Rilb’aleb’ li komon jo’ naxb’aanu li Kolonel
Chiqak’ut taxaq li qab’antioxihom ut li qarahom choq’ re li Dios naq naqileb’ rik’in rahok li qajunelikil qas qiitz’in.
K’a’jo’ xchaq’alil ru li osob’tesink naq wanko sa’ xkutankil li junelikil k’utb’esinb’il na’leb’ re li Dios! Naq naqoyb’eni ut naqak’ulub’a lix “ak’ob’resinkil chixjunil li k’a’aq re ru,”1 li xk’ulun ut taak’ulunq rik’in li profeetil aatin sa’eb’ li qakutankil, yooko chi kawresimank choq’ re li xkab’ xk’ulunik li Kolonel.2
Ut k’a’jo’ xchaab’ilal xkawresinkil qib’ re xk’ulb’al rik’in xyalb’al qaq’e re wulak jo’ a’an naq naqileb’ li komon rik’in rahok chiqib’il qib’! Jo’ kixk’ut li Jesukristo chiruheb’ laj taaqenel re sa’ xtiklajik li k’ojlajik a’in, “Wi nikinaara, tatkʼanjelaq chiwu.”3 Li qak’anjel chiruheb’ li komon a’an jun xk’utb’al li qatzolomil ut li qab’antioxihom ut li qarahom choq’ re li Dios ut li Ralal, Jesukristo.
Wan naq naqak’oxla naq tento taqab’aanu li k’a’ru xnimal ru re naq “taak’ehe’q sa’ ajl” jo’ k’anjel chiru li qas qiitz’in. A’b’anan, li kok’ k’anjel naru neke’xb’aanu xnimal xk’anjel sa’ xyu’ameb’ li komon jo’ ajwi’ sa’ li qayu’am laa’o. K’a’ru kixb’aanu li Kolonel? Rik’in lix choxahil maatan re lix tojb’al rix li maak kixb’aanu ut lix waklijik chi yo’yo—li naqaninq’ehi ru sa’ li ch’aqal ru domingo re Paswa—“[Maajun chik] junaq wanjenaq xwankil a’an sa’ xyu’ameb’ chixjunil li ani xe’wan ut li toj te’wanq sa’ li ruchich’och’.”4 A’b’anan a’an ajwi’ kise’ek, ki’aatinak, kib’eek, ki’ab’in, kixk’e lix hoonal, kiwaklesin ch’oolej, kich’olanin ut kixk’uyeb’ xmaak li kristiaan. Kik’anjelak chiruheb’ lix junkab’al ut eb’ li ramiiw, rech kab’al, ut li ink’a’ naxnaweb’ ru ajwi’, ut kixb’oqeb’ li naxnaweb’ ru ut li ani raaro xb’aan chixyalb’al xsahil lix b’uut’il rosob’tesihom lix evangelio. Eb’ li kok’ k’anjel a’an ut li rahok neke’xk’e jun eetalil re chan ru taqileb’ li komon sa’eb’ li kutan a’in.
Naq wan lee rosob’tesinkil re xk’eeb’al ruuchil li Kolonel sa’ lix yalb’al eeq’e li nekeb’aanu re rilb’aleb’ li komon, patz’omaq eerib’, “Chan ru naru ninwotz lix saqen li evangelio rik’in li kristiaan a’an malaj lin junkab’al? K’a’ru naxmusiq’a we li Musiq’ej naq tinb’aanu?”
Rilb’aleb’ li komon naru nab’aanuman chi jar paay ru. B’ar wankeb’ li reetalil a’an?
Jun reetalil li rilb’aleb’ li komon a’an naq eb’ li awab’ejil reheb’ lix molameb’ li xb’eenil ut re li Komonil re Tenq’ank neke’k’uub’an rik’in li tijok chirix lix teneb’ankileb’. Ut naq eb’ laj jolominel ink’a’ ka’ajwi’ te’xq’axtesi junjunq li kok’ putz’ hu, jun chik li eetalil a’an k’uub’ank sa’ ch’uutil chirixeb’ li kristiaan ut eb’ li junkab’al naq yooqeb’ chixk’eeb’al xteneb’ankileb’ li komon ixq aj ilol komon. A’an xik chi b’eek, xch’utub’ankil rib’eb’ sa’ junaq q’ojyin re b’atz’unk, k’anjelak junes malaj k’anjelak ajwi’ sa’ junajil. A’an li aatinak sa’ kristiaanil malaj aatinak sa’ telefono malaj aatinak rik’ineb’ li mensaaj sa’ celular. A’an xsiib’al junaq li ch’ina tarjeet re xketb’al xchihab’ ut xwaklesinkil xch’ooleb’ sa’ junaq li b’atz’unk. A’an xwotzb’al junaq li raqal reheb’ li loq’laj hu malaj junaq li raqal aatin re junaq li esil re li jolomil ch’utub’aj-ib’ li naru naxtaw xyaalal choq’ re li kristiaan. A’an xtz’ilb’al rix junaq li patz’om chirix li evangelio ut xwotzb’al li xnawom ch’oolej re kutanob’resink ut k’ehok tuqtuukilal. A’an jalaak sa’ lix yu’am junaq li kristiaan ut k’oxlak chirix a’an. A’an ajwi’ xq’axtesinkil li esil chirix rilb’aleb’ li komon b’ar wi’ te’tz’ile’q rix li rajomeb’ ru ut lix kawil xch’ooleb’ chi eek’anb’il ut chi tustu ru. A’an naq li ch’utam re li teep neke’xk’uub’ rib’ re xsumenkil junaq nimla ajb’il ru.
Li ilok a’an kixkawob’resi jun li komon ixq naq xko’o chi najt chiru li rochoch naq lix b’eelom kixtikib’ li tzolok. Chi maak’a’ junaq lix telefono ut jun lix k’uula’al li tento taaril, kireek’a naq maak’a’ lix b’e, sachso chi junajwa ut xjunes. Chi maak’a’ resil, jun li komon ixq re li Komonil re Tenq’ank kiwulak sa’ li rokeb’aal rik’in jun sumal li xaab’ choq’ re lix k’uula’al, kixtaqsiheb’ sa’ lix b’eleb’aal ch’iich’ ut kixk’ameb’ sa’ li k’ayib’aal tzakemq. Li komon ixq a’an nim xb’antioxihom kixye, “A’an kixk’e lin tenq’ankil ut lin waklesinkil!”
Li tz’aqal ilok komon naxk’utb’esi jun li komon ixq ak nim xyu’am aran Africa li kik’eeman re li k’anjel re xsik’b’al jun chik li komon ixq li ink’a’ kiwulak sa’ li Iglees chiru naab’al li hoonal. Naq kiwulak chaq sa’ rochoch li ixq a’an, kixk’e reetal naq li ixq a’an ke’xk’e xlob’ ut ke’relq’a li k’a’ru re, jwal b’ab’ay lix wa ut maak’a’ lix t’ikr re xik sa’eb’ li ch’utam sa’ li Iglees sa’ domingo. Li ixq li kiteneb’aak chi ilok re kixk’am li rab’ib’aal, ru li rawimq, loq’laj hu re rilb’al ru ut li ramiiwul. Chiru b’ab’ay hoonal, li komon ixq “sachenaq” kiq’aj sa’ li Iglees ut anajwan wan jun xb’oqb’il k’anjel xb’aan naq naxnaw naq k’eeb’il xwankil ut xloq’al.
Xjunajinkil ru li xyalb’aleb’ xq’e li Komonil re Tenq’ank rik’in lix molameb’ li xb’eenil k’uub’anb’il ru anajwan taatenq’anq rik’in junajil li naru naxk’e xninqal ru xchaab’ilal. Li ilok komon nawulak jo’ jun li yalok q’e k’uub’anb’il ru re xb’aanunkil li teneb’ahom re “rulaʼaninkil rochoch li junjunq chi komon” ut re “xkʼaakʼalenkil li iglees junelik, ut wank rikʼinebʼ ut xkʼeebʼal xkawilaleb,”5 jo’ ajwi’ xk’eeb’al chi uxmank li rajom li Komonil re Tenq’ank re qatenq’ankil qib’ chiqib’il qib’ chixkawresinkil qib’ re li rosob’tesihom li junelik yu’am.6 Naq neke’k’anjelak sa’ junajil rub’el xb’eresihom li obiisp, li awa’b’ejil re lix molameb’ li xb’eenil ut re li Komonil re Tenq’ank naru neke’musiq’aak chixsikb’al li chaab’il na’leb’ re xk’aak’alenkileb’ li junjunq chi kristiaan ut junkab’al.
Tinwotz jun li eetalil eerik’in. Jun li na’b’ej ke’xtaw xyajel cancer xk’ab’a’. B’ab’ay li hoonal kinume’ kixtikib’ lix b’anb’al ut, sa’ junpaat, li komon ixq ke’ok chi k’anjelak, ke’xk’uub’ ru li chaab’il na’leb’ re xtenq’ankil rik’in lix wa, lix b’eejik, lix xikik rik’in laj b’anonel ut wan chik xkomon li tenq’. Neke’rula’ani chi kok’ aj xsa’, re xk’eeb’al xsahil rochb’eeninkil. Jo’ ajwi’ lix molameb’ li Tijonelil re Melkisedek ke’ok chi k’anjelak. Ke’xk’e xk’anjel re xyiib’ankil jun xwarib’aal ut jun xtz’eqb’al rib’ re xchaab’ilob’resinkil lix na’aj rilb’al li komon ixq yaj. Eb’ li saaj winq ke’xto’oni li ruq’ ut eb’ lix xaal rix re tz’aqonk sa’ li nimla k’anjel a’an. Ut eb’ li saaj ixq ke’tz’aqon naq ke’xyeechi’i rib’ chixb’eresinkil lix tz’i’ rajlal kutan. Rik’in xnumik li hoonal, li teep toj yookeb’ ajwi’ chi k’anjelak, rik’in xk’eeb’al li k’a’ru raj aajel ru. A’an tz’aqal li k’anjel re rahok, b’ar wi’ li junjunq chi komon kixk’e lix k’anjel, ut xk’utb’al sa’ junjunqal chan ru li k’anjelak sa’ komonil ut rosob’tesinkil moko ka’ajwi’ ta xyu’am li komon ixq yaj a’ b’an ajwi’ li junjunq chi komon sa’ lix junkab’al.
Chirix jun kawil yalok q’e, li ixq tojo’ re naq kikam xb’aan li cancer ut kimuqe’. Ma xe’musiq’ak chi sa sa li teep ut ke’xnaw naq ke’xb’aaanu jun chaab’il k’anjel ut naq ka’ajwi’ a’an raj chixjunil? Ink’a’, eb’ li saaj ixq toj yookeb’ ajwi’ chixb’eresinkil lix tz’i’ rajlal kutan, lix molameb’ li tijonelil toj yookeb’ ajwi’ chirilb’aleb’ li yuwa’b’ej ut lix junkab’al, ut eb’ li komon ixq re li Komonil re Tenq’ank toj yookeb’ ajwi’ chixye’b’aleb’ li ruq’ re xk’eeb’al reetaleb’ lix kawilaleb’ ut li k’a’ru aajel ru choq’ reheb’. Ex was wiitz’in, a’an a’an li rilb’aleb’ li komon, a’an—rahok jo’ naq li Kolonel narahok!
Jun chik li osob’tesihom re li musiq’anb’il esil a’in, a’an lix hoonaleb’ li saaj ixq aj 14 chihab’ toj 18 chihab’ chi tz’aqonk sa’ li rilb’aleb’ li komon jo’ rochb’eeneb’ li komon ixq re li Komonil re Tenq’ank, jo’eb’ ajwi’ li saaj winq li neke’k’anjelak jo’eb’ aj ilol komon rochb’eeneb’ li komon sa’ li Tijonelil re Melkisedek. Eb’ li saaj naru neke’xwotz lix maataneb’ ut naru neke’k’i sa’ musiq’ej naq neke’k’anjelak rochb’eeneb’ li ak ninqeb’ sa’ li k’anjel re kolb’a-ib’. Naq wankeb’ li saaj sa’ li k’anjelak re rilb’aleb’ li komon naru ajwi’ nak’i lix tawomeb’ li ilom neke’xk’e li Komonil re Tenq’ank ut lix molameb’ li xb’eenil reheb’ li komon naq nak’i li rajlileb’ li komon neke’tz’aqon.
Naq nink’oxlaheb’ li chaab’il saaj ixq ninnaweb’ ru, nasaho’ inch’ool xb’aaneb’ li komon ixq re li Komonil re Tenq’ank li te’wanq li rosob’tesinkileb’ xb’aan lix kawil xch’ooleb’, lix seeb’aleb’, ut li rab’ib’aaleb’ li saaj a’an neke’xk’e re li musiq’ej naq neke’k’anjelak sa’ junajil. Nasaho’ ajwi’ inch’ool rik’in naq eb’ li saaj ixq te’b’eresiiq, te’tzole’q, ut te’kawresiiq xb’aaneb’ li komon ixq re li Komonil re Tenq’ank. Li hoonal a’an re tz’aqonk sa’ xk’ojob’ankil li rawa’b’ejihom li Dios a’anaq jun chaab’il hoonal choq’ reheb’ li saaj, li taak’anjelaq reheb’ re xkawresinkileb’ rib’ chi us re xb’aanunkil lix k’anjeleb’ jo’ aj jolominel re li Iglees ut sa’eb’ lix k’aleb’aal, jo’eb’ ajwi’ aj tenq’ sa’eb’ lix junkab’al. Jo’ kixye ewer li Hermana Bonnie L. Oscarson, eb’ li saaj ixq “neke’raj k’anjelak. Aajel ru choq’ reheb’ xnawb’al naq wankeb’ xloq’al ut jwal aajeleb’ ru sa’ li k’anjel re li kolb’a-ib’.”7
Jo’kan ut, eb’ li saaj ixq ak yookeb’ chirilb’aleb’ li komon, chi moko taqlanb’ileb’ ta chi moko puktesinb’il ta resil. Jun li junkab’al ninnaweb’ ru ke’xjal xna’aj naab’al cient kiloom sa’ jun ak’ na’ajej b’ar wi’ maa’ani neke’xnaw ru. Chiru li xb’een xamaan, jun li ch’ina xqa’al aj 14 chihab’ re lix ak’eb’ teep kiwulak sa’ rokeb’aal li rochocheb’ rik’in jun sek’ li galleet, re xk’eeb’al xk’ulb’aleb’. Lix na’, rik’in sahil ch’oolejil kixk’am sa’ b’eeleb’aal ch’iich’, yoo chaq chi se’ek chirix a’an, yoo chixtenq’ankil li rajom lix ko’ re rilb’aleb’ li komon.
Jun chik li na’b’ej ki’ok xk’a’uxl jun kutan xb’aan naq lix ko’ aj waqlaju chihab’ ink’a’ kiwulak sa’ ochoch sa’ li hoor nawulak wi’. Naq li xqa’al kiwulak, lix na’ kixpatz’ re rik’in b’ayaq xjosq’il chirix b’ar ta wi’ kiwan chaq. Li saaj kisumen rik’in xiw, naq xb’aan naq kixk’am jun li utz’u’uj re jun li xmalka’an li wan rochoch aran nach’. Kixk’e reetal naq li chaq’b’ej chanchan naq junes xjunes nawan ut kireek’a naq tento taarula’ani. Rik’in li xtenq’ lix na’, li saaj ki’ok chirula’aninkil li ch’ina cheek a’an. Ke’xtaw rib’ jo’ chaab’il amiiw, ut li ki’il junajil a’an kikana chiru naab’al chihab’.
Li junjunq chi saaj ixq a’in, ut naab’aleb’ chik jo’eb’ a’an, neke’xk’e reetal li k’a’ru aajel ru choq’ re junaq ut neke’xyal xq’e chixk’eeb’al li k’a’ru aajel ru. Eb’ li saaj ixq wankeb’ li rajom re k’aak’alenk ut xwotzb’al li naru taak’ame’q raj sa’ jun li chaab’il b’e li ilok komon rochb’een junaq li komon ixq ak nim.
Maak’a’ naxye jarub’ chihab’ wan qe, naq naqak’e reetal chan ru rilb’aleb’ li komon chi chaab’il, qapatz’aq qib’, “K’a’ru naraj ru a’an?” Li xjunajinkil li patz’om a’an rik’in jun ajom maak’a’ xb’alaq’ re k’anjelak, naxk’e naq li Musiq’ej naxk’am li qab’e chixb’aanunkil li k’a’ru tixwaklesi xch’ool ut tixkawresi li kristiaan. Wab’ihom k’iila paay chi seraq’ reheb’ li komon winq ut komon ixq li ke’osob’tesiik xb’aan jun ch’ina k’ulub’ejil ut chaab’il k’uluk sa’ li Iglees, jun li correo electronico rik’in rahok, malaj jun li mensaaj sa’ celular, jun li aatinak sa’ kristiaanil sa’ jun li hoonal ch’a’aj, jun li b’oqom re tz’aqonk sa’ jun li ch’ina k’anjel re ch’uut malaj jun li yeechi’inb’il tenq’ sa’ jun li hoonal ch’a’aj. Eb’ li yuwa’b’ej ink’a’ sumsuukeb’, li ak’ komon, li komon ink’a’ jwal neke’wulak sa’ li Iglees, eb’ li xmalka’an ut eb’ li maak’a’eb’ li rixaqil, malaj eb’ li saaj wankeb’ xch’a’ajkilal neke’raj ru li qab’ihom ut li qatenq’ sa’ junpaat jo’ qas qiitz’in neke’ril li komon. Lix k’uub’ankil ru rik’in li awa’b’ejil re lix molameb’ li xb’eenil ut li Komonil re Tenq’ank naxk’e xna’aj naq taak’eemanq li teneb’ahom chi tustu ru.
Chirix chixjunil, li tz’aqal ilok komon nab’aanuman chi junjunqal, ut li rahok a’an li metz’ew nataqlan chixb’aanunkil. Li kawil ch’oolej, li xb’aanunkil ut lix chaq’alil ru li tz’aqal rilb’aleb’ li komon a’an naq naxjaleb’ li yu’am! Naq li qaam te’xk’ulub’a ut wanqeb’ chi rahok, chi k’ulub’ank, chi waklesink ch’oolej, ut chi k’ojob’ank ch’oolej, lix wankilal li qilom maak’a’ taaramoq re. Rik’in li rahok jo’ li metz’ew nataqlan qe, taak’ulmanq li sachb’a-ch’oolej ut te’qataw chan ru xk’amb’aleb’ li qas qiitz’in “sachsookeb’ ” sa’ lix q’alunkil lix evangelio li Jesukristo.
Li Kolonel a’an li qachaab’il eetalil sa’ chixjunil, moko ka’ajwi’ ta sa’ li k’a’ru tento taqab’aanu, a’b’an k’a’ut naq tento taqab’aanu.8 “Lix yu’am sa’ li ruchich’och’ a’an [jun] qab’oqb’al re xtaqsinkil li qilob’aal b’ayaq chik, xsachb’al sa’ qach’ool li qach’a’ajkilal ut xye’b’al li quq’ reheb’ li komon.”9 Naq naqak’ulub’a li osob’tesihom re rilb’aleb’ chi anchal qach’ool li qas qiitz’in, wan li qosob’tesinkil re naq toowanq chi mas saq wi’chik qu sa’ musiq’ej, re wank chi k’ulub’ej rik’in li rajom li Dios, ut xtawb’al ru lix k’uub’anb’il na’leb’ re xtenq’ankileb’ chixjunil re q’ajk rik’in a’an. Taqak’eheb’ reetal sa’ junpaat li rosob’tesihom ut yooqo chiratawankil xkeeb’al ajwi’ chi wulak li osob’tesihom a’an reheb’ li komon. Li qaam te’xb’icha sa’ jun xyaab’ kuxej:
Chinrahoq, Qaawaʼ, chi yaal
Joʼ laaʼat nikinaara,
Laaʼaqat saqen chiwu,
Ut laaʼinaq aamoos taqʼa.
Chinrahoq, Qaawaʼ, chi yaal;
Qaawaʼ, chatintaaqe.10
Chiqak’ut taxaq li qab’antioxihom ut li qarahom choq’ re li Dios naq naqileb’ rik’in rahok li qajunelikil qas qiitz’in.11 Taawanq xjunajinkil li qeek’ahom jo’ ke’xk’ul li najteril tenamit sa’ li ch’och’ America jun cient chihab’ chirix lix k’utb’esinkil rib’ li Kolonel sa’eb’ lix ch’och’.
“Ut kikʼulman naq maakʼaʼ li wechʼok-ibʼ saʼ li chʼochʼ, xbʼaan lix rahom li Dios li kiwan saʼ xchʼoolebʼ li tenamit.
“… Maakʼaʼ li kaqalink, chi moko li wechʼij-ibʼ, … ut relik chi yaal naq moko kiru ta kiwan junaq tenamit li sa wiʼchik xchʼool saʼ xyanq chixjunilebʼ li tenamit li yoʼobʼtesinbʼilebʼxbʼaan ruqʼ li Dios.”12
Rik’in sahil ch’oolejil ninye lix nawom inch’ool naq eb’ li k’utb’esinb’il jalaak a’an musiq’anb’ileb’ xb’aan li Dios ut naq naqaq’aluheb’ rik’in li aamej wankeb’ rajom, kawresinb’ilaqo chi chaab’il re xk’ulb’al li Ralal, li Jesukristo, sa’ xk’ulunik wi’chik. Yooqo chi nach’ok chi wulak jo’ jun tenamit Sion ut taqeek’a jun xsahil ch’oolej nakolok rik’ineb’ li ani naqatenq’aheb’ chiru li b’e re li tzolomil. Chi jo’kan taxaq, a’an lin kawil ut tuulanil tij, sa’ xk’ab’a’ li Jesukristo. Amen.