2019
Maluʻi ʻe he Ngaahi Fuakavá
Māʻasi 2019


Maluʻi ʻe he Ngaahi Fuakavá

ʻOku nofo e taha naʻá ne faʻú ʻi Hauaiʻi, USA.

Ko e mālohi mo e malu ʻoku talaʻofa kiate kinautolu ʻoku nau tui faivelenga e kāmeni temipalé, ʻoku ʻikai ke maʻu ia mei ha faimana; ka ʻoku maʻu ia mei he ʻOtuá.

ʻĪmisi
young adult looking over railing at the city

ʻOku ʻikai ha lea feʻunga ke fakahaaʻi kakato ʻaki ʻeku manako ki hono tui e kāmeni temipalé. Neongo ko e tupenu ʻoku ngaohi mei ai e kāmení ʻoku manifi pea aata ʻi heʻeku anga ki hono tui iá, ka ʻoku hoko e meʻa ʻoku fakafofongaʻi ʻe he kāmení, ʻa e ngaahi tāpuaki ʻoku maʻu aí mo ʻene fakafofongaʻi ʻeku tukupā mo e ʻOtuá—pea mo ʻeku ʻofa ki he ʻOtuá—ko ha aʻusia fakaʻofoʻofa mo fakalaumālie ia ke u tui he ʻaho kotoa pē. ʻOkú ne ʻomi ʻa e nonga. ʻOkú ne ʻomi ʻa e ivi. ʻOkú ne ʻomi ʻa e fiemālie. ʻOkú ne ʻomi ʻa e mālohi. ʻOkú ne ʻomi ʻa e māʻoniʻoni. Ko ha tāpuaki lahi ia ki heʻeku moʻuí.

ʻI he taimi ʻe niʻihi ʻoku fakakaukau e kakaí ko e kāmení ko ha vala loto pē, pe ko ha founga pē ia ke fakahaaʻi ai e teunga tāú, ʻa ia ʻoku fakataumuʻa ke fakahaaʻi kiate kinautolu ʻa e meʻa ʻoku lava mo taʻemalava ke nau tuí—ko ha fakangatangata ki he meʻa ʻoku tāú mo taʻetāú. Pea neongo ʻoku poupouʻi ʻe he tui fakalelei ʻo e kāmení ʻa e vala tāú (tautautefito ki he tuʻunga ʻulungaanga ʻa e māmaní), ka ʻoku hulufau e meʻa ʻoku fakafofongaʻi ʻe he kāmeni ʻo e lakanga fakataulaʻeiki māʻoniʻoní.

Fakakaukau Taʻengata ʻoku Mālohi

Ne u maʻu ʻenitaumeni ʻi hoku taʻu 19 ʻi he teuteu ke u mali he temipalé. Pea neongo ne ʻi ai ha ngaahi tūkunga fakamamahi ʻo fakangata ai ʻa e nofo-mali ko iá, ka kuó u faivelenga ki heʻeku ngaahi fuakavá, pea ʻoku ou kei tauhi pē e ngaahi fuakava ko ia kuó u fai mo e ʻEikí. Ne u tauhi faivelenga ia pea kuo nau fakaivia au. Naʻe ʻikai ke u tuenoa ʻi heʻeku ngaahi faingataʻá pea naʻe ngaohi au ke u mālohi ange maʻanautolu.

Kuó u maʻu ha ngaahi tāpuaki lahi ʻi heʻeku hokohoko atu ke maʻu ha lekomeni temipalé, ʻi heʻeku tui fakalelei e kāmení ʻo fakatatau mo e fakahinohinó, pea ʻi heʻeku tauhi e ngaahi fuakava kuó u fai he temipalé. Neongo he ʻikai ke u lava ʻo hiki fakalautelau ʻa e tāpuaki kotoa pē kuó u maʻu mei he talangofua ko ʻení, ka ko e ngaahi tāpuaki kuó u fakatokangaʻi ʻoku ʻilonga tahá ko ʻeku malava ko ia ke maʻu ha fakakaukau fakalangí pea mo e toutou fakamanatu ke u fili ki he totonú neongo ʻoku ʻikai fai pehē ʻa e niʻihi kehé—pea neongo ʻoku fakatupu lotomamahi kiate au e ngaahi fili ʻa e niʻihi kehé.

Ne lahi e ngaahi meʻa ne fehalaaki ʻi heʻeku moʻuí ʻi he taʻu ʻe 11 kuohilí (ne kau ʻi he ngaahi taimi fakamamahi ko ʻení ʻa e vete-malí, faingataʻaʻia fakapaʻangá mo e palopalema ʻi he ngāue maʻuʻanga moʻuí mo fakafoʻituituí), ka naʻe tokoni ʻa hono tui maʻu pē ʻo e kāmení mo e ʻalu ki he temipalé ke u ʻiloʻi ai ʻoku ʻi ai e ngaahi meʻa ʻi he moʻuí ʻoku mahuʻinga ange ia ʻi he faingataʻa ne u fekuki mo iá—ʻo tatau ai pē ʻa hono lahi e faingataʻa pe fakamamahi ʻo e momeniti kotoa pē.

Koeʻuhí ne tokoni ʻa hono toutou fakahoko ʻo e ongo meʻá ni ke u ofi ange ai ki he Laumālié, kuo fakahaofi ai au mei he fakatamaki fakatuʻasinó ʻe he ngaahi ueʻi fakalaumālie ne u fili ke muimui aí—pea kuo foaki mai foki ha ʻamanaki lelei mo ha fakakaukau taʻengata ke ne tataki au ʻi he ngaahi tūkunga fakamamahí ʻi he taimi ne u ongoʻi ai kuo ʻikai ke u toe maʻu ha ivi ke hoko atu ʻeku moʻuí ʻo tatau pē fakaelotó mo e fakatuʻasinó. ʻOku kei hokohoko atu pē ʻa hono poupouʻi au ʻe he ongoʻi nonga ko ʻení ʻi he fakaʻau ke hoko mai e ngaahi faingataʻa foʻoú.

ʻOku kamata e ngaahi tāpuaki ʻoku maʻu mei he temipalé mei he ngaahi tāpuaki fakaʻaho ʻoku tau faʻa tukunoaʻí (hangē ko e loto-nongá mo e ngaahi ueʻi fakalaumālié), ki he ngaahi tāpuaki ʻoku fakaofo, taʻengata mo mataʻāʻaá (hangē ko e silaʻi ki hotau ngaahi fāmilí ʻo taʻengatá). ʻOku makehe pea fakafoʻituitui ʻa e aʻusia ʻa e tokotaha kotoa pē—ka ʻoku hoko maʻu pē ʻa e ngaahi tāpuakí ʻi he taimi totonu ʻa e ʻEikí ʻi heʻetau tauhi ʻetau ngaahi fuakavá (vakai, Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 82:10). Pea ko hono tui ko ia ʻo e kāmení ko ha founga mahuʻinga mo fakataautaha ia ʻo ʻetau fakahā ki he ʻEikí ʻoku tau manatuʻi ʻetau ngaahi fuakavá.

Maluʻi Fakalaumālie Maʻu Pē

Naʻe fakamatalaʻi ʻe Palesiteni Poiti K. Peeka (1924–2015), Palesiteni ʻo e Kōlomu ʻo e Kau ʻAposetolo ʻe Toko Hongofulu Mā Uá, ʻa e taha ʻo e ngaahi tāpuaki te tau fakatuʻamelie ke maʻu ʻi heʻetau tui totonu e kāmení: “ʻOku fakafofongaʻi ʻe he kāmení ʻa e ngaahi fuakava toputapú. ʻOkú ne poupouʻi ʻa e teunga tāú pea ʻokú ne hoko ko ha pā mo ha maluʻanga ki he tokotaha ʻokú ne tui iá.”1

ʻE malava ʻe he fakaū ko ʻení ʻo maluʻi kitautolu mei he meʻa naʻe ui ʻe Nīfai ko e “ngaahi ngahau vela ʻa e filí” (1 Nīfai 15:24). Kapau te tau lava ʻo fikaʻi e lahi e taimi ʻoku feinga ai ʻa Sētane ke ne ʻahiʻahiʻi kitautolu he ʻaho takitaha, ʻoku ou fakakaukauloto atu ʻe fuʻu lahi fau. ʻOku tau moʻui ʻi ha māmani ʻokú ne feinga taʻetūkua ke fakaʻauha e meʻa ʻoku tau tui ki aí. ʻOku ʻātakaiʻi kitautolu ʻe he ngaahi ʻata mo e pōpoaki taʻetāú ʻi he feituʻu kotoa pē, fakataha mo e tākiekina ke fakaʻaongaʻi ʻa e ngaahi meʻa fakatuʻutāmakí pe maumauʻi e fono ‘o e angamaʻá. ʻOku toe angamaheni ange ʻa e teke mo e ʻahiʻahi ke fakafekiki mo taʻeʻofá, ʻo tatau pē ʻi he femātākí pe tautautefito ki he ʻinitanetí; ke manukiʻi pe tukuhifoʻi e niʻihi kehé ʻi heʻenau fakahaaʻi ʻenau fakakaukaú pe meʻa ʻoku nau tui ki aí; pe fakamataliliʻi ha taha koeʻuhí ko ha kiʻi meʻa siʻisiʻi hangē ko ha fehalaaki fakakalama. Kapau ʻe talangofua ki he ngaahi ʻohofi fakalaumālie ko ʻení te ne fakakāsia ʻetau ongó mo fakasiʻisiʻi ʻetau malava ko ia ke ongoʻi e ngaahi fakatokanga mei he Laumālie Māʻoniʻoní.

ʻOku taʻefaʻalaua ʻa e lisi ʻo e “ngaahi ngahau vela” ʻoku tolo ʻaki kitautolu ʻe Sētané pea ʻoku fakatuʻutāmaki maʻu pē. Naʻe pehē ʻe ʻEletā Taniela B. Uakolo ʻo e Kau Fitungofulú, “ʻOku hangē ngaahi takihala mo e ngaahi fakatauele lahi ʻo e moʻuí ko ha fanga ‘ulofi fekaí.’” ʻE anga fēfē leva haʻatau maluʻi kitautolu? ʻI he lea tatau pē ko iá, naʻá ne tānaki atu ʻo pehē, “ʻOku ou palōmesi ʻe hanga ʻe he kau atu ki he ngaahi ouaú mo hono fakaʻapaʻapaʻi e ngaahi fuakava fekauʻaki mo iá, ʻo ʻomi kiate koe ha maama fakaofo mo e maluʻi ʻi he māmani ko ʻeni ʻoku fakaʻau ke fakapoʻuli angé.”2

Kapau ko e “ngaahi ngahau” ʻoku tolo ʻaki koe ʻe Sētane he ʻaho kotoa peé ko ha ʻū meʻa moʻoni ʻoku māsila ʻa ia ʻokú ke lava ʻo sio ki ai mo ongoʻi, te ke tuku nai ho paá ʻi ʻapi? Te ke tukunoaʻi nai ʻa e ʻilo ki he founga ki hono maluʻi koé—pe ko e hala ki he potu ʻo e maluʻangá? Te ke fakatoloi nai hoʻo fakahoko pe tauhi e ngaahi fuakava mo e ʻOtuá ʻi heʻene talaʻofa atu ʻe tokoniʻi koe ʻe he ngaahi fuakava ko iá ke ke lavameʻá?

ʻĪmisi
Meridian Idaho Temple

Ko e Mālohi ʻo e Ngaahi Fuakavá ʻi Heʻetau Fakalakalaká

ʻOku ʻikai maʻu ʻa e maluʻi ʻoku ʻomi ʻe he kāmení mei ha faʻahinga faimana ʻiate ia pē, ʻo hangē ko ia ʻoku faʻa toʻo hala ʻe ha niʻihi. Ka ko e maluʻi ne talaʻofa maí ko e maluʻi fakatuʻasino mo fakalaumālie ʻoku ʻomi ʻe he ʻEikí ʻi he taimi te tau tauhi ai ʻetau ngaahi fuakavá mo fakahaaʻi ʻetau tauhi faivelenga kiate Ia he ʻaho kotoa peé.

Ko e ngaahi fuakava ʻi he temipalé mo e kāmení ʻoku ʻikai maʻá e kakai haohaoá ia. ʻOku fakataumuʻa ia ke fakaū mo maluʻi ʻa e kakai taʻehaohaoá ʻa ia ʻoku nau feinga honau lelei tahá ke nau lelei angé. ʻA e kakai ʻoku nau fakatomala ʻi he taimi ʻoku nau tō ai pea nau kei laka atu pē ki muʻá. ʻA e kakai hangē ko koe mo aú.

Hangē pē ko ʻetau maʻu ʻa e sākalamēnití he uike kotoa pē ko ha fakamanatu mo ha fakafoʻou ʻo ʻetau ngaahi fuakava ʻi he papitaisó, ʻoku hoko hono tui ʻo e kāmení he ʻaho kotoa peé ko ha fakamanatu fakatuʻasino ia ʻo e ngaahi fuakava kuo tau fakahoko he temipalé. Ko e ngaahi meʻa ʻeni ʻoku tau fie maʻu ʻi heʻetau feinga ke hoko ʻo hangē ko Kalaisí.

Makehe mei he maluʻi fakalangí, ʻoku hoko hono tauhi ʻetau ngaahi fuakavá mo hono tui ʻo e kāmení ko ha founga ia ke tau fakahaaʻi ai ki he ʻOtuá ʻa e lahi ʻo ʻetau ʻofa ʻiate Iá, pea te tau muimui ki Heʻene ngaahi fekaú koeʻuhí ko ʻetau ʻofa kiate Iá—pea ko ha founga ia ke tau maʻu ai ʻa e ngaahi tāpuaki taʻefaʻalaua ʻoku finangalo ʻa e ʻOtuá ke foaki maʻatautolú. ʻOkú Ne ʻofa moʻoni ʻiate kitautolu ʻo hulu fau ʻi he meʻa te tau ala makupusí pea ʻokú Ne finangalo ke tau malu mo maʻu ʻa e maluʻi kuó Ne talaʻofa maí.

Faitāpuekina he ʻAho Kotoa Pē

ʻOku tau fepaki kotoa pē ʻi ha malaʻe tau fakalaumālie he ʻaho kotoa pē, neongo pe ʻoku tau ʻilo ki ai pe ʻikai. ʻE tokoni e ngaahi fuakava naʻe fai ʻi he temipalé mo hono tauhi ia ʻi heʻetau moʻui fakaʻahó ke tau ikunaʻi ai ʻa e tau mo e angahalá mo Sētané, ka ʻoku ʻotautolu ʻa e fili ke mateuteú—pea ke tau faivelenga levá.

ʻOku ou houngaʻia ʻaupito ʻi heʻeku fili ke hū ʻi he temipalé—pea mo ʻeku ngaahi fili ke tauhi ʻeku ngaahi fuakavá. ʻOku ou monūʻia he ʻaho kotoa pē koeʻuhí ko ʻeku filí pea mo hono tui totonu ʻo e kāmení, ʻo hangē ko ia kuó u fuakava ke u fakahokó. ʻOkú ne tauhi au ke u malu. ʻOkú ne fakamanatu kiate au ʻeku ngaahi fuakavá. Pea ʻokú ne fakahaaʻi ki he ʻOtuá ʻoku ou ʻofa ʻiate Ia ʻo lahi hake ʻi [heʻeku ʻofa] he māmaní pea te u fai ʻa e meʻa ʻokú Ne folofola ke u faí.

Maʻuʻanga Fakamatalá

  1. Boyd K. Packer, The Holy Temple (1980), 75.

  2. Taniela B. Wakolo, “ʻE ʻOmi ʻe he Ngaahi Ouau Fakamoʻuí ha Maama Fakaofo,” Liahona, Mē 2018, 40, 41.

Paaki