Meervoudig huwelijk in Kirtland en Nauvoo

Heiligen der laatste dagen geloven dat monogamie – het huwelijk tussen één man en één vrouw – de vaststaande huwelijkswet van de Heer is.¹ In de tijd van de Bijbel gebood de Heer sommigen onder zijn volk om een meervoudig huwelijk te sluiten – een huwelijk tussen één man en meerdere vrouwen.² Sommige vroege leden van De Kerk van Jezus Christus van de Heiligen der Laatste Dagen kregen dat gebod bij monde van Gods profeten ook en gaven daar gehoor aan.

Nadat Joseph Smith een openbaring had gekregen met het gebod om tot het meervoudig huwelijk over te gaan, trouwde hij met meerdere vrouwen en introduceerde hij de praktijk aan naaste medewerkers. Dit beginsel was een van de moeilijkste aspecten van de herstelling – voor Joseph zelf en voor andere kerkleden. Het meervoudig huwelijk beproefde het geloof en wierp controverse en tegenstand op. Weinig heiligen der laatste dagen zaten op de herstelling van een Bijbelse praktijk te wachten die volkomen tegen hun gevoel indruiste. Maar velen getuigden later van krachtige geestelijke ervaringen waardoor ze hun schroom overwonnen en de moed kregen om deze praktijk te aanvaarden.

Hoewel de Heer het gebod aangaande het meervoudig huwelijk in de laatste dagen gaf – en later introk – gaf Hij niet precies aan hoe men dat gebod moest gehoorzamen. Grote sociale en culturele veranderingen gaan vaak met misvattingen en moeilijkheden gepaard. De leiders en leden van de kerk hebben daarmee ook te maken gehad toen ze het gebod aangaande het meervoudig huwelijk in acht namen. En dat gold weer toen na de geïnspireerde verklaring van kerkpresident Wilford Woodruff in 1890, het zogeheten manifest, aan de praktijk van het meervoudig huwelijk in de kerk een einde kwam. De kerkleiders en leden zochten in dit opzicht steeds Gods wil.

We weten maar weinig over de vroege gang van zaken wat het meervoudig huwelijk betreft. Het meervoudig huwelijk werd in kleine stapjes en in beslotenheid onder de eerste heiligen geïntroduceerd. Ze spraken of schreven er pas openlijk over nadat de heiligen der laatste dagen naar Utah waren getrokken en de kerkleiders de praktijk openlijk hadden bevestigd. Historische verslaglegging over de begindagen van het meervoudig huwelijk is dan ook dun gezaaid. Er zijn maar weinig documenten uit die tijd met enige details, en latere herinneringen zijn niet altijd betrouwbaar. Er zal altijd enige onduidelijkheid aan onze kennis van deze kwestie kleven. Wij kijken net zoals de betrokkenen zelf ‘door middel van een spiegel in een raadsel’ en zullen in geloof moeten wandelen.³

Het ontstaan van het meervoudig huwelijk in de kerk

De openbaring over het meervoudig huwelijk werd pas in 1843 opgetekend. De eerste verzen ervan duiden er echter op dat Joseph Smiths studie van het Oude Testament in 1831 er deels aan ten grondslag lag. Mensen die Joseph goed kenden, verklaarden later dat hij de openbaring rond die tijd had ontvangen.⁴ De openbaring in Leer en Verbonden 132 vermeldt dat Joseph bad om te weten waarom God Abraham, Izak, Jakob, Mozes, David en Salomo erin rechtvaardigde dat zij vele vrouwen hadden. De Heer antwoordde dat Hij ze daartoe geboden had.⁵

De heiligen der laatste dagen beseften dat ze in de laatste dagen leefden, in de openbaringen ook wel de ‘bedeling van de volheid der tijden’ genoemd.⁶ Oude beginselen en instellingen, zoals profeten, het priesterschap en tempels, werden op aarde hersteld. Het meervoudig huwelijk was een van die oude beginselen.

Polygamie bestond al duizenden jaren in verschillende culturen en religies, maar werd, op enkele uitzonderingen na, in de westerse cultuur verworpen.⁷ In de tijd van Joseph Smith was monogamie de enige wettelijke huwelijksvorm in de Verenigde Staten. Joseph wist dat praktisering van het meervoudig huwelijk voor opschudding en woede onder de bevolking zou zorgen. Hij maakte enkele medewerkers deelgenoot van het gebod dat hij had ontvangen, maar gaf er verder in de jaren 1830 geen ruchtbaarheid aan.⁸

Als God iets moeilijks opdraagt, stuurt Hij soms extra boodschappers om zijn volk tot gehoorzaamheid aan te sporen. Zo vertelde Joseph aan zijn medewerkers dat er tussen 1834 en 1842 drie keer een engel aan hem was verschenen die hem had geboden om tot het meervoudig huwelijk over te gaan, aangezien hij bleef dralen. Bij de derde en laatste verschijning dreigde de engel Joseph met getrokken zwaard met vernietiging, tenzij hij het gebod nu volledig ging gehoorzamen.⁹

Uit fragmentarisch bewijs valt op te maken dat Joseph Smith halverwege de jaren 1830 op het eerste gebod van de engel inging door Fanny Alger in Kirtland (Ohio) als tweede vrouw te nemen. Diverse heiligen der laatste dagen die in Kirtland hadden gewoond, meldden decennia later dat Joseph Smith met Alger, die in het huishouden van de familie Smith woonde en werkte, getrouwd was, nadat hij haar instemming en die van haar ouders had verkregen.¹⁰ Er is weinig bekend over dit huwelijk, en er is niets bekend over gesprekken tussen Joseph en Emma over Alger. Joseph lijkt het meervoudig huwelijk na de scheiding van Alger in de ijskast te hebben gezet tot nadat de kerk in Nauvoo (Illinois) was gevestigd.

Meervoudig huwelijk en eeuwig huwelijk

De openbaring over het meervoudig huwelijk maakte deel uit van een grotere openbaring aan Joseph Smith – dat het huwelijk na de dood kan voortduren en dat het eeuwig huwelijk van essentieel belang is om de volheid te beërven die God voor zijn kinderen verlangt. Joseph Smith vertelde apostel Parley P. Pratt in besloten kring al in 1840 dat Pratt en zijn vrouw dankzij de ‘hemelse orde’ ‘voor tijd en alle eeuwigheid’ samen konden zijn.¹¹ Joseph zette ook uiteen dat mannen zoals Pratt – die na de dood van zijn eerste vrouw hertrouwd was – onder de juiste voorwaarden in een eeuwig huwelijk aan hun vrouwen konden worden verzegeld.¹²

De verzegeling van man en vrouw voor de eeuwigheid was door de herstelling van priesterschapssleutels en -verordeningen mogelijk gemaakt. Op 3 april 1836 verscheen de oudtestamentische profeet Elia in de Kirtlandtempel aan Joseph Smith en Oliver Cowdery. Hij herstelde de priesterschapssleutels die nodig zijn om verordeningen voor de levenden en de doden te verrichten, waaronder de verzegeling van gezinnen.¹³ Huwelijken die door het gezag van het priesterschap werden voltrokken, konden dierbaren voor eeuwig aan elkaar verbinden, op voorwaarde van rechtschapenheid. Huwelijken die zonder dat gezag werden voltrokken, zouden met de dood eindigen.¹⁴

Als een huwelijk door het gezag van het priesterschap werd voltrokken, zouden het verwekken van kinderen en het voortbestaan van gezinnen in de eeuwigheid voortduren. Joseph Smiths openbaring over het huwelijk hield in dat de ‘voortzetting […] van nakomelingschap tot in alle eeuwigheid’ eraan bijdroeg om Gods doeleinden voor zijn kinderen te vervullen.¹⁵ Die belofte gold voor alle echtparen die door het gezag van het priesterschap gehuwd en trouw aan hun verbonden waren.

Het meervoudig huwelijk in Nauvoo

Voor een groot deel van de westerse geschiedenis telden ‘familiebelangen’ – economische, politieke en sociale overwegingen – bij de keuze van een huwelijkspartner het zwaarst. Ouders hadden de macht om een huwelijk voor hun kinderen te regelen of juist te voorkomen. Tegen het einde van de achttiende eeuw begonnen romantiek en eigen keuze die traditionele motieven en gebruiken te verdringen.¹⁶ In de tijd van Joseph Smith stonden veel echtparen erop om uit liefde te trouwen, zoals hij en Emma tegen de wensen van haar ouders in trouwden.

De motieven van heiligen der laatste dagen voor een meervoudig huwelijk waren vaak meer godsdienstig dan economisch of romantisch van aard. Gehoorzaamheid, maar zeker ook de hoop op een leven in Gods tegenwoordigheid met familieleden speelden daarbij een rol. De Heer beloofde de betrokkenen in de openbaring over het huwelijk ‘kronen van eeuwige levens’ en ‘verhoging in de eeuwige werelden’.¹⁷ Mannen en vrouwen, ouders en kinderen, voorouders en nakomelingen moesten aan elkaar ‘verzegeld’ worden – verbonden tot in de eeuwigheid, overeenkomstig de belofte van Jezus dat priesterschapsverordeningen op aarde ‘in de hemelen’ bindend zijn.¹⁸

Het eerste meervoudige huwelijk in Nauvoo vond plaats toen Louisa Beaman en Joseph Smith in april 1841 aan elkaar werden verzegeld.¹⁹ Joseph trouwde met vele andere vrouwen en gaf andere heiligen der laatste dagen toestemming om meervoudige huwelijken te sluiten. De praktijk verspreidde zich eerst langzaam. In juni 1844, toen Joseph stierf, hadden naast Joseph en zijn vrouwen ongeveer 29 mannen en 50 vrouwen een meervoudig huwelijk gesloten. Toen de heiligen in 1847 in de Salt Lake Valley aankwamen, hadden ten minste 196 mannen en 521 vrouwen een meervoudig huwelijk.²⁰ De deelnemers aan deze vroege meervoudige huwelijken beloofden plechtig om hun betrokkenheid vertrouwelijk te houden, hoewel ze uitkeken naar een tijd waarin de praktijk openlijk erkend zou worden.

Toch gingen er geruchten rond. Enkele mannen haalden vrouwen op grond van die geruchten zonder scrupules over tot een ongeoorloofde praktijk die soms ‘geestelijke veelwijverij’ genoemd wordt. De mannen werden van de kerk afgesneden als ze hierop betrapt werden.²¹ De geruchten brachten de leden en leiders ertoe om zorgvuldig verwoorde ontkenningen uit te laten gaan die geestelijke veelwijverij en polygamie afkeurden, maar ze hielden zich op de vlakte over wat Joseph Smith en anderen als het door God geboden ‘celestiale’ meervoudige huwelijk beschouwden.²² De verklaringen onderstreepten dat de kerk er geen andere huwelijkswet dan monogamie op nahield, terwijl men impliciet de mogelijkheid openliet dat sommigen, op aanwijzing van Gods levende profeet, daar anders mee omgingen.²³

Joseph Smith en het meervoudig huwelijk

Tijdens de periode waarin het meervoudig huwelijk voorkwam, maakten de heiligen der laatste dagen onderscheid tussen verzegelingen voor tijd en eeuwigheid en verzegelingen voor alleen de eeuwigheid. Verzegelingen voor tijd en eeuwigheid omvatten verbintenissen en relaties in dit leven, waaronder doorgaans ook de mogelijkheid van seksuele betrekkingen. Verzegelingen voor de eeuwigheid waren relaties die alleen in het hiernamaals golden.

Er lijkt bewijs te zijn dat Joseph Smith aan beide verzegelingsvormen heeft deelgenomen. Het precieze aantal vrouwen aan wie hij gedurende zijn leven verzegeld werd, is onbekend omdat het bewijs zeer onvolledig is.²⁴ Sommige vrouwen die aan Joseph Smith verzegeld waren, getuigden later dat hun huwelijk voor tijd en eeuwigheid was. Anderen gaven aan dat hun relatie alleen op de eeuwigheid betrekking had.²⁵

De meeste vrouwen die aan Joseph Smith verzegeld waren, waren tussen de 20 en 40 jaar oud toen ze zich lieten verzegelen. De oudste, Fanny Young, was 56. De jongste was Helen Mar Kimball, dochter van Josephs goede vrienden Heber C. en Vilate Murray Kimball, die enkele maanden voor haar 15e verjaardag aan Joseph Smith verzegeld werd. In die tijd was het wettig om op die leeftijd te trouwen, hoewel het in deze tijd ongepast is. Sommige vrouwen trouwden in hun tienerjaren.²⁶ Helen Mar Kimball zei dat haar verzegeling aan Joseph Smith ‘alleen voor de eeuwigheid’ was, wat aangeeft dat ze geen seksuele relatie met hem had.²⁷ Na de dood van Joseph trouwde Helen opnieuw en sprak ze zich krachtig voor hem en het meervoudig huwelijk uit.²⁸

Na zijn huwelijk met Louisa Beaman en voordat hij met andere alleenstaande vrouwen trouwde, was Joseph Smith aan een aantal vrouwen verzegeld die al getrouwd waren.²⁹ Joseph noch deze vrouwen lieten veel over die verzegelingen los, hoewel diverse vrouwen zeiden dat ze alleen voor de eeuwigheid waren.³⁰ Andere vrouwen lieten geen documenten na, zodat we niet weten of hun verzegeling voor tijd en eeuwigheid, of alleen voor de eeuwigheid was.

Er zijn een aantal mogelijke verklaringen voor dit gebruik. Misschien zorgden die verzegelingen voor een eeuwige band of schakel tussen Josephs familie en andere families in de kerk.³¹ De banden golden zowel tussen ouders en kinderen als tussen verschillende families. In deze tijd worden zulke banden gesmeed door tempelhuwelijken tussen mensen die ook aan hun eigen familie verzegeld zijn, zodat verschillende families met elkaar verbonden worden. Joseph Smiths verzegeling aan vrouwen die al getrouwd waren, is wellicht een vroege versie van families met elkaar verbinden. In Nauvoo bleven kennelijk de meeste, zo niet alle, eerste echtgenoten tijdens Josephs leven in hetzelfde huishouden bij hun vrouw wonen. Ook zijn er over die verzegelingen aan Joseph Smith nagenoeg geen gedocumenteerde klachten te vinden.³²

Die verzegelingen kwamen mogelijk ook voort uit Josephs terughoudendheid om meervoudige huwelijken aan te gaan, omdat hij zijn vrouw Emma geen extra verdriet wilde bezorgen. Hij meende wellicht dat Hij met verzegelingen aan gehuwde vrouwen het gebod van de Heer nakwam zonder dat dit een normale huwelijksrelatie van hem vergde.³³ Dat kan verklaren waarom, volgens Lorenzo Snow, de engel Joseph berispte omdat hij ‘bedenkingen’ over het meervoudig huwelijk had, zelfs nadat hij eraan was begonnen.³⁴ Na die berisping ging Joseph volgens deze uitleg weer voornamelijk over op verzegelingen aan alleenstaande vrouwen.

Een andere mogelijkheid is dat getrouwe vrouwen in een tijd waarin het leven korter was dan tegenwoordig, de noodzaak voelden om door het priesterschapsgezag verzegeld te worden. Verscheidene van deze vrouwen waren met een niet-lid of een voormalig kerklid getrouwd, en sommigen van hen verklaarden later dat ze in hun huidige huwelijk ongelukkig waren. In een tijd waarin echtscheiding moeilijk te verwezenlijken was, geloofden sommige vrouwen misschien dat een verzegeling aan Joseph Smith hen zegeningen zou opleveren die ze in het hiernamaals anders niet zouden ontvangen.³⁵

De vrouwen die met Joseph Smith een meervoudig huwelijk aangingen, zetten hun reputatie en zelfrespect op het spel door zich in te laten met een beginsel dat in hun cultuur erg vreemd was en door anderen makkelijk verkeerd werd begrepen. ‘Ik heb een groter offer gebracht dan mijn leven te geven’, heeft Zina Huntington Jacobs gezegd, ‘want ik hield er rekening mee dat men mij nooit meer als eervolle vrouw zou beschouwen.’ Toch schreef ze: ‘Ik heb de Schriften onderzocht en heb door nederig gebed tot mijn hemelse Vader zelf een getuigenis gekregen.’³⁶ Na de dood van Joseph trokken de meeste vrouwen die aan hem verzegeld waren met de heiligen mee naar Utah. Zij zijn trouw lid van de kerk gebleven en kwamen voor zowel het meervoudig huwelijk als voor Joseph op.³⁷

Joseph en Emma

Het meervoudig huwelijk was voor alle betrokkenen moeilijk. Voor Joseph Smiths vrouw Emma was het een vreselijke beproeving. Er zijn maar weinig opgetekende reacties van Emma op het meervoudig huwelijk. Ze heeft geen verhalen uit de eerste hand nagelaten, zodat haar gedachten onmogelijk te reconstrueren zijn. De liefde en het respect tussen Joseph en Emma waren heel diep. Nadat Joseph het meervoudig huwelijk was aangegaan, stortte hij zijn gevoelens in zijn dagboek voor zijn ‘geliefde Emma’ uit. Hij beschreef haar als ‘onbevreesd, vastberaden en standvastig – mijn onveranderlijke, toegenegen Emma.’ Na de dood van Joseph bewaarde Emma een lok van zijn haar in een medaillon dat ze om haar hals droeg.³⁸

Emma stemde, in elk geval enige tijd, met vier van Joseph Smiths meervoudige huwelijken in Nauvoo in. Ze nam die vier vrouwen ook allemaal in haar huishouden op. Ze heeft mogelijk ook met andere huwelijken ingestemd.³⁹ Maar Emma wist vermoedelijk niet van alle verzegelingen van Joseph af.⁴⁰ Ze was in tweestrijd wat het meervoudig huwelijk betreft. Soms steunde ze het en op andere momenten hekelde ze het.

Joseph Smith dicteerde de openbaring over het huwelijk in de zomer van 1843. Het betrof een lange en ingewikkelde tekst met zowel heerlijke beloften als strenge waarschuwingen, waarvan sommige aan Emma waren gericht.⁴¹ De openbaring gaf vrouwen en mannen te kennen dat ze Gods wet en geboden moesten gehoorzamen om de volheid van zijn heerlijkheid te ontvangen.

De openbaring over het huwelijk vereiste dat een vrouw toestemming gaf voordat haar man een meervoudig huwelijk kon sluiten.⁴² Maar aan het einde van de openbaring gaf de Heer aan dat als de eerste vrouw ‘deze wet niet aanvaardt’ – het gebod om het meervoudig huwelijk te praktiseren – de man ‘is vrijgesteld van de wet van Sara’, oftewel de kennelijke vereiste dat de man alleen met instemming van de eerste vrouw met andere vrouwen mocht trouwen.⁴³ Toen Emma zich tegen het meervoudig huwelijk verzette, kwam Joseph voor een hartverscheurend dilemma te staan: hij werd gedwongen om te kiezen tussen de wil van God en de wil van zijn geliefde Emma. Hij dacht misschien dat Emma’s verwerping van het meervoudig huwelijk hem van de wet van Sara had vrijgesteld. Haar besluit om ‘deze wet niet [te] aanvaard[en]’, stond hem toe zonder haar instemming met andere vrouwen te trouwen. Vanwege Josephs vroegtijdige dood en Emma’s besluit om in Nauvoo te blijven en het meervoudig huwelijk niet te bespreken nadat de kerk naar het westen was verplaatst, blijven zij de enigen die van veel aspecten van hun verhaal op de hoogte zijn.

Beproeving en geestelijk getuigenis

Betrokkenen bij meervoudige huwelijken in Nauvoo bespraken jaren later in Utah hun beweegredenen om aan de praktijk mee te doen. God verklaarde in het Boek van Mormon dat monogamie de norm was. Maar soms gebood Hij het meervoudig huwelijk zodat zijn volk ‘voor [Hem] nageslacht [kon] doen opstaan’.⁴⁴ Het meervoudig huwelijk leidde ertoe dat meer kinderen bij gelovige ouders geboren werden.⁴⁵

Sommige heiligen zagen het meervoudig huwelijk ook als een verlossend proces van opoffering en geestelijke loutering. Volgens Helen Mar Kimball zei Joseph Smith dat ‘dit beginsel de moeilijkste beproeving van geloof zou zijn die de heiligen ooit zouden krijgen.’ Hoewel het een van de ‘zwaarste’ beproevingen van haar leven was, getuigde ze dat het ook ‘een van de grootste zegeningen’ was.⁴⁶ Haar vader, Heber C. Kimball, dacht daar net zo over. ‘Ik was nog nooit zo bedroefd’, zei hij over het moment dat hij in 1841 over het meervoudig huwelijk hoorde. ‘Ik heb dagen gehuild. […] Ik had een goede vrouw. Ik was tevreden.’⁴⁷

Het besluit om zo’n hartverscheurende beproeving te aanvaarden, kwam doorgaans pas na oprecht gebed en intens zelfonderzoek. Brigham Young zei toen hem het meervoudig huwelijk ter ore kwam: ‘Voor het eerst van mijn leven verlangde ik naar het graf.’⁴⁸ ‘Ik moest onophoudelijk bidden,’ zei hij, ‘en ik moest geloof oefenen. Toen openbaarde de Heer mij de waarheid ervan en had ik er vrede mee.’⁴⁹ Heber C. Kimball vond die geruststelling pas nadat zijn vrouw Vilate in een visioen de juistheid van het meervoudig huwelijk bevestigd had gekregen. Vilate’s dochter zei later: ‘Ze vertelde me dat ze nog nooit iemand zo gelukkig had gezien als mijn vader toen ze het visioen beschreef en hem vertelde dat ze er vrede mee had en wist dat het van God kwam.’⁵⁰

Lucy Walker herinnerde zich haar innerlijke strijd toen Joseph Smith haar vroeg om zijn vrouw te worden. ‘Mijn hele ziel kwam ertegen in opstand’, schreef ze. Maar nadat ze een aantal slapeloze nachten op haar knieën in gebed doorgebracht had, vond ze verlichting toen haar kamer ‘van een heilige invloed vervuld werd’ die op ‘stralend zonlicht’ leek. Ze zei: ‘Mijn ziel was vol van een kalme, zoete vrede die ik nooit eerder gevoeld had’ en ‘buitengewoon geluk vervulde mijn hele wezen.’⁵¹

Niet iedereen had zo’n ervaring. Sommige heiligen der laatste dagen verwierpen het beginsel van het meervoudig huwelijk en verlieten de kerk. Anderen weigerden aan de praktijk deel te nemen maar bleven wel trouw.⁵² Toch gold voor veel vrouwen en mannen dat aanvankelijke weerzin en benauwdheid gevolgd werden door innerlijke strijd, een besluit en, uiteindelijk, licht en vrede. Het lukte de heiligen om dankzij heilige ervaringen in geloof voorwaarts te gaan.⁵³

Conclusie

Het is bijna met geen pen te beschrijven hoe moeilijk het moet zijn geweest om een beginsel te introduceren dat zo controversieel is als het meervoudig huwelijk. Joseph Smith en andere heiligen der laatste dagen konden dit beginsel op grond van een geestelijk getuigenis aanvaarden. Hoewel het heel moeilijk was, heeft de introductie van het meervoudig huwelijk in Nauvoo inderdaad ‘nageslacht [voor God] doen opstaan’. Een aanzienlijk aantal hedendaagse leden stamt van trouwe heiligen der laatste dagen af die het meervoudig huwelijk praktiseerden.

Kerkleden praktiseren het meervoudig huwelijk tegenwoordig niet meer.⁵⁴ In overeenstemming met de leringen van Joseph Smith staat de kerk een weduwnaar toe om aan een andere vrouw verzegeld te worden als hij hertrouwt. Bovendien mogen de leden verordeningen verrichten voor overleden mannen en vrouwen die op aarde meermaals getrouwd waren, waardoor ze aan alle huwelijkspartners verzegeld worden met wie ze wettig gehuwd waren. De precieze aard van die relaties in het hiernamaals is onbekend en veel familiebanden worden daar geregeld. De leden van de kerk worden aangemoedigd om onze wijze hemelse Vader te vertrouwen. Hij heeft zijn kinderen lief en doet alles voor hun ontwikkeling en heil.⁵⁵