Laipelí
Fanga kiʻi Tokoni ki he Mateuteu Fakaelotó


“Fanga kiʻi Tokoni ki he Mateuteu Fakaelotó,” Mateuteu ki he Meʻa Fakatuʻupakeé (2023)

Fanga kiʻi Tokoni ki he Mateuteu Fakaelotó

ʻĪmisi
fefine ʻokú ne puke e nima ʻo ha taha kehe

Talateu

ʻE lava ke uesia fakatuʻasino, fakaeloto, fakasōsiale, fakaeʻatamai, mo fakalaumālie kitautolu ʻe he ngaahi faingataʻá mo e molé. Naʻe fakahaaʻi ʻe Palesiteni Lāsolo M. Nalesoni ʻa e hohaʻa ko ʻeni fekauʻaki mo ʻetau mateuteú: “ʻOku ou tapou atu ke mou feinga ke mou mateuteu fakatuʻasino. Ka ʻoku ou tokanga lahi ange ki hoʻomou teuteu fakalaumālié mo fakaelotó” (Russell M. Nelson, “Tali Lelei ʻa e Kahaʻú ʻi he Tui,” Liahona, Nōvema 2020, 74).

ʻOku mahuʻinga ke tau mateuteu fakaeloto ki he ngaahi faingataʻa kotoa ʻo e moʻuí, kau ai ʻa e:

  • Ngaahi tūkunga fakatuʻutāmakí (ngaahi fakatamaki fakanatulá, ngaahi mahaki fakaʻauhá, fetōʻaki fakapolitikalé, taú, faihiá mo e alā meʻa peheé)

  • Ngaahi palopalema fakatāutahá (mole ʻa e ngāué, mate ʻo ha ʻofaʻanga, ngaahi faingataʻaʻia fakaemoʻui leleí mo e ngaahi alā meʻa peheé)

  • Ngaahi liliu ʻi he moʻuí (mālōlō mei he ngāué, tuʻunga fakaemātuʻá, liliu ʻo e vā fetuʻutakí mo e ngaahi alā meʻa peheé)

  • Ngaahi tūkunga fakaʻahó (loto-hohaʻa, loto-mafasia ʻi he ngāué, ngaahi liliu fakaeongó, ngaahi faingataʻaʻia fakafāmilí mo e ngaahi alā meʻa peheé)

Ko e ngaahi ongo fakaelotó ko ha konga ia ʻo e aʻusia ʻa e tangatá; ʻoku ʻikai fakanatula pē ʻenau leleí pe koví. Ko e founga ʻe taha ki hono kātekina ʻo e ngaahi ongo faingataʻá ko e teuteu ke fehangahangai mo e faingataʻá mo e ngaahi tūkunga fakamafasiá kimuʻa pea nau hokó.

ʻE lava ke tokoniʻi koe ʻe he fanga kiʻi tokoni ko ʻení ke ke teuteu fakaeloto ke fehangahangai mo e ngaahi tūkunga faingataʻá pea pehē ki he ngaahi faingataʻa fakalūkufua ʻo e moʻuí.

Ako ʻa e Ngaahi Taukei ke Mapuleʻi ʻa e Ngaahi Ongo Fakaeloto Faingataʻá

ʻE lava ʻe ha meʻa fakatuʻutāmaki pe fakatamaki ke ne fakatupunga ʻa e ngaahi ongoʻi lōmekina ʻo e manavaheé, ʻitá, mamahí, loto-moʻuá mo e loto-hohaʻá. Ako mo akoako fakahoko ʻa e ngaahi founga kehekehe ke mapuleʻi ʻaki ʻa e ngaahi ongo fakaelotó lolotonga ʻa e ngaahi taimi faingataʻá. Ko ha ngaahi founga ʻeni ʻe niʻihi te ke ala fakakaukau ki ai:

  • Faʻu ha ʻuluaki naunau tokoni fakaeloto ke fakaʻaongaʻi ʻi he taimi ʻokú ke ongoʻi lōmekina aí. ʻE lava ke kau ʻi he naunau ko ʻení ha ngaahi fakamanatu ʻo e tuʻunga moʻui leleí, hangē ko e ngaahi taá, ngaahi meʻa fakafiemālie, naunau (ʻū kafu, ngaahi vala), mūsika, ngaahi tohi, ʻū tohinoa, ngaahi lisi ke fakahoko, ngaahi taumuʻa pe ngaahi meʻa poupou kehe ʻoku feʻunga mo hoʻo ngaahi fiemaʻú. Te ke lava foki ʻo fakakaukauʻi ha ngaahi fokotuʻu mei he ʻUluaki Naunau Tokoni Fakaeongó.

  • Akoako fakahoko ha ngaahi founga matuʻuaki moʻui lelei kehekehe ki hono fakanonga ʻa e faingataʻaʻia fakaelotó (vakai ki he Facing Challenges: A Self-Help Guide (Fehangahangai mo e Ngaahi Faingataʻá: Ko ha Fakahinohino ke Tokoniʻi pē Kita) ki he ngaahi founga ʻoku fokotuʻu atú). ʻE lava ke tokoniʻi koe ʻe hoʻo akoako ʻi he taimí ni ke mapuleʻi ʻa e ngaahi ongo ko ʻení ke ke mateuteu.

Manatuʻi ko e ngaahi maʻuʻanga tokoni ʻe niʻihi ʻoku ngāue ʻaki ki hono matuʻuakí ʻe ʻikai ala maʻu ia lolotonga ha meʻa fakatuʻupakē. Kapau ʻokú ke fakaʻaongaʻi ha ngaahi faitoʻo ʻi he taimí ni, talanoa mo hoʻo toketaá fekauʻaki mo ha ngaahi founga ke maʻu ai kinautolu lolotonga ha meʻa fakatuʻupakē.

Ke maʻu ha ngaahi pōtoʻi ngāue lahi ange, vakai ki he “Ways to Stay Calm in an Emergency” (DisasterReady [video, July 5, 2022], 6:26).

Fakatupulaki ha Ngaahi Vā Fetuʻutaki

ʻOku tokoni ʻa e ngaahi fehokotaki leleí ki he tuʻunga moʻui lelei fakaelotó. Feinga atu ʻo fetuʻutaki mo e niʻihi kehé. Te ke lava ʻo kamata ʻaki hano fakamālohia ʻa e ngaahi vā fetuʻutaki fakafāmilí mo e nofo-malí (vakai ki he Strengthening Marriages and Families (Fakamālohia ʻo e Ngaahi Nofo-malí mo e Fāmilí)). ʻI he taimi ʻoku ʻikai malava ai ke fetuʻutaki mo e kau mēmipa ʻo e fāmilí pe ngaahi ʻofaʻangá, tokoni kiate kinautolu ʻoku ofi maí hangē ko e ngaahi kaungāʻapí, kaungā ngāué, ngaahi kulupu tuí, toʻú mo e tukui koló.

Faʻu ha Ngaahi Palani ʻoku Fakatefito ʻi he Malú mo e Fetuʻutakí

ʻOku angamaheni ʻaki ke hohaʻa ki he ngaahi ʻofaʻangá ʻi ha meʻa fakatuʻupakē. Faʻu ha palani fetuʻutaki fakatuʻupakē ke fakapapauʻi ʻa e founga te mou fetokoniʻaki ai ʻi ha fakatamaki. ʻOku ʻi ai ʻa e taimi ʻe niʻihi ʻoku fakamavahevaheʻi ai ʻe he ngaahi meʻa fakatuʻupakeé pe ngaahi fakatamakí ʻa e ngaahi kaungāmeʻá mo e fāmilí. Fakakaukau ke faʻu ha palani ke toe fetuʻutaki ai hili ha fakatamaki. ʻE lava ke tokoni ʻeni ke fakasiʻisiʻi ʻa e ngaahi hohaʻa fekauʻaki mo e malu ʻa e niʻihi ʻokú ke ʻofa aí mo fakafaingofuaʻi ʻa e ngaahi fehokotakiʻanga poupoú.

ʻIloʻi ʻa e Ngaahi Maʻuʻanga Tokoni Falalaʻangá

ʻOku faʻa fiemaʻu ke ʻilo ki he ngaahi ongoongo fakamuimui tahá, ka ʻe lava ke uesia ʻe he fuʻu lahi ʻo e ngaahi ongongo ʻi he mītiá ʻa e moʻui lelei fakaeʻatamaí. ʻIloʻi ha ngaahi maʻuʻanga fakamatala falalaʻanga pea palani ke fakangatangata ʻa e ngaahi ongoongo mo e ngaahi fetuʻutaki fakamītia fakasōsiale ʻoku fakamamahi pe taʻefalalaʻangá (vakai, Tohi Tuʻutuʻuni Fakakātoá: Ko e Ngāue ʻi he Siasi ʻo Sīsū Kalaisi ʻo e Kau Māʻoniʻoni ʻi he Ngaahi ʻAho Kimui Ní 38.8.40). ʻOku mahuʻinga ʻa e fakamatala ʻoku malu, poupou mo falalaʻangá ʻi he taimi ʻokú ke aʻusia ai ha palopalema fakataautaha, fakafāmili, pe fakakoló.

ʻIloʻi Ho Ngaahi Mālohingá mo e Founga Te Ke Lava ʻo Tokoni Aí

Teuteu ke tokoni lolotonga ha hoko ha meʻa fakatuʻupakē pea tokoni ʻi he fakaakeaké ʻaki haʻo vahevahe hoʻo ngaahi pōtoʻi ngāué mo ho ngaahi mālohingá. ʻOku tokoni ha kakai ʻe niʻihi ʻaki haʻanau fai ha tokoni fakatuʻasino, pea ʻomi ʻe he niʻihi kehé ha tokangaekina fakalaumālie pe fakaeloto. Te ke lava ʻo vakaiʻi ʻi he JustServe.org ke maʻu ha ngaahi founga ke tokoni ai ʻi he taimí ni mo e lolotonga ʻo ha faingataʻa (vakai, Mōsaia 18:9 mo e Discussion Guide: How Can I Minister to Others During a Crisis? (Fakahinohino ki he Fealēleaʻakí: Te u Lava Fēfē ʻo Ngāue Fakaetauhi ki he Niʻihi Kehé Lolotonga ha Faingataʻa?)). Naʻa mo e taimi ʻokú ke ongoʻi laveangofua pe lōmekina aí, te ke lava pē ʻo fakaʻaongaʻi ho ngaahi talēnití mo e mālohingá ke tokoni.

Fakakaukau ki ha Tokoni Fakapalōfesinale

Neongo ʻe lava ʻe ha niʻihi fakafoʻituitui ʻo langaki hake ʻenau ivi matuʻuaki fakaelotó pea fakaakeake mei he faingataʻá mo e loto-mafasiá ʻiate kinautolu pē, ka ʻe ala fiemaʻu ʻe he niʻihi kehé ha tokoni makehe. Kapau kuó ke hokosia ha mamahi pe fefaʻuhi maʻu pē mo e loto-mafasiá, loto-hohaʻá, pe ngaahi faingataʻaʻia fakaeloto mafatukituki kehe, fakakaukau ke kumi ki ha faitoʻo fakapalōfesinale. ʻE lava ke tokoni atu ʻa e kau faifaleʻí ke ke fakakaukau ki hoʻo ngaahi aʻusiá, tokoniʻi koe ke ke fehangahangai mo e ngaahi fakakaukau taʻeʻaongá, fai ha faleʻi ki he ngaahi founga matuʻuakí, pea teuteuʻi koe ke ke fai ha ngaahi fili lelei ki hoʻo lelei fakaʻeatamaí mo fakasōsialé. Ke maʻu ha fakamatala lahi ange, vakai ki he “What Is Counseling and How Can It Help Me” (DisasterReady [video, July, 2022], 7:03). ʻI he ngaahi tukunga ʻe niʻihi, mahalo te ke fiemaʻu foki ke fekumi ki ha tokoni fakafaitoʻo ke tokangaʻi ʻa e ngaahi fakaʻilonga fakatuʻasino ʻo e ngaahi faingataʻaʻia ʻo e moʻui lelei fakaeʻatamaí.

Manatuʻi ke ke Maʻu ha ʻAmanaki Lelei

Tanumaki ha fakatuʻamelie mo ha ʻamanaki lelei moʻoni. Naʻe akonaki ʻa ʻEletā Sefilī R. Hōlani ʻo pehē, “koeʻuhí ne fakapapauʻi ʻe hono Fakafoki Mai ʻo e Ongoongoleleí e tefitoʻi moʻoni ʻoku ngāue e ʻOtuá ʻi he māmaní, ʻe lava ke tau ʻamanaki lelei, pea ʻoku totonu ke tau ʻamanaki lelei, naʻa mo e taimi ʻoku tau fehangahangai ai mo e faingataʻa hulutuʻá.” (“Ko Ha ʻAmanaki ʻoku Mālohi Haohaoa,” Liahona, Mē 2020, 83).

ʻI he taimi ʻoku hoko ai ʻa e faingataʻa mātuʻaki fakamamahí, ʻoku angamaheni ʻaki ke ongoʻi ʻoku fakaʻau ke ʻosi ho moʻuí. Teuteu ʻi he taimí ni ʻaki hono fakamālohia hoʻo ʻamanaki leleí. Vakai, “ʻAmanaki leleí” (ʻi he Ngaahi Tefitó mo e Ngaahi Fehuʻí) mo e “President Russell M. Nelson on the Healing Power of Gratitude.”

Paaki