Haʻu, ʻo Muimui ʻIate Au
Te u hoko fēfē ko ha faifekau he taimí ni?


Fatongia ki he ʻOtuá

Te u hoko fēfē ko ha faifekau he taimí ni?

Kuo ʻoange ʻe he ʻEikí ʻa e fatongia ki he tokotaha maʻu Lakanga Taulaʻeiki Faka-ʻĒlone takitaha ke ne fakaafeʻi ʻa e tokotaha kotoa pē ke nau haʻu kia Kalaisi (vakai, T&F 20:59). Kuo fakaafeʻi foki ʻe he kau palōfita ʻa e ʻEikí ʻa e talavou taau mo malava kotoa pē ʻi he Siasí ke nau ngāue fakafaifekau taimi kakato. ʻOku tokoniʻi kitautolu ʻi hono fakahoko hotau fatongia he Lakanga Taulaʻeiki Faka-ʻĒloné ke fakaafeʻi e taha kotoa ke haʻu kia Kalaisí ke tau teuteu ai ke ngāue fakafaifekau taimi kakato ʻi he kahaʻú. ʻI he foungá ni, ʻoku tau tokoni ai ki hono langa e puleʻanga ʻo e ʻOtuá.

Teuteuʻi fakalaumālie koe

Ko e hā ha ngaahi meʻa kuó ke aʻusia ʻi hono vahevahe ʻo e ongoongoleleí mo e niʻihi kehé? Kuo vahevahe fēfē ʻe ha niʻihi kehe e ongoongoleleí mo koe? Kapau ʻokú ke ngāue fakafaifekau taimi kakató, ko e hā naʻá ke fai ke teuteu ki aí? Vakai atu he taimí ni, ko e hā mo ha toe meʻa kuó ke fai ke teuteu ai?

Ko e hā e ola ʻe maʻu ʻe he kau talavoú ʻi heʻenau vahevahe e ongoongoleleí? Te ke lava fēfē o tokoniʻi kinautolu ke teuteu ki he ngāue fakafaifekaú he taimí ni pea ʻi he kahaʻú?

Ako ʻi he faʻa lotu ʻa e ngaahi potufolofola mo e ngaahi maʻuʻanga tokoni ko ʻení. Ko e hā e meʻa ʻokú ke ongoʻi ʻoku ueʻi koe ke ke vahevahe mo e kau talavoú?

Ko Hono Fakahoko Hoku Fatongia ki he ʻOtuá (2010), 14–15, 38–39, 62–63

{9}ʻAlamā 17: 2–3 (Ne teuteu e ngaahi foha ʻo Mōsaiá ki heʻenau ngāue fakafaifekaú ʻaki ʻenau ʻaukai, lotu, mo nau fakatotolo faivelenga ʻi he folofolá)

Ngāue 2, 16; Mōsaia 18 (Fakaafeʻi ʻe Pita, Paula, mo ʻAlamā e niʻihi kehé ke nau haʻu kia Kalaisí)

Neil L. Andersen, “Ko ha fakamoʻoni ʻo e ‘Otuá,”EnsignpeLiahona,Nōvema. 2016, 35 – 38

M. Russell Ballard, “Falala ki he ʻEikí,” Ensign pe Liahona, Nōvema 2013, 43–45

David A. Bednar, “Ko e Hoko Ko ha Faifekaú, ” Ensign mo e Liahona, Nōvema 2005, 44–47

David A. Bednar, “Ko e Hoko Ko ha Faifekaú,Ensign mo e Liahona, Nōvema 2014, 107null10

Vitiō:“Ko hono Fakahoko Ho Fatongia ki he ʻOtuá,” “Fakakaukau Fakafaifekau,” “Fatongia ʻo e Lakanga Fakataulaʻeikí: Ko Hono Malanga ʻaki ʻo e Ongoongoleleí”

Ko e faiako ‘i he founga ‘a e Fakamo‘uí

Naʻe fakaafeʻi ‘e he Fakamoʻuí ‘a e niʻihi kehé ke nau fakamoʻoni ki he ngaaahi moʻoni naʻa nau akó koeʻuhí ke ueʻi ‘e he Laumālié ‘a honau lotó. “Ka ʻoku pehē ‘e kimoutolu ko hai au?” ko ʻEne fehuʻí ange ia. Naʻe fakamālohia ʻa e fakamoʻoni ʻa Pitá peá ne tali mai, “Ko koe ko e Kalaisí, ko e ʻAlo ʻo e ʻOtua moʻuí” (Mātiu 16: 15–16). ‘Oku anga fēfē hano fakamālohia e fakamoʻoni ‘a e kau talavou ‘o e kōlomú ‘i heʻenau vahevahe e ongoongoleleí?

Tuku ke taki e kau talavoú

ʻE tataki e fakataha fakakōlomú ʻe ha mēmipa ʻo e kau palesitenisī fakakōlomú (pe ko ha ʻasisiteni ki he pīsopé ʻi he kōlomu ʻa e kau taulaʻeikí). Te ne tataki e kau talavoú ʻi he fealēleaʻaki fakataha ʻo kau ki he pisinisi ʻa e kōlomú, akoʻi kinautolu ʻi honau ngaahi fatongia ʻo e lakanga fakataulaʻeikí (mei he folofolá pea mo e tohi Fatongia ki he ʻOtuá)), fakalotolahiʻi kinautolu ke vahevahe ʻenau ngaahi aʻusia ʻi hono fakahoko honau fatongia ki he ʻOtuá, pea fakaafeʻi ha ʻetivaisa pe mēmipa kehe ʻo e kōlomú ke akoʻi ha lēsoni ʻo e ongoongoleleí. ʻE lava ke ne teuteu ʻaki ʻene fakafonu e ʻasenita ʻo e fakataha ʻa e kōlomú lolotonga ha fakataha fakapalesitenisī.

Kamata ʻa e akó

Filifili mei he ngaahi fakakaukau ko ʻení pe ko haʻo fakakaukau pē ʻaʻau ke fakamanatu ʻaki e lēsoni ʻo e uike kuo ʻosí pea fakafeʻiloaki e lēsoni ʻo e uike ní:

  • Fakaafeʻi e kau talavoú ke nau vahevahe, akoʻi, mo fakamoʻoni fekauʻaki mo haʻanau ngaahi aʻusia mei hono fakaʻaongaʻi e meʻa ne nau ako mei he lēsoni ʻo e uike kuo ʻosí.

  • Kole ki he kau talavoú ke nau fakakaukau ʻi he faʻa lotu ki honau kaungāmeʻá, kau mēmipa ʻo e fāmilí, pe kau mēmipa ʻo e kōlomú ʻoku māmālohí ʻa ia te nau lava ʻo fakaafeʻi ke haʻu kia Kalaisí. Fakaafeʻi ke nau tohi e ngaahi hingoa ko ʻení ʻi heʻenau tohi Fatongia ki he ʻOtuá (vakai ki he peesi 28–29, 52–53, 76–77). Poupouʻi e kau talavoú ke nau ongoʻingofua ki he ngaahi ueʻi ʻoku nau maʻu lolotonga e lēsoní ki ha meʻa te nau lava ʻo fai ke vahevahe ai e ongoongoleleí ki he kakai ko ʻení.

Ako fakataha

Ko e taumuʻa ʻo e lēsoni ko ʻení ke tokoniʻi e talavou takitaha ke ne teuteu ke ngāue fakafaifekau ʻi he moʻuí kotoa. ʻOange ha taimi ki he kau talavoú he lolotonga e fakataha fakakōlomú ke hiki ai ʻenau palaní ʻi he tohi Fatongia ki he ʻOtuá. Poupouʻi kinautolu ke nau fevahevaheʻaki ‘enau palaní, pea fakaafeʻi kinautolu ʻi he ngaahi fakataha fakakōlomu ‘i he kahaʻú, ke nau vahevahe haʻanau feinga ke fakaafeʻi ha niʻihi kehe ke nau haʻu kia Kalaisi.

  • ʻE lava ke hoko ʻa e talanoa fakatātā ʻa ʻEletā Neil L. Andersen fekauʻaki mo ha pāsolo ʻi heʻene lea “Ko ha Fakamoʻoni ‘o e ʻOtuá” ko ha founga ʻe taha ke kamataʻaki ha fealēleaʻaki fekauʻaki mo hono vahevahe ʻo e ongoongoleleí. ʻOku tatau fēfē ʻa e founga ʻo hono fokotuʻutuʻu ʻo e pāsoló pea mo e ngāue ko hono vahevahe ʻo e ongoongoleleí?  Fakaafeʻi e taha kotoa ke ngāue fakataha ʻi he pāsoló lolotonga hoʻomou aleaʻi ha ngaahi founga ʻe malava ke mou ngāue fakataha ʻi he kōlomú ke fakahoko ʻa e ngāue fakafaifekaú. ʻI he konga ʻo e fealeaʻakí, ʻe lava ke fakatefito hoʻo tokangá ki he konga ʻi he lea ʻa ʻEletā ʻEnitaseni ko e “Ko ha Fakaafe ki he Toʻu Tupú.” ʻE faitokonia fēfē ʻe he faleʻi mo e tukupā ʻa ʻEletā ʻEnitasení ʻa e kau talavoú ʻi heʻenau fai ha ngaahi palani ke vahevahe ʻa e ongoongoleleí?

  • Fakaʻaliʻali ki he kau talavoú ha kato letá, pea fakaafeʻi kinautolu ke aleaʻi e ngaahi meʻa te nau fie maʻu ke nau ō mo ia ki heʻenau ngāue fakafaifekaú (hangē ko e sote hina, suti, sū, mo e alā meʻa pehē). Fakaafeʻi kinautolu ke nau hiki ha lisi ʻo e ngaahi meʻa te nau fie ʻalu mo ia ʻi heʻenau ngāue fakafaifekaú ka he ʻikai lava ke faʻo ʻi ha katoleta. Fakaafeʻi kinautolu ke nau tānaki atu ki heʻenau lisí ʻaki e ngaahi tali naʻa nau maʻu ʻi he {3}ʻAlamā 17: 2–3 mo eTokāteline mo e Ngaahi Fuakava 4. ʻEke ki he kau talavoú pe ko e hā te nau lava ʻo fai ke fakatupulaki ʻa e ngaahi ʻulungaanga ko ʻení ʻi heʻenau teuteu ki he ngāue fakafaifekaú.

  • Fakaafeʻi e talavou takitaha kimuʻa he fakataha fakakōlomú ke ne ʻomi ha meʻa pe ha fakatātā ʻokú ne fakafofongaʻi ʻa e founga ʻe taha kuo faitāpuekina ai ʻe he ongoongoleleí ʻene moʻuí. Lolotonga e fakataha fakakōlomú, lau fakataha ʻa e talanoa fekauʻaki mo e ngaahi foha ʻo ʻEletā David A. Bednar ʻi heʻene lea “Haʻu ʻo Mamatá.” Ko e hā naʻe fuʻu vekeveke ai ʻa e tehiná ke peniʻeiti e nima hono kaungāmeʻá? Fakaafeʻi e kau talavoú ke nau vahevahe ʻa e ngaahi meʻa pe fakatātā ne nau ʻomí pea fakamatalaʻi e ngaahi tāpuaki ʻoku fakafofongaʻi ʻe he ngaahi meʻa ko ʻení. Poupouʻi kinautolu ke nau fakakaukau ki he kakai ʻoku nau ʻiloʻi kuo teʻeki ke nau maʻu ʻa e ngaahi tāpuaki ko ʻení, pea fakaafeʻi kinautolu ke nau faʻu ha palani ke vahevahe ʻa e ongoongoleleí mo kinautolu.

  • Fakaafeʻi e kau talavoú ke ne lau fakakōlomu ʻa e fakaafe meia ʻEletā M. Russell Ballard ʻi heʻene lea “Falala Ki he ʻEikí” (ʻi he ongo palakalafi ʻoku kamata ʻaki e “Ko e kií ke tataki koe ʻe he ʻOtuá”). Vahevahe ha meʻa kuó ke aʻusia ʻa e hangē ko ia kuó ke tali e fakaafe ko ʻení, pea fakaafeʻi e kau talavoú ke nau vahevahe ʻa e meʻa kuo nau aʻusiá. Tuku ange ha taimi ke nau fakakaukau ki ha taha te nau lava ke tokoni ki ai mo fakaafeʻi ke haʻu kia Kalaisi.

  • Hiki he palakipoé, “Ko e hā te u lava ʻo fai ke teuteu lelei ange ke ngāue ko ha faifekau taimi kakató?” Kole ki he kau talavoú ke nau fokotuʻu mai ha ngaahi talí. Fakaafeʻi kinautolu ke nau ʻiloʻi ʻa e founga naʻe tali ʻaki ʻe ʻEletā Davud A. Bednar ʻa e fehuʻi ʻi heʻene lea “Ko e Hoko ko ha Faifekaú.” Fakaafeʻi kinautolu ke nau fekumi ʻi he lea, ʻo kumi ha ngaahi founga ʻe lava ke nau hoko ko ha kau faifekau ki muʻa pea nau ʻalu atu ʻo ngāue fakafaifekaú. Huluʻi ha taha ʻo e ngaahi vitiō ʻoku fokotuʻu atu ʻi he lēsoni ko ʻení, pea ʻoku lava ke tokoni atu ʻa e kau mēmipa ʻi he kōlomu ʻo e fakaafeʻi ke nau vahevahe ʻa e hā ha ngaahi meʻa pehení ʻo ke nau teuteu ki he ngāue fakafaifekaú.

  • Kimuʻa he fakataha fakakōlomú, fakaafeʻi ʻa e kau talavoú ke nau haʻu kuo nau mateuteu ke vahevahe ha sīpinga ʻo e ngāue fakafaifekaú mei he folofolá (hangē ko ia naʻe fokotuʻu atu ʻe he lēsoni ko ʻení). ʻI heʻenau vahevahe ʻenau talanoá, ʻeke ange pe ko e hā e meʻa ne nau ako fekauʻaki mo hono vahevahe ʻo e ongoongoleleí. Ko e hā naʻe fai ʻe he kakai ʻi he ngaahi talanoa ko ʻení ke nau vahevahe ʻa e ongoongoleleí? Naʻe tokoni fēfē ʻenau faiakó ʻa e ha niʻihi kehé? Ko e hā ʻoku ongoʻi ʻe he kau talavoú ʻoku ueʻi kinautolu ke fai ke muimui he sīpinga ʻa e kau faifekau ko ʻení?

Kole ki he kau talavoú ke nau vahevahe e meʻa ne nau ako he ʻaho ní. ʻOku mahino kiate kinautolu ʻa e meʻa te nau lava ʻo fai ke teuteu he taimí ni ki he ngāue fakafaifekau he kahaʻú? Ko e hā haʻanau ngaahi ongo pe fakakaukau? ʻE ʻaonga nai ke toe tuku ha taimi lahi ange ʻi he tokāteline ko ʻení?

Tokoni fakafaiakó

“Tokanga ke ‘oua naʻá ke fakangata vave ha fealēleaʻaki lelei koeʻuhí ka ke fakahoko kotoa ‘a e ngaahi meʻa kuó ke teuteú. Neongo ‘oku mahuʻinga ke fakahoko kotoa ‘a e lēsoní, ka ‘oku mahuʻinga ange ke tokoniʻi ‘a e kau akó ke nau ongoʻi e mālohi ʻo e Laumālié, tali ‘enau ngaahi fehuʻí, fakatupulaki e mahino ʻoku nau maʻu ki he ongoongoleleí, pea fakamālohia ‘enau tukupā ke tauhi e ngaahi fekaú” ({13}ʻOku ‘Ikai ha Ui ‘e Mahuʻinga Ange ‘i he Faiakó [2000], 71).

Fakaafeʻi ke ngāue

ʻE fakaʻosi ʻa e fakatahá ʻe he talavou ʻokú ne tatakí. ʻE lava ke ne:

  • Fakaafeʻi e talavou takitaha ke nau tohi ʻi he kiʻi tohi Fatongia ki he ʻOtuá ha meʻa te ne fai ke fakaafeʻi ha taha ke haʻu kia Kalaisi (vakai, peesi 28–29, 52–53, 76–77), pea tuku ki ha kau mēmipa ʻo e kōlomú ke vahevahe e meʻa ne nau hikí.

  • Vahevahe e meʻa ʻokú ne palani ke fai ke teuteu ai ki he ngāue fakafaifekau ʻi he kahaʻú.

Paaki