Vakamatei Koya Vakaikoya
Tarovi ni Kukuna kei na Veivuke ni oti e dua na Mate

Tarovi ni Kukuna kei na Veivuke ni oti e dua na Mate

Sa kauwaitaki sara tiko vakabibi na itagede ni kukuna e tubu cake tiko mai ena vuqa na veivanua e vuravura. Na inaki ni itukutuku oqo sai koya me ra vukei na itubutubu, matavuvale, o ira na iliuliu ni Lotu, kei ira na lewe ni Lotu ena nodra sasagataka me ra qaravi ira era sa vakacacani tiko ena leqa ni kukuna.

Sa rawa mera vakayagataka na lewenilotu na ivurevure oqo me ra vulica na vunau ni Lotu baleta na kukuna, na ivakatakilakila ni vakarau kukuna, na sala me ra vukea e dua e sotava tiko na rarawa, kei na veivuke ni mate e dua ena kukuna. Sa rawa me ra vakayagataka na iliuliu na ivurevure oqo me ra liutaka na veivosaki vakaibalebale cake vata kei ira na lewe ni matabose ni iteki kei na tabanalevu kei na veigauna tale eso. Na inaki ni veivosaki oqo o ya me ra vukei ira na iliuliu kei na lewenilotu me ra veiqaravi vakavinaka cake kina vei ira era sa vakacacani ena kukuna.

Kevaka e veivuke ni caka e dua na veivosaki me baleta na kukuna ena kena rawa ni tarovi na kukuna ka vakayacori na veiqaravi vei ira era vakacacani ena ka oqo, me qai lewe rua na qase me rau veiliutaki ena veivosaki oqo. Sa rawa me ra sureta na iliuliu e dua na kenadau e lewenivanua e kila vinaka ka daudoka na ivakavuvuli ni Lotu me baleta na kukuna me mai vakaitavi ena veivosaki. Ena vakayacori walega na veivosaki kei ira na gone yabaki 12 lako sobu ni oti nodra vakasalataki mai vei nodra itubutubu.

Ni oti nodra railesuva na matabose ni iteki kei na tabanalevu na ivola oqo, ena dodonu mera veivosakitaka na sala veiganiti me tokoni kina na sasaga ni itikotiko raraba ka vakasalataki ira na lewenilotu me baleta na veivurevure era sa vakarautaki tu.

Vunau kei na iVakavuvuli

Sa sureti keda tiko na Turaga me da qaravi ira na tamata kece ena yalo veiciqomi kei na loloma ni a vakavulica o Koya, “Mo lomana na kai nomu me vaka ko lomani iko” (Maciu 22:39). Ena mana sara na noda sasaga ni qaravi ira era sa vakacacani ena kukuna ena gauna eda kila vinaka cake kina na ivunau kei na ivakavuvuli, me vaka oqo:

  • Mai na nona Veisorovaki, a sotava kina o Jisu Karisito na taucoko ni bolebole ni bula oqo me rawa kina Vua me kila “na sala me ra vukei ira kina na nodra malumalumu na nona tamata” (Alama 7:11 – 13). James E. Faust: “Me vaka ni sa mai vakararawataki na iVakabula e dua na ka kei na veika kecega eda na vakila se sotava, sa rawa ni vukei ira sa malumalumu me ra kaukauwa cake” (“Na Veisorovaki: Noda iNuinui Cecere,” Ensign, Nove. 2001, 22).

  • Na bula sa dua na isolisoli talei mai vua na Kalou — e dua na isolisoli me ra vakamareqeti ka taqomaki (raica na Vunau kei na Veiyalayalati 18:10; M. Russell Ballard, “Kukuna: Eso na Ka Eda Kila, ka So Eda Sega ni Kila,” Ensign, Oct. 1987, 6 – 9).

  • Ena gauna e dua e sa vakamatei koya ga, na Kalou duadua ga ena lewa na nodra vakasama, nodra ivalavala, kei na nodra itagede ni vakatulewa. Na kukuna e sega ni dodonu me dau vakatakilakilataka na ituvaki ni dua na tamata me baleta na bula tawamudu (raica na 1 Samuela 16:7; Vunau kei na Veiyalayalati 137: 9; Dale G. Renlund, “Lolosi ni Oti na Mate ena Kukuna,” vidio ena suicide.lds.org).

iKuri ni ivurevure:

Na iVakatakilakila ni Vakarau Yaco na Kukuna

E vuqa na tamata era saga me ra kukuna era sega ni vinakata me ra mate; era vinakata ga na veivakacegui mai na rarawa ni yago, vakasama, lomadra, se ka vakayalo era sotava tiko. E vuqa na tamata era tiko rarawa era dau vakaraitaka na ivakatakilakila ni ra sa vakarau kukuna. Kevaka o sa vulica mo kila na ivakatakilakila ni sa vakarau yaco na kukuna, o na vakavakarau vakavinaka cake mo na veiqaravi kivei ira era gadreva tu na veivuke. Vakarorogo ki na vosa me vaka na “E sega ni dua na ka vei au na mate” se “Era na vinaka cake na tamata ni sega o au.” Oqo talega na ivakatakilakila ni vakarau yaco na kukuna:

  • Vaqara e dua na sala me ra vakamatei ira

  • E dau cavuta tiko ni sa sega na inuinui se sega na inaki me bula tiko kina

  • E dau cavuta tiko ni sa dau sogoti se sotava tiko na rarawa sega ni taqeya rawa.

  • E dau cavuta tiko ni sa icolacola bibi vei ira na tani

  • Toroya cake na nodra gunu alakaolo se waigaga ni mateni

  • Solia na nona iyaya e sega ni dua na kena inaki

  • Cakacaka ena nuiqawaqawa se veilecayaki se vakaveitalia

  • Yalovakasuka se laki tiko duadua

  • Vakaraitaka tiko na voravora se cudru se qara voli na veisausaumi

  • Vakaraitaka na itovo e veivakidacalataki tawa kilai (raica na Na Veivuke Baleta na Tarovi ni Kukuna)

Ke dua ga na ivakatakilakila ni vakarau yaco na kukuna e sega ni kena ibalebale ni sa tiko na leqa. Ia kevaka e dua sa saga tiko mai vakavica me kukuna se o raica e dua na nona ivukivuki vou se o sa raica vakaveitaravi vua na ivakatakilakila, mo tarovi koya. Na sala ni veivuke me qiriti sega ni saumi kei na ikuri ni itukutuku sa vakarautaki tu ena suicide.lds.org. (Raica “Na Sala Mo Vukea E Dua e Tiko Leqa” ena idusidusi oqo baleta na kena matailalai.)

Se cava sara noda sasaga vinaka duadua, ena sega ni tarovi rawa na kukuna taucoko. Ena yaco eso na kukuna e sega na kena ivakatakilakila. Ena sega ni bale vei iko ke sa lewa e dua me vakamatei koya.

iKuri ni iVurevure

Na Sala Mo Vukea e Dua e Tiko Leqa

Dau taura vakabibi na ivakatakilakila ni vakarau yaco na kukuna kei na vosa veivakarerei me tovolea me kukuna, kevaka sara mada ga o nanuma beka na tamata o ya e sega ni vakabibitaka tiko me kukuna se e gadreva ga me rogo. Muria na tolu na ikabakaba ni veitokoni oqo — Taroga, Kauwai, Tukuna.

iMatai ni Kalawa: Taroga Tarogi koya vakadodonu ke sa vakasamataka tiko me sa kukuna. Sa rawa mo taroga, “o sa vakasamataka tiko beka mo vakamatei iko?” Kevaka era kaya era vakasamataka tiko me ra kukuna, tarogi ira era na cakava vakacava. Sa rawa mo taroga, “o na cakava vakacava mo vakamavoataki iko?” Kevaka e tiko na nodra ituvatuva, kauti ira ena gauna o ya ki valenibula se itikotiko ni vuniwai, se qirita na veiqaravi totolo se veivuke ni leqa tubukoso ena nomu iwasewase. (Raica na suicide.lds.org/crisis ni naba ni veivuke e vuravura raraba.) Kevaka e sega na ka era tuvanaka tiko, toso ki na ikarua ni kalawa.

iKarua ni Kalawa 2: Kauwai. Vakaraitaka ni ko kauwai ena nomu vakarorogo ki na veika era tukuna. Solia na gauna mera vakamacalataka na lomadra. Rokova na nodra nanuma ena nomu kaya na ka vakaoqo, “Au lomani iko ni ko rarawa levu tiko vakaoqo” se “Au sega ni kila ni dredre sara vakaoqo na veika o sotava tiko.” Sa rawa mo vukei ira ena dua na ituvatuva ni itatarovi veitaqomaki mai na kukuna (raica na “Na Sala ni Kena Tuvanaki e Dua na iTatarovi Veitaqomaki mai na Kukuna,” Doug Thomas, Ensign, Sepi. 2016, 63). Na ituvatuva veitaqomaki e rawa ni vukei ira na tamata me ra kila na nodra dui kaukauwa, veiwekani vinaka, kei na kila ni rawa mera tiko bulabula. Sa na rawa talega me vakalailaitaka na nodra rawa ni vakamavoataki ira, me vaka na iyaragi se wainimate. Kevaka era kerei kemuni mo ni kakua ni tukuna na veika e tu e lomadra, vakamacalataka ni o na dau rokova na nodra dodonu yadua ia era gadreva na veivuke e levu cake mai na kena o rawa ni solia. Kakua ni yalataka mo na vunitaka tiko na nodra vakanananu ni kukuna.

iKatolu ni iKalawa: Tukuna. Vakauqeti koya me tukuna vua e dua e rawa ni veivuke vakalevu cake. Wasea na itukutuku ni veitaratara me baleta na ivurevure ni veivuke ena nomu iwase ni vanua. Na ivurevure eso e rawa ni oka kina na valenibula ni itikotiko raraba, valenibula ni veiqaravi vakatotolo, se naba sega ni saumi baleta na veivuke…Kevaka era sa sega ni vakasaqara na veivuke, mo na tukuna vua e dua ena vukudra. Sa rawa mo kaya vakaoqo, “Au kauwaitaki iko vakalevu kau gadreva mo bula. Au sa na tukuna vua e dua ena vukei iko ena veika o gadreva.” Doka na nodra dodonu ena nomu tukuna vua ga e dua o nanuma ni rawa ni veivuke, me vakataka e dua na wekana voleka, o nona bisopi, dauveituberi e koronivuli, vuniwai, se dua tale na kenadau ni dauveiqaravi ni tiko bulabula. Kevaka o sega ni kila o cei mo laki tukutuku kina, veitalanoa kei na nomu bisopi se qirita na naba sega ni saumi baleta na veivuke. Nanuma, e sega ni namaki mo na vukei koya ga vakai iko.

Me kilai: Kevaka o sa liutaka tiko e dua na mataveivosaki, sa rawa mo kerei ira na vakaitavi me ra vakatovotovotaka na veikalawa oqo. Vakaraitaka ke yaco na gauna ena lako mai e dua vei ira ka kaya ni sa vakasamataka tiko me kukuna, kerei ira mera vakatovotovotaka na sala cava era na veivuke kina.

iKuri ni iVurevure

Na Sala ni Veivuke ni Mate e Dua ena Kukuna

Se cava sara noda sasaga vinaka duadua, ena sega ni tarovi rawa na kukuna taucoko. Sa kena ivakarau tu vei ira era sa biu tu mai ni oti e dua na kukuna me ra yalo vakasuka, kidacala, cakacala, cudrucudru, ka veilecayaki. E kaya o Peresitedi M. Russell Ballard, “Ni dua e sa vakamatei koya ga sa dua dina na ka rarawa levu baleta na itovo oqo vakatabakidua oqo ena biuta tu mai e vuqa era na tiko leqa: imatai o koya sa mate, kei na vuqa tale eso—na matavuvale kei na itokani—era sa biu tu mai, ka so era na sotava na veiyabaki ni rarawa bibi kei na veilecayaki” (“Na Kukuna: Eda Kila Eso na Ka, Ka So E Sega,” Ensign, Oct. 1987, 7). Me baleti ira yadudua oqo, na veivakabulai ena yaco mai vua na iVakabula, ka sa “lako sobu mai ki ra sara” me rawa ni kila kina o koya “me vaka na tamata na nodra malumalumu na nona tamata ka vakabulai ira” (Vunau kei na Veiyalayalati 88: 6; Alama 7:12). Ena veivuke talega na ivurevure kei na veivakasalataki mai vei ira na kenadau.

Sa rawa ki na matabose ni iteki kei na tabanalevu me ra veivosakitaka na sala ni veitokoni ki na tamata yadua se matavuvale ni oti na kukuna. Sa rawa ni tarogi talega ena veivosaki na veika oqo:

  • Ena rawa vakacava ki na ivakavuvuli kei na Veisorovaki i Jisu Karisito me vakabula na tamata yadua se matavuvale?

  • Na gagadre cava era sa raica na turaga kei na marama dauveiqaravi ki vua e dua se matavuvale? Na veiqaravi cava era sa solia?

  • Na veitokoni cava ni vakasama se vakayalo ena gadreva na tamata o ya se matavuvale? O cei e rawa ni solia na veitokoni oqo?

  • E tiko beka na nona gagadre vakayago na tamata se matavuvale oqo, me vakataka na sala ni veilakoyaki se kana?

  • Era na veitokoni vakacava na iliuliu ni veimataisoqosoqo ni tabanalevu vei ira na gonelalai kei na itabagone sa mate e dua na nodra daulomani?

Na lolosi ni yalo ni oti e dua na kukuna ena rawa ni balavu sara. Kevaka e dua sa yaco tikoga vua na lolosi kei na rarawa ni yalo bibi, mo ni veivosaki kei na dua e dau kauwaitaka na tamata oqo. Vakasamataka ena masumasu na sala vinaka duadua mo veitokoni kina. Sa rawa mo vukei koya me na vakalougatataki vakamatabete se sema ki na ivurevure ena nomu iwase ni vanua. E rawa ni veivuke na ilawalawa veitokoni ni yaluma, vuniwai, se kenadau ena qaravi bula tale eso.

Me kilai: Kevaka o sa liutaka tiko e dua na veivosaki, kakua ni veivosakitaka na sala a vakamatei koya kina e dua. Oqo ena rawa me vakauqeta cala kina e dua ena ilawalawa ni veivosaki me laki vakatotomuria na itovo o ya. Kevaka e dua sa tekivu me wasea na itukutuku oqo ena dua na ilawalawa, vagoleya ena yalovinaka na veivosaki o ya.

iKuri ni ivurevure:

iVurevure Tale Eso

iVakasala Mai vei Ira na iLiuliu ni Lotu

Veika Era Dui Sotava na Lewenilotu

iVurevure Tale Eso ni Lotu

Raica na suicide.lds.org me baleta na ikuri ni ivurevure

Tabaka