Haʻu, ʻo Muimui ʻIate Au
‘E fēfē haʻaku fakaafeʻi ‘a e kakai kotoa pē ke nau haʻu kia Kalaisí?


Fatongia ki he ʻOtuá

‘E fēfē haʻaku fakaafeʻi ‘a e kakai kotoa pē ke nau haʻu kia Kalaisí?

‘I he ‘aho naʻe fokotuʻu ai ‘a e Siasi kuo toe fakafoki maí, naʻe tuku ‘e he Eikí ‘a e fatongia ki he kau maʻu Lakanga Taulaʻeiki Faka-ʻĒloné ke nau fakaafeʻi ‘a e kakai kotoa pē ke nau haʻu kia Kalaisi (vakai, T&F 20:59). ʻI he taimi ʻoku fakahoko ai ʻe he kau maʻu Lakanga Taulaʻeiki Faka-ʻĒloné ʻa e fatongiá ni, ʻoku nau ʻomi ʻa e ngaahi tāpuaki ‘o e ongoongolelei kuo toe fakafoki maí ki he fānau ‘a e Tamai Hēvaní. ‘Oku nau fakamālohia ai foki ‘enau fakamoʻoní pea teuteuʻi kinautolu ki haʻanau ngāue fakafaifekau he kotoa ʻo ʻenau moʻuí.

Teuteuʻi fakalaumālie koe

Ko e hā ha ngaahi aʻusia kuó ke maʻu ‘i hoʻo fakaafeʻi ha niʻihi ke nau ako ki he ongoongoleleí? Kuo tokoniʻi fēfē koe ‘e ha niʻihi ke ke haʻu kia Kalaisi?

‘Oku tokolahi ha kau talavou ‘oku ‘ikai te nau ‘iloʻi ‘oku ‘i ai honau fatongia fakataulaʻeikí ‘i heʻenau hoko ko e kau maʻu Lakanga Taulaʻeiki Faka-ʻĒloné ke nau fakaafeʻi ‘a e kakai kotoa pē ke nau haʻu kia Kalaisi. Ko e hā ha meʻa te ke lava ‘o fai ke tokoni ke mahino kiate kinautolu mo nau fakahoko honau fatongia toputapu ko ‘ení Ko e hā ha meʻa te ne ueʻi fakalaumālie kinautolu ke nau vahevahe ‘a e ongoongoleleí mo honau kaungāmeʻá mo e fāmilí?

Ako ‘i he faʻa lotu ʻa e ngaahi potufolofola mo e ngaahi maʻuʻanga tokoni ko ‘ení. Ko e hā ha ngaahi fakakaukau ‘okú ke maʻu ‘i he taimi ‘okú ke ako aí?

Ko Hono Fakahoko ʻa Hoku Fatongia ki he ʻOtuá (2010), 28–29, 52–53, 76–77

1 Tīmote 4:12 (Hoko ko e faʻifaʻitakiʻanga ‘o e kakai tuí)

ʻAlamā 17:2–3 (Naʻe teuteuʻi ‘e he ngaahi foha ‘o Mōsaiá ‘a kinautolu ke vahevahe ‘a e ongoongoleleí)

Molonai 10:32–33 (Ko e fakaafe ‘a Molonai ke haʻu kia Kalaisí)

T&F 4 (Ko e ngaahi ‘ulungaanga ‘oku nau fakafeʻungaʻi kitautolu ke ngāue maʻá e ‘Eikí)

T&F 20:46–59 (‘Oku maʻu ‘e he kau maʻu Lakanga Taulaʻeiki Faka-ʻĒloné ‘a e fatongia ke fakaafeʻi ‘a e kakai kotoa pē ke nau haʻu kia Kalaisi)

T&F 42:6 (Malangaʻaki ‘a e ongoongoleleí ‘i he mālohi ‘o e Laumālié)

M. Russell Ballard, “Toe Vakaiʻi,” Ensign pe Liahona, Mē 2014

Richard G. Scott, “Kuó u Tuku Kiate Kimoutolu ʻa e Fakatātā,Ensign pe Liahona, Mē 2014

Ko e hā ‘Eku Taumuʻa ‘i Heʻeku Hoko ko ha Faifekaú?Malangaʻaki ʻEku Ongoongoleleí (2004), 1–15

Vitiō: “Fakaafeʻi Kotoa ke Haʻu kia Kalaisi”

Ko e faiako ‘i he founga ‘a e Fakamo‘uí

Naʻe fakaafeʻi ‘e he Fakamoʻuí ‘a e niʻihi kehé ke nau fakamoʻoni ki he ngaaahi moʻoni naʻa nau akó koeʻuhí ke ueʻi ‘e he Laumālié ‘a honau lotó. “Ka ʻoku pehē ‘e kimoutolu ko hai au?” ko ʻEne fehuʻí ange ia. Naʻe tali ange ‘e Pita, ʻo fakamālohia ai ʻene fakamoʻoní: “Ko koe ko e Kalaisí, ko e Alo ‘o e ‘Otua moʻui” (Mātiu 16:15–16). ‘Oku anga fēfē hano fakamālohia e fakamoʻoni ‘a e kau talavou ‘o e kōlomú ‘i heʻenau vahevahe e ongoongoleleí?

Tuku ke taki e kau talavoú

ʻE tataki e fakataha fakakōlomú ʻe ha mēmipa ʻo e kau palesitenisī fakakōlomú. Te ne tataki e kau talavoú ʻi he fealēleaʻaki fakataha ʻo kau ki he pisinisi ʻa e kōlomú, akoʻi kinautolu ʻi honau ngaahi fatongia ʻo e lakanga fakataulaʻeikí (mei he folofolá pea mo e tohi Fatongia ki he ʻOtuá), pea mo fakaafeʻi ha ʻetivaisa pe mēmipa kehe ʻo e kōlomú ke ne akoʻi ha lēsoni ʻo e ongoongoleleí. ʻE lava ke ne teuteu ʻaki ʻene fakafonu e ʻasenita ʻo e fakataha fakakōlomú lolotonga e fakataha fakapalesitenisií.

Kamata ʻa e akó

Filifili mei he ngaahi fakakaukau ko ʻení pe ko haʻo fakakaukau pē ʻaʻau ke toe fakamanatu e lēsoni he uike kuo ʻosí mo fakafeʻiloaki ʻaki e lēsoni he uike ní:

  • Kole ki he kau talavoú ke nau vahevahe ha meʻa ‘oku nau manatuʻi mei he lēsoni ‘o e uike kuo ‘osí. Ko e hā ‘oku nau manatuʻi ai iá?

  • Fakaafeʻi ‘a e kau talavoú ke nau fakatotolo ‘i he Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 20:59 pea feinga ke ‘iloʻi ‘a e ngaahi fatongia ʻo e lakanga fakataulaʻeikí ‘oku fakamatalaʻi mai aí. Fakaafeʻi ha niʻihi ‘o e kau talavoú ke nau vahevahe ki ha meʻa naʻe hoko kiate kinautolu ‘i haʻanau vahevahe ‘a e ongoongoleleí ki ha mēmipa ‘o hono fāmilí, ko hano kaungāmeʻa ‘oku māmālohi he Siasí pe ko hano kaungāmeʻa mei ha siasi kehe. Ko e hā ‘a e meʻa naʻe hoko aí?

Ako fakataha

Ko e taumuʻa ‘o e lēsoni ko ‘ení ke tokoniʻi ‘a e talavou takitaha ke ne faʻu haʻane palani ke fakahoko hono fatongia ʻo e lakanga fakataulaʻeikí ke vahevahe ‘a e ongoongolelei ‘o Sīsū Kalaisi kuo toe fakafoki maí mo ha taha. ‘Oange ha taimi ki he kau talavoú lolotonga ‘a e fakataha fakakōlomú ke nau hiki ‘enau ngaahi palaní ki heʻenau fanga kiʻi tohi Fatongia ki he ‘Otuá . Poupouʻi kinautolu ke nau fevahevaheʻaki ‘enau ngaahi palaní, pea ʻi he ngaahi fakataha fakakōlomu ‘i he kahaʻú, fakaafeʻi kinautolu ke nau vahevahe e ngaahi aʻusia kuo nau maʻu ʻi hono fakaafeʻi ha niʻihi kehe ke nau haʻu kia Kalaisí.

  • Fakaafeʻi ‘a e kau talavoú ke nau kumi ki he ngaahi potu folofola ‘oku ngāue ʻaki ai ‘a e ngaahi kupuʻi lea hangē ko e “haʻu kia Kalaisi” pe “haʻu kiate au” (vakai, Mātiu 11:28; Molonai 10:32; T&F 20:59). ʻOku ʻuhinga nai ki he hā ‘a e “haʻu kia Kalaisi”? Ko e hā ha meʻa ‘oku nau ako mei he ngaahi veesi ko ‘ení ‘okú ne ueʻi hake kinautolu ke nau fakaafeʻi ha niʻihi kehe ke haʻu kia Kalaisi? (Vakai, Fatongia ki he ‘Otuá, 28.) Fakaafeʻi e kau talavoú ke nau vakai ki he konga ʻo e “Ngāueʻí” ʻi heʻenau fanga kiʻi tohi Fatongia ki he ‘Otuá (peesi 29, 53, pe 77) pea nau palani ke fakaafeʻi ha taha ke haʻu kia Kalaisi.

  • Mou lau fakataha ‘a e Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 20:53, pea hiki ha lisi ‘o e ngaahi founga ‘oku lava ai ‘e he kau faiako fakaʻapí ‘o “leʻohi ‘a e siasí maʻu ai pē, pea ke ne ‘iate kinautolu mo fakamālohia ‘a kinautolú.” ‘E fakalakalaka fēfē nai ‘a e kau talavoú ‘i heʻenau hoko ko e kau faiako fakaʻapí? Fakakaukau ke fakaafeʻi e palesiteni ‘o e kōlomu ‘o e kaumātuʻá ke lea ki he kōlomú ‘o kau ki he founga ke hoko ai ko ha faiako fakaʻapi leleí. (Vakai, Fatongia ki he ‘Otuá, 52, 76.) Fakaafeʻi ‘a e kau talavoú ke nau vakai ki he konga ʻo e “Ngāueʻí” ʻi heʻenau fanga kiʻi tohi Fatongia ki he ‘Otuá (peesi 53 pe 77) pea faʻu ha ngaahi palani ke nau hoko ai ko ha kau faiako fakaʻapi lelei ange.

  • Fakaʻaliʻali ha fakatātā ‘o ‘Āmoni, pea kole ki he kōlomú ke nau fakamatalaʻi fakanounou ‘a e talanoa ki hono akoʻi ‘e ‘Āmoni ‘a e kau Leimaná (vakai, ʻAlamā 17–19). Fakafehoanaki ‘a e talanoa ko ‘ení ki he meʻa naʻe hoko kia Kolianitoní (vakai, ʻAlamā 39:1–11). ʻOku tokoniʻi fēfē heʻetau sīpingá ʻa ʻetau malava ke akoʻi e ongoongoleleí ki he niʻihi kehé? (Vakai, Fatongia ki he ‘Otuá, 28.) Fakaafeʻi ‘a e kau talavoú ke nau kumi ki he peesi 29 ‘o ‘enau fanga kiʻi tohiFatongia ki he ‘Otuá pea faʻu haʻanau palani ke vahevahe ‘a e ongoongoleleí ‘aki haʻanau hoko ko ha faʻifaʻitakiʻanga leleí.

  • Hiki ʻa e ngaahi meʻá ni ʻi he palakipoé: “Ko e fakahoko ko ia ha fakaafe taʻe toe vakaiʻí ʻoku tatau ia mo e ___.” Fakaafeʻi e kau mēmipa ʻo e kōlomú ke nau fekumi ʻi he lea ʻa ʻEletā M. Lāsolo Pālatí “Toe Vakaiʻi,” ʻo kumi ʻa e ngaahi kupuʻi lea ʻokú ne fakakakato e sētesi ko ʻení. Ko e hā ha ngaahi fakafehoanaki kehe ʻe lava ke fakakaukau ki ai e kau mēmipa ʻo e kōlomú ke fakakakato e sētesi ko ʻení? Ko e hā e meʻa ʻoku nau maʻu ʻi he lea ko ʻení ʻa ia ʻe tokoni ke mahino kiate kinautolu ʻa e mahuʻinga ʻo e toe vakaiʻí ʻi he taimi ʻoku nau fakaafeʻi ai e niʻihi kehé ke nau haʻu kia Kalaisí?

  • Huluʻi a e foʻi vitiō ko e “Fakaafeʻi ʻa e Kakai Kotoa Pē ke Haʻu kia Kalaisi,” pea fakaafeʻi ‘a e kau mēmipa ‘o e kōlomú ke nau kumi ‘a e ngaahi meʻa naʻe fai ‘e he kau maʻu Lakanga Taulaʻeiki Faka-‘Ēloné ‘i he vitiō ko ʻení ke tokoniʻi ʻenau kōlomú ke tupulaki. Aleaʻi ha ngaahi meʻa te nau lava ‘o fai ke nau aʻusia ai ha meʻa ʻoku meimei tatau mo ia ‘i heʻenau kōlomú. ʻOange ki he mēmipa takitaha ʻo e kōlomú ha konga ʻo e lea ʻa ʻEletā Lisiate G. Sikoti “Kuó u tuku Kiate Kimoutolu ʻa e Fakatātā.” Kole ki he kau mēmipa ʻo e kōlomú ke nau kumi ʻa e ngaahi tefitoʻi moʻoni pe faleʻi mei he leá ʻe lava ʻo tokoni kiate kinautolu ʻi heʻenau feinga ke fakaafeʻi e niʻihi kehé ke haʻu kia Kalaisí. Fakalotolahiʻi kinautolu ke nau vahevahe ʻa e meʻa ʻoku nau maʻú.

Kole ki he kau talavoú ke nau vahevahe ʻa e meʻa naʻa nau ako ‘i he ‘aho ní. ‘Oku mahino nai kiate kinautolu honau fatongia fakataulaʻeiki ke fakaafeʻi ‘a e kakai kotoa pē ke nau haʻu kia Kalaisí? Ko e hā ha ngaahi ongo pe fakakaukau ʻoku nau maʻu? ‘Oku toe ‘i ai mo haʻanau ngaahi fehuʻi kehe? ʻE ʻaonga nai ke fakamoleki ha taimi lahi ange ʻi he tokāteliné ni?

Tokoni fakafaiakó

“Fakafanongo fakamātoato ki he tali ‘a e kau akó. ‘E hanga ‘e hoʻo faʻifaitakiʻangá ‘o fakalotolahiʻi kinautolu ke nau fakafanongo lelei ki he niʻihi kehé. Kapau ‘oku ‘ikai mahino [kiate] koe ha tali pe fakamatala ‘a ha taha, fai ange ha fehuʻi. Te ke lava ‘o pehē ange, “ʻOku ‘ikai ke fuʻu mahino kiate au. Te ke lava ‘o toe fakamatalaʻi ange ia?’ pe ‘Te ke lava ‘o ‘omai ha fakatātā ‘o e meʻa ‘okú ke ‘uhinga ki aí?’” ʻOku ʻIkai Ha Ui ʻe Mahuʻinga Ange ʻi he Faiakó [2000], 71).

Fakaafeʻi ke ngāue

ʻE fakaʻosi ʻa e fakatahá ʻe he talavou ʻokú ne tatakí. ʻE lava ke ne:

  • Fakaafeʻi ‘a e kau talavoú ke nau hiki ‘enau ngaahi palaní ‘i he konga ki he “Ngāueʻí” ‘i heʻenau tohi Fatongia ki he ‘Otuá (peesi 29, 53, pe 77).

  • Fealēleaʻaki mo e kōlomú ‘o kau ki he founga te nau lava ai ‘o fakalotolahiʻi ha mēmipa ‘oku māmālohi ke kau mai ki he kōlomú pea foki mai ki he lotú.

Paaki