Sa Vakalesuimai na Dina

Elder Richard J. Maynes

Ena Mataveiliutaki ni Vitusagavulu

Dua na bogi vata kei Elder Richard J. Maynes

Lotu ni Tabagone Qasecake e Vuravura Raraba •1 ni Me, 2016 • Valecavu e Salt Lake

Kemuni na taciqu kei na ganequ, au dau taleitaka na rogoci watiqu o Nancy ni talanoataka nona saumaki kei na kena tarai koya na italanoa ni Matai ni Raivotu i Josefa Simici kei na iVola i Momani ka yavutaka kina nona ivakadinadina kei na saumaki. Au dau vakavinavinakataka tu ga ni a noqu na madigi meu dua ka vaka na daukaulotu meu vakaraitaka vua na kosipeli i Jisu Karisito ni oti e vica vata na yabaki na noqu sa lesu mai na kaulotu. Me vaka o ni sa na raitayaloyalotaka beka, au sa malaude ena veika sa mai yaco vei keirau ruarua. Sa ka bibi sara ga ena neirau bula na lotu kei na matavuvale.

Au vakavinavinakataka vakalevu na ilesilesi oqo mai vei iratou na Mataveiliutaki Taumada meu mai vosa vei kemuni ena bogi nikua. Au vakila ni sa bibi mo ni kila na kena vakarautaki na itukutuku oqo e sa veivakauqeti ka veivakayarayarataki saraga kina na Yalo Tabu kau nuitaka ni veika ena wasei ena vukei kemuni vakayalo.

Na Vakalesuitale mai ni taucoko ni kosipeli i Jisu Karisito ena gauna edaidai sa ra raica oti tu ka yalataka taumada na parofita ena gauna makawa. Mai na dina ni ka o ya, e sega ni dodonu me vakurabuitaki ira na vulica na ivolanikalou na Vakalesuitale mai ni kosipeli i Jisu Karisito. E tiko ena Veiyalayalati Makawa, Veiyalayalati Vou, kei na iVola i Momani e levu sara na itukutuku vaka-parofita ka yalataka vakamatata ka dusia tu na Vakalesui mai ni kosipeli. Na ivakaraitaki mai na Veiyalayalati Makawa ena rawa ni laurai e Nai Vakarua,¹ Aisea,² Jeremaia,³ Isikeli,⁴ Taniela,⁵ Emosi⁶, kei Malakai.⁷ Na ivakaraitaki mai na Veiyalayalati Vou ena laurai ena ivola i Maciu,⁸ Marika,⁹ Cakacaka,¹⁰ Roma,¹¹ Efeso,¹² 2 Cesalonaika,¹³ kei na iVakatakila.¹⁴ E levu tale na parofisai ka dusia tu na Vakalesuimai ni kosipeli i Jisu Karisito era kune ena iVola i Momani. Na ivakaraitaki sa kune ena 1 Nifai,¹⁵ 2 Nifai,¹⁶ Jekope,¹⁷ kei na 3 Nifai.¹⁸

Dua na ivakaraitaki au dau taleitaka vakalevu ena veiparofisai oqo me baleta na Vakalesuimai e tiko ena iVola i Taniela ena Veiyalayalati Makawa. E a kabai ka vakamalumalumutaki Jerusalemi na Tui o Nepukanesa ena 586 B.K. Ni oti nona vakamalumalumutaki Juta, a vakarota e dua na nona matanivanua o Tui Nepukanesa me vakasokomuna e so na luvei Isireli me ra veiqaravi ena nona valenitui vaka daunivakasala. Tukuna na Tui ni o ira na ilawalawa digitaki oqo mera “matavinaka ka yalomatua ena vuku kecega, ka daukila ka, ka loma macala ena vulika, ka ra tamata kilikili me ra mai tu ena valenitui.”¹⁹

Umani voli ena ilawalawa digitaki oqo o Taniela, Enanaia, Misaeli, kei Asaraia. Ko na rairai nanuma ena nodra tiko vakavesu voli a soli vei iratou na cauravou oqo na yaca vou vaka Papiloni me ko Pelitisasari, Setareki, Mesaki, kei Apete-niko me tiki ni dua na ivakavuvuli momona ki na itovo ni bula vaka Papiloni.

E dau raica na gauna e so o Tui Nepukanesa me veivosaki vata kei iratou na va na kai Jutia gone oqo. E tukuna vei keda na ivolanikalou ena “kila vuku kecega kei na kila ka sa tarogi iratou kina na tui, sa kunei iratou ni ratou vuku vakatini cake vei ira kecega na daucaka mana kei na dauvakarai mata ni lomalagi era tiko ena nona matanitu taucoko.”²⁰

Dua na bogi ni moce koto na tui, a tadra o koya e dua na tadra. E a vakaleqa na nona vakasama na tadra ka via kila na kena ibalebale. A navuca me sa vakatovolei ira na nona daunivakasala ena vakayacori ni dua na kerekere tawamacala. A kacivi ira na nona daucakamana, dauvakarai mata ni lomalagi, kei ira na daucakaisausau mera mai tukuna vua na nona tadra kei na kena ibalebale. Sa vakabibitaka sara ga o koya na nona kerekere. A tukuna o Tui Nepukanesa vei ira, “kevaka dou na sega ni vakatakila vei au na tadra, kei na kena ibalebale, dou na tavai bulabula vakalalai.” ²¹

Ni ra sa sega ni vakaraitaka rawa vua na tui na nona tamata vuku na tadra, ka vakatalega kina na kena ibalebale, sa cudru saraga vakalevu na tui ka vakarota mera vakamatei taucoko na tamata vuku e Papiloni, wili kina o Taniela kei iratou na nona itokani. A qai mani rawa vei Taniela me veivosaki vata kei na tui ka tukuna vua me solia vei koya e dua na gauna ka na vakatakila o koya na nona tadra.

E lesu i vale o Taniela ka laki wasea na itukutuku vei iratou na nona itokani. Eratou vakatakekere vua na Turaga me vakaraitaka na ka vuni ena raivotu ni tui me ratou kakua ni vakarusai kina kei ira na tamata vuku ni Papiloni. E vakamacalataka na ivolanikalou na macala ni vakatakekere o ya: “Sa qai vakaraitaki na ka vuni oqo vei Taniela ena raivotu ena bogi. Ka sa vakavinavinaka vua na Kalou ni lomalagi ko Taniela.”²²

Ni sa oti na nona vakavinavinaka vua na Kalou, sa qai lako yani ko Taniela ka vaqarai Erioki, na iliuliu ni yadra ena vale ni tui ka kaya vua, “Kakua ni vakamatei ira na tamata vuku e Papiloni: mo kauti au mada vua na tui, ia kau na vakaraitaka vua na tui na ibalebale ni tadra.”²³

A kauti Taniela sara yani vakatotolo o Erioki vua na tui ka kaya, “Au sa kunea e dua na tamata vei ira na bobula ni Juta, o koya sa vakatakila rawa vua na tui na ibalebale ni tadra.”²⁴

Ni sa mai vakaraitaki o Taniela vua na tui sa qai taroga na tui, “Ko sa rawata li mo vakatakila vei au na tadra kau a raica kei na kena ibalebale?”²⁵

Sauma o Taniela, ka kaya:

“Na ka vuni ko ni sa taroga na tui era sa sega ni vakatakila rawa vei kemuni ko ira na tamata vuku, se ko ira na dau vakararai mata ni lomalagi, se ko ira na daucakamana, se ko ira na dauparofisai vakailasu;

“Ia, sa dua na Kalou mai lomalagi sa vakaraitaka na ka vuni ka sa vakatakila rawa vei kemuni na tui ko Nepukanesa na ka ena yaco ena gauna mai muri. A nomuni tadra kei na raivotu ko ni a raica ena nomuni mocemoce, sa ikoya oqo.”²⁶

Sa qai vakatakila o Taniela na tadra vua na tui o Nepukanesa. E a kaya vakaoqo:

“Koi kemuni na tui, ko ni a vakararai, ka raica e dua na matakau levu. A matakau levu ko ya, ka uasivi cake na kena iserau, sa wavu tu e matamuni; ia na kena irairai sa ka rerevaki.

“ Na uluna na matakau ko ya sa koula dina, na serena kei na ligana sa siliva, a ketena kei na sagana sa parasa,

“A temo ni yavana sa aironi, ia sa so na tiki ni yavana sa aironi, ka so na tikina e tete.

“Kemuni a vakaraica tiko ka sa kavida mai e dua na vatu ka sega ni ta ena ligana e dua, a sa lauta na yava ni matakau, sa aironi ka tete ka vurumemeataka.

“Sa qai vorolaki vata na aironi, na tete, na parasa, na siliva, kei na koula ka sa yaco me tautauvata kei na qa ni sila ena irara ni sila ena vula imatua ka sa dui cagina tani yani me sega ni kune tale, ia na vatu a lauta na matakau sa tubu me ulunivanua levu ka robota na vuravura taucoko”²⁷

Ni sa vakamacalataka oti na tadra vei Tui Nepukanesa, sa qai tekivu o Taniela me wasea na ibalebale ni tadra. E kaya vakaoqo o Taniela:

“Sai kemuni na Tui, na nodra tui na tui: ia ko koya na Kalou ni Lomalagi sa solia vei kemuni na matanitu kei na kaukauwa kei na gumatua kei na lagilagi.

“Ia, na vanua kecega era tiko kina na luve ni tamata, na manumanu ni vanua, kei na manumanu vuka, sa solia ko koya ki na ligamuni, a sa lesi kemuni mo ni lewai ira kecega. Sai kemuni na ulu koula oqo.”²⁸

Tomana tikoga o Taniela na nona vakamacalataka vua na tui na veimatanitu era na muria mai na nona matanitu ka ra matataka tiko na serena kei na ligana siliva, na ketena kei na sagana parasa, na yavana aironi, kei na iqaqalo ni yavana aironi e so na tikina ka tete e so tale.

Sa qai yaco mai oqo na parofisai baleta na Vakalesuimai ni kosipeli i Jisu Karisito kei na tauyavutaki ni matanitu ni Kalou ena gauna mai muri. Kaya o Taniela:

“Ia, ena nodra gauna na tui o ya [ni tukuna tiko na gauna mai muri] ena qai vakatura na Kalou ni lomalagi e dua na matanitu ena sega sara ni vakarusai rawa ia na matanitu o ya ena sega ni biu tu me nodra na tamata tani, ia ena vurumemeataka ga ka vakaotia na veimatanitu oqori ka na tu ga ka sega ni mudu.

“Ia, ni kemuni a raica na vatu ni sa kavida mai na ulunivanua ka sega ni ta ena ligana e dua ka sa vurumemeataka na aironi, na parasa, na siliva, kei na koula; sa vakatakila kina na Kalou levu na ka ena yaco mai muri ni sa ka dina na tadra ka macala na kena ibalebale.”²⁹

Kemuni na taciqu kei na ganequ, na Vakalesuimai kei na tubu ni Lotu kei na kosipeli i Jisu Karisito ena gauna oqo na iotioti ni gauna sa itekitekivu ni vakavotukana ni parofisai matailalai oqo ka a vakaraitaka na parofita o Taniela.

Ia oqo meda sa toso sara mai ki liu ena 2,400 na yabaki mai na gauna nei Tui Nepukanesa ki na gauna ka veimuri sara ga kei na Vakalesuimai ni kosipeli i Jisu Karisito. Meu na wasea mada vei kemuni e vica na itukutuku maroroi ka a basika ni bera na iMatai ni Raivotu nei Josefa Simici.

E a curu me sotia ni Amerika na tubui Josefa Simici o Asael Simici ena gauna ni iValu ni Tugalala ka a raica sara ga e matana na sucu ni dua na matanitu vou.

Erau a se gone lailai o Josefa Levu kei Lucy Mack na itubutubu nei Josefa Simici ena gauna e a vakalawataki kina na Yavu ni Vakavulewa ni Amerika ena 1788, wili kina na iMatai ni Veisau ena 1791, ka vakadeitaka ni na sega ni rawa vua na matanitu me vakatulewa ena lotu ka vaka talega na lotu ena sega ni rawa me laki vakatulewa ena matanitu.

Sa mani vagalalataki na lotu mai Amerika, ka ni sa sega na lotu me veitokoni kina na matanitu, era sa galala na tagane kei na yalewa ni Amerika me ra digitaka nodra lotu se sega saraga nodra lotu.

E a qai marautaka tu e muri o Asael Simici na galala ni lewena ga na lotu ena matanitu vou. E kaya o koya “[Na Kalou] sa vakauti keda voli mai ena dua na vakacibi ivalu lagilagi ka kauti keda mai ki na vanua yalataki ni vakacegu kei na galala.”³⁰

Ni sa mai cava na ivalu ni tu galala mai Amerika [American Revolution], sa veisau kina na ivakarau ni sala ni veilakoyaki, vakauitukutuku, kei na cicivaki bisinisi me vukea na kena tauyavutaki na itovo ni dua na matanitu vou. Era tauyavu na baqe eso me vakailavotaka na veibisinisi vovou ena veimakete galala, dola raraba.

E salavata kei na veisau e Amerika kei na kena itovo, na veivakabulabulataki vakalotu ka vicasagavulu na yabaki mai na 1790 vakacaca, era vakatoka na daunitukutuku makawa me iKarua ni Veivakayadrati Levu (Second Great Awakening). Na ivakatakilakila ni veivakabulabulataki oqo na veisoqoni ni keba e tautuba, na vunau vagumatua ena lomabibi, kei na nodra saumaki vakalewelevu na tamata. A yaga vakalevu duadua vei rau na iKarua ni Veivakayadrati Levu (Second Great Awakening) na Baptist kei na Wesele, ka rau sega ni ciqoma na ivunau vaka-Calvin dau vakavuvulitaki ena Veivavakoso lotu ena gauna oya. O ira na vakabauta vaka-Calvin era vakabauta e dua na Kalou iliuliu cecere ka sa lewa rawa tu me ra na vakabulai eso ga na tagane kei na yalewa. Vei ira na vakabauta vaka-Calvin na tamata kecega sa ivalavala ca vakaoti ena vuku ni Lutu ka sega vei ira na kaukauwa me ra digitaka na veivakabulai ena vuku i Karisito.

Ena iKarua ni Veivakayadrati Levu (Second Great Awakening), era vunautaka na Baptist kei na Wesele e dua na Kalou dauloloma cake ka ra vakabibitaka ni veivakabulai e ka ni digidigi yadua. Na rai oqo ni veivakabulai yadua e vu mai na vakasama vaka-Arminia, se na nona ivakavuvuli na daunivolatabu ni Oladi o Jacobus Arminius. A vakabauta o Arminius, vakakina e muri o ira na iliuliu vakalotu e Amerika, ni loloma soliwale ni Kalou era sa vakalougatataki kina na tamata yadua ena kilaka me ra digitaki Karisito ka ni sa kaukauwa sara o Koya me vakabulai ira kecega era digitaka me ra vakabulai.³¹

Sai koya na gauna ni veisisivi oqori ni veivakabulai eratou a vakalewa toka kina na matavuvale nei Josefa Simici na vanua me ratou vakadeitaka kina nodratou dina vakalotu. Sa yaco me rau vakadonuya na tukai kei na tamai Josefa Simici, o Asael kei Joseph Levu na rai vaka-Arminia ni dua na Kalou yalovinaka ka dauloloma. A qai vola ena dua na gauna e muri o Asael Simici, “O Jisu Karisito e rawa ni vakabula na tamata kecega, me vaka na nona rawa ni vakabula e dua ga e rawa.”³² Erau sa gole o Joseph Levu kei Asael ki na Universalists ka vakabauta ni na vueta na tamata kecega na Kalou ka sega ni dua e vakavo—veibasai sara kei na rai vaka-Calvin ni veivakabulai vei ira ga sa digitaki tu.

A sega ni kilai tu na nona bula vakalotu o Lucy Mack me yacova na 1802, ena gauna a tauvimate bibi kina ka yalataka kina vua na Kalou ni na solia nona vinaka duadua me qaravi Koya kevaka e vakavotaki na nona bula. Ni sa bula cake mai na tauvimate, a qai vola vaqo ena dua na gauna e muri o Lucy Mack, “A sega ni levu na ka au tukuna me baleta na lotu e dina ga ni vakasinaita tu vakadua noqu vakasama.”³³ Erau dau lako voli o Josefa Simici Levu kei Lucy Mack mai na dua na tauni ki na dua tale me rau vakasaqara na veivakabulai vakayago ka vakayalo.

Ena gauna sosa oqo ni veitosoyaki mai na dua na tauni ki na dua tale, a sucu kina o Josefa Simici Lailai mai Sharon e Vermont, ena 23 ni Tiseba, 1805. Eratou sa qai laki vakaitikotiko na matavuvale na Simici e Palmyra, New York, oti eratou qai toki ki Manchester ka toka voleka ga. Eratou kunea na matavuvale na Simici e dua na draki bulabula vakalotu volekata nodratou itikotiko vou. Era vakila na Baptist, Presbyterian, kei na Wesele na tubu levu ena vanua ko ya mai na 1816 kei na 1821, ka yaco kina na kena tauyavu e dua na ivavakoso vou ni Presbyterian, na tara ni dua na valenilotu vou ni Wesele, kei na nodra saumaki mai e drau vakadrau na turaga kei na marama.

A tovolea o Lucy Mack na Presbyterian, ia ena nona vosa, “era sa lala kecega.” Oti qai tovolea o koya na Wesele, ia qai tarovi koya o Josefa Levu, me vaka ni lailai sara nodrau vakabauta kei Asael na tamana, na ivunau era vakavuvulitaka. Ni ratou sega tu ni lotu na Simici, erau tovolea me rau vakavulici ira na luvedrau ena ivakavuvuli va-Karisito ena nodratou vuvale, oka kina na wili iVolatabu kei na masumasu yadua.³⁴

Dau lakova o Josefa Simici Lailai e vicavata na soqoni vakalotu ni veivakabulabulataki ni se gonelailai. A vakauqeti vakalevu ena ivakavuvuli kei na veitalanoa kei tamana, o koya ka vaqaqara ka sega ni kunea rawa ena veisoqosoqo ni veivakabulabulataki e dua me vaka na ivakarau makawa nei Jisu Karisito kei ira Nona iApositolo. E dau vakarorogo ka vakanananu vakatitobu o Josefa ena gauna ni vuli iVolatabu vakamatavuvale. Ni yabaki 12 sa tekivu leqataka na nona ivalavala ca kei na tiko vinaka ni yalona tawamate rawa, ka vakavuna na nona vaqaqara ga vakataki koya ena ivolanikalou.

Ni yabaki 14 o Josefa Lailai, a vola vaqo:

“Ia au a wilika tiko na ivola i Jemesa ena dua na siga, ko ya na wase dua tikina e lima, e kaya vakaoqo: Ia kevaka sa lailai na vuku vua e dua vei kemudou, me kerea vua na Kalou, ko koya sa solia vakalevu vei ira kecega na tamata, a sa sega ni dauveivakadirideini; ia ena solia ga.

“E sa sega mada ni dua na tiki ni ivolatabu e lauti au vakalevu me vaka na kena oqo. Raica sa laubasikata sara na yaloqu kau liaci au kina. Au vakasamataka lesu vakavica na kena laulau, niu kila ni sega vei au na vuku, ka na rawa ni vukei au kina na Kalou.”³⁵

Sa mani nanuma o Josefa me kerekere vua na Kalou.

A vola se cavuta o Josefa e va na itukutuku kilai me baleta na iMatai ni nona Raivotu. Me kena ikuri era a vola o ira era bula donumaki koya na veika era a rogoca ni tukuna o Josefa me baleta na raivotu; e lima na itukutuku vakaoqori era kilai tu. Sa ka ni veivakalougatataki me ra tu na itukutuku oqo. Era vakavuna me raivotu volaitukutukutaki vakavinaka duadua ena itukutuku ni veigauna na iMatai ni Raivotu nei Josefa. Au vakauqeti kemuni mo ni sikova na history.lds.org mo ni kila kina eso tale na ka me baleta na itukutuku ka raica na ivakarau era cakacaka vata kina me boroya e dua na iyaloyalo taucoko.

Na italanoavolai ni Ulutaga Vakosipeli “iTukutuku ni iMatai ni Raivotu” e tukuna vaqo: “Na itukutuku eso ni iMatai ni Raivotu e tukuna e dua na italanoa tudei, e dina ni duidui na ka e vakabibitaki kina kei na kena matailalai. Era namaka na daunitukutuku makawa ni talanoataka vakavica e dua na tamata e dua na ka e sotava ena veisoqoni duidui ka duidui na ivavakoso e vakarorogo ena loma ni veiyabaki, na itukutuku yadua oqori ena vakabibitaki kina na veitikina duidui ni ka a sotavi ka na vakamatailalaitaki kina na veika duidui eso. E dina sara, na duidui me vaka ena iMatai ni Raivotu era na kunei ena itukutuku e vuqa ni ivolanikalou baleta na raivotu nei Paula ena sala ki Tamasiko kei na veika eratou a sotava na iApositolo ena Ulunivanua ni Veivakamataliataki. E dina ni tu na duidui, e dua na ka tudei ena itukutuku taucoko ni iMatai ni Raivotu. Eso era dreta na ile cala ni kevaka e basika na duidui ni talanoataki tale e dua na italanoa sa ivakadinadina ni ucumaiduru. E kena veibasai sara, na itukutuku makawa momona sa rawa kina vei keda me da kila e levu cake na ka me baleta na gauna vakasakiti oqo ni vakatauvatani kevaka a sega ni volaitukutukutaki vakavinaka.”³⁶

Au vinakata meu railesuva vakalekaleka vata kei kemuni e va na itukutuku a volai se cavuta o Josefa Simici.

Matai, na itukutuku ena 1832 na itukutuku volai taumada duadua ni iMatai ni Raivotu. E dua na tiki ni italanoa ono na draunipepa, e levu sa koto ena ligai Josefa. Na itukutuku oqo sa taukena tu na Lotu me tekivu mai na gauna a volai kina. Ni oti na ilakolako ki na Ra, a maroroi voli ga ena dua na kisi me vicavata na yabaki ka sega tu ni kilai me yacova ni sa qai mai tabaki ena dua na itukutukuvolai vakavuli ena 1965. Mai na gauna oya sa tabaki oti vakavica, okati kina ena LDS.org vakakina ena Pepa nei Josefa Simici. Ena itukutuku oqori e tukuna kina o Josefa na yaluma ni sega ni kunea rawa na veivosoti ni iVakabula. A vakadinadinataka, “A dolava vei au na Turaga na lomalagi kau raica na Turaga,”³⁷ eso era vakadewataka oya me kena ibalebale ni tukuna tiko o koya na rairai mai ni dua na kabula vakalou, ia ni wiliki ena rarama ni itukutuku tale eso, e rawa ni raici na malanivosa oqo me kena ibalebale ni a dolava na Kalou na Tamada na lomalagi ka vakatakila mai na Luvena, o Jisu Karisito, vei Josefa.

Na itukutuku oqo e vakabibitaka vakavinaka na Veisorovaki ni iVakabula kei na veivueti yadua e solia vei Josefa. E tukuna ena dua na tikina: “Sa dolava vei au na lomalagi na Turaga kau raica na Turaga ka sa vosa vei au ka kaya, ‘I Josefa na luvequ sa vosoti na nomu ivalavala ca. … Au sa vakamatei ena vukui vuravura me rawa kina vei ira era vakabauta na yacaqu me ra rawata na bula tawamudu.’” E vakadinadinataka o Josefa ni vakila na reki kei na loloma ia a sega ni raica rawa e dua me vakabauta. “A vakasinaiti na yaloqu ena loloma sa rawa niu reki me vicavata na siga ka sa tiko vata kei au na Turaga, ia au sega ni rawa ni kunea e dua e rawa ni vakabauta na raivotu vakalomalagi. Ia, au sa vakananuma vakatitobu e yaloqu na veika oqo.”³⁸

Tarava, na itukutuku ena 1835 na ivakamacala nei Josefa ni nona matai ni raivotu vei Robert Matthews, e dua a vulagi yani ki Kirtland ena 1835. Era a vola ena ivolaniveisiga nei Josefa na nona vunivola. A sega ni okati ena itabataba taumada ni itukutuku makawa kei Josefa ka tabaki taumada ena BYU Studies ena 1960 vakacaca. Ena itukutuku oqo, e vakadinadinataka kina o Josefa ni a rairai taumada vua na Kalou oti qai raica talega o koya na iVakabula: “Au a masu vagumatua vua na Turaga. A basika e dela ni uluqu e dua na duru bukawaqa; a sobuti au mai, ka vakasinaiti au ena reki e tawatukuni rawa. A rairai mai e dua ena maliwa ni duru bukawaqa oqo, ia a sega ni kama kina. A rairai tale mai e dua me vaka na kena e liu; sa kaya vei au ko koya, ‘Sa vosoti na nomu ivalavala ca.’” Ena itukutuku oqo, a tukuna talega kina ko Josefa, “Au raica e vuqa na agilosi ena raivotu oqo.”³⁹

Tarava, na itukutuku ena 1838 e itukutuku kilailevu duadua ka tauri mai na iTukutuku Volai nei Josefa. Na imatai ni kena itukutuku taumada a volai ni sa dro tani mai Kirtland o Josefa ena itekivu ni 1838, kei na kena ikarua ni oti vakalailai na nona dro tani mai Missouri ena 1839. O koya sa volai kina ena loma ni veisaqasaqa levu. A tabaki taumada ena 1842 ena Times and Seasons. A okati talega ena Mataniciva Talei ena 1851, ka caka taumada me nodra ivolalailai na Yalododonu mai Peritania, qai taba e muri me ivolanikalou vei ira kece na Yalododonu ena 1880.

E vicavata na ivola ni itukutuku oqo sa tabaki oti ena Pepa nei Josefa Simici. Me vaka na itukutuku ni 1835, na taro itakele ni itukutuku oqo, na lotu cava e donu. Ni itukutuku makawa ni Lotu, ka sega ni baleti Josefa walega, e vakanamata na itukutuku oqo ni raivotu ni sa itekivu ni “tubu kei na toso ni Lotu.”⁴⁰ O koya, e sega ni okati kina na itukutuku ni veivosoti yadua ka cavuti ena rua na itukutuku e liu.

Ka kena iotioti na itukutuku ni 1842 e isau ni dua na kere itukutuku mai vei John Wentworth, na edita ni Chicago Democrat. A vola vua o Josefa e dua na ivola ka oka kina sega walega ni Yavu ni Vakabauta ia e dua talega na ivakamacala ni nona iMatai ni Raivotu. A taba na ivola ena Times and Seasons ena 1842. Ena veivakadonui nei Josefa, a tabaki tale ena 1843 mai vua na daunitukutuku makawa o Israel Daniel Rupp ena nona ivola baleta na veimatavakabauta va-Karisito e Amerika. A nakiti na itukutuku oqo me baleta e dua na ivavakoso era sega ni kila na vakabauta vaka-Momani. E volai ena dua na gauna a maravu kina vakalailai na veisaqasaqa a sotava voli na Parofita.

Me vaka na itukutuku tale eso, e tukuna o Josefa na veilecayaki e sotava kei na nodrau rairai mai e rua na ibulibuli vakatamata me isau ni nona masu: “Au a ologi tu ena dua na raivotu vakalomalagi ka raica e rua na ibulibuli vakatamata lagilagi ka veiucui vakavinaka na kedrau vatuka kei na irairai, ka vakavolivoliti ena dua na rarama uasivi ka vakaruguta na matanisiga ena sigalevu tutu. Erau mai kaya vei au ni veimatavakabauta vakalotu kece sara era vakabauta na ivunau sega ni dodonu, ka sega ni dua vei ira e vakadinadinataka na Kalou ni nona lotu kei na matanitu. Kau sa vakaroti vakamatata ‘meu kakua ni curu ki na dua vei ira,’ ena gauna vata oya au ciqoma e dua na yalayala ni na qai vakatakilai mai vei au ena dua na gauna e muri na taucoko ni kosipeli.”⁴¹

Sa dua na veivakalougatataki me tu vei keda na itukutuku ni iMatai ni Raivotu nei Josefa. Me vaka na vei-Kosipeli yadua ena Veiyalayalati Vou ka ra duavata me ra vakamacalataka vakataucoko na bula kei na veiqaravi nei Karisito, na veitukutuku yadua ka vakamacalataka na iMatai ni Raivotu nei Josefa Simici sa vakaikuritaka na veika matailalai duidui kei na veika kece a yaco. Era duavata ena nodra talanoataka na italanoa tudei, vakaciriloloma nei Josefa. Era vakabibitaka kece ni a tu na veilecayaki kei na veiqati ena veimatalotu va-Karisito, ka sa gadreva kina o Josefa me kila o cei vei ira (kevaka e tiko e dua) e donu, a vakasaqaqara ena ivolanikalou ka masumasu, qai cila mai lomalagi e dua na rarama, ka rairai mai na veika bula vakalou ka sauma nona masu.

Me da lesu tale mada ena gauna oqo ka railesuva vakamatailalai na itabataba ena 1838 ni itukutuku nei Josefa Simici baleta na iMatai ni Raivotu. Sai koya na gauna ni vuli mana duadua e rawa ni sotava e dua e vuravura. Na ka a sotavi oqo a veisautaka na bula nei Josefa, sa veisautaka na noqu bula, kau kila ni sa veisautaka se na qai veisautaka na nomu bula ni o gole vua na Turaga me vakadeitaka na kena dina.

“Sa qai votu mai vei au ni rua ga na ka au rawa ni kitaka: Meu tu ga ena veilecayaki kei na butobuto, se meu muria na ivakasala i Jemesa ka vakatakekere vua na Kalou. Au sa mani nakita meu sa ‘vakatakekere vua na Kalou,’ ni kilai rawa ni kevaka e sa solia na vuku o koya vei ira e lailai vei ira na vuku, ka na solia vakalevu ka sega ni veivakadirideini, sa na rawa niu toso.

“Ia niu sa vakadeitaka meu sa vakatakekere vua na Kalou, au sa mani lako ki veikau meu masu kina. Oqo ena mataka ni dua na siga vinaka sara ena itekivu ni vulaitubutubu, ena yabaki e duanaudolu walunadrau ruasagavulu. Oqo na imatai ni gauna ena noqu bula taucoko meu qai tovolea kina meu masu votu.

“Au sa yaco ki na vanua au sa nakita rawa tiko meu na laki masu kina, au a veiraiyaki vaka ka vaka kau kila niu sa tiko duadua ga; au sa qai tekiduru sobu ka vakacabora na noqu masu vua na Kalou. Sega ni dede sa vaka e vesuki au e dua na kaukauwa ka vakamalumalumutaki au sara; io sa curumi au sara ka vesuka na wa ni yamequ, meu sega kina ni vosa rawa. Sa ubi au mai na butobuto loaloa, kau kila niu sa na rusa vakaidina.

“Au sa vosota sara ka vakaukauwataki au ena noqu igu taucoko, meu kerea vua na Kalou me sereki au mai vua na meca sa vakaleqai au tiko. Raica sa voleka sara meu rawai, ka meu waraka ga meu vakarusai—ia me vakarusai au e dua na kaukauwa vuni mai na vuravura tani, kau sa sega mada ni bau kila e liu—Ia ena gauna sara ga oqori au sa raica kina e cake e dua na duru bukawaqa, donuya tiko na uluqu, ni sa lako sobu tiko mai ka serauni au ia sa sivia sara na ramase ni matanisiga.

“Ena gauna sa rairai mai kina, au sa vakila sara ni sa tasere na qau ivesu. Ia ni sa mai toka e mataqu, au sa qai raica e rua na Tamata, ia na kedrau iserau kei na iukuuku sa sega ni vakamacalataki rawa, raica erau sa tucake tu ena maliwalala donuya na mataqu. A sa kacivi au e dua vei rau, dusi koya na kena ikarua— Oqo na Noqu Gone ni Toko. Mo Rogoci Koya!

“Sa noqu inaki meu na taroga na Turaga se matalotu cava e dodonu; io meu kila ka curu kina. Ia ena gauna sa dei kina na yaloqu ka sa rawa niu vosa, au sa tarogi rau sara na Tamata ka rau tu e mataqu se matalotu cava e dodonu (ena gauna oqo e sega vakadua ni se bau vakila na yaloqu ni sega ni dua vei ira e dodonu)—io meu curu kina.

“A tukuni vei au meu kakua ni curu ki na dua vei iratou na matalotu oqo, ni ratou sa sega kece ni dina.”⁴²

Me vaka sa tukuni ena “First Vision Accounts” ena LDS.org, “A vakadinadinataka vakalevu o Josefa Simici ni a raica e dua na raivotu vakasakiti ni Kalou na Tamada kei na Luvena, o Jisu Karisito. E sega ni rawa ni vakadinadinataki ena vakadidike walega ni itukutuku makawa na dina ni iMatai ni Raivotu se na kena veibataki. Me kilai na dina ni nona ivakadinadina o Josefa Simici sa gadrevi kina vei ira yadua era vakasaqara vagumatua na dina me ra vulica na itukutuku ka cakacakataka nodra vakabauti Karisito me ra kerea vua na Kalou ena masu ni yalodina kei na yalomalumalumu se dina na itukutuku. Kevaka e kerea o koya e vakasaqaqara ena gagadre dina me cakacakataka na kena isau e vakatakila mai na Yalo Tabu, ena vakavotui mai na dina ni raivotu nei Josefa Simici. Ena ivakarau oqo ena kila kina na tamata kecega ni dina na vosa nei Josefa Simici ena nona tukuna, ‘Au sa raica e dua na raivotu, au sa kila na ka oqori, kau kila ni sa kila talega na Kalou, sa dredre sara meu cakitaka’ [Josefa Simici—Ai Tukutuku 1:25].”⁴³

E tukuna o Joseph F. Smith, “Na ka levu duadua sa bau yaco e vuravura me tekivu mai na nona tucaketale na Luve ni Kalou mai na ibulubulu kei na nona cabe cake, na nodrau lako mai na Tamana kei na Luvena vua na gonetagane oya ko Josefa Simici.”⁴⁴

Taciqu kei na ganequ, sa dua na ka qoroi ka veivakararamataki me da vakadikeva na veika eda vulica mai na ka bibi ka vakairogorogo oqo nei Josefa Simici. Au vinakata meu wasea vata kei kemuni na sabolo ni dina eda vulica mai na iMatai ni Raivotu nei Josefa Simici ena ituvaki tawamudu ni Tamada Vakalomalagi; na Luvena, o Jisu Karisito; na dina kei Setani; kei na nodrau veisaqasaqa na vinaka kei na ca, vakakina eso tale na yasa bibi ni ituvatuva cecere ni veivakabulai.

Eda vulica ni dina na ivolanikalou ka rawa ni da vakayagataka sara ga ena noda bula.

Eda vulica ni na kauta mai na mana kei na vuku na noda vulica ka vakananuma vakatitobu na ivolanikalou.

Eda vulica ni sega ni rauta walega na kilaka; ni da cakacakataka na veika eda kila ena kauta mai na veivakalougatataki ni Kalou.

Eda vulica me da nuitaka na Kalou ka rai Vua me baleta na isau ni veitaro bibi ni bula ka me da kua ni nuitaka na tamata.

Eda vulica ni dau saumi mai na masu ni sega ni veivukiyaki na noda vakabauta ka me vaka na lomana na Tamada Vakalomalagi.

Eda vulica ni tiko dina o Setani ka tu vua na kaukauwa me vakayarayarataka na vuravura vakayago, vakakina o keda.

Eda vulica ni vakaiyalayala ga na kaukauwa i Setani ia na kaukauwa ni Kalou e sivia sara vakalevu.

Eda vulica ni na sega ni vakavotaka o Setani e dua na ka ena nona sasaga me vakarusa na cakacaka ni Kalou ka ni sa kila o Setani na bibi ni nona itavi vaka-Parofita ni Veivakalesui mai o Josefa Simici.

Eda vulica ni rawa ni da vakamalumalumutaki Setani ena noda masuta na Kalou ka laiva na taucoko ni noda vakabauta kei na vakanuinui vua na Turaga.

Eda vulica ni vanua e tiko kina na rarama, ena seyavu tani na butobuto.

Eda vulica ni rua na kabula duidui na Kalou na Tamada kei na Luvena, o Jisu Karisito, ka rau tautauvata ena vatuka kei na irairai.

Eda vulica ni da sa buli me da ucuya na Kalou.

Eda vulica ni sa vakaturi cake tale na Karisito.

Eda vulica ni kilai keda yadua na Kalou ka kila tu na noda dui leqa kei na kauwai. A kacivi Josefa ena yacana.

Eda vulica na isema e tiko vei rau na Kalou na Tamada kei na Luvena, na Turaga o Jisu Karisito. A soli koya ko Jisu vei Tamana, ka veitaratara kei ira na tamata e vuravura na Tamana mai vua na Luvena, o Jisu Karisito.

Eda vulica ni sa daulomani nei Tamana o Jisu Karisito ena Nona vakatokai Jisu me Luvena Daulomani.

Eda vulica ni a sega ni tiko e vuravura na Lotu dina i Jisu Karisito me vaka na nona a tauyavutaka taumada ena gauna nei Josefa Simici, ka vakadeitaka ni dina na Vukitani Levu ka a tukuna taumada o Paula na iApositolo.

Eda vulica ni gauna eda kauwaitaka kina na Nona nanuma na Kalou ena noda bula, ena vakatakila mai o Koya e dua na sala savasava vei keda. Ena gauna nei Josefa era a tawadodonu taucoko na veimatalotu se veivakabauta.

Eda vulica ni veitabagauna kece e dau ciqomi kina na raivotu, veivakalougatataki, kei na lagilagi ni Kalou.

Eda vulica na ivakarau e digitaki ira kina na Nona parofita na Kalou.

Eda vulica ni Kalou e digitaki ira e savasava na yalodra ka bula dodonu ka dodonu na nodra gagadre me ra cakava na Nona cakacaka, ka vakadeitaka na ivakavuvuli ni iVolatabu ni dau raica na Kalou na yalo ka sega ni dau veidigitaki mai na irairai e taudaku se ituvaki vakatamata.

Kemuni na taciqu kei na ganequ, na iMatai ni Raivotu sa idola me dolavi kina e vuqa na dina sa vunitaki tu ena vuqa na veisenijiuri. Me da kua ni guilecava se vakawalena na veidina talei eda sa vulica mai na iMatai ni Raivotu nei Josefa Simici.

Na nodrau rairai mai na Kalou na Tamada kei na Luvena, na Turaga o Jisu Karisito, vei Josefa Simici sa tadolavi kina na itabagauna ni vakataucokotaki ni gauna. Sa dodonu me da wasea na gauna bibi oqo kei na veika eda sa vulica mai kina vei ira kece eda dau lomana ka kauwaitaka.

Oqo e rua na taro o na rairai vakasamataka mada, sauma, ka wasea ena vakauitukutuku raraba ena vakayagataki ni #LDSdevo.

Na dina cava soti o sa vulica mai na iMatai ni Raivotu nei Josefa Simici?
Sa sauma vakacava vei iko na Turaga na nomu vaqara dina kei na isau ni nomu vakatataro?

Au sa nanamaki meu wilika na veika o na wasea ena vuku ni ulutaga kei na taro bibi eso oqo.

Meu tinia ena noqu wasea vei kemuni e dua tale na dina au a vulica niu vakanamata voli ki na iMatai ni Raivotu nei Josefa Simici ena noqu vakavulici ira tiko na daukaulotu tudei.

Ena vica na yabaki sa oti a donumaki au na madigi meu veiqaravi ena Mataveiliutaki ni iWasewase na Philippines. Keitou veivuke na Mataveiliutaki ni iWasewase ena vosa ena Lotu ni Koronivuli ni Kaulotu mai Manila. Era lako mai ki Manila na daukaulotu tudei kacivi vou mai na rauta ni 14 na matanitu duidui e Esia kei na Pasifika.

Ni sa voleka ni cava na neitou ilesilesi ena Philippines, a dua tale na iotioti ni madigi me keitou vosa vei ira na daukaulotu ena lotu ni KNK. Au na sega ni guilecava na noqu dabe toka ena tavata ka raici ira na ivavakoso ni daukaulotu tudei vakasakiti oqo. Au a masuta tiko na veivakauqeti meu rawa ni wasea vei ira e dua na ka me na vukei ira me ra kila na bibi ni cakacaka sa vakarau me ra qarava. Niu vakasamataka na veika e rawa niu wasea, a dreta na mataqu e dua na droini ena lalaga ni vanua ni soqo oqo. E dua na droini rairai o sa raica oti beka ena nomu valenilotu. E droini kilailevu nei Del Parson me baleta na iMatai ni Raivotu nei Josefa Simici. E vakatakarakarataki kina na cauravou yabaki 14 o Josefa Simici ni tekiduru ena Veikau Tabu, ka ciqoma na veidusimaki mai vei Tamada Vakalomalagi kei Jisu Karisito.

Au tekivuna na noqu itukutuku vei ira na daukaulotu ena noqu dusia na droini ni iMatai ni Raivotu mai vei Del Parson ka vakamacalataka vei ira ni o Josefa Simici, ena gauna oya, ni tekiduru tu ena loma ni Veikau Tabu, ka masuta me dusimaki na nona bula, e matataki ira kece na vakasaqara na dina dauvakadidike ni gauna sa oti, gauna qo kei na veisiga ni mataka. Na cava na vuna? Baleta ni tu vua na taro vata e tu vei ira na dauvakadidike yalodina kece sara. Ni vakataroga na Turaga o cei vei ira kece na lotu e dina, sa vakasaqara tiko o koya na dina. E vakasaqara tiko na nona inaki ni bula. A vakasaqara tiko na ituvatuva cecere ni veivakabulai nei Tamada Vakalomalagi.

Sa tu beka e vuravura ena gauna ni vakamamasu ena yalodina nei Josefa na daukaulotu vakadonui me sauma na nona taro? Sega, se bera. Koya gona, ena gauna bibi oya, erau a rairai mai na Tamada Vakalomalagi kei na Luvena Daulomani, o Jisu Karisito, ka sauma na nona kerekere na cauravou ko Josefa, ka tekivu kina na Vakalesui mai ni taucoko ni kosipeli i Jisu Karisito.

Me vakataki Josefa Simici, o ira na dauvakadidike ena rawa ni cakava ka maroroya nodra yalayala ka yaco me ra na papitaiso sai ira era vakasaqara dina tiko na dina kei na inaki ni nodra lako mai ki vuravura. Oqo e sega walega ni dua na lesoni bibi vei ira na daukaulotu tudei ia vei keda talega me da vulica ni da wasea na kosipeli. Sa bibi talega me da kila ni levu vei ira era vakasaqara voli na veidusimaki kei na inaki ni bula era matataki mai na itabatamata era vakaitavi tiko ena lotu oqo. O ira na nomuni itokani. Na watiqu o Nancy, a dua vei ira na nomuni itaba a vakasaqara voli na dina kei na inaki ni nona bula.

Kemuni na noqu itokani gone, sa dua na veivakalougatataki cecere eda wasea vata ena noda sucu mai ena gauna sa vakalesui oti mai kina ki vuravura ena kena taucoko na kosipeli i Jisu Karisito. Au wasea vei kemuni na noqu ivakadinadina ni a sikovi Josefa Simici mai na Kalou na Tamada kei na Luvena, na Turaga o Jisu Karisito, ena siga totoka oya ni vulaitubutubu ena 1820. Au vakadinadinataka ni itukutuku bibi e Rau a mai wasea ka ciqoma ena yalolokomi o Josefa, sa vakayacori ga kina na itukutuku vakaparofita era a cavuta na veiparofita tabu ena itukutuku makawa ni vuravura. Au vakadinadinataka talega ni galala vakalotu a vakarautaki ena tauyavu kei na itekivu kei Amerika a veivuke ena kena vakarautaki na Veivakalesui mai. Au vakadinadinataka talega na dina ni nona vosa o Peresitedi Gordon B. Hinckley me baleta na iMatai ni Raivotu ena nona kaya, “A vulica o Josefa Simici ena veiminiti oya, se vakacava na kena balavu se lekaleka, e levu cake na ka me baleta na Kalou mai na veika kece vakalou sa vulici oti ena veigauna kecega.”⁴⁵ Sa dua na madigi talei kina vei keda kece me da wasea na noda ivakadinadina ni kena vakalesui mai na taucoko ni kosipeli i Jisu Karisito ena veisiga e muri oqo.

Kemuni na taciqu kei na ganequ, sa vakalesui mai na dina, ena yaca i Jisu Karisito, emeni.