Haʻu, ʻo Muimui ʻIate Au
Ko e hā ʻa e ngaahi fatongia ʻo e Laumālie Māʻoniʻoní?


Ko e hā ʻa e ngaahi fatongia ʻo e Laumālie Māʻoniʻoní?

ʻOku fakamoʻoni ʻa e Laumālie Māʻoniʻoní ki he moʻoní. Ko e maʻuʻanga ia ʻo e fakamoʻoni mo e fakahā fakatāutahá. Te ne lava ʻo tataki kitautolu ʻi heʻetau ngaahi filí mo maluʻi kitautolu mei he ngaahi fakatuʻutāmaki fakatuʻasino mo fakalaumālié. ʻOku ʻiloa Ia ko e Fakafiemālié, pea te Ne lava ʻo fakanonga ʻetau manavasiʻí pea fakafonu kitautolu ʻaki ha ʻamanaki lelei. Tuʻunga ʻi Hono mālohí, ʻoku fakamāʻoniʻoniʻi ai kitautolu ʻi heʻetau fakatomala, maʻu e ngaahi ouau fakamoʻuí, mo tauhi ʻetau ngaahi fuakavá. Koeʻuhí ke tau hoko ko ha kau taki lakanga fakataulaʻeiki lelei, ʻoku mahuʻinga ke tau feinga ke fanongo pea mo muimui ʻi he ngaahi ueʻi ʻa e Laumālie Māʻoniʻoní.

Teuteuʻi fakalaumālie koe

Ko e hā ha meʻa fakatāutaha ne ke aʻusia te ke lava ʻo vahevahe mo e kau talavoú, te ne akoʻi kinautolu fekauʻaki mo e ngaahi fatongia ʻo e Laumālie Māʻoniʻoní?

Ko e hā ʻoku mahuʻinga ai ki he kau talavoú ke nau ako ke fakatokangaʻi pea mo muimui he ngaahi ueʻi ʻa e Laumālié? ʻE anga fēfē haʻo tokoniʻi kinautolu ke nau moʻui taau pea mo feinga ke maʻu ʻa ʻEne takauá?

ʻI hoʻomou ako e ngaahi potu folofola mo e ngaahi maʻuʻanga tokoni ko ʻeni fekauʻaki mo e Laumālie Māʻoniʻoní, feinga ke ke maʻu ʻEne fakahinohinó ke ke ʻilo ai ʻa e meʻa ke ke akoʻi ki he kau talavoú fekauʻaki mo hono mahuʻinga ʻo e Laumālie Māʻoniʻoní ʻi heʻenau moʻuí.

Sione 14:16–27 (ʻE lava ke akoʻi kitautolu ʻe he Fakafiemālié pea mo fakamanatu kiate kitautolu ʻa e meʻa kotoa pē)

Sione 15:26; T&F 42:17; Mōsese 1:24 (ʻOku fakamoʻoniʻi ʻe he Laumālie Māʻoniʻoní ʻa e Tamaí mo e ʻAló)

Kalētia 5:22–23 (Ko hono fakamatalaʻi ʻe Paula e fua ʻo e Laumālié)

2 Nīfai 32:5 (ʻE fakahinohinoʻi kitautolu ʻe he Laumālie Māʻoniʻoní ʻi he meʻa ʻoku totonu ke tau faí)

3 Nīfai 27:20 (Ko hono maʻu ʻo e Laumālie Māʻoniʻoní ʻokú ne fakamāʻoniʻoniʻi kitautolu)

Molonai 8:26 (ʻOku fakafonu kitatutolu ʻe he Laumālié ʻaki e ʻamanaki leleí mo e ʻofá)

Molonai 10:5 (ʻOku akoʻi mai ʻe he Laumālie Māʻoniʻoní kiate kitautolu ʻa e moʻoní)

Gary E. Stevenson, “ ʻE Tokoniʻi Fēfē Koe ʻe he Laumālie Māʻoniʻoní?” Ensign pe Liahona, Mē 2017, 117–20

Henry B. Eyring, “ ʻOku ou Tuku ʻEku Melinó Kiate Kimoutolu, ”Ensign pe Liahona, Mē 2017, 15–18

Juan A. Uceda, “ ʻOku Akoʻi Kitautolu ʻe he ʻEiki ko Sīsū Kalaisí ke Tau Lotu,” Ensign pe Liahona, Nōvema  2016, 30–32

Robert D. Hales, “Ko e Laumālie Māʻoniʻoní,” Ensign pe Liahona, Mē 2016, 105–7

Vitiō: “Leʻo ʻo e Laumālié”, “Tafaʻaki ʻo e Filí”

Ko e Faiako ‘i he Founga ‘a e Fakamo‘uí

Naʻe vahevahe ʻe he Fakamoʻuí ha ngaahi talanoa mahino, ngaah tala-fakatātā, mo ha ngaahi sīpinga moʻoni he moʻuí ke faiako ai ʻi ha founga naʻe ʻuhinga mālie ki Heʻene kau ākongá. Ko e hā ha ngaahi meʻa ne ke aʻusia fakataautaha te ke lava ʻo vahevahe mo e kau talavoú ke tokoni ke mahino kiate kinautolu ʻa e ngaahi fatongia ʻo e Laumālie Māʻoniʻoní mo nau ongoʻi ha holi ke feinga pea mo taau mo e faʻahinga aʻusia peheé?

Tuku ke taki e kau talavoú

ʻE tataki e fakataha fakakōlomú ʻe ha mēmipa ʻo e kau palesitenisī fakakōlomú. Te ne taki e kau talavoú ʻi hono aleaʻi fakataha e pisinisi ʻa e kōlomú, akoʻi kinautolu ʻi honau ngaahi fatongia ʻo e lakanga fakataulaʻeikí (mei he folofolá pea mo e tohi Fatongia ki he ʻOtuá), pea mo fakaafeʻi ha ʻetivaisa pe mēmipa kehe ʻo e kōlomú ke ne akoʻi ha lēsoni ʻo e ongoongoleleí. ʻE lava ke teuteu ʻaki haʻane fakafonu e ʻasenita ʻo e fakataha fakakōlomú lolotonga e fakataha ʻa e kau palesitenisií.

Kamata ʻa e akó

Fili mei he ngaahi fakakaukau ko ʻení pe ko haʻo fakakaukau pē ʻaʻau ke fakamanatu e lēsoni he uike kuo ʻosí mo fakafeʻiloaki ʻaki e lēsoni he uike ní:

  • Tuku ange ki he kau talavoú ha kiʻi taimi ke nau fakakaukau ai pea toki vahevahe ha meʻa ʻoku nau manatuʻi mei he lēsoni ʻo e uike kuo ʻosí. Fakakaukau ki ha founga te ke lava ʻo fakafekauʻaki ai ʻenau talí mo e lēsoni ʻo e ʻaho ní.

  • Fakaafeʻi ʻa e kau talavoú ke nau tohi fekauʻaki mo ha taimi ne nau ongoʻi ai ʻa e ivi tākiekina ʻo e Laumālie Māʻoniʻoní. Ko e hā naʻa nau fai ke nau maʻu ai Hono mālohí? Ko e hā ha faʻahinga lelei naʻe fai ʻe Hono mālohí? Kapau ʻe feʻunga ke fai, pea ʻai hanau niʻihi ke nau vahevahe ha ngaahi meʻa ne nau ʻausia.

Ako fakataha

ʻE tokoni ʻa e ngaahi ʻekitivitī takitaha ʻi laló ke mahino ki he kau mēmipa ʻo e kōlomú ʻa e ngaahi fatongia ʻo e Laumālie Māʻoniʻoní. Muimui ʻi he ueʻi ʻa e Laumālié ʻo fili ha taha pe toe lahi ange ʻe ngāue lelei taha ki hoʻo kōlomú :

  • Hiki e ongo fehuʻi ko ʻení ʻi he palakipoé: Ko e hā ʻoku tau fie maʻu ai e Laumālie Māʻoniʻoní? ʻOku tokoniʻi fēfē kitautolu ʻe he Laumālie Māʻoniʻoní? Fakaafeʻi e kau talavoú ke nau fekumi he lea ʻa ʻEletā Gary E. Stevenson “ ʻOku Tokoniʻi Fēfē Koe ʻe he Laumālie Māʻoniʻoní?” pe huluʻi e vitiō ko e “Leʻo ʻo e Laumālié,” ʻo kumi ai e ngaahi tali ki he ongo fehuʻi he palakipoé. Kapau ʻe feʻunga, peá ke vahevahe ha ngaahi aʻusia kuó ke maʻu ʻi hoʻo maʻu e ueʻi ʻa e Laumālie Māʻoniʻoní, pea fakaafeʻi ʻa e kau talavoú ke nau vahevahe ha ngaahi aʻusia kuo nau maʻu. Te nau lava foki ke vahevahe ʻa e ngaahi meʻa te nau fai ke lelei ange ai ʻenau fakafanongo mo muimui ki he ngaahi ueʻi ʻa e Laumalie Māʻoniʻoní.

  • Kumi ha ngaahi talanoa mei ha ngaahi lea mei he konifelenisi lahi fakamuimuí, ʻokú ne fakatātaaʻi ʻa e ngaahi fatongia ʻo e Laumālie Māʻoniʻoní. Fakakaukau ke ke fakakau atu e meʻa ne aʻusia ʻe Palesiteni Henry B. Eyring mo hono fohá pe ko e Kāingalotu ʻAosituliá ʻi he “ʻOku ou Tuku ʻEku Melinó Kiate Kimoutolu” pe ko e aʻusia ne maʻu ʻe ʻEletā Elder Juan A. Uceda heʻene ngāue fakafaifekau ʻi Peluú, ʻi heʻene lea “ ʻOku Akoʻi Kitautolu ʻe he ʻEiki ko Sīsū Kalaisí ke tau Lotu.” Fakaafeʻi ʻa e talavou takitaha ke ne lau ha taha ʻo e ngaahi talanoá, toe fai e talanoá ki he kōlomú ʻi he fakalea pē ʻaʻana mo ne fakamahinoʻi pe ko e hā ʻa e fatongia ʻo e Laumālie Māʻoniʻoní ʻi he talanoa ko iá. Fakalotolahiʻi e kau talavoú ke vahevahe ʻenau ngaahi aʻusia naʻe tokoniʻi ai kinautolu ʻe he Laumālie Māʻoniʻoní.

  • Fakaafeʻi ha mēmipa ʻo e kōlomú ke ne akoʻi ha konga ʻo e lēsoni ko ʻení. Te ne lava ʻo fakahoko ʻeni ko ha konga ʻo ʻene palani ki he Fatongia ki he ʻOtuá, ke ako pea mo akoʻi fekauʻaki mo e Laumālie Māʻoniʻoní (vakai, “Mahino ʻo e Tokāteliné,” peesi 18, 42, pe 66).

  • Fakaafeʻi ʻa e kau talavoú ke fekumi ʻi he ngaahi folofola ko ʻení, pea feinga ke ʻiloʻi e fatongia ʻo e Laumālie Māʻoniʻoní ʻi he veesi takitaha, pea vahevahe e founga ʻe lava ke tāpuekina ai kinautolu ʻi Hono ivi tākiekiná: Sione 14:26; 15:26; Kaletia 5:22–23; 2 Nīfai 32:53 Nīfai 27:20.  ʻE lava foki ʻa e kau talavoú ʻo fekumi ʻi he ngaahi konga ʻo e lea ʻa ʻEletā Robert D. Hales, “Ko e Laumālie Māʻoniʻoní” ke ako fekauʻaki mo e ngaahi fatongia ʻo e Laumālie Māʻoniʻoní. Fakaafeʻi ʻa e kau talavoú ke lisi ha ngaahi taimi ʻi heʻenau moʻuí te nau fie maʻu ai ʻa e ivi tākiekina ʻo e Laumālie Māʻoniʻoní. Ko e fē ʻa e taimi ʻe mahuʻinga ai ki he Laumālie Māʻoniʻoní ke fakahā kiate kinautolu ʻa e meʻa ʻoku totonu ke nau fakahokó? Ko e fē ʻa e taimi mahalo ʻe fie maʻu ai ʻe he kau talavoú ke ongoʻi e ivi tākiekina fakanonga ʻo e Laumālie Māʻoniʻoní? Fakakaukau ke vahevahe ha aʻusia fakataautaha ʻi ha taimi naʻá ke maʻu ai e tokoni ʻa e Laumālie Māʻoniʻoní.

  • Huluʻi ha taha ʻo e ngaahi vitiō ʻoku lisi atu ʻi he fokotuʻutuʻu ko ʻení, pea kole ki he kau talavoú ke nau fanongo ki he meʻa ʻe akoʻi ange ʻe he vitioó fekauʻaki mo hono maʻu ha fakahinohino ʻi he Laumālie Māʻoniʻoní. Kole ki he kau talavoú takitaha ke nau vahevahe ha faʻahinga meʻa ʻokú ne ako. Hili ai pea hiki ʻa e fakamatala ko ʻeni meia Julie B. Beck, ʻi he palakipoé: “Ko e moʻui taau ke lava ʻo maʻu mo ngāue ʻi he fakahā fakatāutahá, ko e pōtoʻi ngāue mahuʻinga taha ia ʻoku fie maʻu ʻi he moʻui ní. Ka maʻu ia he ʻikai ke tau taʻemalava; ka ʻikai ia he ʻikai ke tau lava ʻo ikuna” (“‘Pea ki he Kaunangá Te u Huaʻi Foki Hoku Laumālié ʻi he Ngaahi ʻAho Ko Iá,’” Ensign pe Liahona, Mē 2010, 11). Fakaafeʻi kinautolu ke nau fakakaukauʻi pea mo hiki ʻa e anga ʻo ʻenau ongo fekauʻaki mo e kupuʻi lea ko ʻení pea mo hono mahuʻinga ke moʻui taau mo muimui ʻi he Laumālie. Poupouʻi kinautolu ke nau fakakaukau ki he meʻa te nau lava ʻo fai ke nau feinga kakato ange ai ke maʻu e feohi ʻo e Laumālie Māʻoniʻoní.

  • Fakaafeʻi ʻa e kau talavoú ke nau kumi ʻi he tohi himí ʻi he fakahokohoko fakamotuʻalea ʻo e “Ngaahi Tefitó” ʻa e “Laumālie Māʻoniʻoní” ke maʻu ha himi ʻokú ne akoʻi ʻa e founga ʻe lava ke tokoniʻi ai kitautolu ʻe he Laumālie Māʻoniʻoní. Kole ange ke nau vahevahe ha ngaahi ʻotu lea mei he himi ne nau filí. Fakakaukauʻi ke mou hivaʻi fakakōlomu ha taha ʻo e ngaahi himí.

Kole ki he kau talavoú ke nau vahevahe ʻa e meʻa ne nau ako he ʻaho ní. Ko e hā ha ngaahi ongo pe ngaahi fakakaukau ʻoku nau maʻu? ʻOku mahino kiate kinautolu ʻa e ngaahi fatongia ʻo e Laumālie Māʻoniʻoní? ʻOku ʻi ai haʻanau toe ngaahi fehuʻi? ʻE ʻaonga ke fakamoleki ha toe taimi ʻi he tefito ko ʻení?

Tokoni Fakafaiako

“ʻI hoʻo teuteu ko ia ʻi he faʻa lotu ke faiakó, ... ʻe lava ke tākiekina koe ke ke fakamamafaʻi ha ngaahi tefitoʻi moʻoni pau. Te ke lava ʻo maʻu ha mahino ki he founga lelei taha ke fakahoko ʻaki ha ngaahi fakakaukau pau. Te ke lava ʻo ʻiloʻi ha ngaahi sīpinga, ngaahi lēsoni fakataumuʻa mo ha ngaahi talanoa fakalaumālie ʻi he ngaahi ʻekitivitī faingofua ʻo e moʻuí. Te ke ongoʻi mālohi ke fakaafeʻi ha tokotaha makehe ke tokoni atu ʻi he lēsoní. ʻE fakamanatu kiate koe ha meʻa fakatāutaha te ke lava ʻo vahevahe.” (ʻOku ʻIkai ha Ui ʻe Mahuʻinga Ange ʻi he Faiakó [1999], 52).

Fakaafeʻi ke ngāue

ʻE fakaʻosi ʻa e fakatahá ʻe he talavou ʻokú ne tatakí. ʻE lava ke ne:

  • Vahevahe ʻo ka feʻunga ke fai, ha meʻa naʻá ne aʻusia ʻa ia naʻá ne ongoʻi ai e ivi tākiekina ʻo e Laumālie Māʻoniʻoní ʻi ha taha ʻo e ngaahi founga naʻe aleaʻi ʻi he fakataha fakakōlomú.

  • Fakaafeʻi ʻa e kau talavou ʻi he kōlomú ke nau moʻui taau pea mo feinga ke maʻu ʻa e takaua ʻa e Laumālie Māʻoniʻoní.

Paaki