Li Ralankil—Jun hoonal re rahok, re tenq’ank, ut re xkuyb’al qamaak chiqib’il qib’
Jwal nawulak chiwu rilb’al xsahilaleb’ xch’ool li kok’al naq neke’xkawres rib’ chiru li Ralankil! Jultik we xkawresinkil chaq wib’ naq ch’ina ixqa’alin chaq sa’ li Tzoleb’aal reheb’ li Kok’al aran Argentina. Sa’ jun chihab’, eb’ laj tzolol qe kex’patz’ chaq qe naq taqasaab’esiheb’ ru li qaq’eel b’atz’uul, naq taqach’aj rismaleb’ li qamuñeek ut taqayiib’ lix t’ikreb’ re tooruuq chixsib’aleb’ reheb’ li kok’al li te’xnumsi li Ralankil sa’ li nimla b’anleb’aal.
Chiru li xamaan li yookin wi’ chixsaab’esinkileb’ ru lin q’eel muñeek, lin na’ kixpatz’we k’a’ru yookin chaq chixb’aanunkil rik’ineb’? Kinch’olob’ chiru li b’arwan ke’xpatz’ chaq qe laj tzolol qe sa’ li Tzoleb’aal reheb’ li Kok’al, ut a’an kixsume, “Taak’e raj ajwi’ junqaq laa b’atz’uul li toj chaab’ileb’ reheb’ li kok’al.”
Laa’in kinsume, “K’a’ut naq tinb’aanu raj a’an?”
Jo’kan b’i naq li kinixsume wi’ chaq toj wan ajwi’ wik’in chalen chaq chixjunileb’ li chihab’. Kixye, “Cris, jwal chaab’il xk’eeb’al k’a’ruhaq li k’a’jo’ nawulak chiqu chi tz’aqal, li nokoch’a’ajko’ wi’ xk’eeb’al xb’aan naq jwal nawulak chiqu, kama’ jun mayejak. A’an li kixmaatani qe li qaChoxahil Yuwa’. Kixtaqla chaq li Ralal, a’an li Jesukristo—maawa’ yalaq ani kixtaqla chaq. Kixtaqla chaq lix raarookil Alal li tz’aqal re ru re naq laa’o tooruuq chi sutq’iik wi’chik rik’in jun sutaq chik.”
Sa’ li chihab’ a’an, naq kink’e lin b’atz’uul li jwal nawulak chiwu, kintaw b’ayaq chik ru lix maatan li qYuwa’ sa’ Choxa choq’ qe laa’o—Lix raarookil Alal, li Jesukristo, li kixq’axtesi chaq lix yu’am choq’ qe sa’ rahok ut chi anchal xch’ool.
Rajlal chihab’, sa’ xninq’ehinkil li Ralankil, lin yuwa’ naxyaab’asi li ch’ina-usil seraq’ li wan chaq sa’ li hu Lukas:
“Sa’eb’ li kutan a’an ki’elk jun xchaq’rab’ laj Cesar Augusto naq chixjunileb’ li wankeb’ sa’ ruchich’och’ te’xk’e chi tz’iib’aak lix k’ab’a’eb’. …
“Chixjunileb’ koheb’ chixk’eeb’aleb’ rib’ chi tz’iib’aak, ak sa’ xtenamit xtenamit li junjunq.
“Ki’elk ajwi’ laj Jose aran Galilea, sa’ li tenamit Nazaret, ut kitaqe’k Judea, sa’ li xtenamit laj David, Belén xk’ab’a’; …
“Re xk’eeb’al chi tz’iib’aak lix k’ab’a’ rochb’een li xMaria li rixaqil li wank sa’ yu’am.
“Ut naq wankeb’ aran, kitz’aqlok xkutankil naq taa’alanq li xMaria.
“Ut kiwank li xb’een xk’uula’al, kixb’at sa’ t’ikr ut kixsotob’ sa’ xwa’leb’aaleb’ ketomq, xb’aan naq maak’a’ na’ajej cho’q reheb’ sa’ li kab’l.
“Sa’ li na’ajej a’an wankeb’ aj k’aak’alenel ketomq, yookeb’ chi yo’lek re xk’aak’alenkil li xketomq chiru q’ojyin.
“Ut jun li x’anjel li Qaawa’ kixk’ut rib’ chiruheb’, ut lix nimajwal loq’al li Qaawa’ kixsuteb’ sa’ lix saqenk: k’a’jo’ naq ke’xiwak.
“A’b’an li anjel kixye reheb’: “Mexxiwak xb’aan naq tinye eere jun chaab’il esilal, ut a’an jun xnimal sahil ch’oolej choq’ re chixjunil li tenamit:
“Anaqwan, sa’ lix tenamit laj David, xyo’laak choq’ eere jun aj Kolonel, a’an li Kristo, li Qaawa’.
“A’in li reetalil choq’ eere: teetaw jun k’uula’al b’atb’ooq sa’ t’ikr ut sotsooq sa’ xwa’leb’aaleb’ ketomq.
“Xaqaamileb’ chixk’atq li anjel naab’aleb’ chik anjel li wankeb’ sa’ choxa, yookeb’ chi xnimankil ru li Dios chi jo’ka’in:
“Nim li xloq’al li Dios taqe’q ut wank tuqtuukil usilal sa’ ruchich’och’ rik’ineb’ li raarookeb’ xb’aan li Qaawa’.”1
Ex was wiitz’in, chan raj ru naq taasaho’q ajwi’ qach’ool rik’in li tuqtuukil usilal a’an rik’ineb’ li winq?
Naq xink’oxla li patz’om a’an sa’eb’ li xamaan xnume’, ut sa’ xjultikankil naq li Ralankil a’an jun hoonal re sihok, xe’kulun sa’ ink’a’uxl oxib’ chi na’leb’—malaj ut oxib’ chi maatan li b’arwan chiqajunqal tooruhanq chixsihb’al. Yal naq naqasiheb’ li maatan a’in chiru chixjunil li chihab’, a’b’an sa’ li chaq’al ru hoonal re li Ralankil, naqajultikaheb’ lix maatan li Yuwa’b’ej ut li Ralal ut naqak’oxla chan raj ru naq taqataaqe lix na’leb’eb’ a’an re taqaterq’usi qib’ re ratawankil li k’ehok.
1. Li Ralankil a’an xq’ehil li k’ehok rahom.
Li qaChoxahil Yuwa’ ut li qaKolonel, li Jesukristo, a’aneb’ xninqal ru eetalil re rahok. Jun li loq’laj tz’iib’ naxjultika qe a’in: “Xb’aan naq li Dios k’a’jo’ naq kixra li ruchich’och’: kixk’e chaq li Ralal jun chirib’il re naq chixjunil li taapaab’anq re, ink’a’ taasachq, wanq b’an xyu’am chi junelik.”2
Li qaKolonel kixk’ut chiqu rik’in lix b’aanuhom chan ru naq taqaraheb’ chixjunileb’ li kristiaan. Kixk’ut ajwi’ chiqu chan ru taqara li Dios ut eb’ li qakomon jo’ chanru naqara qib’ laa’o.
Li Elder John A. Widtsoe kixch’olob’:
“Maare ink’a’ naqataw ru chi tz’aqal xxe’il li rahok, a’b’an wan reetalil re naq taqanaw ru naq taqataw.
“Li rahok xe’eninb’il chaq ru sa’ li yaal. … Li tik’ti’ ut li b’alaq’, malaj ka’aq chik ru li naxmux ru li chaq’rab’, a’an reetalil naq maak’a’ li rahok. Li rahok nakam sa’ li b’alaq’. … Jo’kan b’i, … [li ani] natik’ti’i chaq ru li kristiaan li naxra, malaj naxyeechi’i b’aanuhom b’alaq’, relik chi yaal naq ink’a’ naxra chi yaal.
“Jo’kan ajwi’, li rahok ink’a’ naxhob’, ink’a’ naxtoch’, ut ink’a’ naxrahob’tes li ani naxra. … Li maa’usilal najt xyanq rik’in li rahok … jo’ naq najt li yaal rik’in li b’alaq. …
“Li rahok a’an jun metz’ew xaqxo chi kaw. Naxtenq’a li ani naxra. Wi wan ajom, li rahok naxsik’ xtuqub’ankil. Wi nawan luktaak, li rahok naxjal ru rik’in kawilal. … Li rahok li ink’a’ natenq’an, a’an a’an jun b’alaq’il rahok yal numel ru.
“Us ta chaab’ileb’ li yalb’a-ix a’in, wan jun jwal nim wi’chik ru. Li tz’aqal rahok naxmayeja rib’ sa’ xk’ab’a’ li ani naxra. A’an li xraqb’al ru li yalb’a-ix. Li Kristo kixq’axtesi rib’, kixk’e lix yu’am choq’ qe, ut chi kama’an kixpuktesi lix yaalil lix rahom choq’ reheb’ li ras riitz’ineb’ sa’ ruchich’och’.”3
Li qaChoxahil Yuwa’ nokoxb’oq laa’o, li ralal xk’ajol, chixk’eeb’al li rahok a’in ut chixmayejankil qib’ sa’ xk’ab’a’. “Chexk’ehoq,” kixye li Kolonel, “ut taak’eemanq eere.”4 “Chi maatan xek’ul, ut chi maatan ajwi’ te k’e.”5
2. Li Ralankil a’an xq’ehil li k’ehok tenq’ank.
Li Qaawa’ ut li qaKolonel kik’anjelak sa’ xyanqeb’ li kristiaan, xwaklesinkileb’ li rahob’tesinb’il, xk’eeb’al xyo’onihomeb’ li maak’a’eb’ xyo’onihom, ut xsik’b’aleb’ li sachenaqeb’. A’an kixk’e chi ilok li mutz’, kixk’irtesi li yaj, ut kixk’e chi b’eek li yeq roq, ut kixwaklesiheb’ li kamenaq.
Sa’ xq’ehil li Ralankil, nink’oxlaheb’ li misioneer—eb’ li elder, li hermana, li misioneer li tiixeb’, ut eb’ li awa’b’ej re mision sa’ chixjunil li ruchich’och’—a’aneb’, jo’eb’ xmoos li Jesukristo, neke’xk’e lix hoonal ut lix k’anjel choq’ re chixjunil sa’ ruchich’och’. Nink’oxlaheb’ li komon ixq ut winq li neke’xnumsi naab’al hoonal chi k’anjelak chi anchal xch’ooleb’ sa’eb’ lix b’oqom. Chiru li hoonal a’in, nink’oxlaheb’ ajwi’ li winq ut li ixq li wankeb’ choq’ aj puub’ re xk’uulankil li qatenamit. B’antiox eere lee k’anjel!
Us ta ink’a’ yooko chi kanjelak sa’ li mision chiru li Q’aawa’ malaj sa’ li teep chixjunil li hoonal, junelik naru took’anjelaq chiru qas qiitz’in. Li aatin ut li b’aanuhom rik’in chaab’il ch’oolej naru neke’xtaqsi li iiq ut li kub’enaqil ch’oolej. Li qaYuwa’ sa’ Choxa nokoxb’oq chiqajunilo re naq took’anjelaq chiru qas qiitz’in. Naq naqab’aanu a’an, “li Rey tixsume ut tixye chaq [qe], “Relik chi yaal ninye eere: jo’ch’inal jo’nimal xeb’aanu chaq reheb’ lin kok’ iitz’in a’in q’axal kok’eb’, we laa’in xeb’aanu chaq.”6
3. Li Ralankil a’an xq’ehil li kuyuk maak.
Li xkuyb’aleb’ xmaak chixjunil naxk’am chaq tuqtuukilal ut sahilal sa’ li qayu’am. Li Awa’b’ej Heber J. Grant kixk’ut chaq a’in: “Maak’a’ junaq chik li naxk’am chaq lix Musiq’ li Dios qik’in jo’… li chaab’il ch’oolej, li q’unil, li wotzok, li tuulanil, ut li kuyuk maak. Maak’a’ junaq chik li naxk’e qasahilal jo’ naq naqak’e qach’ool chixkuyb’aleb’ xmaak li qakomon li xe’maakob’ chiqu, ut maak’a’ k’a’ru chik tixk’am chaq tojb’a-maak sa’ qab’een jo’ naq naqakawob’resi qach’ool, naq xik’ noko’ilok, ut naq naqaj maa’usilal reheb’ li komon neke’sutin qe.”7
Re naq taaruuq te’kuye’q qamaak, tento naq taqakuyeb’ xmaak li jun ch’ol chik chi kristiaan.
Xkuyb’aleb’ xmaak li jun ch’ol chik nokoxk’e chixq’axb’al ru li josq’il, li maa’us aj k’a’uxl, ut li yiib’ aj na’leb’. Ut ani taaraj choq’re li yiib’ aj na’leb’ a’an sa’ li Ralankil? Li kuyuk maak naru ajwi’ chixsachb’al li toch’b’il ch’oolej ut chixk’amb’al chaq tuqtuukilal ut li rahom li ka’ajwi’ li Dios naru xk’eeb’al chaq.
Li qaYuwa’ sa’ Choxa naraj naq taqajal qak’a’uxl ut taqakuyeb’ xmaak chixjunileb’—jo’ ajwi’ li qamaak laa’o. Jo’ kixye chaq li Elder Jeffrey R. Holland: “Us ta nekek’oxla naq eewu xexwulak, malaj naq xetz’eq lee hoonal, malaj naq xiikil lee maak xeb’aanu chaq, malaj naq maak’a’ eeseeb’al, malaj naq jwal najt xexb’eek chiru lee junkab’al, lee rochoch, ut li Dios, ninch’olob’ xyaalal eere naq ink’a’ xexb’eek chi najt chiru li rilom li choxahil rahom. Moko naru ta naq texsub’eq’ sa’ xchamal ut ink’a’ te tawe’q xb’aan lix lemtz’unil li xnimal ru saqen re lix tojb’al rix li maak xb’aan li Kristo.”8
Ex was ex wiitz’in, chiru li xq’ehil li Ralankil chiqak’ehaq chiqajunilo xchaab’ilal ru li maatan. Chiqamayejaq rik’in b’antioxihom li qachaab’il b’atz’uul, maawa’eb’ li ak q’eeleb’. Ut chiqawotzaq li maatan re rahok, li maatan re k’anjelak chiru li qas qiitz’in, ut li tz’aqal maatan re kuyuk maak. Xb’aan naq na naqajal qak’a’uxl, lix Sant aj Israel naxkuy qamaak. Ninch’olob’ xyaalal naq yo’yo a’an. A’an li Rey sa’ xyanqeb’ li rey, Xnimal ru aj k’ehol tuqtuukil usilal, laj Tojol qix, ut li amiiw. Sa’ xk’ab’a’ li Jesukristo, amen