon sila magkiat, makahimo siya kanunay sa pagtawag sa mga ginikanan sa pagtabang.

Kon mag-andam og mga leksiyon sa Primary, bation ni Delia ang katungdanan sa pagsunod og maayo sa opisyal nga mga materyal sa Simbahan. Usa ka adlaw niana, iyang naagian ang mga panudlo alang sa paghimo og tinuig nga pagpangita og pundo nga salapi alang sa Ospital sa Primary nga mga Bata sa Siyudad sa Salt Lake. Ang kalihokan, nga sa matag tuig mahitabo sukad sa 1922, miawhag sa matag bata sa Primary sa paghatag og mga sintabo sa pagtabang sa ubang mga bata nga nagkinahanglan. Si Delia wala dayod sukad makakita og sintabo kaniadto, ug gamay kaayo ang iyang nahibaloan mahitungod sa ospital. Ni siya kinahanglan mangita sa mga bata nga nanginahanglan—dihay daghan sa iyang klase sa Primary. Apan siya ug ang presidente sa branch nga si Victor Solari mibati nga siya sa gihapon maghimo og sintabo nga kalihokan alang sa ospital.

Imbis mga sintabo, mihangyo si Delia sa mga bata sa paghatag og vintenes, ang sensilyo nga labing ubos og bili sa Uruguay. Usa sa mga ginikanan mihimo og gamayng kahon nga kahoy pangkoleksiyon, diin gibitay ni Delia sa usa ka bongbong sa meetinghouse. Gisultihan niya ang Primary nga ang kwarta motabang sa mga bata kinsa masakiton, apan siya mabinantayon sa dili pagpugos sa iyang klase. Dili siya gusto kanila nga mohatag og bisan pila ka vintenes nga dili sila makahimo sa paghatag.

Sa sunod nga pila ka bulan, wala tan-awa ni Delia ang sulod sa gamay nga kahon o nagtudlo kinsa ang naghatag ug kinsa ang wala. Usahay ang mga bata modala og vintenes, ug sa ubang higayon usa ka ginikanan mohatag og pila ka mga sintabo sa pagsuporta sa Primary. Usahay, mabati niya ang taginting sa sintabo samtang gihulog sa sulod, ug ang mga bata mamakpak sa tingog.

Sa dihang ang mga lider sa misyon mibisita sa Colonia Suiza Branch, mihukom si Delia sa pag-abli sa kahon. Kini mas puno kay sa iyang gidahom. Sa dihang iyang giihap ang mga sintabo, ang mga bata nakahatag og hapit duha ka American nga dolyares. Diha sa mga kamot ni Delia, gibati nga ang mga sintabo sama og bahandi.

Labaw pa niana, iyang naamgohan, ang vintenes mirepresentar sa hugot nga pagtuo ug sakripisyo sa Primary nga mga bata—ug sa mga pamilya sa mga bata. Ang matag sintabo usa kadako sa babayeng balo, gihatag uban sa gugma alang sa uban ug sa Manluluwas.


Duha ka adlaw sa wala pa ang Pasko sa 1964, si Suzie Towse milingkod nga gikulbaan diha sa tren. Ang iyang misyon diha sa British Area Office sa Departamento sa Simbahan sa Pagtukod nahuman na. Karon siya padulong na sa pagpauli ngadto sa Beverly. Nalipay ang iyang mga ginikanan nga siya sa kataposan mopauli na, apan sila sa gihapon nasilo nga siya mipili sa paghuman sa iyang misyon nga supak sa ilang kabubut-on. Wala siya hapit makabati og pulong gikan kanila sulod sa siyam ka bulan.

Wala magmahay si Suzie sa iyang gipili. Ang pagserbisyo diha sa Departamento sa Pagtukod nakadala kaniya ug gatosan sa ubang batan-ong mga babaye ug mga lalake nga mas maduol ngadto sa ilang Langitnong Amahan, ug sila mipauli uban sa mas lig-ong hugot nga pagtuo ug bililhong kasinatian sa trabaho. Ang ilang mga paningkamot nakatampo ngadto sa pagkahuman sa duol sa treynta ka proyektong gitukod diha sa British Isles, lakip ang usa ka nindot nga chapel sa Beverly. Ug sobra sa kwarenta nga ubang mga proyekto nga nagpadayon pa. Samtang si Susie nagpalandong sa ilang trabaho, usa ka motto sa tigtukod nga misyonaryo mibalik-balik sa iyang hunahuna: “Samtang kita nagtukod og mga simbahan, kita nagtabang sa mga tawo nga malig-on.”

Karon, nga nahuman na ang iyang misyon, naglantaw si Susie ngadto sa usa ka bag-ong kapitulo sa iyang kinabuhi. Usa ka tuig ang milabay, mga lider sa misyon mitugot kaniya ug sa ubang mga misyonaryong tigtukod sa pagpauli alang sa panahon sa Pasko. Diha sa usa ka sayaw sa Bisperas sa Bag-ong Tuig, ang iyang higala ug kaubang miyembro sa branch nga si Geoff Dunning miduol kaniya ug mihangyo kaniya sa pagsayaw og waltz. Nahibalo nga siya [Geoff Dunning] usa ka sakop sa komitiba sa pakig-uban [fellowshipping] sa branch, gitiaw-tiawan niya siya. “Geoff,” miingon siya, “wala nimo kinahanglana nga dad-on nimo ang imong pakig-uban hangtod dinhi kalay-a.”

Sila nakasugod sa pagsinulatay sa usag usa isip managhigugmaay human niana, ug sila nasinayuran sulod sa pipila ka bulan. Gani si Geoff nakapadala kaniya og diyamante nga singsing sa pagminyo pinaagi sa koreo, ug ang kartero nakaluhod sa dihang siya mihatod niini. Giplano nila nga magpaselyo sa London Temple human sa misyon ni Suzie. Apan kay ang balaod nagkinahanglan kanila nga magpakasal og sibil, sila aduna unay seremonya sa kasal didto sa chapel sa Beverly.

Sa hangyo ni Suzie, si Geoff nakabisita sa iyang [Suzie] mga ginikanan sa daghang mga higayon, naglaom sa paghumok sa ilang mga pagbati ngadto kaniya [Suzie] ug sa Simbahan. Sa una, ang inahan ni Suzie mibatok sa mga paningkamot ni Geoff, apan sa wala madugay misugod sa pagkagusto kaniya.

Sa dihang si Suzie miabot sa Beverly, ang iyang mga ginikanan miabiabi kaniya sa panimalay. Apan sila misulti kaniya nga sila dili motambong sa iyang kasal tungod kay kini mahitabo diha sa branch sa usa ka meetinghouse. Napakyas, si Suzie ug si Geoff nag-ampo alang sa iyang mga ginikanan nga mausab ang pagbati.

Samtang siya nagpahiangay sa kinabuhi human sa misyon, nahibaloan ni Suzie nga ang iyang branch nausab sa iyang pagkawala—ug dili lamang tungod sa bag-ong chapel. Sa tibuok Britain, ang mga misyonaryo karon naggahin og mas daghang panahon sa pagtudlo og umaabot nga mga kinabig, ug sila mitudlo og tibuok pamilya kon posible. Kusog nga mga bunyag, baseball nga mga dula, ug ang agresibong mga tumong nga nagpalihok kanila nangawala. Mipadayon si Presidente McKay sa pagsupak sa mao nga mga batasan ug midirekta sa lokal nga mga lider sa pagkab-ot ngadto sa mga batan-on nga naapektohan kanila, naghimo sa tanang pagpaningkamot sa pag-awhag niining mga kinabig sa pagpabilin diha sa Simbahan.

“Sila mga miyembro, ug kita kinahanglan gayod nga moamuma kanila,” mipahayag siya. “Kini usa ka butang ang pagluwas sa mga kalag kay sa mga numero. Kinahanglan gayod kita nga motrabaho uban niining batan-ong mga lalaki ug mga babaye.”

Napulo ka adlaw sa wala pa ang kasal, ang mga pag-ampo ni Suizie ug ni Geoff gitubag. Mihukom ang mga ginikanan ni Suzie sa pagtambong sa seremonya. Ang iyang amahan gusto nga molakaw kaniya diha sa taliwala sa lakwananan sa tunga, ug ang iyang inahan miuyon sa pag-organisar og salu-salo sa kasal diha sa chapel.

Sa Marso 6, 1965, daghan sa mga higala ni Suzie gikan sa Departamento sa Simbahan sa Pagtukod mianha sa Beverly alang sa kasal. Usa ka semana ang milabay, mibiyahe si Suzie ug si Geoff ngadto sa London Temple aron magpaselyo. Samtang sila didto sa templo, gilimpyohan sa inahan ni Suzie ang gamay nga panimalay nga napalit sa magtiayon alang sa ilang mga kaugalingon sa Beverly.

Naghunahuna mahitungod sa mga hagit nga iyang nabuntog, nahinumdom si Suzie kon unsa ang gisulti sa iyang presidente sa misyon niadtong malisod nga mga adlaw—“Ang Ginoo moandam og paagi”—ug karon siya nahibalo nga Siya mihimo.


Sa pagkasunod bulan, sa Siyudad sa Salt Lake, si Ruth Funk ug ang komitiba sa kurikulum sa mga hamtong mipundok og duol sa duha ka dosena nga mga lider gikan sa nagkalainlaing mga organisasyon sa Simbahan sa pagsugyot og plano alang sa pagtudlo sa Relief Society, pagkapari, ug Sunday School nga mga klase. Ang sugyot mao ang resulta sa tulo ka tuig nga pagtuon sa komitiba sa miaging mga plano sa leksiyon. Ang pangulo sa komitiba nga si Thomas S. Monson, kinsa natawag ngadto sa Korum sa Napulog Duha ka Apostoles usa ka tuig ug tunga ka sayo, mipahigayon sa miting.

Ang Tanang Pagpakigtakdo nga Konseho sa Simbahan [All Church Coordinating Council], nga mibantay sa bag-ong pagpakigdait nga programa, nahuman na sa pagpaila og daghang importante nga mga kausaban sa Simbahan. Uban niini mao ang pag-ugmad og ehekutibo [executive] nga mga komitiba sa pagkapari ug mga konseho sa ward sa pagtabang sa lokal nga mga lider nga mag-uban sa pagserbisyo sa mas epektibo nga paagi. Agi og pagtubag sa mga kabalaka mahitungod sa pagkalig-on sa panimalay ug pamilya, ang konseho sa pagpakigtakdo nakahatag usab og gibug-aton sa duha ka programa, pagtudlo sa panimalay [home teaching] ug gabii sa panimalay [family home evening] sa paglig-on sa pagkat-on sa ebanghelyo.

Kini nga mga programa adunay lawom nga mga gamot diha sa Simbahan. Sukad sa mga adlaw ni propeta Joseph Smith, ang ward o ang mao lamang ang magtutudlo sa tanang klase [block teacher] kanunay nga nakabisita sa mga panimalay sa mga Santos sa pag-atiman sa ilang espirituwal ug temporal nga kaayohan. Ang programa sa home teaching miusab niini nga batasan, naghangyo sa mga tighupot sa pagkapari sa pagbisita sa mga panimalay sa isigka-Santos matag bulan sa paghatag og Kristohanong serbisyo ug sa paghatag og tinakdo nga mensahe gikan sa Simbahan.

Sa samang paagi, ang mga Santos kanunay nga nagpahigayon og mga home evening sukad pa sa 1915, sa dihang si Presidente Joseph F. Smith ug ang iyang mga magtatambag nakaawhag sa mga Santos sa paggahin og dili mominos sa usa ka gabii kada bulan alang sa mga leksiyon sa ebanghelyo ug mga kalihokan diha sa panimalay. Karon, ang mga Santos kinahanglan nga magpahigayon og family home evening matag semana ug mogamit og manwal nga bag-ong gimantala sa Simbahan.

Ang gitakdo nga kurikulum sa Simbahan mipadayon sa pag-atubang og mga pagkalangan, hinoon. Sa una, si Elder Harold B. Lee nakahunahuna nga ang nagkalainlaing mga komitiba sa pagpakigtakdo makahimo og mga plano sa leksiyon alang sa tanang grupo sa edad sa mga 1963, apan ilang gisibog og balik ang tagal ngadto sa 1966 aron sa pagsulat og mga leksiyon alang sa programa sa family home evening.

Samtang si Elder Monson mipaila sa gisugyot nga kurikulum ngadto sa nagtigom nga mga lider, siya miila sa hagit sa paghimo og bag-ong mga leksiyon, ilabi na kon ang mga organisasyon nakasulat sa kinatibuk-an sa ilang kaugalingong kurikulum sa milabay nga panahon.

“Ang panag-uyon dili sayon nga mahitabo,” miingon siya. Atong sundon ang mga panudlo sa mga kasulatan diha sa 3 Nephi diin ang Ginoo miingon, ‘Nga walay panaglalis taliwala kaninyo.’”

Sa panahon sa miting, mipresentar si Ruth sa plano sa komitiba alang sa kurikulum sa mga babaye. Sa paghimo sa ilang sugyot, ang komitiba nakakonsulta og mga babaye sa nagkalainlaing mga kahimtang—minyo, dili minyo, diborsyada, o nabiyuda. Ang sugyot mipasabot sa daghang mga kabug-at nga giatubang sa mga babaye sa modernong kalibotan ug mihatag og gibug-aton sa ilang katuyoan sa mahangturong plano sa Dios.

Ingon sa paghulagway ni Ruth, ang bag-ong kurikulum alang sa mga babaye sama sa kurikulum sa mga lalaki diha sa Simbahan, mohatag og gibug-aton sa importansiya sa pagkapari ug ang tahas sa panimalay isip ang sentro sa pagkat-on sa ebanghelyo. Ang nag-unang tumong niini mao ang pagdasig sa mga babaye sa pagpuyo ug sa pagtudlo sa ebanghelyo, paghatag og maloloy-ong serbisyo ngadto sa uban, pagbaton og praktikal nga kahibalo sa pagpanindot sa panimalay [homemaking], ug pagpalambo og pagbati sa kaayohan pinaagi sa mga pagtulon-an ni Kristo.

Sa mga bulan human sa pagpresentar, nakadayeg si Ruth ni Belle Spafford ug sa ubang mga lider sa Relief Society kinsa mitabang sa komitiba. Apan dili tanan ang madasigon mahitungod sa umaabot nga mga kausaban. Sa dihang si Ruth ug ubang mga sakop sa komitiba misugyot og mga pagpahiangay ngadto sa kurikulum, pipila ka mga sakop sa board sa Relief Society mibatok sa ilang mga paningkamot.

Ang pagtuo ni Ruth sa panginahanglan alang sa pagpakigtakdo mitabang kaniya sa paglahotay bisan pa niini nga mga problema. Siya nakakita kon giunsa sa pagpakigtakdo paglig-on ang Simbahan ug sa mga miyembro niini. Ang hagit mao ang pagpangita og paagi sa pagtabang sa mga madudahon sa programa sa pagsabot sa samang panan-awon.


Mga ingon niini nga panahon, si LaMar Williams naningkamot gihapon sa pagkuha og permanenting bisa ngadto sa Nigeria. Naninguha siya sa pagtuman sa iyang mga katungdanan isip ang tigdumalang elder sa nasod, apan unsaon niya kon ang gobyerno midumili sa pagpasulod kaniya?

Sukad sa iyang unang biyahe ngadto sa Nigeria sa 1961, siya nakahimo sa pagkuha og usa lamang ka mubo nga panahon nga bisa, nagtugot kaniya sa pagpauli sa nasod sulod sa duha ka semana sa Pebrero 1964. Niana nga panahon, siya ug ang iyang higala nga si Charles Agu ug Dick Obot misulay sa paghangyo sa gobyerno sa pagtugot sa mga misyonaryo diha sa Nigeria, apan ang opisyal nga responsable alang sa paghukom sa ilang kaso mibalibad sa pagpakigkita kanila.

Si LaMar mibalik ngadto sa Utah nga grabe ka nawad-an og paglaom sa iyang kakulang og kalamposan, apan siya midumili sa pagbiya sa iyang mga higala sa Kasadpang Africa. Uban sa iyang tabang, usa ka eskolarsip nga pundo gihimo aron daghang estudyante nga Nigerian maka-eskwela sa Brigham Young University. Ang mga estudyante miabot sayo sa 1965, ug duha kanila, si Oscar Udo ug si Atim Ekpenyong, mipasakop sa Simbahan.

Sa Nigeria, sa laing bahin, si Dick Obot nahibalo nga ang iyang grupo sa pagsimba—lokal nga nailhan isip “ang Simbahan ni Jesukristo sa mga Santos sa Ulahing mga Adlaw”—nakadawat og pag-ila sa gobyerno [government recognition], nagsugyot nga pipila ka mga tawo sa Nigeria nagkahumok ang kasingkasing sa Simbahan. Ang mga paninguha ni LaMar sa paghatag og mga oportunidad sa edukasyon alang sa mga estudyante nga Nigerian, uban ang nagpadayong paglaban sa iyang mga higala sa Nigeria, wala mahimong dili mamatikdan. Bisan og ang Nigerian nga gobyerno sa gihapon midumili sa paghatag kaniya og permanenting bisa, nakadawat siya og laing mubo og panahon nga bisa sa pagbiyahe sa Agosto 1965. Uban sa pagtugot ni Presidente McKay, mibalik si LaMar ngadto sa Nigeria sa Oktubre.

Human sa pag-abot sa Lagos, nakigkita si LaMar og usa ka abogado kinsa malaumon mahitungod sa pagkuha og permanenting bisa ug pag-ila sa Simbahan. Duha ka adlaw ang milabay, nakigsulti si LaMar uban sa mga usa ka dosena nga opisyales sa mga komunikasyon mahitungod sa Simbahan. Dayon milupad siya ngadto sa Enugu, ang ulohan sa Silangang Rehiyon sa Nigeria, ug migahin og panahon uban sa ministro sa estado, kinsa midumili sa pag-inom og kape, tsa, o bino diha sa atubangan ni LaMar agi og pagtahod alang sa iyang mga tinuohan.

Bisan asa si LaMar miadto, mga estranghero mangutana kaniya kon sila makahimo ba nga mahimong mga miyembro sa Simbahan. Mipasalig si LaMar kanila nga kon ang Simbahan matukod sa ilang nasod, sila makahimo sa pagpabunyag. Usa ka Dominggo, kapin sa upat ka gatos ka tawo mipundok sa pagpaminaw kaniya nga namulong.

Sa Nobyembre 6, usa ka pagbisita ngadto sa opisina sa premier sa Enugu miresulta sa usa ka pagpalugway og nobenta ka adlaw sa bisa ni LaMar, ug usa ka opisyal sa gobyerno misugod sa papeles nga gikinahanglan sa pagrehistro sa Simbahan sa Nigeria. Mipauli si LaMar ngadto sa iyang kwarto sa hotel uban ang maayo nga rason sa paglipay. Human sa mga tuig sa mga babag ug walay mga pagtabang, ang pagtugot nga iyang gikinahanglan sa pagsugod sa buhat mahimong sa kataposan mahatag na.

Dayon nakadungog siya og tuktok sa pultahan. Ang pribadong sekretarya sa ministro sa estado adunay telegrama alang kaniya gikan sa punoang mga buhatan sa Simbahan.

“Ayaw padayona ang mga negosasyon sa Nigeria,” kini mabasa. “Pauli dayon.” Kini gipirmahan sa Unang Kapangulohan, nga walay dugang nga pagpasabot nga gilakip.


Sa panahon nga si LaMar Williams mibiya sa Nigeria, si Giuseppa Oliva nagpuyo sa Palermo, Italya, nagsalig sa saad nga ang Simbahan usa ka adlaw moabot nganha sa siyudad. Usa ka siglo nga nag-una, mga misyonaryo nakasulay sa pagtukod sa Simbahan sa Italya, apan ang ilang mga paninguha wala magdugay. Daghan sa ilang mga nakabig mga Waldensian nga mga Protestante gikan sa amihanang kasadpan sa Italya kinsa mibalhin ngadto sa Utah sa wala pa mobiya ang mga misyonaryo gikan sa nasod sa mga 1860. Si Giuseppa dili usa ka tawo kinsa maglingkod lamang ug maghulat alang sa mga misyonaryo nga mobalik, bisan pa niana. Dayon human miabot gikan sa Argentina, misugod siya sa pagpakigbahin sa ebanghelyo ngadto sa iyang mga paryente, mga silingan, ug mga higala.

Pipila ka tawo nasamokan sa iyang kadasig, ug ilamba nila ang ilang pultahan sa iyang atubangan o modemanda kaniya sa pagbiya sa ilang mga panimalay. Apan usa ka adlaw niana usa sa iyang mga igsoong lalaki, si Antonino Giurintano, nangutana kon nganong siya wala na nagtambongan og Misa sa Katoliko. Sa dihang siya misulti kaniya mahitungod sa Simbahan, ni Joseph Smith, ug sa Basahon ni Mormon, nainteresado siya. Nakagahin siya og daghang mga tuig sa pagbisita og lainlaing mga simbahan apan mibati og kawala matagbaw.

Human niana, si Giuseppa misulti kaniya mahitungod sa gipahiuli nga ebanghelyo hapit kada adlaw. Sa kadako sa iyang kalipay, siya [ang igsoong lalaki] mihangyo nga magpabunyag. Apan walay mga misyonaryo sa Sicily, walay usa kinsa makapahigayon sa ordinansa.

Niana nga panahon, gidumala sa Swiss mission ang Italya ug daghang silinganang mga nasod, ug ang pwersa sa misyonaryo dili makaatubang sa daghang buluhaton. Bisan tuod og dihay pipila ka gagmay nga mga kongregasyon diha sa mga base nga militar nga Amerikano sa Italya, ang Simbahan bag-ohay lamang nakadawat og pagtugot sa pagsangyaw sa ebanghelyo diha sa nasod. Ang treynta o kwarenta ka misyonaryo nga nagserbisyo sa Italya kadaghanan didto sa amihanan, layo sa isla ni Giuseppa ug ni Antonino. Sa gihapon, misulat si Antonino ngadto sa mga punoang buhatan sa misyon, ug agi og balos, ang presidente sa misyon nga si Rendell Mabey mipadala kaniya og pipila ka mga basahon sa Simbahan ug usa ka kopya sa Basahon ni Mormon.

Dayon, sa gabii sa Nobyembre 22, 1965, nahingangha si Giuseppa sa usa ka wala paabota nga pagbisita gikan sa iyang igsoon. Misulti si Antonino kaniya nga duha ka lalaki gikan sa Simbahan sa kataposan mianha. Gipangita ni Giuseppa ang iyang bana ug anak nga lalaki, ug sila misunod ni Antonino balik ngadto sa iyang panimalay.

Usa sa mga bisita, nadiskobrehan ni Giuseppa mao si Presidente Mabey. Siya usa ka taas, malipayon nga Amerikano kinsa dili makamaong mosulti og Italyano. Ang laing bisita mao si Vincenzo di Francesca, usa ka tigulang nga Italyano nga Santos sa Ulahing mga Adlaw kinsa nahitabo nga nagpuyo diha sa isla, mga upat ka oras ang gilay-on. Sa 1910, si Vincenzo nakakita og usa ka walay tabon nga kopya sa Basahon ni Mormon samtang nagbansay sa pagkaministro sa Protestante sa Siyudad sa New York. Gibasa kini niya nga naghinam-hinam ug gisagop ang mensahe niini kabahin ni Jesukristo. Usahay gani siya misangyaw gikan sa basahon, ug sa pagpauli ngadto sa Italya, siya nakakat-on og dugang pa mahitungod sa Simbahan ug mihimo og kontak kabahin niini. Human sa mga tuig nga paghulat sa usa ka tawo nga may awtoridad sa pagkapari nga moanha sa Sicily, sa kataposan siya nabunyagan sa 1951.

Si Giuseppa ug ang iyang pamilya nakigsulti ni Vincenzo ug Presidente Mabey sulod sa daghang oras. Dayon ang presidente sa misyon mitapos nga si Antonino andam alang sa bunyag.

Sayo sa sunod nga buntag, si Giuseppa, Antonino, Presidente Mabey, ug si Vincenzo mipalit og pipila ka puti nga mga sapot ug misakay og taxi ngadto sa usa ka mingaw nga luok [bay] ibabaw sa baybayon diin sila makahimo sa serbisyo. Usa ka gamay nga luok [cove] nahimong ilisanan nga kwarto, ug ang mga dagkong bato subay sa baybayon naghatag og lugar alang ni Vincenzo sa paglingkod ug paglihok isip saksi alang sa bunyag.

Si Presidente Mabey ug si Antonino nagtakiang, naggunitay, ibabaw sa gagmay, talinis nga mga bato sa baybayon. Nakigbatok sa katugnaw ug sa naghaguros nga mga balod, si Presidente Mabey namulong sa pag-ampo sa bunyag ug gipaunlod si Antonino ngadto sa tubig. Ang mga lalaki dayon mibalik ngadto sa baybayon ug miilis ngadto sa uga nga mga sapot, ug si Vincenzo mikumpirma ni Antonino nga usa ka miyembro sa Simbahan.

Hingpit nga kalipay ug gugma mipuno sa kasingkasing ni Giuseppa samtang siya mitan-aw sa serbisyo. Wala madugay, mipadala siya og makatandog sa balatian nga sulat ngadto sa iyang anak nga babaye, si Maria, kinsa sa gihapon nagpuyo sa Argentina. Si Antonino mipasakop sa Simbahan, siya mituaw. Siya ang unang tawo nga mipasakop sa Simbahan sukad sa iyang pagbalik ngadto sa Palermo.

  1. Rochon, Come and See, 9–11; Rochon, Interview, 6–8, 21; Primarias de las misiones: Manual de lecciones. Para los grupos menores, niños de 4, 5 y 6 años de edad, gihubad ni Eduardo Balderas ([Siyudad sa Salt Lake]: La Iglesia de Jesucristo de los Santos de los Últimos Días, [1962]); Solari, Oral History Interview, [3]–[4].

  2. Rochon, Interview, 32–34; Rochon, Come and See, 13–15; Primary Children’s Hospital, Circular, Primary Association, Primary Children’s Hospital Files, CHL; LaVern Parmley, Address, Primary Conference, Abr. 7, 1966, Primary Association, General Board Minutes, CHL.

  3. Rochon, Come and See, 14–15; Rochon, Interview, 32–35; Marcos 12:41–44. Hilisgotan: Primary

  4. Dunning, Email Interview [Hulyo 21, 2021]; Dunning, “My Life and Legacy,” 6, 16, 23; Dunning, Oral History Interview, 7, 19–20; “News Notes at Home and Abroad,” Church News, Mar. 28, 1964, 2; John Butcher, “A Closing Thought,” Millennial Star, Okt. 1964, [365]; Construction Era, Hulyo 1970, 10; Dunning and Dunning, “Conversion Story at Beverley,” [6], [13]. Hilisgotan: Programa sa Pagtukod [Building Program]

  5. Dunning, “My Life and Legacy,” 18, 22; Dunning, Email Interview [Hulyo 21, 2021]; Dunning, Oral History Interview, 6–7; Suzette Dunning and Geoff Dunning to James Perry, Email, Mar. 16, 2022, Suzette Towse Dunning and Geoffrey Dunning Papers, CHL.

  6. Dunning, Oral History Interview, 7; Beverley Branch, Manuscript History and Historical Reports, Mar. 1965; Dunning, Email Interview [Sept. 23, 2021]; Dunning, “My Life and Legacy,” 23.

  7. Marion D. Hanks to First Presidency, Dis. 31, 1962; Alva D. Greene, “Report on the North British Mission,” Hunyo 10, 1964; A. Ray Curtis and Elaine Curtis, Report, Peb. 23, 1965, First Presidency, Mission Correspondence, 1964–2010, CHL; Hanks, Recollections, 149, 154; First Presidency to Stake and Mission Presidents, Peb. 19, 1964, First Presidency, Circular Letters, CHL; McKay, Diary, Hulyo 25, 1963, ug Dis. 15, 1965.

  8. Dunning, “My Life and Legacy,” 23–24.

  9. Adult Correlation Committee, Minutes, Abr. 23, 1965; Curriculum Department, Priesthood Correlation Executive Committee Minutes, Mar. 11, 1965, 277; Monson, Journal, Mar. 25, 1965; Henry A. Smith, “Thomas S. Monson Chosen New Apostle,” Deseret News and Salt Lake Telegram, Okt. 4, 1963, A1.

  10. Curriculum Department, Priesthood Correlation Executive Committee Minutes, Mar. 11, 1965, 277–79; Ludlow, “Church History Events Concerned with Correlation Development,” [2]–[3].

  11. Hartley, “LDS Aaronic Priesthood Offices,” 85–86, 90–91, 97, 115–17, 128; Home Teaching, A1–A11.

  12. Smith, Lund, and Penrose, To the Presidents of Stakes, Bishops and Parents in Zion, [2]–[3]; Harold B. Lee, sa One Hundred Thirty-Fourth Semi-annual Conference, 83–85; Curriculum Department, Priesthood Correlation Executive Committee Minutes, Ene. 9, 1964, 152; Peb. 13, 1964, 161; Abr. 9, 1964, 170–72; Mayo 6, 1964, 178–79; Hunyo 3 ug 11, 1964, 191, 199; Sept. 10, 1964, 216; Okt. 8, 1964, 225–26; Nob. 4, 1964, 230–31; Family Home Evening Manual, iii–xiv; “Home Teachers Distribute Family Manuals,” Church News, Dis. 19, 1964, 4. Hilisgotan: Family Home Evening

  13. Curriculum Department, Priesthood Correlation Executive Committee Minutes, Peb. 13, 1964, and Mar. 11, 1965, 156–57, 278–79; Blumell, “Priesthood Correlation,” 23–24. Mga Hilisgotan: Pagpakigtakdo [Correlation]; Thomas S. Monson

  14. Adult Correlation Committee, Minutes, Abr. 23, 1965; 3 Nephi 11:28. Gi-edit ang kinutlo alang sa katin-awan; “mo” sa orihinal giilisan ngadto sa “will nga ang hubad sa prefix “mo” gihapon.

  15. Adult Correlation Committee, Minutes, Abr. 23, 1965; Adult Correlation Committee, “Review of Present and Proposed Programs for the Adults of the Church,” 19–20.

  16. Adult Correlation Committee, Minutes, Hunyo 9, 23, ug 30, 1965; Ago. 4, 1965; Smith, Oral History Interview, 113–15, 148–49; Curriculum Department, Priesthood Correlation Executive Committee Minutes, Nob. 10, 1966, 134.

  17. Allen, “West Africa before the 1978 Priesthood Revelation,” 236; Williams, Journal, Ene. 20, 1964; Peb. 4 ug 11–14, 1964, [92]–[95]; McKay, Diary, Ene. 11, 1963.

  18. Williams, Journal, Peb. 14, 1964; Ene. 20, 1965; Peb. 19, 1965; Mar. 7, 1965, [95], [119]–[20]; Allen, “West Africa before the 1978 Priesthood Revelation,” 233–35; Brigham Young University, Board of Trustees Executive Committee Minutes, Mar. 25, 1965; John Chase to LaMar Williams, Hunyo 15, 1965, Missionary Department, Africa and India Correspondence, CHL.

  19. Allen, “West Africa before the 1978 Priesthood Revelation,” 234; Certificate of Incorporation, Lagos, Nigeria, Sept. 29, 1964, kopya, Edwin Q. Cannon Papers, CHL; Dick Obot and others to LaMar Williams, Okt. 29, 1964, Missionary Department, Africa and India Correspondence, CHL; Williams, Journal, Ene. 20 ug Okt. 18, 1965, [119], [153]; McKay, Diary, Ago. 25 ug Okt. 14, 1965; tan-awa usab sa Palmer, Mormons in West Africa, 8. Hilisgotan: Nigeria

  20. Williams, Journal, Okt. 20, 22–24, ug 30–31, 1965; Nob. 4 ug 6, 1965, [153]–[55]; “Report on Nigeria,” in McKay, Diary, Nob. 10, 1965; First Presidency to LaMar Williams, Telegram, Nob. 4, 1965, First Presidency, Mission Correspondence, 1964–2010, CHL.

  21. Toronto, Dursteler, and Homer, Mormons in the Piazza, 1–44, 132–77; Simoncini, Interview, [3]. Hilisgotan: Italya

  22. Simoncini, Interview, [3]; Abner, Italian Mission Reminiscences, 30–31; Simoncini, “La storia dei primi pionieri del ramo di Palermo,” [1]; Arthur Strong to Giuseppa Oliva, Sept. 16, 1965, kopya anaa sa panag-iya sa mga editor; “Italian Zone,” [1]; Mabey, “Amazing Swiss Mission,”[1].

  23. Toronto, Dursteler, and Homer, Mormons in the Piazza, 232–40, 277; Ezra Taft Benson to First Presidency, Dis. 7, 1964; First Presidency to Ezra Taft Benson, Dis. 17, 1964, First Presidency, Mission Correspondence, 1964–2010, CHL; Quorum of the Twelve Apostles, Missionary Executive Committee Minutes, Ene. 14, 1965; “Missionary Work Resumed in Italy after Lapse of Century,” Church News, Mar. 20, 1965, 12; Ezra Taft Benson to First Presidency, Okt. 11, 1965, First Presidency, Mission Correspondence, 1964–2010, CHL.

  24. Arthur Strong to Giuseppa Oliva, Dis. 17, 1965, kopya anaa sa panag-iya sa mga editor; Mabey, Journal, Nob. 22, 1965; Mabey, “Sicilian Baptism,” [1]; Giurintano, Interview, [2].

  25. Vincenzo di Francesca, “Burn the Book,” Improvement Era, Mayo 1968, 4–7; Vincenzo di Francesca to Franklin Harris, Mayo 8, 1930; Vincenzo di Francesca to Heber J. Grant, Hunyo 26, 1930; Heber J. Grant to Vincenzo di Francesca, Abr. 29, 1931, First Presidency, Miscellaneous Correspondence, CHL; Toronto, Dursteler, and Homer, Mormons in the Piazza, 226–29; tan-awa usab sa “Berne: Work in Italy Progressing,” Church News, Peb. 19, 1966, 4.

  26. Mabey, Journal, Nob. 22–23, 1965; Mabey, “Sicilian Baptism,” [1]–[2]; Strong, Autobiography Excerpt, 35; [Maria Oliva] to Omar Esper, Email, Hulyo 15, 2021, Maria Oliva Family Papers, CHL; “Berne: Work in Italy Progressing,” Church News, Peb. 19, 1966, 4.