Ngaahi Fakataha Lotu Faka-Kilisimasí
Ko e Maama mo e Moʻui ʻo e Māmaní


Ko e Maama mo e Moʻui ʻo e Māmaní

(3 Nīfai 11:11)

ʻOku maʻu e talanoa ʻofeina taha ʻoku tau maheni mo ia ki he ʻaloʻi ʻo e Fakamoʻuí, ʻi he vahe ua ʻo e tohi ʻa Luké ʻi he Fuakava Foʻoú. ʻOku ou fonu houngaʻia ʻi he taimi kotoa ʻoku ou lau ai e talanoa fekauʻaki mo e faifononga ʻa Siosefa mo Mele ki Pētelihemá, ʻa e ʻaiʻanga-kai māʻulalo ʻo e manú, ʻa e ʻaloʻi ʻi he founga fakatōkilalo ʻo e ʻEiki ko Sīsū Kalaisí, ʻa e kau tauhi sipí, mo e talaki ʻe he kau ʻāngeló ʻa e “ongoongo lelei ʻo e fiefia lahi … ki he kakai fulipē” (Luke 2:10).

ʻOku ʻomi ʻe hono toe fakafoki mai ʻo e ongoongoleleí ʻi he ngaahi ʻaho fakaʻosí, ha talanoa mahuʻinga ke hoa-lelei mo e talanoa ki he ʻaloʻi ʻo e Fakamoʻuí ʻi he Tohi ʻa Molomoná. ʻOku fakaʻilongaʻi ʻe heʻeku pōpoakí ha toe fakamatala makehe ki he ʻuluaki Kilisimasí. ʻI heʻetau fakakaukau fakataha ki he talanoá ni, ʻoku ou fakaafeʻi kimoutolu ke mou sioloto atu ki he ngaahi meʻá ni kae ʻoua te mou fakafanongo ʻataʻatā pe ki hono fakaleá.

ʻOku ou lotua ʻe tokoni atu e Laumālie Māʻoniʻoní ke ke fakatatau e ngaahi potu folofolá ni kiate koe mo ho fāmilí (vakai, 1 Nīfai 19:23) pea fakafonu homou lotó ʻaki e laumālie totonu ʻo e Kilisimasí.

Samuela ko e tangata Leimaná

ʻOku kamata ʻetau talanoá ʻi Seilahemala ʻi ha ngaahi taʻu siʻi kimuʻa pea ʻaloʻi e Fakamoʻuí. Naʻe haʻu e tangata Leimana ko Samuelá ʻo malanga ki he kakaí ke nau fakatomala peá ne kikiteʻi ʻa Kalaisi. Sai, feinga muʻa ke ke fakakaukauloto hangē pē ʻokú ke taʻu 10 pea ʻokú ke kau he kakai ne fakafanongo ki ha palōfita ʻa e ʻOtuá ʻi heʻene kikiteʻi e meʻa ʻe hoko he kahaʻú.

Naʻe pehē ʻe Samuela: “Vakai, ʻoku ou tuku kiate kimoutolu ha fakaʻilonga; he ʻoku toe ʻa e taʻu ʻe nima, pea vakai, ʻe hāʻele mai leva ʻa e ʻAlo ʻo e ʻOtuá ke huhuʻi ʻa kinautolu kotoa pē ʻe tui ki hono huafá.

“Pea vakai, te u tuku ʻeni kiate kimoutolu ko ha fakaʻilonga ʻo e taimi ʻo ʻene hāʻele maí; he vakai, ʻe ʻi ai ʻa e ngaahi fuʻu maama lalahi ʻi he langí, ʻo aʻu ki he ʻikai ke ʻi ai ha fakapoʻuli ʻi he pō ki muʻa ʻi heʻene hāʻele maí, ʻo aʻu ki heʻene hā ki he tangatá ʻo hangē ko ha ʻaho.

“ Ko ia, ʻe ʻi ai ʻa e ʻaho ʻe taha mo ha pō pea mo ha ʻaho, ʻo hangē ko e ʻaho pē taha taʻe-ʻi ai-ha-poʻuli; pea ʻe hoko ʻeni kiate kimoutolu ko ha fakaʻilonga. …

“Pea vakai, ʻe hopo hake ha fetuʻu foʻou…; pea ʻe hoko ʻeni foki ko ha fakaʻilonga kiate kimoutolu (Hilamani 14:2–5).

Ko e ʻAloʻi ʻo e Fakamoʻuí

ʻI he fakalau atu e taimí, “naʻe kamata ke fakahoko ʻo kakato ange ʻa e ngaahi kikite ʻa e kau palōfitá; he naʻe kamata ke lahi ange ʻa e ngaahi fakaʻilongá mo e ngaahi meʻa mana lalahi ange naʻe hoko ʻi he lotolotonga ʻo e kakaí” (3 Nīfai 1:4).

Kātaki ʻo fakakaukau loto angé kuo lava ha taʻu ʻe nima pea kuo hoko ho taʻu 15. Te ke lava ʻo manatu lelei ki he ngaahi kikite ʻa Samuelá ʻi hoʻo fakakaukauʻi e ngaahi tūkunga lolotonga ʻokú ke ʻi aí.

“Ka naʻe ʻi ai ʻa e niʻihi naʻa nau kamata ke pehē kuo ʻosi ʻa e taimi ʻoku totonu ke fakahoko ai ʻa e ngaahi lea, ʻa ia naʻe lea ʻaki ʻe Samuela, ko e tangata Leimaná.

“ Pea naʻe kamata ke nau fiefia koeʻuhi ko honau kāingá, ʻo pehē: Vakai kuo ʻosi ʻa e taimí, pea kuo ʻikai ke fakahoko ʻa e ngaahi lea ʻa Samuelá, ko ia, kuo hoko hoʻomou fiefia mo hoʻomou tui ki aí ʻo taʻeʻaonga.

“Pea naʻe hoko ʻo pehē naʻa nau fakalanga ʻa e fuʻu longoaʻa lahi ʻi he fonuá hono kotoa; pea naʻe kamata ʻa e kakai ʻa ia naʻe tui ke fuʻu loto-mamahi ʻaupito, telia naʻa ʻi ai ha faʻahinga founga ʻe ʻikai fakahoko ʻa e ngaahi meʻa ʻa ia kuo leaʻakí.

“Kae vakai, naʻa nau sio fakamamaʻu ki he ʻaho ko iá mo e pō ko iá pea mo e ʻaho ʻa ia ʻe hangē pē ko e ʻaho pē ʻe taha ʻo hangē kuo ʻikai ke ʻi ai ha poó, koeʻuhí ke nau ʻilo kuo ʻikai ke taʻeʻaonga ʻa ʻenau tuí.

“Ko ʻeni naʻe hoko ʻo pehē naʻe fokotuʻu ha ʻaho ʻe he kau taʻetuí, ko e kakai kotoa pē kuo nau tui ki he ngaahi talatukufakaholó ni ʻe tuku ke tāmateʻi ai ʻa kinautolu tuku kehe ʻo ka toki hoko ʻa e fakaʻilonga, kuo fakahā ʻe Samuela ko e palōfitá” (3 Nīfai 1:5–9).

ʻE kāinga, ʻoku kamata koā ke mahino kiate kitautolu e ongo ne tau mei maʻu he tatali ki he fakaʻilonga ʻo ʻEne hāʻale maí pea fehangahangai mo e ʻaho maté? Te ta kei tuʻu maʻu mo taʻeueʻia nai ʻi he tuí, pe te tau vaivai ʻo holomui?

He naʻe hoko moʻoni mai e fakaʻilonga ʻo e ʻaloʻi ʻo Kalaisí ne kikiteʻi ʻe Samuelá. ʻI he ʻātakai ʻo e fakatangaʻi ʻo e lotú mo e kei taʻu siʻi fakafuofua ki he 15, ne ke ofo he efiafi ʻe taha he tō e laʻaá ka naʻe ʻikai ha poʻuli ia.

“Pea naʻe kamata ke ofo ʻa e kakaí koeʻuhi ko e ʻikai ha poʻuli ʻi he hoko mai ʻa e poó. …

“Pea naʻe kamata ke mahino kiate kinautolu kuo pau ke vave ʻa e hā mai ʻa e ʻAlo ʻo e ʻOtuá; ʻio, … ko e kakai fulipē … naʻa nau fuʻu ofo lahi ʻaupito ʻo nau tō ki he kelekelé. …

“Pea naʻe hoko ʻo pehē naʻe ʻikai ha poʻuli ʻi hono kotoa ʻo e pō ko iá, ka naʻe maama ia ʻo hangē ko e hoʻatā mālie. Pea naʻe hoko ʻo pehē naʻe toe hopo hake ʻa e laʻaá ʻi he pongipongí, … pea naʻa nau ʻiloʻi ko e ʻaho ia ʻe ʻaloʻi ai ʻa e ʻEikí, koeʻuhi ko e fakaʻilonga ʻa ia kuo fakahaá.

“Pea naʻe hoko pehē, ʻio, ʻa e kihiʻi momoʻi meʻa kotoa pē, ʻo fakatatau ki he ngaahi lea ʻa e kau palōfitá.

“Pea naʻe hoko ʻo pehē foki naʻe hā mai ha fetuʻu foʻou, ʻo fakatatau ki he folofolá” (3 Nīfai 1:15, 17, 19–21).

Ko e ʻaho ne ʻaloʻi ai ʻa Sīsuú, ko e ʻaho ia ʻo e veteangé ki he kau tui ʻi he Maama Foʻoú. Naʻe hanga ʻe he maama ʻo e ʻaloʻi e Fakamoʻuí ʻo fakahaofi ʻenau moʻuí.

Ko e Pekia mo e Toetuʻu ʻa e Fakamoʻuí

Sai, kāinga, fakakaukauloto atu ʻo hangē pē kuo ʻosi ha taʻu ʻe 30 pea ʻokú ke fakaofi atu ʻeni ki ho taʻu 50. ʻOkú ke kei manatuʻi lelei e ngaahi akonaki ʻa Samuelá pea mo hoʻo ngaahi aʻusia hoʻo kei talavoú he hoko mai e fakaʻilonga ʻo e ʻaloʻi e ʻEikí.

Ko e taha e ngaahi fakaʻilonga ʻo e pekia ʻa Kalaisí ne kikiteʻi ʻe Samuelá, ko e fakapoʻuli lōlō he ʻaho ʻe tolu (vakai, Hilamani 14:27; 3 Nīfai 8:3).

“Pea naʻe hoko ʻo pehē naʻe ʻi ai ʻa e ʻao ʻo e fakapoʻuli matolu ʻi he funga hono kotoa ʻo e fonuá, naʻe pehē fau hono lahí naʻe lava ke ongoʻi ʻa e ʻao ʻo e fakapoʻulí ʻe hono kakai ʻa ia kuo teʻeki ai ke nau maté;

“Pea naʻe ʻikai lava ke ʻi ai ha maama, koeʻuhi ko e fakapoʻulí, pe ha teʻelango, pe ha tūhulu; pea naʻe ʻikai foki lava ke tutu ha afi … ko ia naʻe ʻikai lava ke ʻi ai ha maama ʻe taha;

“Pea naʻe ʻikai ha maama ʻe taha ʻe hā, pe ha afi, pe ha kiʻi ulo siʻi, pe ko e laʻaá, pe ko e māhiná, pe ko e ngaahi fetuʻú, he naʻe pehē fau hono lahi ʻo e ngaahi ʻao fakapoʻuli ʻa ia naʻe ʻi he funga ʻo e fonuá.

“Pea naʻe hoko ʻo pehē naʻe hokohoko ia ʻo feʻunga mo e ʻaho ʻe tolu pea naʻe ʻikai ha maama ʻe hā” (3 Nīfai 8:20–23).

Ne mei fēfē nai ke aʻusia e ngaahi ʻaho ʻe tolu ʻo e fakapoʻuli lōlō ko iá pea hili ha taimi nounou mei ai, ne fakataha mai ha kakai ʻe toko 2,500 ki he temipalé he fonua ko Mahú? ʻOkú ke lava nai ʻo sioloto atu ki he momeniti naʻe hifo mai ai e Fakamoʻuímei he langí ʻo pehē, “Vakai, ko au ko Sīsū Kalaisi. … Ko au ko e maama mo e moʻui ʻa e māmaní”? (3 Nīfai 11:10–11; toki fakamamafaʻi).

Ki he haʻofanga makehe ko ʻeni he temipalé, ko e ongo foʻi lea ne fakaʻaongaʻi ʻe he Fakamoʻuí ke fakamatalaʻi ʻaki Iá “ko e māmá.” Naʻe kikiteʻi ʻe Samuela e fakaʻilonga ʻo e māmá. Naʻe ʻomi e fakaʻilonga ʻo e māmá he ʻaloʻi ʻo e Fakamoʻuí. Ki he kakai he haʻofanga tokolahi ko iá, naʻe hanga ʻe he maama moʻoni ko Sīsū Kalaisí, ʻo tuli ʻa e fakapoʻuli lōloó mo e manavahē ko iá.

ʻOku tokoni e talanoa ki he ʻuluaki Kilisimasí ʻi he Tohi ʻa Molomoná ke tau ʻiloʻi mo mahino kakato ange ai ko Sīsū Kalaisi ʻa e “maama ʻoku ulo ʻi he fakapoʻulí” (vakai, T&F 10:57–61). Ko e faʻahitaʻu kotoa pē ʻo ʻetau moʻuí, ko e ngaahi tūkunga mo e faingataʻa kotoa pē ʻoku tau fehangahangai mo ia, ko Sīsū Kalaisi ʻa e maana te ne kapusi ʻa e ilifiá, ka Ne ʻomi ha fakapapau mo e fakahinohino pea mo e melino mo e fiefia ʻoku tuʻuloá.

ʻOku kau ha konga lahi ʻemau ngaahi tukufakaholo fakangalongataʻa mo tuʻuloa ʻo e Kilisimasí, ha ngaahi maama kehekehe—maama he funga ʻakaú, maama ʻi loto motuʻa homau ʻapí, mo e fanga kiʻi teʻelango he funga tēpilé. ʻOfa ke hanga ʻe he ngaahi maama fakaʻofoʻofa ʻo e faʻahitaʻu mālōlō kotoa pē ʻo fakamanatu mai Ia ko e tupuʻanga ʻo e maama kotoa pē.

ʻI ho ngaahi hala fakapoʻulí,

ʻOku ulo mai ai e Maama tuʻuloá.

Ko e ʻamanaki lelei mo e manavahē ʻo e taʻu kotoa pē

ʻOku kātoi ia he ʻAfioná he pooni.

(“O Little Town of Bethlehem,” Hymns, no. 208).

ʻOku ou fakamoʻoni naʻe ʻaloʻi ʻa Sīsū ʻi Pētelihema, ʻo Ne ikunaʻi ʻEne misiona fakamatelie mo fakalaumālié pea naʻá Ne toetuʻu ko hotau ʻEikí pea ʻokú Ne moʻui. Ko ʻeku fakamoʻoniʻi ʻeni ʻi he huafa toputapu ʻo e ʻEiki ko Sīsū Kalaisí, ʻēmeni.

Paaki