Fakataha Lotu Fakamāmani Lahi
Ke “ ʻOua Naʻa Tau … Holomui” (T&F 19:18)


Ke “ ʻOua Naʻa Tau … Holomui” (T&F 19:18)

Fakatahalotu ʻa e CES Maʻá e Kakai Lalahi Kei Talavoú • 3 Maʻasi 2013 • ‘Univēsiti ʻo Texas Arlington

ʻOku ou fakafetaʻi ke kau atu ki he fakataha lotu ko ʻeni mo e kakai kei talavou ʻo e Siasí ʻi he funga ʻo e māmaní. ʻOku ou ʻofa atu mo houngaʻia he faingamālie ko ʻeni ke tau lotu fakataha aí.

Kuo lea mo fakamoʻoni atu ʻa Sūsana ki ha ngaahi tefitoʻi moʻoni mahuʻinga pea ʻe faitāpuekina mo fakamālohia kotoa kitautolu ʻi heʻetau fakaʻaongaʻi maʻu pē ʻene ngaahi akonakí heʻetau moʻuí. Ko Sūsaná ko ha fefine angatonu, ko ha fefine kuo fili pea ko hoku ʻofaʻangá ia.

Kuó u fakalaulauloto mo kolea fakamātoato ki he Tamai Hēvaní ke u ʻiloʻi ʻa e founga lelei taha ʻe lava ke u tokoni atu ai he pōní. ʻOku ou lotua e mālohi ʻo e Laumālie Māʻoniʻoní ke ne nofoʻia kitautolu—ke tau fakakaukauʻi mo ongoʻi pea mo ako ʻa e meʻa ʻoku totonu ke tau ʻilo, ongoʻi mo akó pea ke tau aʻusia e tuʻunga taupotu taha ʻoku finangalo e ʻEikí ke tau aʻusiá.

Ko ha Ākonga Mateaki mo ha Sīpinga ʻo e ʻIkai ke Holomuí

Ko Elder Neal A. Maxwell ko ha ākonga ʻofeina ia ʻa e ʻEiki ko Sīsū Kalaisí. Naʻá ne hoko ko ha mēmipa ʻo e Kōlomu ʻo e Kau ʻAposetolo ʻe Toko Hongofulu Mā Uá ʻi he taʻu ʻe 23, mei he 1981 ki he 2004. Naʻe hanga ʻe he mālohi fakalaumālie ʻo ʻene ngaahi akonakí mo ʻene faʻifaʻitakiʻangá ʻo faitāpuekina pea ʻokú ne kei faitāpuekina pē kāingalotu ʻo e Siasi ʻo e Fakamoʻuí pea mo e kakai ʻo e māmaní ʻi ha founga fakaofo.

ʻI ʻOkatopa 1997, ne u talitali lelei ai mo Sister Bednar ʻa Elder mo Sister Maxwell ki he ʻUnivēsiti Brigham Young–Idaho. Naʻe pau ke lea ʻa Elder Maxwell ki he fānau akó, kau ngāué mo e kau faiakó ʻi ha fakataha lotu. Naʻe fakataha hake taha kotoa ki ʻapiako mo e loto vēkeveke atu ki heʻene ʻaʻahi ange ki he ʻunivēsití mo mateuteu atu ki heʻene pōpoakí.

ʻI he konga kimuʻa ʻo e taʻu tatau pē, naʻe foua ai ʻe Elder Maxwell ha faitoʻo kimo he ʻaho mo e pō ʻe 46 koeʻuhí ko e kanisā toto. Hili e ʻosi hono faitoʻó peá ne ʻatā mei falemahakí, naʻá ne lea nounou ʻi he konifelenisi lahi ʻa e Siasí ʻi ʻEpelelí. Naʻe hokohoko lelei atu pē ʻene fakaakeaké mo hono faitoʻó ʻi he faʻahitaʻu failaú mo māfaná ka naʻe fakangatangata pē hono iví ʻi he taimi naʻá ne ʻaʻahi mai ai ki Rexburg. Hili ʻema talitali lelei ʻa Elder mo Sister Maxwell ʻi malaʻevakapuná, ne ma ʻave kinaua ki homau ʻapí ke na mālōlō mo maʻu meʻatokoni hoʻatā kimuʻa he fakataha lotú.

Lolotonga ʻemau pōtalanoa he ʻaho ko iá, ne u fehuʻi ange kia Elder Maxwell pe ko e hā ha ngaahi lēsoni kuó ne ako mei heʻene puké. Te u manatuʻi maʻu pē ʻa e tali mahino mo ongo naʻá ne ʻomí. Naʻá ne talamai, “Tēvita, kuó u ako ʻoku mahuʻinga ange ʻa e ʻikai holomuí ia ʻi he feinga moʻuí.”

Kuo hoko ʻene tali kiate aú, ko ha tefitoʻi moʻoni kuó ne maʻu mei heʻene taukei fakatāutaha lolotonga ʻene faitoʻo kimó. ʻI he fakaʻuli ʻa Elder Maxwell mo hono uaifí ki falemahaki ʻi Sānuali 1997, ko e ʻaho ia ne palani ke kamata ai e takai ʻuluaki ʻo e kimó, ne na aʻu atu ki he tauʻanga meʻalelé peá na kiʻi taimi hifo ai. Naʻe ʻmihiʻi ʻe Elder Maxwell ʻene mānavá peá ne sio fakamamaʻu [ki hono uaifí]. Naʻá ne ala atu ʻo puke mai hono nimá mo ne pehē ange …, ‘ ʻOku ʻikai ke u fie holomui” (Bruce C. Hafen, A Disciple’s Life: The Biography of Neal A. Maxwell [2002], 16).

ʻI he lea ʻa Elder Maxwell he konifelenisi lahi ʻo ʻOkatopa 1997 naʻe ui “Ko Hono Fakaʻaongaʻi e Taʻataʻa Fakalelei ʻo Kalaisí,” naʻá ne akoʻi maʻongoʻonga ia: “ ʻI heʻetau fehangahangai mo hotau … ngaahi ʻahiʻahí mo e faingataʻá, ʻe lava foki ke tau tautapa ki he Tamaí ʻo hangē ko ia ne fai ʻe Sīsuú ke ʻoua naʻa tau holomui’—ʻuhingá ke foʻi pe tafoki ki mui (T&F 19:18). ʻOku mahuʻinga ange ke ʻoua ʻe holomui ʻi he feinga moʻuí! ʻIkai ngata aí, ʻoku tatau pē ʻete inu mei ha ipu vai mahi kae ʻikai ke te loto mamahí, ko haʻate faʻifaʻitaki kia Sīsuú” (Ensign, Nov. 1997, 22).

Naʻe hanga ʻe he tali ʻa Elder Maxwell ki heʻeku fehuʻí, ʻo fakalotoa au ke u manatu ki he ngaahi akonaki ʻa Elder Orson F. Whitney, ko ha mēmipa foki ʻo e Kōlomu ʻo e Kau ʻAposetolo ʻe Toko Hongofulu Mā Uá: “He ʻikai ikulaunoa ha mamahi te tau foua, pe ʻahiʻahi te tau aʻusia. ʻOku tokoni ia ki hotau akoʻí, ki hono fakatupulaki ʻo e ngaahi ʻulungāanga fisifisimuʻa hangē ko e kātakí, tuí, vilitakí mo e loto fakatōkilaló. Ko e faingataʻa kotoa pē ʻoku tau foua mo kātekiná, tautautefito ki he taimi ʻoku tau kātekina ʻūkuma aí, ʻokú ne langaki hake hotau ʻulungāangá, fakamaʻa hotau lotó, fakatupulekina hotau laumālié mo ʻai ke tau angavaivai mo angaʻofa mo taau ange ke ui kitautolu ko e fānau ʻa e ʻOtuá, … pea ʻoku fakafou ʻi he mamahí mo e faingataʻaʻiá, ngāué mo e ʻahiʻahí, ʻa ʻetau lava ʻo aʻusia ʻa e ako ʻoku tau omi ki heni ke fakahokó” (quoted in Spencer W. Kimball, Faith Precedes the Miracle [1972], 98).

Pea kuo ongo mo mahuʻinga mālie makehe ange kiate au e ngaahi potu folofolá ni fekauʻaki mo e mamahi ʻa e Fakamoʻuí ʻi Heʻene fai ʻa e fakalelei taʻefakangatangata mo taʻengatá:

“Ko ia ʻoku ou fekau kiate koe ke ke fakatomala, telia naʻá ku taaʻi koe ʻaki ʻa e tokotoko ʻo hoku ngutú, pea ʻi heʻeku lilí, pea mo ʻeku ʻitá, pea ʻe lahi ʻaupito ʻa hoʻo ngaahi mamahí—ʻoku ʻikai te ke ʻiloʻi ʻa hono fuʻu lahi fakamanavaheé, ʻio, ʻoku ʻikai te ke ʻiloʻi ʻa hono faingataʻa ke kātakiʻí.

“He vakai, ko au ko e ʻOtuá kuó u kātakiʻi ʻa e ngaahi meʻá ni maʻá e kakai kotoa pē, koeʻuhí ke ʻoua naʻa nau mamahi ʻo ka nau ka fakatomala;

“Ka ʻo kapau ʻe ʻikai te nau fakatomala kuo pau ke nau mamahi ʻo hangē pē ko aú;

“ʻA ia ko e mamahi naʻe langaki ai ʻa ʻeku tetetete ʻaʻaku ʻa ia ko e ʻOtuá, ko e tokotaha ʻoku mālohi tahá, koeʻuhi ko e mamahí, pa mo e tafe ʻa e totó ʻi he ava kotoa ʻo hoku kilí mo e mamahiʻia ʻi he sinó mo e laumālié fakatouʻosi—peá u loto ke ʻoua naʻá ku inu ʻi he ipu mahí, peá u holomui ai—

“Ka neongo ia, kae tuku pē ʻa e lāngilangí ki he Tamaí, pea naʻá ku inu ai ʻo fakaʻosi ʻa ʻeku ngaahi teuteu ki he fānau ʻa e tangatá” (T&F 19:15–19).

Naʻe ʻikai holomui e Fakamoʻuí ʻi Ketisemani pe Kolokota.

Naʻe ʻikai foki ke holomui ʻa Elder Maxwell. Naʻe kīkīvoi atu e ʻAposetolo maʻongoʻongá ni ʻi he taʻeueʻia pea naʻe tāpuekina ʻaki ia ha taimi lahi ange ʻi he moʻui matelié ke ne ʻofa, tokoni, akoʻi mo fakamoʻoniʻi. Naʻe hoko e tātāiku ʻo ʻene moʻuí, ko ha aofangatuku maʻongoonga ia ki heʻene tā sīpinga mateaki ʻi hono tuʻunga fakaākongá—ʻi heʻene leá mo e ngāué fakatouʻosi.

ʻOku ou tui ʻe ʻamanaki hatau tokolahi ko ha tangata ʻi he tuʻunga fakalaumālie, taukei mo fakaʻeiʻeiki ʻo Elder Maxwell, te ne fehangahangai mo e puke lahí mo e maté ʻi he loto mahino ki he palani ʻa e ʻOtuá ki he fiefiá, ʻi he loto fakapapau mo fakaʻeiʻeiki. Pea ko e moʻoni naʻá ne fai ia. Ka ko ʻeku taumuʻá he ʻahó ni ke fai ha fakamoʻoni ʻoku ʻikai ko e Kau Taki Māʻolungá pē pe ko ha niʻihi tokosiʻi ʻo e Siasí pē ʻoku fakatali ki ai e faʻahinga tāpuaki ko iá.

Talu hono ui au ki he Kōlomu ʻo e Toko Hongofulu Mā Uá hili e pekia ʻa Elder Maxwell, mo e haʻanga ʻe hoku fatongiá mo ʻeku fefolauʻakí ʻo ʻai ke u maheni ange mo e kakai tui faivelenga, lototoʻa mo vilitaki ʻo e Siasí ʻi he funga ʻo e māmaní. ʻOku ou fie fakamatala atu ʻo kau ki ha talavou mo ha finemui kuó na faitāpuekina ʻeku moʻuí ʻa ia kuó u ako ai ha ngaahi lēsoni fakalaumālie mahuʻinga ʻo kau ki he ʻikai holomuí pea mo hono tuku ko ia ke “folo hifo [hotau lotó] ʻe he finangalo ʻo e Tamaí” (Mōsaia 15:7).

Ko e talanoa moʻoni ia mo ha kakai moʻoni. Ka heʻikai ke u fakaʻaongaʻi e hingoa totonu ʻo e kakai ʻi he talanoá. Te u ui pē talavoú ko Sione mo e finemuí ko Heta. Te u fakaʻaongaʻi foki ha ngaahi fakamatala kuo filifili mei heʻena tohinoá, ʻo hangē ko ʻena fakangofua aú.

Ke ʻOua Naʻa Fai Hoku Lotó ka ko Ho Finangaló

Ko Sioné ko ha lakanga fakataulaʻeiki moʻui taau ia naʻe ngāue fakafaifekau taimi kakato faivelenga. Hili ʻene foki ki ʻapi mei heʻene ngāue fakafaifekaú, naʻá ne ʻeva peá ne mali mo ha finemui angatonu mo lelei ko Heta. Naʻe taʻu 23 ʻa Sione kae taʻu 20 ʻa Heta he ʻaho naʻá na sila ai ki taimi mo ʻitānití ʻi he fale ʻo e ʻEikí. Kātaki ʻo manatuʻi muʻa e ongo taʻu motuʻa ʻo Sione mo Hetá he hoko atu e talanoá.

Fakafuofua ki ha uike nai ʻe tolu hili ʻena mali temipalé, naʻe puke ʻa Sione he kanisā huí. Ne toe ʻasi foki e kanisaá ʻi hono maʻamaʻá ko ia ne ʻikai fakafiefia e tuʻu ki he kahaʻú.

Naʻe tohi ʻe Sione ʻi heʻene tohinoá ʻo pehē: “Ko e ʻaho fakalilifu taha ʻeni ʻeku moʻuí. ʻIkai koeʻuhí ko hono talamai ʻoku ou puke he kanisaá, ka koeʻuhí ko ʻeku toki mali foʻoú pea mo ʻeku ongoʻi hangē kuo ʻikai lava hoku fatongia ko e husepānití. Ko au ne u tokonaki mo maluʻi homau fāmilí, ka ko e taimi ní—hili ʻeku fua e fatongia ko iá he uike ʻeni ʻe tolú—ʻoku ou ongoʻi hangē kuó u tōnounoú. ʻOku ou ʻiloʻi ʻoku fakapiko e fakakaukau ko iá, ka ko e taha ia e ngaahi meʻa fakamamahi kuó u pehē loto pe kiate au ʻi he momeniti faingataʻa ko iá.”

Naʻe tohi ʻe Heta: “Ko ha ongoongo fakamamahi ʻeni, pea ʻoku ou manatuʻi ʻene liliu fakaʻaufuli ʻa e anga ʻema vakaí. Ne u ʻi he loki talitali he falemahakí ʻo fai ha fanga kiʻi tohi fakamālō ki he niʻihi ne tokoni heʻema malí, mo talitali ai ki he ola e fanga kiʻi sivi ʻo [Sioné]. Ka ʻi heʻema ʻilo ki he kanisā ʻa [Sioné], ne ʻikai toe mahuʻinga ha meʻa ia. Ko e ʻaho fakamamahi taha ia ki heʻeku moʻuí ka ʻoku ou manatuʻi ʻeku mohe he pō ko ia mo ha loto fakafetaʻi koeʻuhí kuó ma sila he temipalé. Neongo naʻe ʻoange ʻe he kau toketaá kia [Sione] ha peseti pe ʻe 30 ʻo e faingamālie ke moʻui aí, ka ne u ʻiloʻi kapau te ma tui faivelenga te u maʻu peseti ʻe 100 ʻa e faingamālie ne nofo mo iá.”

Fakafuofua ki ha māhina ʻe taha mei ai, naʻe kamata ke faitoʻo kimo ʻa Sione. Naʻá ne fakamatalaʻi ʻene aʻusiá ʻo pehē: “Ne u toe puke lahi ange au he faitoʻó, ʻo laka ange ʻi ha taimi kimuʻa. Ne ngangana hoku ʻulú, holo ʻaki ha pāuni ʻe 41 pea ne u ongoʻi hangē ka movete hoku sinó. Naʻe uesia au ʻe he faitoʻo kimó, fakaeloto, fakaʻatamai mo fakalaumālie. Naʻe fetōʻaki pē moʻuí he ngaahi māhina ʻo e faitoʻo kimó. Ka neongo kotoa ia, ne ma kei tuʻu maʻu pē mo [Heta] ʻi he tui ʻe fakamoʻui au ʻe he ʻOtuá. Ko ʻema ʻiló ia.”

Naʻe tohi ʻe Heta ʻene fakakaukaú mo e ongo naʻá ne maʻú ʻo opehē: “Naʻe ʻikai ke u lava ke mohe toko taha ʻa [Sione] ʻi falemahaki, ko ia ne u mohe he pō kotoa pē ʻi ha kiʻi sea ʻi hono lokí. Ne ʻaʻahi mai homa kaungāmeʻá mo e fāmilí he ʻahó, ka ko e faingataʻa tahá e poʻulí. Ne u tokoto pē ʻo siofi he ʻaofi e lokí mo fifili pe ko e hā e palani ʻa e Tamai Hēvaní maʻamauá. Ne faʻa aʻu ʻeku fakakaukaú ki ha feituʻu fakapoʻuli ʻo mei lomekina au ʻe heʻeku ilifia naʻa mate ʻa [Sione]. Ka naʻá ku ʻiloʻi naʻe ʻikai haʻu e fakakaukau ko ʻení mei he Tamai Hēvaní. Naʻe hoko ʻeku lotua ha fakafiemālié ko ha meʻa ne toutou fai pea naʻe ʻomi ʻe he ʻEikí ha mālohi ke ma tuiaki atu.”

Hili ha māhina ʻe tolu mei ai, ne fai ha tafa kia Sione ke toʻo ha foʻi ngungu mei hono vaʻé. Naʻe pehē ʻe Sione: “Ko ha meʻa lahi e tafá kiate kimaua he naʻe pau ke fai hano sivi e foʻi ngungú ke ʻiloʻi pe ko e hā e lahi ʻo e kanisā ne toé mo e lahi kuo mate he faitoʻó. Ne ʻomi ʻe he meʻá ni ʻa e fuofua fakaʻilonga ki he ola lelei ʻo e faitoʻo kimó pea mo e faʻahinga lototoʻa te ma fie maʻu ki he ngaahi faitoʻo he kahaʻú.”

Hili ha ʻaho ʻe ua mei he tafá, ne u ʻaʻahi kia Sione mo Heta ʻi falemahaki. Ne mau talanoa ki he taimi ne u fuofua feʻiloaki ai mo Sione he malaʻe ngāue fakafaifekaú, ʻena malí, ʻa e kanisaá pea mo e ngaahi lēsoni ne taʻengata honau mahuʻingá kuo mau ako ʻi he ngaahi ʻahiʻahi ʻo e moʻui matelié. ʻI he fakaʻosi ʻemau talanoá, ne kole mai ʻe Sione ke u faingāue kiate ia. Ne u tali loto fiemālie ange te u fiefia ke tuku hano tāpuaki, ka naʻe fie maʻu ke u tomuʻa fai ha ngaahi fehuʻi.

Ne u fai ange leva he ngaahi fehuʻi ne ʻikai ke u palani ke fai ange pe fakakaukau ki ai: “ʻE [Sione,] ʻokú ke tui he ʻikai fakamoʻui koe? Kapau ko e finangalo ia ʻo ʻetau Tamai Hēvaní ke ke mālōlō kei talavou ʻo ʻave ai koe ki he maama tataliʻanga ʻo e ngaahi laumālié ke hoko atu hoʻo ngāué, ʻokú ke maʻu ha tui ke fakavaivai ki Hono finangaló pea he ʻikai ke ke moʻui?”

Ko e moʻoni ne u ofo ʻi he ngaahi fehuʻi ne u ongoʻi ke fai ange ki he ongo meʻá ni. Kuo tuʻo lahi hono fakaʻaongaʻi ʻe he Fakamoʻuí mo ʻEne kau tamaioʻeikí ʻa e meʻafoaki fakalaumālie ko e faifakamoʻuí ʻi he folofolá (vakai, 1 Kolinitō 12:9; T&F 35:9;46:20) pea ʻilo ʻoku maʻu ʻe ha taha e tui ke fakamoʻui iá (vakai, Ngāue 14:9 ; 3 Nīfai 17:8 ; T&F 46:19). Ka ʻi heʻeku talanoa mo Sione mo Heta ki he ngaahi fehuʻí ni, ne toe tupulaki ai ʻemau mahino kapau ko e finangalo ʻo e ʻOtuá ke fakamoʻui e talavou leleí ni, ta ʻe toki maʻu pē ʻa e tāpuaki ko iá ʻe he ongo meʻá ni, kapau te na ʻuluaki tui ʻe lava ke ʻikai fakamoʻui kinaua. Ko hono fakalea ʻe tahá, naʻe fie maʻu ke ikunaʻi ʻe Sione mo Heta ʻa e holi e “tangata fakakakanó” (Mōsaia 3:19) ʻo fakafou ʻi he Fakalelei ʻa e ʻEiki ko Sīsū Kalaisí, ke maʻu leva he taimi ko iá mo vili kikihi pē ki he ngaahi tāpuaki ʻoku tau fie maʻú mo tui ʻoku ʻi ai ʻetau totonu ki aí.

Ne mau fakatokangaʻi ha tefitoʻi moʻoni naʻe kaungatonu ki he ākonga faitōnunga kotoa pē: ko e tui mālohi ki he Fakamoʻuí, ko hono tali loto fakavaivai ia Hono finangaló mo e taimi ʻokú Ne fie ngāue mai ai ki heʻetau moʻuí—neongo kapau ʻoku ʻikai ko e ola ia ne tau ʻamanaki ki ai pe fie maʻú. Ko e moʻoni naʻe fie maʻu, fakaʻamua mo tautapa ʻa Sione mo Heta ke fakamoʻui kinaua ʻaki e kotoa hona iví, ʻatamaí mo e mālohí. Ka ko e meʻa mahuʻinga angé, ne na loto fiemālie ke “fakavaivai ʻi he meʻa kotoa pē ʻoku ʻafioʻi ʻe he ʻEikí ʻoku lelei ke ne fai [kiate kinauá] ʻo hangē ʻoku fakavaivai ʻe ha tamasiʻi siʻi ki heʻene tamaí” (Mōsaia 3:19). Ko e moʻoni te na loto fiemālie ke “ʻoatu [hona] laumālié kotoa ko ha feilaulau kiate ia” (ʻAmenai 1:26) pea lotu ʻi he loto fakatōkilalo, “ʻE Tamai, kapau ko ho finangaló ke ʻave ʻa e ipú ni ʻiate au: kae ʻoua naʻa fai hoku lotó ka ko e finangalo ʻoʻoú” (Luke 22:42).

Ko e meʻa ko ia ne ʻuluaki hā ngali puputuʻu kia Sione, Heta mo aú, ne hoko ia ko ha sīpinga mahuʻinga ʻo e ongoongoleleí. Fakakaukau ki he naʻinaʻi ʻa e Fakamoʻuí: “Ko ia ʻoku kalofaki ʻene moʻuí ʻe mole ia ʻiate ia: ka ko ia ʻoku mole ʻene moʻuí koeʻuhí ko aú, ʻe maʻu ʻe ia ia.” (Mātiu 10: 39). Naʻá ne tala foki ʻo pehē, “Ka ko e tokolahi ʻoku muʻomuʻá te nau muimui: pea ko e muimuí ʻe muʻomuʻa” (Mātiu 19:30). Pea naʻe naʻinaʻi ʻa e ʻEikí ki Heʻene kau ākonga he ʻaho kimui ní ʻo pehē, “ʻI hoʻo ngaahi leá ʻe fakavaivaiʻi ai ʻa e kau māʻolunga tokolahi, pea ʻe hakeakiʻi ʻi hoʻo leá ʻa e kau maʻulalo tokolahi” (T&F 112:8). Ko ia, hangē ʻoku feʻungamālie pē ʻa e maʻu ia ha tui he ʻikai fakamoʻui kitá, ʻi ha sīpinga maʻongoʻonga ʻo ha ngaahi faingataʻa ʻoku fie maʻu ai ke tau kole, kumi pea tukituki kae lava ke tau maʻu ʻa e ʻiló mo e mahinó (vakai, 3 Nīfai 14:7).

Hili hono toʻo ha taimi feʻunga ke fakakaukau ai ʻa Sione ki heʻeku fehuʻí pea talanoa mo hono uaifí, naʻá ne pehē mai kiate au: “Elder Bednar, ʻoku ʻikai ke u fie mate. ʻOku ʻikai ke u fie mavahe meia [Heta]. Ka ʻo kapau koe finangalo ʻo e ʻEikí ke ʻave au ki he maama tataliʻanga ʻo e ngaahi laumālié, mahalo ʻe sai pē ia kiate au.” Naʻe fiefia hoku lotó ʻi he loto houngaʻia mo e tanganeʻia ʻi heʻeku mātā tonu e fefaʻuhi e ongo meʻa malí ni mo e ngaahi ʻahiʻahi fakalaumālie faingataʻa tahá—ʻa e tukulolo hona lotó ki he finangalo ʻo e ʻOtuá. Naʻe fakamālohia ʻeku tuí ʻi heʻeku mātā tonu hono tuku ʻe he ongo meʻá ni ke fakavaivaiʻi hona lotó mo ʻena fakaʻamú ki ha fakanongá ki he “finangalo ʻo e Tamaí” (Mōsaia 15:7).

Naʻe fakamatalaʻi ʻe Sione ʻa e ongo naʻá ne maʻu ki heʻemau talanoá mo e tāpuaki ne u fai angé ʻo pehē: “Naʻe vahevahe mai ʻe Elder Bednar ha fakakaukau meia Elder Maxwell ʻoku lelei ange ke te mate kae ʻoua naʻá te holomui. Naʻe fehuʻi mai leva ʻe Elder Bednar, ‘ʻOku ou ʻilo ʻokú ke maʻu ha tui ʻe fakamoʻui koe, ka ʻokú ke tui nai he ʻikai fakamoʻui koe?ʻ Ko ha fakakaukau foʻou ia kiate au. Ko hono moʻoní, naʻá ne fehuʻi mai pe ʻoku ou maʻu ha tui ke tali e finangalo ʻo e ʻOtuá ʻo kapau ko hono finangaló ke ʻoua naʻa fakamoʻui au? Kapau ne ofi e taimí ne ke u hū atu ai ki he maama tataliʻanga ʻo e ngaahi laumālié ʻi he maté, kuó u mateuteu nai ke fakavaivai ʻo tali ia?”

Naʻe hoko atu ʻa Sione ʻo pehē: “Hangē ne ongo faikehe ʻa e tui ia he ʻikai fakamoʻui kitá; ka naʻe liliu ʻe he fakakaukau ko iá e anga ʻeku tui mo hoku uaifí pea lava ai ke ma falala kakato ki he palani ʻa e Tamai Hēvaní maʻamauá. Ne ma ako ne fie maʻu ke ma tui ko e ʻEikí ʻoku ʻi he fohé pea ko e hā pē olá, te Ne tataki kimaua mei ai ki he feituʻu ʻoku fie maʻu ke ma ʻi aí. ʻI heʻema lotú, naʻe liliu leva ʻema ngaahi tautapá mei he “Kātaki ʻo fakamoʻui aú,” ki he ʻʻOmi muʻa ha tui ke u tali ha faʻahinga ola pē kuó Ke palani maʻakú.’

“ʻOku ou ʻilo fakapapau koeʻuhí ko ha ʻAposetolo ʻa Elder Bednar, te ne tāpuakiʻi hoku sinó ke moʻui pea te u tuʻu mei mohenga ʻo kamata tauʻolunga pe fai ha meʻa pehē! Ka ʻi heʻene tāpuakiʻi au he ʻaho ko iá, ne u ofo ʻi he meimei tatau pē ngaahi lea naʻá ne fakaʻaongaʻí, mo e ngaahi lea ne fakaʻaongaʻi ʻe heʻeku tamaí, tamai ʻi he fonó mo ʻeku palesiteni fakamisioná. Ne u fakatokangaʻi ʻe tatau ai pē pe ko hai ʻe faingāue mai kiate aú. He ʻikai liliu e mālohi ia ʻo e ʻOtuá pea ʻoku fakaʻilo mai Hono finangaló kiate kitautolu fakatāutaha ʻo fakafou Heʻene kau tamaioʻeiki kuo fakamafaiʻí.”

Naʻe tohi ʻe Heta ʻo pehē: “Naʻe lahi e ngaahi ongo ne u fehangahangai mo ia he ʻaho ní. Ne u tui fakapapau ʻe hilifaki ʻe Elder Bednar hono ongo nimá he ʻulu ʻo [Sioné] ʻo fakamoʻui kakato ia mei he kanisaá. Ne u ʻiloʻi ʻe lava ke fakamoʻui ia ʻo fakafou he mālohi ʻo e lakanga fakataulaʻeikí pea ne u fakaʻamua moʻoni ke hoko ia. Hili ʻene akoʻi kimaua ʻo fekauʻaki mo e tui ke ʻoua ʻe moʻuí, ne u ilifia. Ko ʻeku toki fakatokangaʻi ia ʻe lava ke kau he palani ʻa e ʻEikí ha mole atu hoku husepāniti foʻoú. Naʻe fakafalala ʻeku tuí ki he ngaahi ola ne u fie maʻú. Ko hono moʻoní naʻe fakapalataha pē. Neongo ʻeku ilifiá, ka naʻe hanga ʻe he fakakaukau ke u maʻu ha tuí, ʻo fakatauʻatāinaʻi au mei he loto hohaʻá. Ne u lava ʻo falala kakato ai ne lelei ange meʻa ʻoku ʻafioʻi ʻe heʻeku Tamai Hēvaní ʻiate au, pea te Ne fai e meʻa ʻe lelei taha kiate au mo Sioné.”

Naʻe tuku mai ha tāpuaki pea fakalau atu e ngaahi uiké, māhiná mo e taʻú. Naʻe hoko ha mana ʻo tuʻu e mafola e kanisā ʻo Sioné. Naʻe lava ke fakaʻosi ʻene ako he ʻunivēsití pea maʻu mo haʻane ngāue lelei. Ne hokohoko atu pē hono fakamālohia ʻe Sione mo Heta hona vaá mo ʻena fiefia fakataha he moʻuí.

Hili ha taʻu lahi mei ai, ne u maʻu ha tohi meia Sione mo Heta ʻo talamai kuo toe foki mai e kanisaá. Naʻe toe fai e faitoʻo kimó pea ʻamanaki ke tafa ʻa Sione. Naʻe fakamatala ʻa Sione ʻo pehē: “Ne ʻikai ngata pē ʻi he hoko e ongoongó ni ko ha meʻa fakamamahi kiate au mo [Hetá], ka ne ma puputuʻu foki ai. Naʻe ʻi ai nai ha meʻa ne ʻikai ke ma ako he fuofua taimí? Naʻe ʻi ai nai ha meʻa lahi ange ne ʻamanaki mai e ʻEikí meiate kimaua? ʻI heʻeku tupuʻi Siasí, ko ha meʻa angamaheni pē ia ke ʻalu ki he lotú pea fanongo he kupuʻi lea, ‘ʻoku ʻomi ʻe he ʻOtuá e faingataʻa kotoa pē ke tau lelei ai.’ Ko hono moʻoní, naʻe ʻikai ke u ʻilo ʻe au e lelei ʻoku ou maʻu mei hení!

“Ko ia ne kamata ke u lotu ke tokoni ʻa e ʻEikí ke fakamahino mai ʻa e ʻuhinga ʻoku toe foki mai ai e kanisaá. ʻI ha ʻaho ʻe taha, lolotonga ʻeku lau e Fuakava Foʻoú, ne u maʻu ai ʻeku talí. Ne u lau e talanoa kia Kalaisi mo ʻEne kau ʻAposetoló he taimi naʻe hou ʻaupito ai e tahí. ʻI he ilifia e kau ākongá naʻa mafuli e vaké, ne nau ō ai ʻo fehuʻi ange ki he Fakamoʻuí, ‘ʻEiki, ʻoku ʻikai ke ke tokangaʻi e tau mate?’ Ko e ongo tofu pē ʻeni ne u maʻú! ʻOku ʻikai ke ke tokanga ʻoku ou puke he kanisaá? ʻOku ʻikai ke ke tokanga ʻokú ma fie kamata ha fāmili? Ka ʻi heʻeku lau e talanoá, ne u maʻu ʻa e talí. Naʻá ne vakai kiate kinautolu mo pehē ange “ʻA kimoutolu ʻoku siʻi hoʻomou tuí,” peá Ne mafao atu hono nimá ʻo fakanonga ʻa e tahí.

“ʻI he momeniti ko iá ne u pehē loto pē, ʻʻOku ou tui nai ki he meʻá ni?’ ʻOku ou tui moʻoni nai naʻá ne fakanonga e tahí he ʻaho ko iá? Pe ko ha foʻi talanoa mālie pe ia ke lau?’ Ko e talí: ʻIo ʻoku ou tui, pea koeʻuhí ʻoku ou ʻilo naʻá Ne fakanonga ʻa e tahí, ne u ʻiloʻi leva ai te Ne lava ʻo fakamoʻui au. Naʻe faingataʻa kimuʻa ke ueʻi ʻeku tui kia Kalaisí ke fakavaivaiʻi ia ki Hono finangaló. Ne u vakai ki ai ko ha ongo meʻa kehekehe ia ʻe ua, pea ne u faʻa ongoʻi ʻokú na fepaki. Ne u fehuʻi loto, ʻKo e hā kaú ka tui ai kapau ko Hono finangaló ʻe tuʻuloá.” Hili e meʻa ko ʻení ne u ʻiloʻi ko e maʻu ʻo ha tuí—ʻi hoku tūkungá—naʻe ʻikai ʻuhinga ia ke u ʻiloʻi te Ne lava fakamoʻui au, ka te Ne lava ʻo fakamoʻui au. Naʻe pau ke u tui te Ne lava, pea tuku leva kiate Ia ke fakahoko, ʻo kapau ʻe hoko.

“ʻI heʻeku fakaʻatā e ongo fakakaukau ko ʻení ke na nofoʻia ʻeku moʻuí, ʻa e tokanga taha ki he tui kia Sīsū Kalaisí mo e fakavaivai kakato ki Hono finangaló, ne u maʻu ai ha nonga mo ha fiemālie lahi ange. Naʻe fakaofo moʻoni ke mamata ki he toʻukupu ʻo e ʻEikí ʻi heʻema moʻuí. Ne tonu e meʻa kotoa pē, kuo hoko ha ngaahi mana pea ʻoku hokohoko atu ʻema loto fakatōkilalo he mātā hono fakahoko e palani ʻa e ʻOtuá maʻamauá.”

Te u toe fakaongo atu ke fakamamafaʻi e lea ʻa Sioné, “I heʻeku fakaʻatā e ongo fakakaukau ko ʻení ke na nofoʻia ʻeku moʻuí, ʻa e tokanga taha ki he tui kia Sīsū Kalaisí mo e fakavaivai kakato ki Hono finangaló, ne u maʻu ai ha nonga mo ha fiemālie lahi ange.”

ʻOku mahuʻinga ʻa e moʻui angatonú mo e tuí ke hiki ʻaki ʻa e ngaahi moʻungá—ʻo kapau ʻoku hanga ʻe hono hiki ʻo e ngaahi moʻungá ʻo fakahoko e taumuʻa ʻa e ʻOtuá pea fakatatau mo Hono finangaló. ʻOku tokoni moʻoni ʻa e moʻui angatonú mo e tuí ki hono fakamoʻui ʻo e mahakí, tulí pe ko e heké—ʻo kapau ʻe hoko hono fai ʻo e faʻahinga fakamoʻui ko iá ke lavaʻi ai e ngaahi taumuʻa ʻa e ʻOtuá pea fai ia ʻo fakatatau mo hono finangaló. Ka neongo ia, ʻoku ʻi ai ha ngaahi tui mālohi ia ʻoku ʻikai ke ne lava ʻe ia ʻo hiki ha moʻunga. Pea ʻikai lava ke fakamoʻui ʻa e mahaki kotoa pē. Kapau ʻe fakanounouʻi e fakafepaki kotoa pē, toʻo atu mo e ʻahiʻahi kotoa pē, ʻe taʻofi leva ʻa e tefitoʻi taumuʻa ia ʻo e palani ʻa e Tamaí.

Ko e konga lahi ʻo e ngaahi lēsoni ʻoku tau ako ʻi he moʻui matelié, ʻoku lava ke toki maʻu pē ia ʻo fakafou ʻi he ngaahi meʻa ʻoku tau aʻusia mo faingataʻaʻia aí. Pea ʻoku ʻamanaki mo falala mai ʻa e ʻOtuá ke tau fehangahangai mo e fili fakamatelié ʻaki ʻEne tokoní ke tau lava ʻo ako mo aʻusia ʻa e tuʻunga te tau aʻusia ʻi he taʻengatá.

Ko e ʻUhinga ʻo e Meʻa Kotoa Pē

ʻOku angamaheni mo makehe ʻa e talanoa ko ʻeni kia Sione mo Hetá. ʻOku fakafofongaʻi ʻe he ongo meʻá ni ha Kāingalotu tauhi fuakava mo tui faivelenga ʻe laui miliona he māmaní ʻoku nau vilitaki atu ʻi he hala hangatonu mo fāsiʻí ʻi he tui taʻeueʻia ʻia Kalaisi pea mo ha ʻamanaki lelei haohaoa. Naʻe ʻikai fua ʻe Sione ia mo Heta ha ngaahi fatongia ʻiloa he Siasí, naʻe ʻikai ke na kāinga mo e Kau Taki Māʻolungá pea naʻá na veiveiua mo manavasiʻi he taimi ʻe niʻihi. ʻOku tau maheni pē kitautolu mo ha konga lahi ʻo ʻena talanoá.

Ka ʻe kāinga, naʻe tāpuekina e talavou mo e finemui ko ʻení ʻi ha founga makehe ke na ako ha ngaahi lēsoni mahuʻinga ki he taʻengatá ʻo fakafou ʻi he ʻahiʻahí mo e faingataʻá. Kuó u vahevahe atu e fakamatalá ni he ʻoku hangē pē ʻa Heta mo Sione ko ha tokolahi ʻo kimoutolu, ʻo maʻu e mahino, ʻoku ʻikai mahuʻinga ange ʻa e moʻuí ia ʻi he holomuí. Ka naʻe ʻikai fekauʻaki ʻena aʻusiá ʻanaua mo e moʻui pea mo e maté: ka ko e akó, moʻuí mo e aʻusiá.

ʻOku hanga ʻe he fetuiaki ʻo e ngaahi meʻa fakalaumālie ko e tui ki he huafa māʻoniʻoni ʻo Sīsū Kalaisí mo e fakavaivai kakato ki Hono finangaló mo ʻEne taimí, pea mo e vilitaki atu ki muʻa ʻi he “tukuingata taʻetukú” (Hilamani 15:6), pea mo e fakahaaʻi Hono toʻukupú ʻi he meʻa kotoa peé, ʻo ʻomi ʻa e ngaahi meʻa fakamelino ʻo e puleʻanga ʻo e ʻOtuá ki he fiefiá mo e moʻui taʻengatá (vakai, T&F 42:61). ʻI he fehangahangai e ongo meʻa malí ni mo ha ngaahi faingataʻa fakalilifú, ne na moʻui ai ʻi he “ʻofa maʻataʻatā pē mo e melino mei he ʻOtuá” (1 Timote 2:2). Ne na ʻaʻeva ʻi he nonga (vakai, Molonai 7:4) ʻi he lotolotonga ʻo e fānau ʻa e tangatá. “Pea ko e melino ʻa e ʻOtuá, ʻa ia ʻoku lahi hake ʻaupito ʻi he faʻa ʻiloá, te ne maluʻi homou laumālié m mo homou lotó ʻia Kalaisi Sīsū” (Filipai 4:7).

Ki ha tokolahi ʻo kimoutolu, mahalo ʻoku tatau ʻena talanoá mo kimoutolu. ʻOkú ke fehangahangai pe naʻá ke fehangahangai pe te ke fehangahangai mo e faingataʻa tatau ʻi hoʻomou moʻuí peá ke maʻu e lototoʻa mo e fakakaukau fakalaumālie tatau ne maʻu ʻe Sione mo Hetá. ʻOku ʻikai ke u ʻiloʻi pe ko e hā ʻoku ako ai ʻe ha kakai ʻe niʻihi e ngaahi lēsoni ʻo e taʻengatá ʻi he faingata mo e mamahi—lolotonga iá ʻoku ako ʻe ha niʻihi kehe ia e lēsoni tatau pē ʻi he fakahaofí mo e fakamoʻuí. ʻOku ʻikai ke u ʻilo kotoa e ʻuhingá, mo e ngaahi taumuʻá pea ʻoku ʻikai ke u ʻiloʻi e meʻa kotoa pē ʻo fekauʻaki mo e taimi ʻa e ʻEikí. Ke hangē ko Nīfaí, te ta lava pē ʻo pehē, “ʻoku ʻikai ke [tau] ʻilo hono ʻuhinga ʻo e meʻa kotoa pē” (1 Nīfai 11:17).

Ka ʻoku ʻi ai ha ngaahi meʻa ʻoku ou ʻilo pau. ʻOku ou ʻilo ko e fānau fakalaumālie kitautolu ʻa ha Tamai Hēvani ʻofa. ʻOku ou ʻilo ko e Tamai Taʻengatá ʻoku ʻaʻana e palani ʻo e fiefiá. ʻOku ou ʻilo ko Sīsū Kalaisi hotau Fakamoʻuí mo e Huhuʻí. ʻOku ou ʻilo naʻe fakahoko ʻe Sīsū e palani ʻa e Tamaí ʻo fakafou ʻi Heʻene fakalelei taʻefakangatangata mo taʻengatá. ʻOku ou ʻilo naʻe “fakavolu, kafo [mo] mamahi” e ʻEikí koeʻuhí ko kitautolu” (“Jesus of Nazareth, Savior and King,” Hymns, no. 181), ke ne lava ʻo poupouʻi mo fakamālohia “hono kakaí ʻo fakatatau mo ʻenau ngaahi vaivaí” (ʻAlamā 7:12). Pea ʻoku ou ʻiloʻi ko e taha ʻo e ngaahi tāpuaki maʻongoʻonga taha ʻo e moʻui matelié, ke ʻoua naʻa tau holomui pea ke tau tuku hotau loto fakatāutahá ke “folo hifo [ia] ʻe he finangalo ʻo e Tamaí” (Mōsaia 15:7).

Neongo ʻoku ʻikai ke u ʻiloʻi ʻa e meʻa kotoa pē ki he founga mo e taimi pea mo e feituʻu mo e ʻuhinga ʻoku hoko ai e ngaahi tāpuakí ni, ka ʻoku ou ʻiloʻi mo fakamoʻoni ʻoku moʻoni ia. ʻOku ou fakamoʻoni ʻoku moʻoni kotoa e ngaahi meʻá ni—pea ʻoku feʻunga ʻetau ʻilo ʻi he mālohi ʻo e Laumālie Māʻoniʻoní ko e ʻilo pau ki hono faka-ʻOtuá, moʻoní mo ʻene ʻaongá. Siʻoku kāinga ʻofeina, ʻoku ou tuku kiate kimoutolu e tāpuakí ni: ʻi hoʻo vilitaki atu ki muʻa ʻi he tuʻu maʻu ʻia Kalaisí, ke mou maʻu e mālohi ke ʻoua ʻe holomui. ʻOku ou fakamoʻoni mo tuku atu e tāpuakí ni ʻi he huafa toputapu ʻo e ʻEiki ko Sīsū Kalaisí, ʻēmeni.

© 2013 ʻe he Intellectual Reserve, Inc. Maʻu ʻa e totonu fakalao kotoa pē. Fakangofua he lea faka-Pilitāniá: 8/12. Fakangofua ke liliú: 8/12. Liliu ʻo e That We Might “Not … Shrink.Tongan. PD50045417 900

Paaki