Rongorongo man te Moani Beretitentii
Ukoukoran te Korakora Rinanon te Ongotaeka
N ara aonaaba n te bong aei, te tatara e tiku irouia kairake. Aomata ni kabane a tangiria n tara n ataei, ni karaoi mwakuri n ataei, ao n riki n ataei. E koaua, ae rangin n rawata te mwane ae kabaneaki iaon bwaai are a na kona ni kakoroa nanoia aomata bwa a na tara n ataei. Ti kona n titirakiniira, “E koaua bwa te kakae ibukiia kairake e boou nakon ara bong, ao nakon ara roro?” Ti na ti tangiria n rinanoi rongorongon taai ake ngkoa n ara boki ni kakaai rekeia.
Tebubua te ririki n nako, n taai ni mwamwananga, ao e bon barongaaki raoi aron te mwananga ma kaimoana aika a bane aroia man tauraoi nakon kangaanga a mwananga n ieie nakon taabo aika a tuai n totouaki ma imwaina n ukoukoriia te roronrikirake. Te karaki ni kawai e taekinaki iai bwa iai n te tabo teuana n “aaba aika raroanako” te koburake n ran ae te kabanea n itiaki ranna, ao a na bane n nimma bwa aonga ni kona ni manga kaoka aron korakoraia kaain te roronrikirake ao kateimatoaan te mwakuri ae korakora kan karaoana aei bon man nimakin te ran are e nako man te koburake n ran aei.
Ponce de León, are e uaia n ie nako ma Columbus, aki toki ni karaoa te mwananga ni kakaae, a kakaae n te Bahamas ao taabo tabeua n te Caribbean ma aia koaua ae korakora bwa te ran ae kamiimi ae kona ni kamaiuia kaain te roronrikirake e kona ni kuneaki. Ana mwakuri, n aroia aomata riki tabeman, katoka aron te ukeuke anne, bwa n ana babaire te Atua, ti rin n te maiu ae mamate aei bwa ti na noora te waaki n rikirake ma ti tetaina.
Koburaken te Koaua
E ngae ngke akea koburaken ranin te roronrikirake are ti na kona ni ukoukoriia, iai riki te koburake n ran teuana ae iai inanona te ran ae raka riki kakawakina, riki te ran ibukin te maiu are akea tokina. Aio bon koburaken te koaua.
Te tia kororongorongo e kunei kakawakin raoi te ukeuke ibukin te koaua ngke e koroi raain ibukin te maiu ae mamate aikai:
Eng, taekina, tera te koaua? ’Aio te kabanea n tamaroa ni kaniwanga
Are a kona iai aomata aika mamate ke Atua n noora iai te Atua.
Naako ukoukoria n taabo aika a nano are e raneanea,
Ke waerake ni ukoukoria n te kabanea n rietata ni karawa:
’Bon te kantaninga ibukin naano aika ririeta. …
Ngkanne, tera ae ko taekinna ibukin te koaua? ’Aio te kabanea ao te moan,
Bukina bwa te koaua e aki bitaki ma te tai.
E ngae ngke e maunanako karawa ao te aonaaba e iekaki,
Te koaua, raon te bwai ae iai rabwatana, e na tokanikai iaon te kangaanga ae korakora,
Akea tokina, e aki bibitaki, n aki toki.1
E katanoata te Uea n te kaotioti are e anganaki te Burabeti Iotebwa Timiti i Kirtland, Ohio, ni Meei 1833:
“Te koaua bon atatai iaon bwaai aika ngkai, ao n aroia nakon taai ake ngkoa, ao n aroia nakon taai aika a na roko; …
“Tamnein te koaua bon te Atua. .… Ngaia [Iesu] e karekei bwaninin te koaua … ;
“Ao akea ae na karekea bwaninina ti ngkana e kawakin ana tua.
“Anne e kawakin ana tua e na karekea te koaua ao te oota, ni karokoa e kakororaoaki n te koaua man atai bwaai ni kabane.”2
Akea kainnanoana ibukim ke ngai n te roro ae oota aei, ngke bwaninin te euangkerio e a tia ni kaokaki, n ieie nakon taabo aika a tuai man kakawaraki ma imwaina ke ni mwananga inanon kawai aika tuai ni mwakenaki n ukoukoran koburaken te koaua. Bukina Tamara are i Karawa ae tangiraki e a tia ni katanea kawaira ao ni katauraoa te mwabe ae aki kona ni bwaka—te ongotaeka!
Ana taeka ake a kaokaki a kabwarabwarai raoi taian kakabwaia ake a reke man te ongotaeka ao te maraki n nano ao te bua n nano are e raonna te tia mwamwananga are e toua te kawai ae a bwabwaki riki ae tabu ibukin te bure ao te kairua. Nakon te roro ae tei inanon te katei ni kareani maan, e taekinna Tamuera, “E raoiroi riki te ongotaeka nakon te anga karea, ao te ongo nakon te iriko ni man.”3
Burabeti, n taai ake rimoa ao ngkai, a tia n ata te korakora are e reke rinanon te ongotaeka. Iangoa Nibwaai: “N na nako ao n na karaoi bwaai ni kabane ake e a tia n tuatua te Uea.”4 Ke ana kabwarabwara Moomon ae moan te tamaroa ibukin te korakora ake iai irouia natin Motiaea mwaane:
“A tia n teimatoa ni kakorakoraia ibukin ataakin te koaua; bukina bwa mwaane ae tau otaia ma a tia n ukoukori booki aika tabu ma te kakaonimaki, bwa aonga n atai ana taeka te Atua.
“Ma tiaki ti ngaia aei; a tia n anga nanoia bwa ana bwaina te tataro, ao ana aki mamatam, ngaia ae e a reke irouia tamnein te taetae ni burabeti ao tamnein te kaotioti, ao ngakana anga reirei, anga reirei ma te mwaaka ao te kariaiakaki iroun te Atua.”5
Kawakin tuua.
N ana taeka ni kaukuki teuana Beretitenti David O. McKay (1873–1970), n nakoia kaain te Ekaretia n te maungatabu ni kabuta, ao e anganiira kaetieti ibukin ara tai ae bebete ma e rangin ni mwaaka: “Kawakin ana tua te Atua.”6
Aikanne bon karawawataan ara Tia Kamaiu ngke E katanoata, “Bwa ni kabane ake a tangiria ni karekea te kakabwaia ni baiu a na bon iri tuua ao babaire ake a rineaki ibukin te kakabwaia anne, ma aron babaireana, n aron are e kateaki imwain karikakin te aonaaba.”7
Ana mwakuri aika e karaoi te Tia Reirei e anga koauan raoi Ana taeka. E kaota naba koauan ana tangira te Atua man maiuakinan te maiu ae kororaoi, man karinea te tibwanga ae tabu are bon Ana bwai. E aki karaoi mwakuri n aki iraorao. E aki kona ni kamoamoa. E aki n ae E aki karinerine. E aki toki n nanorinano. E aki toki n kaota te bwai are e iangoia. E aki toki n koaua.
E ngae ngke e kaririaki iroun te tia kairiri ae kewe, riki te riaboro; e ngae ngke E mamaara man te aki mamatam inanon 40 te ngaina ao 40 te bong ao “rimwi e baki”; ao ngke te aomata are e buakaka e angan Iesu te iango ae rangin n anai nano man kabwakabwaka, E anganiira te katooto iaon te ongotaeka mairoun te Atua man teimatoa n ira te bwai ae ataia bwa E eti.8
Ngke E kaitara ma te maraki i Ketemwane, ike E korakai ni kaitara te marakai anne are e kabwarabwaraaki iai maonona bwa kanga timtimin te rara are e bwaka nako aontano, E anga te katooto iaon te Nati ae ongotaeka ngke e kangai, “Tamau, ngkana e riai i Roum, ao ko na uotaanako te mwangko aei mai Rou: ma e na aki iraki nanou, ma e na karaoaki nanom.”9
Nakon Betero i Kariraia, E taku Iesu, “Irai.” E roko naba te kaetieti ae ti tebo ma aei nakon Biribo, “Irai.” Ao nakon te tia ikoikota ana mwane te Uea Reewi, ngke e tekateka n tataningaia ana aomata, ao e roko te wewete, “Irai.” Ao nakon temanna ae biri n rimwiina, te aomata ae korakora kaubwaina, e roko te taeka, “Irai.”10 Ao nakoim ao nakoiu te bwana ae ti tebo ma anne, Iesu ae ti tebo ma aei, e taku, “Irai.” Iai nanora ni kan ongo n ana taeka?
Te ongotaeka bon te anua ae kantaningaaki irouia burabeti, ma e riai n ataaki bwa te aeka n korakora aei e tauraoi nakoira n te bong aei.
Katooto Aika Bwainaki N Taai Aikai
Ane e a tia n reiakina raoi te reirei iaon te ongotaeka, are e a tia ni kunea koburaken te koaua, bon te aeka n aomata ae tangira man nanorinano man momoa aomata. E a tia ni kaaina te Ekaretia i Europe, ao man ana mwakuri korakora ao n katautau, e a tia n nako Amerika Meang—nakon te aba ae boou, te taeka ae kamimi, katei aika kakaokoro, ma kaain te Ekaretia ae ti teuana iaan ana kairiri te Uea are ngkoa, are e onimakinna man karinea. E riki bwa te beretitenti n te mwaanga ma kaaina aika ti tabeman n te kaawa ae akea te iraorao irouia. E iri ana burokuraem te Ekaretia, e ngae ngkai a rangin ni karako kaaina ma e rawata te mwakuri. E katea te katooto ibukiia kaain ana mwaanga are katein raoi Kristo, ao a kaotia n te tangira ae kanganga noorakina.
E karekea maiuna n baina kanga te tia kabooi nako bwaai. E karako ana mwane, ma e aki toki ni kakabwaka ana kabuianibwai ae bwanin man anga ae mwaiti riki. E moana katean te mwane ni mitinare n ana mwanga ae uarereke, ao ti ngaia ae aki toki ni kakabwaka ana mwane ni mitinare n te namwakaina teuana ma teuana. Ngkana iai mitinare n ana kaawa, e kamwarakeia, ao aki kona n ni kitana ana auti n akea ana buoka nakon aia mwakuri ao nakon maiuia. Kaain te Ekaretia man taabo aika raroa nako ngkana a rinanon ana kaawa man kawara ana mwaanga aki toki ni karekea ana tangira ao kororaoin tamneina man waaki nako ni kawaia ma n ataia ae a tia ni kaitibo ma te aomata ae akea aekakina, temanna ana toro te Uea ae moan te ongotaeka.
Naake a mwakuri ma ngaia a na karekea ana karinerine ae moan te tamaroa ao ana mwamwannano ae kororaoi. Irouna bon ana tia ua rongorongo te Uea, e tararua aron maiuia man aki toki n uringiia n ana tataro—are e kakaraoia n tainako—ibukin maiuia. N te Taabati teuana tabeman taan kairiiri ake a kawara ana mwaanga a raonna n te tataro ae aki raka iaon tebwimauoua ni bootaki aika kakaokoro ao n aia tai ni kawariia kaaina. A kitanna taan kairiiri n tokin te bong anne ma te namakina ae kukurei ma rikiraken tamneia are e kateimatoaia n te kukurei inanon aia tai ni mwananga inanon aua te awa n tain te kamwaitoro are, e kamarurunga te nano ngkana e uringaki te bong anne.
Aomata aika reireiaki raoi, ao aomata naba aika a mwaiti aia atatai ni bwain te aonaaba aei ae a bairea aron ana aomata te Atua ae nanorinano, man aki reirei ao a taku irouia bwa aomata aika tekeraoi ngkana a kona ni kabanea teuana te aoa ma ngaia. Moamoana e aki kaokoro, e aki nakoraoi ana taetae n Imatang man kanganga naba te oota iai, ao mweengana e uarereke. Akea ana kaa ke ana terewition. Akea ana boki ae koroia ke n anga te kabwarabwara ae na anainano ao e aki karaoi bwaai ae kainnanoia riki te aonaaba. E ngae n anne ma aomata aika onimaki a katanea te kawai nakon ana mataroa. Bukin tera? Bukina bwa a kan nima koburaken te koaua. Aki kukurei n aron te bwai ae taekinna nakon te bwai ae karaoia, tiaki te bwai ae kakawaki n te bwai are e taekinna ma korakoran te maiu are e maiuakinna.
Ataakin te aomata ae kainnano ma e teimatoa n anga uabui te katebubua nakon te Uea ma te kukurei e kaota ikai nanon raoi te kabwianibwai. N norakina n tabeakiniia aika baki ao karinan te te irua e kaotia ikai bwa e karaoia n aron are e na karaoia naba nakon te Tia Reirei. Te tataro ma ngaia ao irakin ana koaua ibukin taeka mairoun te Atua bon kakoauaan aron te reitaki ae boou.
Eng e kona n taekinaki bwa e kawakina te moan ao te tua ae moan te korakora ao te kauoua are ti tebo ma ngaia,11 bwa e onrake nanona n te tangira nakoia aomata, bwa e aki toki ni kaitiakaki ana iango n te tamaroa, ao n tokina, e korakora ana onimaki imatan te Atua.12
E kakoauaki bwa iai iroun te aomata aei te raoiroi ao te etieti. E reke korakorana man te ongotaeka.
Te korakora are ti ukoukoria n te bong aei ni kakoroi nanon taian kakaewenako ibukin kangangan ao bibitakin te aonaaba a kona n riki bwa ara bwai ngkana, ti kaota te nano ae korakora man teimatoa, ti tei ni katanoataa ma Iotua, “Ao ngai ma kaain batau, ti na toro iroun te Uea.”13