Ngaahi Fakataha Lotu Faka-Kilisimasí
ʻOua ʻe Manavahē


ʻOua ʻe Manavahē

Siʻi kāinga ʻofeina, ʻoku tau fakataha mai he pooni ko ʻetau ʻofa he Kilisimasí mo e faʻahitaʻu Kilisimasí. ʻOku ʻi ai nai ha meʻa ʻe fungani ange he ngaahi hiva ʻo e Kilisimasí, fakataha faka-Kilisimasi mai e fāmilí mo e kaungāmeʻá, ngaahi fofonga malimalí pea mo e fiefia ʻa e fānaú? ʻE malava ʻe he Kilisimasí ʻo fakatahatahaʻi mai kitautolu ko e fāmili, kaungāmeʻa mo e tukui kolo. ʻOku tau hanganaki fiefia atu ki he fakafetongi meʻaʻofá mo e kai have ʻo e ʻaho mālōloó.

ʻI he talanoa A Christmas Carol, ne faʻu ʻe he tangata ko Charles Dickens, naʻe puke ai ʻe he fakafotu ʻo Scrooge ʻa e fakaofo ʻo e taimi toputapú ni ʻi heʻene pehē “ʻOku ou ʻilo pau ne u fakakaukau ki he taimi Kilisimasí ko ha taimi fakafiefia: ko ha taimi … ʻo e angaʻofa, faʻa fakamolemole, tokoni ʻofa, mo fiemālie: ko e taimi pē ia ʻoku ou ʻiloʻi he taʻú kakato, ʻoku loto fiemālie ai e kakaí ke fakaava honau … lotó ke nau fakakaukauʻi ai e niʻihi kehé. Ko ia ai … neongo kuo teʻeki ke u maʻu ai ha koula pe siliva, ka ʻoku ou tui kuo lelei ia kiate au, pea ʻe lelei ia kiate au; pea te u pehē ʻoku faitāpuekina ia ʻe he ʻOtuá!” (A Christmas Carol [1858], 5–6).

ʻI heʻeku hoko ko ha mātuʻa mo ha kui he taimi ní, ʻoku ou manatu maʻu pē ki he fakaofo ʻo e Kilisimasí ʻi heʻeku siofi ʻeku fānaú mo ʻenau fānaú, fakamanatu e ʻaloʻi ʻo e Fakamoʻuí pea mo fiefia heʻemau feohi fakafāmili heʻemau fakataha maí. Pau pē kuó ke mātaʻia, hangē ko aú, ʻa e fiefia haohaoa mo e lotomaʻa e fānaú heʻenau hanganaki atu ki he faʻahitaʻu mālōlō makehe ko ʻení. ʻI heʻeku sio ki heʻenau fiefiá, ʻoku fakamanatu mai ai e ngaahi Kilisimasi fakafiefia ʻo e kuohilí. Ko Dickens pē naʻá ne toe pehē, “Taimi ʻe niʻihi ʻoku lelei ke hangē ko e fānaú, kae tautefito ki he Kilisimasí he ko e tokotaha ʻoku ʻAʻaná naʻe hoko foki ia ko ha taha e fānaú.” (A Christmas Carol [1858], 5–6).

Ne u tupu hake ofi ki Los Angeles, pea ne ʻātakaiʻi homau ʻapí ʻe he ʻulu moli. ʻI he efiafi ʻe taha he Kilisimasi kotoa pē, naʻe fakaafeʻi ai ʻe heʻeku ongomātuʻá ʻa e fāmilí, kaungāmeʻá mo e kaungāʻapí ki homau ʻapí ke nau hivaʻi e ngaahi hiva Kilisimasí mo fai ha kiʻi kai maʻamaʻa. Ko ha tukufakaholo fakaʻofoʻofa ia kiate kimautolu kotoa pea hangē ne laulau houa ʻemau hivá. Ne hiva kimautolu fānaú ki he lōloa taha ne mau lavá pea mau toki hola leva ki he ʻulumolí ʻo vaʻinga ai.

Ne u ohi hake mo hoku uaifi ko Kefí ʻa homa fāmilí ʻi he Faka-Tonga ʻo Kalefōniá, ofi ki he matāfangá. ʻOku ʻilo ai e Kilisimasí ko e sēlue ʻa e ʻulu niú ʻi he havilí. ʻOku hanganaki fiefia ʻema fānaú he taʻu kotoa pē ke nau ō ki he taulangá ʻo sio he fakatētē fakataʻu e ʻū vaká he Kilisimasí. ʻOku folau takatakai ai he uafú ha fanga kiʻi vaka ʻe laungeau kuo teuteuʻi ʻaki ha fanga kiʻi maama lanu kehekehe, ka mau sio pē.

Ko ʻeni kuó ma nofo mo Kefi ʻi Sōleki Siti, kuó ma fokotuʻu ai ha tukufakaholo ko hono ʻave ʻema fānaú mo e makapuná ki hono faivaʻi fakalotofonua ʻo e A Christmas Carol. ʻI heʻemau sio he taʻu kotoa pē ki hono fai ʻe Ebenezer Scrooge ha liliu fakaofo mei heʻene hoko ko ha taha taʻeʻofá ki ha kaungāʻapi fonu fiefia ʻo e Kilisimasí, ʻoku ueʻi ai kimautolu ke mau tukuange ʻa e faʻahinga tōʻonga kovi ko iá mei heʻemau moʻuí. ʻOku ueʻi kimautolu ke mau toe fai lelei ange ke muimui ki he sīpinga manavaʻofa ʻa e Fakamoʻuí ki he kakai kotoa pē.

ʻOku aka e laumālie liliu moʻui ʻo e faʻahitaʻu Kilisimasí ʻi he mālohi huhuʻi ʻo Sīsū Kalaisi ke liliu ʻetau moʻuí ke lelei ange. ʻOku hiki he tohi ʻa Luké ʻa e talanoa ki hono ʻaloʻi e ʻAlo ʻo e ʻOtuá he taʻu ʻe uaafe tupu kuohilí:

"Pea pehē, na’e fai ’a e fono ’e Sisa ’Aokositusi, ’i he ngaahi ’aho ko iá, ke tohi ʻa e kakai kotoa pē ʻo e puleʻangá …

"Pea naʻe takitaha ʻalu ʻa e kakai kotoa pē ki hono potu, ke tohi ai ia.

"Pea ʻalu hake foki ʻa Siosefa mei Kāleli, mei he kolo ko Nāsaletí, ki Siutea, ki he kolo ʻo Tēvitá, ʻoku ui ko Pētelihema …

"Ke tohi ia ai mo hono ʻunoho ko Mele, naʻe fakanofo, kuo feitama ia.

"Pea naʻe lolotonga ʻena ʻi aí, pea pehē, kuo kakato hhono ngaahi ʻaho ke fāʻele ai iá.

"Pea fāʻeleʻi ʻe ia ʻa e tama ko hono olopoʻou, pea ne takatakai ʻaki ia ʻa e kofu, ʻo fakatokoto ia ʻi he ʻaiʻanga-kai ʻo e manú; koeʻuhi naʻe ʻikai te nau hao ʻi he fale talifonongá.

"Pea naʻe ʻi he fonua ko iá ʻa e kau tauhi sipi ʻoku nofo ʻi he ngoué, ʻo leʻohi ʻenau fanga sipí ʻi he poʻulí.

"Pea ʻiloange, naʻe tuʻu mai kiate kinautolu ʻa e ʻāngelo ʻa e ʻEikí, pea malama ʻa e nāunāu ʻo e ʻEikí ʻo takatakai ʻakinautolu: pea naʻa nau manavahē ʻaupito.

"Pea pehē ʻe he ʻāngeló kiate kinautolu, ʻOua ʻe manavahē: vakai, he ʻoku ou ʻomi kiate kimoutolu ʻa e ongoongolelei ʻo e fiefia lahi, ʻa ia ʻe hoko ki he kakai fulipē.

"He kuo ʻaloʻi kiate kimoutolu ʻi he ʻaho ni ʻi he kolo ʻo Tēvitá ʻa e Fakamoʻui, ʻa ia ko Kalaisi ko e ʻEikí.

"Pea ko e fakaʻilonga eni kiate kimoutolu; te mou ʻilo ʻa e tamasiʻí kuo takatakai ʻaki ia ʻa e kofu, pea tokoto ia ʻi he ʻaiʻanga-kai ʻo e manú.

"Pea fakafokifā pē kkuo ʻi he ʻāngeló ʻa e tokolahi ʻo e kau ʻāngelo mei he langí, ʻo nau fakamālō ki he ʻOtuá, ʻo pehē,

"Fakafetaʻi ki he ʻOtua ʻi ʻolungá, pea ʻi māmāni ʻa e melinó, ko e ʻofa ki he kakaí” (Luke 2:1, 3–14).

Naʻe ongoʻi ʻe he ʻāngeló e manavasiʻi ʻa e kau tauhisipí heʻene hā kiate kinautolu ʻo fakahā ange ke “ʻoua te nau manavahee.” Kuo hanga ʻe he nāunau fakaofo ʻo e ʻOtuá ne hā mei he talafekau fakalangi taʻeʻamanekiná ʻo ʻai ke nau ongoʻi manavahēThe astonishing glory of God, which radiated fr. Ka naʻe ʻikai hoko e ongoongo ia ne haʻu mo e ʻāngeló ko ha meʻa ke nau ilifia ai. Naʻá ne haʻu ke talaki ha mana, ke ʻomi ʻa e ongoongo lelei fungani tahá, ke fakahāange kuo kamata ʻa hono huhuʻi e faʻahinga ʻo e tangatá. Kuo teʻeki ai ha talafekau kimuʻa pe talu mei ai kuó ne ʻomi ha ongoongo fakafiefia pehē. Naʻe kamata ʻe he ʻAlo pē Taha ʻo e Tamaí ne Fakatupú, ʻa ʻEne fononga ʻi he matelié: "He kuo ʻaloʻi kiate kimoutolu ʻi he ʻaho ni ʻi he kolo ʻo Tēvitá ʻa e Fakamoʻui, ʻa ia ko Kalaisi ko e ʻEikí." Ko e ngaahi ongoongo moʻoni ʻeni ʻo e fiefia lahi.

ʻOku tau takitaha fehangahangai mo ha ngaahi momeniti heʻetau moʻuí ʻe ngali ke ʻikai hoko pe taumamaʻo ai e fiefia lahi ne talaʻofa mai ʻe he ʻāngeló. ʻOku tau moʻulaloa kotoa ki he ngaahi fakatūkia mo e faingataʻa ʻo e moʻuí—ʻa e mahamahakí, tōnounoú, palopalemá, loto foʻí pea mo e ikuʻanga ko e maté. Neongo ʻoku monūʻia ha tokolahi ke nofo malu, ka ʻi ai siʻa niʻihi ʻoku ʻikai pehē. ʻOku fehangahangai ha tokolahi mo e faingataʻa ke feau e ngaahi fie maʻu ʻo e moʻuí kae pehē ki he haʻahaʻa fakatuʻasino mo fakaeloto ʻoku fononga fakataha mo iá.

Pea neongo e ngaahi faingataʻa ʻo e moʻuí, ka ʻoku kei tatau pē e pōpoaki ʻa e ʻEiki kiate kitautolu he ʻahó ni ʻo hangē ko ia ne fai ki he kau tauhisipí he taʻu ʻe uaafe kuohilí: “Oua ʻe manavahē.” Mahalo ʻoku toe kaungatonu ange kiate kitautolu e ʻuhinga e ʻāngeló ki he manavaheé he ʻahó ni, ʻi heʻene fakanonga e kau tauhisipí ke nau malu ʻi he fuofua pō Kilisimasi ko iá. ʻOkú ke pehē naʻá ne ʻuhingá ke mahino kiate kitautolu he ʻikai teitei ikuna e manavahē koeʻuhí ko e Fakamoʻuí? ke fakapapauʻi mai he ʻikai teitei ʻuhinga lelei ke tau manavahē? ke fakamanatu mai ʻoku ʻikai ha palopalema fakaemāmani ia ʻe tuʻuloa pe taʻe malava ke fakaleleiʻi?

Ko e meʻaʻofa fungani taha ne foaki mai ʻi he Kilisimasí, ʻa e meʻaʻofa maʻu pē ko ia ne foaki tonu mai ʻe he Fakamoʻuí maʻatautolú: Ko ʻene melino haohaoá. Naʻá Ne pehē: "ʻOku ou tuku ʻa e melinó kiate kimoutolu, ko ʻeku melinó ʻoku ou foaki kiate kimoutolu: ʻoku ʻikai hangē ko e foaki ʻa māmaní, ʻa ʻeku foaki kiate kimoutolú. ʻOua naʻa mamahi homou lotó, pea ʻoua naʻa manavahē ia. (Sione 14:27). Pea aʻu pē ki ha māmani ʻoku ngali taʻemalava ai e melinó, ʻe lava ke nofoʻia hotau lotó e meʻafoaki melino ʻa e Fakamoʻuí neongo pe ko e hā hotau tūkungá. Kapau te tau tali e fakaafe ʻa e Fakamoʻuí ke muimui kiate Ia, ʻe mōlia fakaʻaufuli atu ai ʻa e ongoʻi manavaheé. Kuo pau hotau kahaʻú. Ko ʻeni ʻa e ngaahi "ongoongolelei ʻo e fiefia lahi, ʻa ia ʻe hoko ki he kakai fulipē." Naʻe fakamanatu mai ʻe he palōfita ko ʻĪsaiá, "ʻOua naʻá ke manavahē, he ʻoku ou ʻiate koe: ʻoua ʻe loto vaivai; he ko au ko ho ʻOtua: te u fakamālohi koe; ʻio, te u tokoniʻi koe; ʻio, te u poupou hake koe ʻaki ʻa e nima toʻomataʻu ʻo ʻeku angatonú. (ʻIsaia 41:10).

ʻOku ʻi ai ha ʻamanaki lelei he naʻe ʻaloʻi e Fakamoʻuí he taʻu ʻe uaafe kuohilí ʻi Pētelihema—pea toe mahulu hake ai. ʻOku ʻi ai e huhuʻí, veteangé, ikuná mo e lavameʻá. “Ikunaʻi ʻa e maunkí” (Ne U Ongoʻi ʻa e Ngaahi Fafangú,” Ngaahi Himí, fika 121). ʻOku ʻikai ha ofo he ʻasi fakafokifā ha hiva ʻa e kau ʻāngeló ʻo fakamamafaʻi hono talaki ʻe he ʻāngeló e ʻaloʻi ʻo e Fakamoʻuí mo e hiva, "Fakafetaʻi ki he ʻotua ʻi ʻolungá, pea ʻi māmani ʻa e melinó, ko e ʻofa ki he kakai." ʻOku ʻikai ha pōpoaki ia ʻe toe fakafiemālie ange. ʻOku ʻikai ha pōpoaki ia ʻe fonu ange ʻi he ʻofa ki he tangatá.

ʻOfa ke hoko e faʻahitaʻú ni ko ha faʻahitaʻu melino mo fiefia maʻau mo ho ngaahi ʻofaʻangá he kuo aloʻi kiate kitautolu he ʻahó ni ʻi he kolo ʻo Tēvitá ha Fakamoʻui, ko Kalaisi ko e ʻEikí. ʻI he huafa ʻo Sīsū Kalaisí, ʻēmeni.

Paaki