E homo’āpeni tō’u here iti. E aha tē ti’a ’ia rave ?

Ha’amata ma te here

E nehenehe te paraparaura’a nō te fa’ahina’arora’a ta’ata nō tōna iho ’āpeni e riro ’ei mea ri’ari’a ’e te ’āhuehue. ’Aita paha te tamari’i, te hoa fa’aipoipo, ’aore rā te melo o te ’utuāfare i ’ite e nāhea ’ia paraparau ia ’outou i te reira. E mana’o paha ’outou, i te tahi taime, e’ita e mara’a ia ’outou. Noa atu ē, e’ita paha ’outou e ’ite i te mau taime ato’a nāhea ’ia pāhono i te mau ’arora’a e fārereihia ra e te melo o tō ’outou ’utuāfare, e’ita roa atu ’outou e tātarahapa mai te mea e toro ’outou i te rima ma te here ’e te hāro’aro’a.

E’ita roa ’outou e tātarahapa mai te mea e parau ’outou ē : « ’Ua here au ia ’oe ».

E’ita roa ’outou e tātarahapa mai te mea e tauahi ’outou i tō ’outou here iti. E’ita roa atu ’outou e tātarahapa mai te mea e fa’aro’o atu ’outou. E’ita roa atu ’outou e tātarahapa mai te mea e tāmata ’outou i te hāro’aro’a.

Mai te mea e nane ’outou, e riri, ’aore rā, e parau i te mau mea e tātarahapa ai ’outou, ’eiaha e ha’aparuparu i te mana’o. Hō’ē taime noa teie i roto i te hō’ē ’āparaura’a nō te orara’a tā’āto’a. ’Aita i taere roa nō te tātarahapa.

’Ia ’ite noa atu ’outou i tō ’outou here iti, tē vai ra tōna fa’ahina’arora’a ta’ata nō tōna iho ’āpeni, ’eiaha e fa’ariro i te reira ’ei hape nā ’outou. E nehenehe te paraparaura’a nō te fa’ahina’arora’a ta’ata nō tōna iho ’āpeni e riro ’ei mea ri’ari’a ’e te ’āhuehue. ’Aita paha tō ’outou here iti i ’ite e nāhea ’oia i te paraparau ia ’outou nō te reira.

E ’oto tātou, mai te reira iho ā. Tē mana’o ra ānei ’outou ē, tē mo’e atu ra te ’utuāfare « maita’i roa » i moemoeāhia ? Tē mata’u nei ānei ’outou ’o te ’ore roa te autā’atira’a piri ? Tē mata’u nei ānei ’outou ’o te ’ore tō ’outou here iti e hāmani-maita’i-hia ? E mana’o mātarohia te reira. ’Eiaha e ha’amā ’ia ’oto.

’Eiaha e fa’ahapa ia ’outou iho nō te fa’ahina’arora’a ta’ata nō tōna iho ’āpeni a tō ’outou here iti. E ’ere teie i te hape nā te hō’ē ta’ata. ’Aita e faufa’a te fa’ahapara’a, ’e e ’ere ato’a i te mea maita’i.

’Imi i te arata’ira’a a te Vārua

’Ei melo nō te ’utuāfare, te pure faufa’a ’ore roa a’e, ’o te pure « nō te aha ? » ïa. Te piti ’oia ho’i, « ’a ’āfa’i ’ē atu tenā i teie iho taime ». Te uira’a maita’i roa a’e tā ’outou e nehenehe e ui, ’oia ho’i, « nāhea ? » Nāhea vau e nehenehe ai e tauturu ? Nāhea vau e nehenehe ai e riro ’ei pāturu tā te ta’ata herehia e hina’aro ra ? Nāhea tātou e ’apo ai i te ha’api’ira’a nā roto i teie ’ohipa ?

’A ’imi i te ’ite ’e ’a ha’api’i i te mau mea ato’a e roa’a ia ’outou. ’A paraparau i tō ’outou ’episekōpo ’aore rā i te peresideni ’āma’a ’e ’a fāri’i i te a’o nō roto mai i te hō’ē tāvini ha’amanahia nā te Fatu. Mai te mea e tae mai te mana’o, ’a ani iāna i te hō’ē ha’amaita’ira’a autahu’ara’a nō te tauturu ia ’outou ’ia pāhono i te mau hina’aro o tō ’outou here iti. E ’ite mai te tahi mau ta’ata i te mana’o tauturu i roto i te mau pupu tauturu ’aore rā nā roto i te haerera’a i te hiero. Inaha ho’i, ’aita e vāhi maita’i a’e nō te fāri’i i te hau ’e te mana’o tauturu maori rā i roto i te hiero.

Fa’atupu i te hāro’aro’ara’a

’A hā’ati ia ’outou iho i te mau ta’ata ’o tē fa’ateitei ia ’outou. Tē ha’ape’ape’a nei vetahi mau ta’ata. Tē ānoenoe nei vetahi mau ta’ata. E nehenehe te pāhonora’a i te mau uira’a e tauturu ’ia fa’atupu i te hāro’aro’ara’a, terā rā e nehenehe ato’a e riro ’ei mea rohirohi. E hi’o maita’i ē, ’ua fa’a’īhia tō ’outou putu uira pae vārua nā roto i te fa’ata’ara’a i te taime au i roto i te mau vāhi mo’a. ’E ’aita e ta’ata i hau atu i tō ’outou Metua i te ao ra i te māna’ona’o.

Te ha’api’ira’a ’ia riro ’ei metua i roto i teie tere, e fa’a’ā’ano ïa te reira ia ’outou. ’Ia ’imi ana’e ’outou i te auhoara’a a te Vārua, e ha’afātata atu ïa ’outou i te Atua, i tā ’outou tamari’i, ’e ’o te reira ana’e ra, i tō ’outou ato’a hoa fa’aipoipo. ’A ha’amana’o e fa’atura i te ti’amāra’a ’ia mā’iti. Mai te mea ’aita tō ’outou hoa fa’aipoipo e fāri’i i tā ’outou huru fa’aterera’a i te mau ’ohipa, ’a rave ma te fa’atura. Mai te mea e rave tā ’outou tamari’i i te mau mā’itira’a ’aita e tano i tō ’outou mana’o, ’a fa’a’ite atu ia rātou ma te marū. ’Eiaha roa atu e tāmata i te ha’avī ’aore rā i te ha’avarevare ia rātou. ’A hōro’a ia rātou i tō ’outou taime, ’e ’a fa’a’ite pāpū ia rātou i tō ’outou here.

Fa’aau māite i te here ’e te ture

« ’Ei feiā mo’a i te mau mahana hope’a nei, e rave rahi o tātou—’eiaha tātou pauroa, e rave rahi rā o tātou—’o tē onoono nei i ni’a i te ture ’e te ravera’a i te reira nā roto i te here ’ore.

« Tē fāri’i nei au e rave rahi rata nā te mau ta’ata tei māuiui roa nā roto i te mau mā’itira’a tei ravehia e te hō’ē melo o te ’utuāfare. ’E tē parau nei rātou, ‘E aha pa’i tē rave ?’ ’E i te mau taime ato’a, te mea mātāmua tā’u e parau, ’oia ho’i, ’a here noa ia rātou. I te pae hope’a, terā te hō’ē mea e nehenehe tā ’outou e rave i te mau taime ato’a. E mea ti’a ia tātou ’ia ha’amana’o noa i te mau fa’auera’a a te Fatu, ’o tā’u e parau te ture, ’e te fa’auera’a rahi ’ia here i te tahi ’e te tahi. ’E e tito teie mau mea ’ia ’ore ana’e te hō’ē ta’ata tā tātou e ’āpiti e ha’apa’o i te mau fa’auera’a ’oia ho’i e’ita e ha’apa’o i te ture. ’E nā te reira e ha’afifi roa ia tātou ’ia ’āpiti atu ia rātou ’e ’ia here ia rātou. Terā rā mai te mea e here tātou i te ta’ata ’e e fa’aoroma’i pāpū i te mea tā tātou i ’ite e hōpoi’a nā tātou i mua i te ture, e ti’a ia tātou ’ia nā reira…

« ’Eiaha tātou e ha’amata i tā tātou ’āparaura’a ’e te feiā e mā’itira’a ’ē i tā tātou e hina’aro nei, ma te tātama’ira’a i ni’a i tā rātou mau mā’itira’a. E mea maita’i a’e ’ia ha’amata tātou ma te parau atu : Nō hea mai ’oe ? E aha tā ’oe mau faufa’a tumu ? E aha tā ’oe e hina’aro i te fa’atupu ? ’E i roto i te reira tumu parau e nehenehe tātou e fa’ata’a ē, tē ha’ape’ape’a nei tātou nō ni’a i te mau fa’auera’a a te Fatu inaha ho’i, te mea faufa’a nō tātou, ’o te vai-noa-ra’a ïa i ni’a i te ’ē’a e tae atu ai i te ora mure ’ore.

« ’Ua hōro’ahia mai te mau fa’auera’a ia tātou. ’Ia ha’apa’o ana’e tātou i te reira mau fa’auera’a, e mea ha’apa’o ïa tātou. Te hōpe’ara’a nō te ha’apa’ora’a i te mau fa’auera’a, ’o te fa’aau-māite-ra’a ïa ia tātou i te ture mure ’ore, ’o tē tauturu ia tātou ’ia tupu i te rahi ’e ’ia haere i mua ē tae atu ai i te ora mure ’ore ra. ’Ua fa’aue mai te Fa’aora i tāna mau pipi ‘e aroha ’outou ia ’outou iho mai iā’u e aroha atu ia ’outou na’ (Ioane 13:34). Nō reira e hi’o tātou e mea nāhea tōna herera’a ia tātou. ’Ua fa’atusia ’oia iāna nō tātou. E māna’ona’o noa ’oia i te ta’ata hō’ē. E mea fa’ahiahia ’oia ’ia fa’atoro ana’e i te rima tauturu i te ta’ata. Tē mana’o nei au e mau tāpa’o fa’a’ite ana’e terā nō te huru tātou e here ai te tahi i te tahi, mai tāna i here mai ia tātou. Mai te mea e fa’ariro tātou iāna ’ei hi’ora’a nō tātou, e mea ti’a ïa ia tātou ’ia tāmata i te mau taime ato’a ’ia toro i te rima nō te fa’aō mai i te mau ta’ata ato’a » (Dallin H. Oaks, « Love and Law », ChurchofJesusChrist.org).

’Aita te here o te Atua e fāri’i i te hara—« ’Aita roa e ti’a iā’u, i te Fatu, ’ia hi’o noa atu i ni’a i te hara ma te fa’ati’a i te hō’ē vāhi iti noa a’e nō te reira »—tē tīa’i rū nei rā ’ia fa’a’ore i te hara : « Noa atu rā i te reira, e fa’a’orehia te hara a te ta’ata ’o tē tātarahapa ’e ’o tē ha’apa’o i te mau fa’auera’a a te Fatu » (Te Parau Ha’api’ira’a ’e te mau Parau Fafau 1:31–32). Nā reira ato’a, ’eiaha iho ā tātou e tu’u i te orara’a ’e te pārurura’a i te mau fa’auera’a a te Atua, terā rā, nō te ’ānapanapa hope i te here o te Atua, e mea ti’a ho’i ia tātou ’ia here i te tahi ’e te tahi, i te here rahi ’e te hope, ’ia ’ore hō’ē e mana’o ē, ’ua fa’aru’ehia ’oia, ’ua ’ōtahi noa ’oia ’aore rā ’aita e rāve’a fa’ahou.

Paraparau nō ni’a i te ’aravī ’e te ’ōnohi

E mea pāpū te mau mana’o ’aravī, ’e e riro te reira ’ei mea teimaha mau ’e te ha’aparuparu. Tei ’ite-pinepine-hia, e nehenehe te mau parau a’o a te tahu’a fa’aa’o ’e te utuutura’a a te taote e tauturu i te ta’ata ’ia ārai i te ’aravī. ’Ia tae te mana’o ’aravī i te mana’o ’ōnohi, e mea tītauhia e fārerei i te hō’ē ta’ata nō te ’āparau. Te mau ta’ata e hina’aro ’ōnohi tō rātou, e māuiui rahi tō rātou i te pae tino, i te pae ferurira’a, ’aore rā i te pae ’āehuehu ; e mea pinepine rātou i te vai ’ōtahi noa ; ’e e riro ē, e feruri rātou ’aita tā rātou e rāve’a fa’ahou nō a muri a’e. E nehenehe rātou e mana’o ē, ’aita e rāve’a ’ē atu nō te fa’a’ore i te māuiui maori rā nā roto i te ha’apohera’a ia rātou iho. E mea pinepine te pohe ’ōnohi i te mana’ohia, i te ferurihia, ’e i te feruri-fa’ahou-hia nā ni’a iho hou ’a tāmatahia ai. I roto i te reira taime māna’ona’ora’a, e nehenehe te ravera’a i te hō’ē ’ohipa e fa’aherehere i te ora.

E ha’amata te āraira’a ’ōnohi nā roto i te ’itera’a i te mau tāpa’o fa’aara. Nō te hō’ē tāpura nō te mau tāpa’o fa’aara, ’a haere atu i ni’a i te American Foundation of Suicide Prevention.

Mai te mea e ’itehia ē e mea huru ataata te vaira’a o te hō’ē ta’ata, te ’ohipa maita’i a’e tē nehenehe e rave ’o te paraparaura’a ïa ia rātou nō ni’a i te reira. E mea huru ’ē ri’i paha ’aore rā ’aita e peu, terā rā, ’ia topa te ta’ata i roto i te ’aravī, tōna hina’aro rahi, ’o te hō’ē ïa ta’ata nō te paraparau atu, hō’ē ta’ata e tauturu mai ia rātou nā roto i tō rātou mau mana’o i te ferurira’a ’e i te ’ā’au. E mea fifi paha teie mau ’āparaura’a, terā rā, e mea faufa’a roa nō te tāmarū i te mau mana’o vai ’ōtahi ’e te ti’aturi ’ore, ’o tē nehenehe e arata’i atu i te ’ōnohi. Mai te mea e mana’o hia ē ’ua fātata roa te hō’ē ta’ata i te ’ōnohi iāna, ’a niuniu i te piha āraira’a ’ōnohi i te nūmera 1-800-273-TALK (8255).

Crisis Help Lines [Rēni tauturu taime fifi], ChurchofJesusChrist.org