2020
Ko hono Tokangaʻi e Meʻatokoni ʻoku Kovi ki ha Taha ʻi he Siasí
Sune 2020


Ko hono Tokangaʻi e Meʻatokoni ʻoku Kovi (Food Allergies) ki ha Taha ʻi he Siasí

ʻĪmisi
nuts in the shape of a skull

Tā ʻo e ngeʻesi ʻulú ne faitaaʻi ʻe Ryan Hender

Naʻe liliu ʻo taʻengata e fāmili Solenisoní ʻi ha ʻekitivitī ʻa e toʻu tupú ʻi ha pō momoko ʻi Sānuali ʻo e 2017. Naʻe taʻu 14 ʻa Tana ko e foha ʻo Teli mo Seniliní. Naʻe fakaʻosiʻosi e ʻekitivitī ne fakatahaʻí. Naʻe tufa holo ʻe ha taki e toenga sapá. Naʻe toʻo ʻe Tana ʻa ia naʻe kovi ki ai e pinatí, ha kūkisi peá ne uʻu ia. Naʻe ʻikai totonu ke ne fai ia. Ko ha kūkisi pinati pata ia.

ʻOku pehē ʻe Teli, “Naʻá ne faʻa tokanga maʻu pē.”

Naʻe lava ʻa Tana ʻo foki ki ʻapi—naʻe tuʻu pē honau falé ʻi he hala mei honau ʻapisiasí. Ka naʻá ne tō ʻo pongia ʻi he hili pē ʻene aʻú. Naʻe ʻikai ke ne toe mānava. Naʻe feinga loto-toʻa e kau ngāue fakahaofi moʻuí mo e kau ngāue ʻi he loki fakatuʻutāmakí ke fakahaofi ia. Ka naʻe ʻikai ola lelei ʻenau feingá.

Naʻe mālōlō ʻa Tana ʻi he pō ko iá koeʻuhí ko e meʻakai naʻe kovi kiate iá.

Ko ha Palopalema Fakamāmanilahi

ʻOku fakafuofua ko e peseti ʻe nima ʻo e fānau fakamāmanilahí ʻoku kovi ha meʻakai kiate kinautolu.1 ʻOku fakafuofua ko e peseti ʻe fā ʻo e kakai lalahí pea aʻu ki he peseti ʻe valú ʻo e fānau ʻi he ʻIunaiteti Siteití ʻoku ʻi ai ha meʻakai ʻoku kovi kiate kinautolu,2 ʻoku meimei tatau pē e fika kuo lipooti ʻi he ngaahi fonua ʻIulopé mo ha fonua ʻĒsia ʻe niʻihi.3 ‘I ha uooti ʻoku ʻi ai ha kakai lalahi ʻe toko 200, ʻoku fakafuofua ko e kakai ia ʻe toko 8, pea ʻi ha Palaimeli ʻoku toko 50, ko e fānau ia ʻe toko 4.

ʻOku laka hake ʻi he meʻakai ʻe 170 kuo ʻiloʻi ʻoku malava ke kovi ki ha taha, ka ʻi he ʻIunaiteti Siteití, ko e “8 Lalahí” ʻa e lahi taha ʻo e meʻakai ʻoku kovi ki ha taha: huʻakau, fuaʻimoa, pinati, nati, uite, soi, ika, mo e fingotá.4 ʻI he fakavahaʻapuleʻangá, ko e meʻakai kehe ʻoku fika ʻuluaki ʻene kovi ki ha taha, hangē ko e pīsí ʻi ʻInitia, fuaʻi uité ʻi Kōlea Tonga mo Siapani, pea mo e fua ʻo e loó ʻi Taileni Tokelau. ʻOku kau maʻu pē ʻa e huʻakau pulú mo e fuaʻimoá ʻi he meʻakai angamaheni fakamāmanilahi ʻoku kovi ki ha tahá.5

‘Oku hoko ha fakaʻilonga kovi ʻi he taimi ʻoku tōtuʻa ai e fakafeangai ʻa e founga maluʻi ʻi he sinó ki ha meʻa ʻokú ne ongoʻi ʻoku fakatuʻutāmaki. Ko e tuʻunga kovi taha ʻo e ngaahi fakafeangai ko ʻení ko e anaphylaxis, ʻa ia ko ha fakafeangai vave ʻa e sinó ʻoku lava ʻo tupu ai e maté.6 ʻE lava ke kau ʻi he ngaahi fakaʻilongá ʻa e veli e loto ngutú; fufula e loungutú, matá, ʻeleló, pe ngaahi konga kehe ʻo e sinó; tokakoviʻia pe lua; mapuni e halanga mānavá; tā vave e mafú mo e ninimo; pea mo e hamu.7

ʻOku pehē ʻe Dr. Sonatane ʻOloseni, ko ha mataotao ʻi he meʻakai ʻoku kovi ki ha tahá pea mo ha mēmipa ʻo e Siasí, “ʻOku mamafa tatau ia, pe kovi ange ʻi ha taha ʻoku pā kālava pe tuʻu e tā hono mafú (heart attack) ʻi he lotú.” ʻE lava ke vave ange e mate ʻa ha taha ʻoku kovi ki ai ha meʻakai ʻi ha taha ʻoku tuʻu e tā hono mafú.”

Neongo ʻoku ʻi ai ha ʻamanaki lelei mei he ngaahi faitoʻo ʻe ala fakahokó, ka ʻoku lolotonga hala ha faitoʻo ki he meʻakai ʻoku kovi ki ha tahá. ‘Oku pehē ʻe Dr. ʻOloseni ʻoku hokohoko atu e tuʻunga ʻo e tokanga ke “fakaʻehiʻehi mei he meʻakai ʻoku kovi ki ha tahá mo hono ʻiloʻi mo faitoʻo e anaphylaxis”

ʻĪmisi
dairy products

Ko e Meʻakaí Ko e ʻOfa

‘Oku faʻa hoko e meʻakaí ko e meʻa mahuʻinga taha ia ‘i he ngaahi fakatahaʻangá. ‘Okú ne fakafofongaʻi e ngaahi anga fakafonuá, talatukufakaholó, mo e ngaahi ʻaho mālōloó. ‘Oku fakaʻaongaʻi e meʻakaí ke fakaivia hotau sinó, ka ʻoku fakaʻaongaʻi foki ia ke fafangaʻi hotau laumālié, fakahā e ʻofá mo e tokangá, mo fakaʻaiʻai e kakaí ke nau fakataha mai pea fetuʻutaki.

‘Oku ʻikai ha feituʻu ʻe moʻoni ange ai ka ʻi he Siasí. ‘Oku tufa ha ngaahi sapa ʻi he kalasí ke poupouʻi e kau maí pe fakamālohia ha lēsoni. ʻOku hanga ʻe he ngaahi lukuluku ʻa e uōtí, feʻauhi ngaohi kalé, mo e ngaahi ʻekitivitī kehé ʻo ʻoange ha ʻuhinga ki he Kāingalotú ke nau fakataha mai ai mo feohi fakataha. ʻOku tau ngaohi ha meʻatokoni maʻá e ngaahi faʻē kei īkí pea ki he ngaahi meʻafakaʻeikí ko ha ngāue tokoni ʻofa. ʻOku tau tuku ha fanga kiʻi meʻalelei ʻi he veʻe matapaá ke talaange ʻoku mau fakakaukau atu kiate koe.

Naʻa mo e Fakamoʻuí naʻá ne fafanga e toko 5,000 ne nau fakataha mai ke fanongo ki Heʻene akonakí.8

ʻOku tokoni ʻa e ngaahi sīpinga ko ʻení ke fakatātaaʻi heni e ʻuhinga ʻe matuʻaki faingataʻa ai ke puleʻi e meʻakai ʻoku kovi ki ha tahá pea faingataʻa ʻaupito ke mahino ki ha niʻihi, ʻo aʻu pē—pea tautautefito—ʻi he siasí. ʻOku faʻa hoko maʻu pē ʻa e meʻakaí ko e ʻofa. Ka ʻo kapau ʻe fakakaukau e kau mēmipa ʻo e uōtí ki he meʻakai ʻoku kovi ki ha tahá ko ha faingamālie ke ngāue fakaetauhi ai, pea ngaohi ha nofoʻanga moʻo kinautolu ʻoku kovi ki ai ha meʻakaí peaʻ ʻe lava foki ke hoko e siʻi e meʻakaí ko hano fakahaaʻi ʻo e ʻofá.

ʻĪmisi
taking the sacrament

Ko hono ʻai e Sākalamēnití ke Toputapu—mo Malú

Naʻe pehē ʻe ʻEletā Sefilī R. Hōlani ʻo e Kōlomu ʻo e Kau ʻAposetolo ʻe Toko Hongofulu Mā Uá: “[ʻOku] fakamamafaʻi totonu e sākalamēniti ʻo e ʻOhomohe ʻa e ʻEikí ko e ʻelito toputapu, ʻoku ʻiloʻi mo mahino lelei [ai] ʻetau moihū fakauiké. …

“… Ko e houa ʻeni ne tuʻutuʻuni mai ʻe he ʻEikí ko e houa toputapu taha ia hotau uiké.”9

Ka neongo ia, hangē ko ia ne fakamatalaʻi ʻi he ngaahi fakahinohino ʻa e Siasí ne toki pulusi kimuí ni ʻi he ako ki he meʻakai ʻoku kovi ki ha tahá mo e mafola e siemu ʻi he meʻakaí, “ʻE lava ke uesia lahi ʻe he meʻakai ʻoku kovi ki ha tahá mo e fakafeangai ki he meʻakaí ʻa e tuʻunga … moʻui lelei fakaeloto mo e malava ʻa ha taha ʻo kau ki he ngaahi fakatahaʻanga mo e ngaahi ʻekitivitī ʻa e Siasí.”10

‘Oku kau ʻi he ngaahi fakahinohino ʻa e Siasí ki he meʻakai ʻoku kovi ki ha tahá, ha ngaahi fakahinohino ki hono maʻu ha mā sākalamēniti ʻoku malú pea pehē foki ki he founga ke fakaʻehiʻehi ai mei hono fakamafola e siemú ʻi he tēpile sākalamēnití. (ʻE lava ke maʻu ha fakamatala fakaikiiki ʻi he disability.ChurchofJesusChrist.org.) ʻE lava ʻe he muimui ki he ngaahi fakahinohino ko ʻení ʻo fakapapauʻi ha aʻusia malu ʻi he sākalamēnití ki he tokolahi taha ʻo e kāingalotú.

‘E lava ke aleaʻi ʻe he kāingalotu ʻoku kovi ha meʻakai kiate kinautolú pea mo ʻenau pīsopé ha ngaahi liliu ʻe feʻunga ki he sākalamēnití. ʻE lava ke omi ʻa e kāingalotú mo haʻanau mā pē ʻanautolu ʻoku sai kiate kinautolu pea faʻo ʻi ha milemila malu.

ʻIkai ngata aí, ʻoku fehangahangai e ngaahi fāmili ʻoku kovi ha meʻakai kiate kinautolu mo ha ngaahi pole ʻi he taimi ʻoku omi ai e niʻihi kehé mo e meʻakai pe sapa ki he houalotu sākalamēnití. Koeʻuhí ʻe lava ke hoko ha ngaahi fakafeangai ʻe niʻihi ki he meʻakaí ʻi he mānava pē pe ko e ala ki ha meʻa ʻoku kovi ki ai, ʻoku totonu ke fakahaohao e ngaahi fāmili ʻoku kovi ha meʻakai kiate kinautolú ki he sākalamēnití ʻaki ʻenau hiki mei honau nofoʻangá pe ki he fakafaletoló ʻi he taimi ʻoku ʻi ai ai ha meʻakaí.

ʻI ha fakataha ako ʻi ʻEpeleli 2015, naʻe fokotuʻu mai ʻe Palesiteni M. Lāsolo Pālati ko e Palesiteni Leʻoleʻo ʻo e Kōlomu ʻo e Kau ʻAposetolo ʻe Toko Hongofulu Mā Uá, “Ko ʻetau tefitoʻi taumuʻa ki he tokotaha kotoa ke nau aʻusia ha meʻa fakalaumālie mo fakamālohia e tui ki heʻetau Tamai Hēvaní mo e ʻEiki ko Sīsū Kalaisí ʻo fakafou ʻi hono tauhi ʻo e ʻaho Sāpaté ke māʻoniʻoní.” Naʻá ne toe pehē, “Ko hono moʻoní te tau lava ʻo ʻamanaki atu ʻe lava ke tuku ki he tafaʻakí ʻa e telefoni toʻotoʻó mo e iPads, keimí mo e meʻakaí ʻi ha houa mahuʻinga ʻe taha mei he houa ʻe 168 ʻi ha uiké, ki he houalotu sākalamēniti ʻoku līʻoa ki he Tamai Hēvaní pea mo Hono ʻAlo ʻOfaʻanga ko e ʻEiki ko Sīsū Kalaisí.”11

‘I ha ngaahi ʻuhinga kehekehe, ʻoku ʻikai lava e tokotaha kotoa ʻo tuku e meʻakaí ki he tafaʻakí lolotonga e lotú. Ka ʻi he taimi-tēpile kuo fakanounoú, mahalo ʻe lava ke tau fakakaukau ki he fokotuʻu ʻa Palesiteni Pālatí pea fakamahuʻingaʻi kapau ʻokú ke fiemaʻu ke ʻomi ha meʻakai ki he houalotu sākalamēnití.

Fefuaʻaki ʻEtau Ngaahi Kavengá

Neongo ʻe lava ke fakatuʻutāmaki ʻa e fakafeangai fakatuʻasino ki he meʻakai ʻoku kovi ki ha tahá, ka ʻe lava pē ke tatau mo e ola fakalaumālié—ki he leleí pe koví.

‘Oku kovi ʻaupito ʻa e huʻakaú ki he ʻofefine ʻo Falanisesikaá. Lolotonga e kei Palaimelí hono ʻofefiné, naʻe saiʻia ha taha heʻene kau faiakó ke haʻu mo ha fanga kiʻi keke ne taʻo ʻi ʻapi ki he kalasí ʻi he hokosia e ngaahi ʻaho fāʻeleʻí. Naʻe angaʻofa ʻa Falanisesikā ke ʻomai ha fanga kiʻi keke ʻoku malú ʻi he taimi ʻoku hoko ai ha ʻaho fāʻeleʻí. Naʻe ʻikai tali ia ʻe he faiakó ka ne fekau ʻe ia e kiʻi taʻahine taʻu onó ke ʻalu ʻo tangutu ʻi he holó lolotonga hono tufa e sapa ki he ʻaho fāʻeleʻí.

ʻOku manatu ʻa Falanisesikā ʻo pehē, “Naʻe fakamamahi ʻaupito ʻeni ʻi he ngaahi tafaʻaki lahi. Naʻe ʻikai ke ne akoʻi e fānau kehé ke nau ʻhangē ko Sīsuú’ pea tokanga ke fakakau mai e tokotaha kotoa, ka naʻá ne akoʻi kinautolu ke nau fakamavahevahe.”

ʻOku kau e fakakau maí mo e fakamavahevahé ʻi he ngaahi kaveinga angamaheni ʻi hoʻo talanoa ki he ngaahi fāmili ʻoku kovi ha meʻakai kiate kinautolú. Naʻe hanganaki atu e foha taʻu valu ʻo Sinitiá, ʻa ia ʻoku kovi ki ai e pinatí mo e natí, ki ha ʻaho kemi. Ka neongo ia, ʻi he pongipongi ʻo e ʻaho kemí, naʻe fetuʻutaki mai ha taki ʻo kole ange ke ne nofo. Naʻe ʻikai ke nau lava ʻo tokangaʻi lelei e meʻa naʻe kovi kiate iá.

ʻOku manatu ʻa Sinitia ʻo pehē, “Naʻá ku tamateʻi ʻa e telefoní peá u tangi halotulotu, naʻá ku tangi mamahi ʻi hono toe fakamavahevaheʻi ʻeku kiʻi tamasiʻí.”

ʻOku pehē ʻe Keiti ʻEtinā Siteiti, ko ha pule mataotao ki he faingataʻaʻia fakaesinó ʻi he Siasí: “ʻE liʻaki ʻe he Fakamoʻuí ʻa e toko 99 pea fekumi ki he toko tahá. ‘Oku fie maʻu ke tau manatuʻi e sīpinga ko iá—ke vakai ki he toko tahá pea ʻiloʻi ʻa e toko tahá.”

ʻĪmisi
girl standing outside of classroom

Te tau Lava ʻo Tokoni

‘Oku lahi e meʻa ʻe lava ʻe he kāingalotu ʻoku kovi ha meʻakai kiate kinautolú pea mo e ngaahi fāmili ʻi honau uōtí ʻo fai ke fakahaaʻi e ʻofá mo ʻai ke malu ʻa e ʻalu ki he lotú pea fakakau e tokotaha kotoa.

Ko e hā ʻe lava ʻo fai ʻe he ngaahi fāmili ʻoku kovi ha meʻakai kiate kinautolú?

ʻE lava ʻe he ngaahi fāmili ʻoku kovi ha meʻakai kiate kinautolú ʻo fakamatalaʻi ʻenau ngaahi fie maʻú ki he kau takí mo e kau faiakó—pea toe talanoa ʻi he taimi ʻoku fetongi ai e kau takí mo e kau faiakó. Te nau lava ʻo angaʻofa ke ʻomi ha meʻakai malu mo tokoni ke palani e ngaahi meʻatokoní mo e ʻekitivitií. Te nau lava ʻo fai ha ako faingofua, fakahaofi moʻui mo e ngaahi palani ki ha meʻa fakatuʻupakeé. ʻE mahino kiate kinautolu ʻi he taimi ʻoku ilifia pe tailiili ai e kāingalotú, ka te nau akoʻi ʻi he faʻa kātaki e kāingalotú pea ngāue fakataha ke maʻu ha ngaahi founga malu mo fakalūkufua. ‘Oku totonu ke nau kole ha ngaahi tokoni fakapotopoto ʻe lava ke fakahoko mo tauhi ʻe he uōtí.

Ko e hā ʻe lava ʻe he kāingalotu ʻo e uōtí ʻo faí?

ʻE lava e kāingalotu ʻo e uōtí ʻo feinga ke mahino e ngaahi tūkunga fakafoʻituituí. ‘Oku totonu ke tali ʻe he kāingalotu ʻo e uōtí ʻa e fakahinohino mei he mātuʻá fekauʻaki mo hono ʻave ha meʻakai ki ha kiʻi tamasiʻi/taʻahine. Kapau ʻoku fie maʻu e meʻakaí ki ha ʻekitivitī pe lēsoni, ʻe lava e kau faiakó mo e kau takí ʻo ʻeke ki he niʻihi fakafoʻituituí mo e mātuʻá pe ʻe malu e meʻakaí. ‘E lava e kāingalotu ʻo e uōtí ʻo fakaafeʻi e niʻihi fakafoʻituituí mo e mātuʻá ke kau mai pea fakaleleiʻi e palopalemá ʻo fakatatau ki he fie maʻu ʻi he ngaahi tūkungá.

ʻOku ʻi ai ha meʻakai ʻe niʻihi ʻoku kovi kia Sūsana. Kuo ongo kiate ia ʻa e ongoʻi ngofua ʻa e kau taulaʻeiki ʻi hono uōtí ʻi heʻenau teuteu e sākalamēnití. ‘Okú ne pehē, “ʻOku ou maʻu ha loto-fakatōkilalo moʻoni ʻi he kau talavou kuo nau ʻai ke malu ʻeku maʻu e sākalamēnití.”

Naʻe ʻikai tufa ange e sākalamēnití kiate ia ‘i ha Sāpate ʻe taha. Naʻe fakatokangaʻi ʻe he kau taulaʻeiki ne nau teuteuʻí naʻe fio ʻene maá mo e mā kehe ʻi he tēpilé.

ʻOku pehē ʻe Sūsana, “Naʻa nau kumi au ʻi he ʻosi e houalotu sākalamēnití pea fakamatala mai e meʻa naʻe hokó, mo talamai naʻa nau maʻu ha ngofua makehe mei he pīsopé ke toe tufa mai e sākalamēnití kiate au ʻi ha loki ako. Naʻá ku tangi ʻi heʻenau tāpuakiʻi mo tufaki e sākalamēnití ʻi he kiʻi loki ko iá. Naʻá ku lava ʻo ongoʻi mālohi e ʻofa ʻa e Fakamoʻuí mo ʻEne ʻafioʻi e lahi ʻo ʻeku fefaʻuhi mo e faingataʻá ni.”

ʻOku pehē ʻe Sūsana, “Ko hono fakahaaʻi ko ia e loto-fiemālie ke ʻai ke malu ha ʻātakai ʻi he lotú ki he kakai ʻoku kovi ʻaupito ki ai ha meʻakaí, ko hano fakahaaʻi foki ia ha loto-fiemālie ke fefuaʻaki ʻetau ngaahi kavengá.”

ʻOku ʻi he Kau Finemuí he taimí ni ʻa e ʻofefine ʻo Falanisesikaá. Naʻe ueʻi ʻene palesiteni ʻi he Kau Finemuí ke tokoniʻi e fāmilí ni ʻi honau kavenga mafasiá. Naʻá ne pehē, “Naʻá ku ongoʻi hangē ne fie maʻu ke mau fai e meʻa naʻe fie maʻú ke fakapapauʻi naʻe ʻikai fakamālohiʻi ia ke fili ʻi heʻene malú mo e moihuú. Naʻá ku lotua e fie maʻu ko ia ke mau fehangahangai mo e tūkungá ni pea ongoʻi mālohi naʻe fie maʻu ke mau tali e fāmili ko ʻení mo fakapapauʻi ne fakakau kotoa kinautolu.”

Naʻe tali ʻe he kau taki toʻu tupú ʻa e pole ke palani ha konifelenisi pō kakato ʻa e toʻu tupú ʻe lava ke kau mai ki ai e tama fefine ʻa Falanisesikaá. Naʻe tokoni ʻa Falanisesikā ke palani ʻa e meʻatokoní mo fakatau mai e meʻakaí. Naʻe fufulu mālohi ʻe he kau talavoú ʻa e meʻa tunú kimuʻa pea nau feimeʻatokoni aí.

ʻOku pehē ʻe Falanisesikā, “Naʻe fakaʻofoʻofa ia! “Naʻá ku tangi mo ongoʻi e ʻofa ʻa e ʻOtuá ʻo fakafou ʻi heʻenau ngaahi ngāue angaʻofa mo fakalūkufuá. Naʻe pehē pē mo hoku ʻofefiné.”

ʻĪmisi
people talking

ʻOku Fakahā Ai e Ngaahi Ngāue ʻa e ʻOtuá

Kuo ongoʻi ʻe he fāmili ʻo Taná ha ngaahi mana, lalahi mo iiki talu e mole hona fohá. ʻOkú na fakaʻamu ʻoku tupulaki e ʻilo ki he meʻakai ʻoku kovi kiate kitá.

“ʻOku ʻikai ʻuhinga ia ʻoku taʻetokanga e tamaiki ko ʻeni ʻoku kovi ha meʻakai kiate kinautolú. ‘Oku ʻikai ʻuhinga ia ʻoku ʻikai ke nau tokanga. Ka ʻoku nau kei tamaiki pē,” ko e lau ia ʻa Tana mo e tamai ʻa Telí, “Ko e kiʻi sekoni pē ʻe taha hoʻo taʻetokangá.”

Ka ʻe lava ʻa e ngāue fakaetauhí ʻo tokoni kiate kinautolu ke nau tokanga. ʻOku pehē ʻe Toketā ʻOloseni, “Ko e ʻuhinga ʻo e ngāue fakaetauhí ko hono tokangaekina e ngaahi fie maʻu ʻa e niʻihi kehé. Ko e meʻa kotoa pē fekauʻaki mo e Siasí ʻoku fakatefito ia ʻi he ngaahi fie maʻu ʻo e toko tahá mo hono fakapapauʻi ʻoku feau ʻenau ngaahi fie maʻu fakalaumālié mo fakatuʻasinó.”

Naʻe akonaki ʻa Seiloni ʻIupengi, ko e Tokoni ʻUluaki ʻi he Kau Palesitenisī Lahi ʻo e Fineʻofá ʻo pehē: “Ne fakahā loto-ʻofa ʻe Kalaisi ki he kau Nīfaí, ʻKuó u fekau ke ʻoua naʻa ʻalu hamou tokotaha .’ … Ko ha fie maʻu ia ʻe ʻikai lava ke liliu ki he kau ākonga faka-Kalisitiané mo e Kāingalotú ke feʻofaʻaki moʻoní.”12

Kia Falanisesikā, hili ha fefaʻuhi fakataautaha ke mahino e ʻuhinga naʻe fehangahangai ai ʻene kiʻi taʻahiné mo e pole ko ia ʻo e kovi ha meʻakai kiate iá, naʻá ne fakatokangaʻi ai, “Ko e taimi ʻe niʻihi ʻoku fakamoʻui ʻe he ʻOtuá ha taha ʻoku faingataʻaʻia fakaesino ke fakahaaʻi ʻEne ngaahi ngāue nāunauʻiá, pea taimi ʻe niʻihi ʻokú Ne fakaʻatā ke faingataʻaʻia fakaesino ha taha koeʻuhí ʻokú Ne finangalo ke hāsino ʻEne ngaahi ngāué ʻi he fakafeangai ʻa e niʻihi kehé ki he tokotaha ko iá. ʻOku ʻomi ʻe he ʻOtuá kiate kitautolu kotoa ha ngaahi faingamālie ke ako ai ke angaʻofa mo ako ke hangē ko Iá ʻaki hono fakaʻatā kitautolu ke hoko ko ha mana ki ha taha ʻi honau faingataʻaʻiá.”

Maʻuʻanga Fakamatalá

  1. Vakai, “Food Allergies: Global Burden, Causes, Treatment, Prevention and Public Policy” (consensus study by the U.S. Institute of Medicine, 2017), National Academies of Science.

  2. Vakai, Wenyin Loh and Mimi L. K. Tang, “The Epidemiology of Food Allergy in the Global Context,” International Journal of Environmental Research and Public Health, vol. 15, no. 9 (Sept. 18, 2018), 2043, ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC6163515.

  3. Vakai, Alison Joanne Lee, Meera Thalayasingam, and Bee Wah Lee, “Food Allergy in Asia: How Does It Compare?” Asia Pacific Allergy, vol. 3, no. 1 (Jan. 2013), 3–14, ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC3563019/; FARE: Food Allergy Research & Education. “Food Allergy Facts and Statistics for the U.S.,” foodallergy.org/sites/default/files/migrated-files/file/Final-FARE-Food-Allergy-Facts-Statistics.pdf. Ko e niʻihi ʻo e meʻakai ʻoku kovi ki ha tahá kuo motuʻa ia, ʻa ia ko e ʻuhinga ia ʻoku lahi ange ai e peseti ʻi he fānaú ʻi he kakai lalahí.

  4. Vakai, FARE, “Food Allergy Facts and Statistics for the U.S.”

  5. Vakai, Loh and Tang, “The Epidemiology of Food Allergy in the Global Context.”

  6. Vakai, “Signs and Symptoms,” anaphylaxis.org.uk/hcp/what-is-anaphylaxis/signs-and-symptoms.

  7. Vakai, Mayo Clinic, “Food allergy,” mayoclinic.org.

  8. Vakai, Maʻake 6:37–44; Luke 9:10–17.

  9. Jeffrey R. Holland, “Behold the Vakai ki he Lami ʻa e ʻOtuá,” Liahona, Mē 2019, 45, 46.

  10. “Food Allergies,” ʻi he konga ki he Ngaahi Tuʻutuʻuní mo e Ngaahi Fakahinohinó ʻi he disability.ChurchofJesusChrist.org.

  11. M. Russell Ballard, in “April 2015: Sabbath Day Observance” (video), ChurchofJesusChrist.org/media-library.

  12. Sharon Eubank, “Ko Kalaisi ʻa e Maama ʻOku Ulo ʻi he Fakapoʻulí,” Liahona, Mē 2019, 74; tānaki atu e fakamamafá.

Paaki