“ʻOku toputapu ho sinó,” Ki Hono Fakamālohia ʻo e Toʻu Tupú: Ko ha Fakahinohino ki Hono Fakahoko ha Ngaahi Filí (2022)
“ʻOku Toputapu ho Sinó,” Ki Hono Fakamālohia ʻo e Toʻu Tupú.
ʻOku toputapu ho sinó
1 Kolinitō 6:18–20
Ko ho sinó ko ha meʻaʻofa fakaofo ia mei hoʻo Tamai Hēvaní. Naʻá Ne foaki atu ia ke tokoniʻi koe ke ke hoko ʻo hangē ange ko Iá. ʻOku ʻoatu ʻe hono maʻu ha sinó ha mālohi lahi ange ke fakaʻaongaʻi hoʻo tauʻatāina ke filí. ʻE lava ke tokoniʻi koe ʻe he ongoongolelei ʻo Sīsū Kalaisi kuo fakafoki maí ke ke vakai ki ho sinó mei he fakakaukau ʻa e ʻOtuá. Pea ʻoku hoko ai ha faikehekehe lahi ʻi hoʻo ngaahi fili fekauʻaki mo e meʻa ke fakahoko ʻaki ho sinó mo e founga ke tokangaʻi ai iá.
Ngaahi moʻoni taʻengatá
Ko ho sinó ʻoku ʻi he tatau ia ʻo e ʻOtuá—ko e Tokotaha nāunauʻia mo fakaʻeiʻeiki taha ʻi he ʻunivēsí. ʻOku fakafehoanaki ʻe he folofolá hotau sinó ki ha temipale māʻoniʻoni, ko ha feituʻu ʻe lava ke nofoʻia ʻe he Laumālié. Ko e moʻoni, ʻoku ʻikai haohaoa ho sinó he taimí ni. Ka ʻe lava ke tokoniʻi koe ʻe he ngaahi aʻusia ʻokú ke maʻu mo ho sinó ke ke teuteu ke maʻu ʻi ha ʻaho ha sino haohaoa, toetuʻu mo nāunauʻia.
ʻOku faʻu ho moʻoniʻi laumālié mei ho sinó mo ho laumālié. ʻI he ʻuhingá ni, ʻoku fehokotaki vāofi ai ʻa e moʻui lelei fakaesinó mo e tuʻunga lelei fakalaumālié. Naʻe fakahā ʻe he Fakamoʻuí ʻa e Lea ʻo e Potó ke akoʻi e ngaahi tefitoʻi moʻoni ki hono tokangaʻi ho sinó—pea mo talaʻofa ha ngaahi tāpuaki fakatuʻasino mo fakalaumālie.
Ko e ngaahi ongo fakasekisualé ko ha konga mahuʻinga ia ʻo e palani ʻa e ʻOtuá ke fakatupu ha nofomali ʻoku fiefiá mo ha ngaahi fāmili ʻoku taʻengatá. ʻOku ʻikai ko ha angahala ʻa e ngaahi ongo ko ʻení—ʻoku toputapu ia. Koeʻuhí ʻoku fuʻu toputapu mo mālohi e ngaahi ongo fakasekisualé, kuo foaki atu ai ʻe he ʻOtuá ʻa ʻEne fono ʻo e angamaʻá ke teuteuʻi koe ke ke fakaʻaongaʻi e ngaahi ongo ko ʻení ʻo hangē ko ʻEne taumuʻá. ʻOku pehē ʻe he fono ʻo e angamaʻá ʻoku toki fakangofua pē ʻe he ʻOtuá ʻa e ʻekitivitī fakasekisualé ʻi he vahaʻa ʻo ha tangata mo ha fefine kuó na mali. ʻOku tokolahi ha kakai ʻi he māmaní ʻoku nau tukunoaʻi pe manukiʻi e fono ʻa e ʻOtuá, ka ʻoku fakaafeʻi kitautolu ʻe he ʻEikí ke tau hoko ko ʻEne kau ākonga pea moʻui ʻaki ha tuʻunga moʻui ʻoku māʻolunga ange ʻi he lao ʻa e māmaní.
Ngaahi Fakaafé
Tauhi ho sinó—mo e sino ʻo e niʻihi kehé—ʻaki ʻa e fakaʻapaʻapá. ʻI hoʻo fakahoko ha ngaahi fili fekauʻaki mo ho valá, ākenga ʻo e ʻulú, mo e fōtungá, fehuʻi pē kiate koe, “ʻOku ou fakaʻapaʻapaʻi nai hoku sinó ko ha meʻaʻofa toputapu mei he ʻOtuá?” ʻOku finangalo e Tamai Hēvaní ke tau vakai ki he tuʻunga moʻoni ʻoku tau ʻi aí: ʻo ʻikai ko e sino fakamatelié pē ka ko ʻEne fānau ʻofeina ʻoku ʻi ai honau ikuʻanga fakalangi. Fakaʻehiʻehi mei he ngaahi ākenga ʻoku nau fakamamafaʻi pe tohoakiʻi e tokanga ʻoku taʻe-feʻungá ki ho sino fakamatelié kae ʻikai ko ho tuʻunga ko e fānau ʻa e ʻOtuá mo ha kahaʻu ʻoku taʻengatá. Tuku ke tataki ʻe he angamaʻá mo e ʻofa ki he ʻOtuá hoʻo ngaahi filí. Kumi faleʻi mei hoʻo mātuʻá.
Fakahoko e ngaahi meʻa te nau fakamālohia ho sinó—ʻo ʻikai ha meʻa te ne fakalaveaʻi pe maumauʻi ia. Fiefia mo e loto houngaʻia ʻi he ngaahi meʻa lelei lahi kuo foaki mai ʻe he ʻOtuá. Kae manatuʻi ʻoku ʻikai maʻá ho sinó pe ko ho laumālié ʻa e kava mālohí, tapaká, kofí, tií mo e ngaahi faitoʻo kona tapú mo e ngaahi meʻa fakatuʻutāmaki kehé. Naʻa mo e ngaahi meʻa ʻaonga, hangē ko e faitoʻo mei he toketaá, ʻe lava pē ke fakatupu ʻauha kapau he ʻikai fakaʻaongaʻi totonu.
Tauhi ke toputapu ʻa e tuʻunga tangata pe fefiné mo e ngaahi ongo fakasekisualé. ʻOku ʻikai totonu ke nau hoko ko e tefito ʻo ha ngaahi fakakata pe talanoa fakaoli. Mavahe mei he mali ʻa ha tangata mo ha fefiné, ʻoku hala ke ala ki he ngaahi konga fūfūnaki mo toputapu ʻo e sino ʻo ha taha neongo kapau ʻokú ne vala. ʻI hoʻo ngaahi fili fekauʻaki mo e meʻa ʻokú ke fakahokó, sio ki aí, lau, fanongo ki aí, fakakaukau, tohi pe pōpoakí, fakaʻehiʻehi mei ha faʻahinga meʻa pē ʻokú ne fakatupu e ngaahi ongo ʻo e holi koví ʻi he niʻihi kehé pe ʻiate koe. ʻOku kau heni ʻa e ponokalafí ʻi ha faʻahinga founga pē. Kapau ʻokú ke ʻiloʻi ʻoku fakamālohia ange ʻe he ngaahi tūkungá pe ngaahi ʻekitivitī ko iá ʻa e ʻahiʻahí, fakaʻehiʻehi mei ai. ʻOkú ke ʻiloʻi e ngaahi tūkunga mo e ngaahi ʻekitivitī ko iá. Pea kapau ʻoku ʻikai ke ke fakapapauʻi, ʻe lava ke tokoni atu ʻa e Laumālié, hoʻo mātuʻá mo hoʻo kau takí ke ke ʻiloʻi. Fakahā ki hoʻo Tamai Hēvaní ʻokú ke houngaʻia mo fakaʻapaʻapaʻi e mālohi toputapu ke fakatupu ha moʻuí.
Ngaahi tāpuaki kuo talaʻofa maí
ʻE tupulaki hoʻo fakaʻapaʻapaʻi koe mo e niʻihi kehé ʻi hoʻo fakaʻapaʻapaʻi ho sinó ʻo fakafou ʻi ho ʻulungāngá, fōtungá mo e teungá.
Kuo talaʻofa ʻe he ʻEikí ha ngaahi fuʻu koloa mahuʻinga ʻo e ʻiló kiate kinautolu ʻoku nau tauhi ʻa e Lea ʻo e Potó. ʻOku fakatupulaki foki ʻe he sino moʻui lelei, ʻa ia ʻoku ʻataʻatā mei he maʻunimaá, ʻa hoʻo malava ke maʻu ʻa e fakahā fakataautahá, fakakaukau mahinó mo e ngāue maʻá e ʻEikí.
ʻOku ʻomi ʻe hono moʻui ʻaki e fono ʻo e angamaʻá e hoifua lelei mo e mālohi fakalaumālie fakataautaha ʻo e ʻOtuá. ʻI he taimi ʻokú ke mali aí, ʻe ʻomi ʻe he fono ko ʻení ha ʻofa, falala, mo ha uouangataha lahi ange ki hoʻo nofo-malí. ʻE malava ʻi hoʻo talangofua ki he fono ko ʻení ke ke fakalakalaka ai ki he taʻengatá pea hoko ʻo hangē ange ko hoʻo Tamai Hēvaní. ʻE tupulaki hoʻo loto falalá ʻi hoʻo moʻui ʻaki ko ha ākonga koe ʻa Sīsū Kalaisí.
Ngaahi fehuʻí mo e ngaahi talí
Ko e hā ʻa e tuʻunga moʻui ʻa e ʻEikí ki he teungá, teuteú, tā tataú, mo e fakaavaava ʻo e sinó? Ko e tuʻunga moʻui ʻa e ʻEikí ke ke fakaʻapaʻapaʻi e tuʻunga toputapu ʻo ho sinó, naʻa mo e taimi ʻoku pehē ke ʻai ke kehe mei he māmaní. Tuku ke hoko e foʻi moʻoni ko ʻení mo e Laumālié ko ho faifakahinohino ʻi hoʻo fakahoko ha ngaahi filí—tautautefito ki he ngaahi fili ʻoku fuoloa hono ngaahi nunuʻá ʻi ho sinó. Fakapotopoto mo faivelenga, pea kumi faleʻi mei hoʻo mātuʻá mo e kau takí.
Te u lava fēfē nai ʻo ikunaʻi e ngaahi ʻahiʻahí mo e tōʻonga koví? ʻOku maʻu ʻe he Tamai Hēvaní mo Sīsū Kalaisi ʻa e mālohi ke tokoniʻi koe. Fakafonu hoʻo moʻuí ʻaki e ngaahi meʻa ʻoku nau fakaafeʻi e mālohi ko iá ki hoʻo moʻuí, hangē ko e lotú, ako folofolá, mo e tokoni ki he niʻihi kehé. Tafoki kia Sīsū Kalaisi mo ʻEne ongoongoleleí pea te ke ʻiloʻi ai ʻe lava ke hoko e ngaahi vaivaí ko ha ngaahi mālohinga. Kumi tokoni mei he mātuʻá, kau takí, mo e kau faifaleʻi fakapalofesinalé ʻo ka fie maʻu. ʻOku fakahoko ʻe he Siasí ha polokalama fakaakeake mei he maʻunimaá maʻanautolu ʻoku fefaʻuhi mo e maʻunimaá. Ko ha ngaahi tāpuaki ʻeni ʻoku ʻomi ʻe he Siasi ʻo e Fakamoʻuí ke tokoniʻi koe ke ke toe mapuleʻi hoʻo moʻuí. ʻE fie maʻu ha taimi lahi, ko ia, faʻa kātaki, pea ʻoua naʻa teitei foʻi.
ʻOku tohoakiʻi ʻeku tokangá ki he kakai ʻoku mau tuʻunga tangata pe fefine tataú. ʻOku kaunga fēfē nai e ngaahi tuʻunga moʻui ko ʻení kiate au? ʻOku ʻikai ko ha angahala ʻa e ongoʻi femanakoʻaki ʻa e tangata mo e tangatá pe fefine mo e fefiné. Kapau ʻokú ke maʻu e ngaahi ongo ko ʻení pea ʻikai ke ke tulifua pe fakahoko kinautolu, ʻokú ke moʻui ʻaki e fono toputapu ʻa e Tamai Hēvaní ki he angamaʻá. Ko ha fānau ʻofeina koe ʻa e ʻOtuá pea ko ha ākonga koe ʻa Sīsū Kalaisi. Manatuʻi ʻoku mahino ki he Fakamoʻuí ʻa e meʻa kotoa pē ʻokú ke aʻusiá. Te ke maʻu ha mālohi ke talangofua ki he ngaahi fekau ʻa e ʻOtuá mo maʻu e ngaahi tāpuaki ʻokú Ne talaʻofa maí, ʻo fakafou ʻi hoʻo fetuʻutaki ʻi he fuakava mo Iá. Falala kiate Ia mo ʻEne ongoongoleleí.
Naʻe ngaohikovia au, pea ʻoku ou ongoʻi mā. ʻOku ou halaia nai ʻi he angahalá? ʻOku ʻikai ke ke halaia ʻi he angahalá ʻi haʻo hoko ko ha tokotaha naʻe tofanga ʻi ha faʻahinga ngaohikovia pe fakamamahi. Kātaki ʻoua te ke ongoʻi halaia pe fakamāʻia. ʻOku ʻofa ʻa e Fakamoʻuí ʻiate koe. ʻOkú Ne finangalo ke tokoniʻi koe, fakamoʻui, mo foaki atu ʻa e fiemālié. ʻE lava foki ke tokoni atu ha kau faifaleʻi fakapalofesinale, kau mēmipa ho fāmilí, mo hoʻo kau takí.
Vakai, Sēnesi 1:27 (ʻoku ngaohi kitautolu ʻi he tatau ʻo e ʻOtuá); Sione 14:18 (ʻoku talaʻofa mai ʻe he Fakamoʻuí ha fakafiemālie); Filipai 4:7 (ʻoku foaki ʻe he melino ʻo e ʻOtuá ʻa e mahinó); Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 88:15 (ko e laumālié mo e sinó ko e moʻoniʻi laumālié ia); 89 (ko e Lea ʻo e Potó); 121:45 (ʻoku iku e ngaahi fakakaukau angamaʻá ki ha loto-falala ʻoku lahi angé).
Ngaahi fehuʻi lekomeni temipalé
Kuo ʻosi folofola ʻa e ʻEikí ke “fai ʻa e ngaahi meʻa kotoa pē ʻi he maʻa” ʻi Hono ʻaó (Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 42:41). ʻOkú ke feinga nai ke moʻui maʻa ʻi hoʻo ngaahi fakakaukaú mo e tōʻongá? ʻOkú ke talangofua nai ki he fono ʻo e angamaʻá?
ʻOku mahino nai kiate koe pea ʻokú ke tauhi ʻa e Lea ʻo e Potó?