E tūtū atu i te hu’a ri’i mā’a.
E au mau taea‘e, e au mau tuahine, e au mau hoa, tē fa’atae atu nei au i te tāpa’o aroha ’e te ha’amaita’ira’a a tō tātou peropheta here, te peresideni Thomas S. Monson. ’Ua māuruuru roa ’oia nō tā ’outou mau pure ’e tō ’outou here i teie tau Noela ’e i te mau taime ato’a.
E mea au iho ā nō’u teie tau o te matahiti. ’Ua riro te purera’a Noela a te Peresidenira’a Mātāmua ’ei peu herehia nō te ta’ata e rave rahi, nō tō’u iho nei ’utuāfare. E tīa’i maoro mātou i te ’ōmua i te pu’e tau Noela ma te pehe nehenehe o te pupu ’upa’upa i Temple Square ’e te pupu hīmene ’aifāito ’ore o te Fare menemene. Tē tauturu nei te mau poro’i ’e te mau pehe ’ia ’ōmua i te vārua au o te pu’e tau Noela ma te fa’aha’amana’o ia tātou i te aura’a hōhonu nō te mea ’e te tumu o teie ’ōro’a.
Te Noela i Heremani
I tō’u vai-tamari’i-ra’a, ’ua hia’ai noa vau, nō te Noela, i te hō’ē tau to’eto’e nehenehe mai tei ’itehia i ni’a i te mau hōho’a, ’e ’ua ’ite au e ’ere ’o vau ana’e mai te reira. Te aura’a ra, e mata’i to’eto’e, e ra’i nīnamu ’e e ’ahu me’ume’u hiona ’uo’uo i ni’a i te fenua. ’Aita rā ïa, fātata pauroa te taime e mea ’ē roa ïa te reva, e ’ere mai tā’u i moemoea na, ’o te ’āhinavai, te hiona rarirari ’aore rā te ua.
Noa atu rā te reira, i te pō Noela, e vehi tō’u metua vahine ia mātou i roto i te ’ahu māhanahana ’e e nā muri mātou i tō mātou metua tāne nā roto i te mau āroa o te ’oire.
’Ua ’ite mātou te mau tamari’i i te tumu mau nō teie hāhaerera’a nā rāpae pauroa te matahiti—e taime nō māmā nō te fa’anehenehe i te rā’au Noela, nō te tu’u i te mau tao’a i raro a’e ’e nō te fa’aineine i te piha fa’aeara’a nō te pō mo’a.E tāmata noa mātou i te ha’apoto i terā hāhaerera’a nā rāpae. E mea ’ite roa rā tō mātou metua tāne i te feruri e aha atu ā te purōmu e hāhaere ’aore rā e aha atu ā te āroa e tīpu’u atu ’ia taimehia māmā.
I terā ra tau, e mea huru pōiri te mau āroa o Zwickau (Heremani) i te pō. Nō oti noa nei te Tama‘i Rahi II o te Ao, e mea varavara te mōrī i ni’a i te purōmu. Te tahi ri’i noa fare toa tei matara, tē vai ra tei pīha’i iho noa i te mau fare i tūpitahia, tē hau’a noa ra i te hau’a ta’a ’ē nō te tama’i.
E tuha’a tā mātou i au roa i roto i terā tere—’ia tāpe’a mātou i te katedara i te pū o te ’oire nō Zwickau, i reira mātou e fa’aro’o ai i te mau hīmene Noela nehenehe ’e te hāmonia rahi tei mātauhia i te ha’utihia i te pō Noela. Mai te huru ē, e ’ana’ana roa mai te mau mōrī iti o tō mātou ’oire i teie hīmene—fātata mai te mau fēti’a i te purapura mai—’e ’ua ’ī roa tō mātou ’ā’au tamari’i i te vārua ieie au.
’Ia ho’i atu mātou, ’ua oti māmā i tāna ’ohipa, e tomo hō’ē hō’ē mātou i roto i te piha fa’afa’aeara’a nō te hi’o māere i te Tannenbaum tei fa’anehenehe-noa-hia. E mea varavara roa te mau tumu rā’au i terā tau, e rave mātou tei noa’a mai. I te tahi taime e tāmaumau mātou i te tahi atu ma’a ’āma’a ’ia huru hōho’a ri’i mai te reira i te tumu rā’au mau. Nō tō’u nei rā mata tamari’i, e mea hanahana noa te tumu rā’au Noela.
Nō te ’ānapanapa o te mōrī hinu, e māramarama mohimohi, fātata e vāhi ha’amoemoea te piha. E hi’o mātou i te mau tao’a hōro’a ma te ’ana’anatae ’e te ’ata’ata i raro a’e i te tumu rā’au, ma te ti’aturi ē, e pāhonohia tō mātou mau hina’aro ’ōmo’e.
Fātata te ’ana’anatae nō te fāri’ira’a i te tao’a hōro’a i te tū’ati i te ’oa’oa ato’a ’ia hōro’a. Pinepine te mau tao’a hōro’a i te hāmani-rima-hia. I te hō’ē matahiti, e mea ’āpī roa vau, tā’u tao’a hōro’a i tō’u taea’e, e hōho’a ïa nōna tā’u iho i pāpa’i. ’Ua te’ote’o roa vau i tā’u pēni fa’ahiahia. ’E ’ua hi’o au mai ’oia iā’u ma te parau māuruuru ’e te fa’ahiahia.
E poihere noa vau i te reira mau ha’amana’ora’a au o tō’u vai-tamari’i-ra’a i Heremani Hiti’a o te rā.
Te here fāito ’ore
Tē fa’ahanahanahia nei te Noela i roto i te mau ta’ere ’e te mau nūna’a o teie nei ao ma te fa’ahiahia ’e te mau rāve’a hō’ē roa. E mea nehenehe ’e te fa’ahiahia te reira, e mea ta’a ’ē ato’a.
Hō’ē ana’e rā mana’o, hō’ē vārua e huru vai noa i te taime e fa’ahanaha tātou i te fānaura’a o te Mesia te Ari’i, tō tātou Fa’aa’o ’e Ti’aturi, te Ha’amāhanahana nō ’Īserā’ela !
E rave rahi parau nō te fa’a’ite i te reira mana’o : te poupou, te tīa’i, te ieie, te ’oa’oa. Tē haru nei teie mau parau ato’a i te hō’ē tuha’a nō te mea tā tātou e pi’i nei te « vārua Noela ».
Nō’u nei, hō’ē ta’o te fa’a’ite maita’i roa a’e i te mana’o e ’itehia i te tau Noela. ’O te ta’o ra here.
Inaha ho’i te tao’a hōro’a tā tātou e fa’ahanahana nei i te Noela ’o te tao’a hōro’a ïa nō te here—te hōro’ara’a te Atua i tāna Tamaiti. « ’Ua ’itea tō te Atua aroha ia tātou nei, ’oia i tono mai i tāna Tamaiti fānau tahi i te ao nei, ’ia ora tātou iāna. ’O te aroha mau teie ».1
Fa’atiaia mai te here, marū te ’ā’au. E tae mai te mana’o marū e fa’atoro ia tātou i te rima ia vetahi ’ē ma te maita’i ’e te aumihi.
E fa’auru te Noela ia tātou ’ia here maita’i a’e.
’A parau ai au i te reira, tē fā’i nei au ē, ’aita i tano te ta’o here. I roto i te reo peretāne, mai te mau reo e rave rahi, ’ua rau te aura’a nō te parau « here »’Ei hi’ora’a, e nehenehe tā’u e parau ē, e mea « au (here) » nā’u te reva, ’aore rā ’ua « au (here) » vau i tō ’oe ’ahu ’āpī, ’aore rā e nehenehe ato’a e « au (here) » i te hau’a o te punu popo tennis ’a tahi ra i tātarahia ai.
Te here rā tā’u e parau nei, e mea hōhonu atu ā ïa. Tā tātou hi’ora’a tāhuti i te here, e hu’a one ïa i te pae tahatai ’ia fa’aauhia i te here o te Atua nō tātou.
Tōna here, e aumihi fāito ’ore ïa ’e te pau ’ore. E ’ī te tau mure ’ore i te here o te Atua. E mani’i mai te reira ma te maita’i rahi mure ’ore. E toro mai tōna rima nō te fa’ateitei ia tātou. E fa’a’ore te reira i te hara. E ha’amaita’i te reira. E fa’aora te reira.
E nā ni’a atu te here hanahana i te mau huru ta’ata, te ta’ere ’e te ti’aturira’a. E pāto’i te reira ’ia vaiiho i te hi’o-pae-ra’a ’e te hapehape ’ia ti’a ārai i mua i te tāmāhanahanara’a, te aumihi ’e te ta’ara’a i te ta’ata. ’Aore roa ’a’ara’a, ha’apaera’a i te hiti ’e aha’ahara’a. Tē fa’auru nei te here hanahana ia tātou ’ia rave mai tā te Fa’aora i rave : « Aupuru i te feiā paruparu… fa’ateitei mai i te rima tautau ra i ni’a, ’e… fa’a’eta’eta i te mau turi ’āvae paruparu ra ».2
’O te huru here tā tātou e tūtava nei ’ia roa’a. E ti’a te reira ’ia riro ’ei huru nō tātou , ’ei ta’ata ’e ’ei pupu ta’ata.
E’ita paha e roa’a ia tātou te ’īra’a o te here hanahana i roto i teie orara’a, ’eiaha rā tātou e fa’aea i te tāmata. Mai te peu noa atu e pu’e tau o te matahiti e fātata ri’i a’e tātou i te reira i te tahi noa atu taime, o te tau Noela ïa, te taime tō tātou ’ā’au ’e tō tātou mau mana’o e fāriu ai i ni’a i te fānaura’a o te fa’a’itera’a ora nō te here hanahana, ’oia ho’i te Fa’aora Iesu Mesia.
Te mūto’i ’oire ’e te tamāroa
E fa’a’ite atu vau i te hō’ē ’ā’amu nō te fa’ahōho’a nāhea teie here e nehenehe e ’ohipa i roto i tō tātou orara’a. I te pō Noela ’a 85 matahiti i ma’iri, i te tau nō te topatari rahi, tē tere ra te hō’ē mūto’i nā te mau āroa nō Roto Miti i muri mai i te hō’ē vero hiona. Tē fa’ahoro ra ’oia i tōna pere’o’o ’a ’ite ai ’oia i te hō’ē tamaiti iti i te pae purōmu, tē ti’a ra i roto i te to’eto’e rahi ’e ’aita e ’ahu nā ni’a iho, ’aita e rimarima, ’aita e tīa’a. ’Ua tāpe’a te mūto’i i tōna pere’o’o ’e ’ua ani i te tamaiti ’ia tomo mai i roto i tōna pere’o’o māhanahana ’e ’ua ui iāna tē tīa’i maoro ra ānei ’oia i te Noela. ’Ua pāhono te tamaiti : « ’Aita tā mātou e Noela i te fare. ’Ua fa’aru’e mai pāpā ’a toru ’āva’e i teienei, ’e mātou ana’e e toe ra, ’o māma, ’o vau ’e te hō’ē taea’e ’e te hō’ē tuahine na’ina’i.
’Ua ha’apūai te mūto’i i te mata’i ve’ave’a o tōna pere’o’o ’a nā ’ō ai : « Ta’u tamaiti, e parau mai ’oe i tō ’oe i’oa ’e tō ’oe vāhi fa’aeara’a. E haere atu te tahi ta’ata i tō ’outou fare—e’ita ’outou e mo’ehia ».
Teie mūto’i, e peresideni titi ato’a ïa i te pū ’oire nō Roto Miti. Nō rave noa na ’oia ’e te mau melo o tōna titi nō te fa’afāna’o i te mā’a ’e te mau tao’a hōro’a i te mau ’utuāfare e’ita e roa’a tā rātou. E ’ere teie tamaroa i te melo nō Te ’Ēkālesia a Iesu Mesia i te Feiā Mo’a i te mau Mahana Hope’a Nei, ’aita rā e fifi nō teie mūto’i. I terā pō, ’ua ha’apāpū ’oia ’e hō’ē o te mau ’episekōpo o tōna titi e fāri’i te ’utuāfare o teie tamāroa i te hō’ē ’ete Noela ’ī maita’i.3
’Ua putapū roa teie peresideni titi i teie fārereira’a i teie tamāroa. ’Ua fa’aoti ’oia e ’imi ’e e tauturu i te feiā e māuiui ra, hau atu i te nā mua ra ’e i te vāhi ato’a e ’itehia mai. ’Ua riro roa mai ’ei tāpa’o rahi nō tōna orara’a.
Te i’oa o teie mūto’i, ’o Harold Bingham Lee ïa, ē 40 matahiti i muri iho, ’ua riro mai ’oia i te 11ra’a o te Peresideni nō Te ’Ēkālesia a Iesu Mesia i te Feiā Mo’a i te mau Mahana Hope’a Nei.
’Ua riro te peresideni Lee i te hō’ē ta’ata rahi i roto i te fa’atupura’a i te fa’anahora’a rahi a te ’Ēkālesia nō te tauturura’a i te feiā māmae ’e te hepohepo, ’e nō te tauturura’a i te mau tamari’i ato’a a te Atua ’ia fa’arava’i iāna iho.
I te hope’a o tōna orara’a, ’ua parau te peresideni Lee ē, ’ua ta’a iāna te feiā i māmae ’e i hia’ai i te tauturu maoti tōna iho vaira’a veve ’e te ha’eha’a i te ha’amatara’a.4
E ’ere e hia tei roa’a ia ’oe, e hia rā tā ’oe i here
’Ia mana’o vau, ’ua ’ite au i te mana’o o te peresideni Lee.
’Ua ora ato’a na tō’u ’utuāfare i roto i te ha’eha’a i te tahi taime. Piti taime i roto i te hitu matahiti, ’ua horo ’ē mātou i tō mātou fare ’ei tītīhoria ’e ’ua fa’aru’e i te mau mea ato’a. I Heremani Tō’o’a o te rā, ’ua noho mātou i roto i te tuha’a o te hō’ē fare fa’a’apu tahito. E piti piha na’ina’i, ’ua ta’oto mātou pā’āto’a i roto i te hō’ē piha.Nō te piriha’o te piha, e tā’ao’ao noa vau nō te haere nā rōpū i te mau ro’i.
E ’apa ’auri ve’ave’a noa te umu a tō’u metua vahine, nō tā mātou mā’a. ’E ’ia hina’aro mātou ’ia haere i roto i te tahi piha, e ’ape mātou i te tahi mau tauiha’a fa’a’apu, te tahi mau ’āfata rau ’e te ’īna’i rapa’au tei fa’atautauhia nā ni’a. I te hō’ē taime, ’ua ma’ihia vau ’e ’ua mau vau i roto i te ro’i i te mahana tā’āto’a, ’ua māta’ita’i au i te mau ’iore i te horo-haere-ra’a nā raro. E tari mātou i te pape i ni’a i tō mātou nā piha, ’e te fare pape, tei te tahi ïa pae o te ’āua, i pīha’i iho i te fare vaira’a mā’a. I te sābati, e haere mātou e piti hora nā raro nō te tāpae i te fare purera’a i Franckfort ’e nō te ho’i mai.Varavara roa mātou i te rave i te pere’o’o tram.
Tē ha’amana’o noa nei au i te reira tau ma te ’ā’au māuiui ’e te ’oa’oa. ’Ua fa’aitoito tō’u nā metua nō mātou, ’e ’ua ’ite mātou ē, ’ua here rāua ia mātou. E tau veve rahi mau te reira tau, tē hi’o nei rā vau i te reira ’ei tau ’oa’oa nō te mea ’ua ti’a iā’u ’ia putapū i tō mātou here te tahi i te tahi, nō te Fatu ’e nō tāna ’Ēkālesia.
’Eiaha e ha’amā i te veve. E ha’amana’o ē, ’ua fānauhia te Fa’aora o te ao i roto i te hō’ē fare animara ’e ’ua fa’ata’otohia ’oia i roto i tā te pua’a vaira’a mā’a « nō te mea ’aore [’oia] i ō i roto i te fare tīpaera’a ».5 Ē mai reira atu, ’ua riro mai ’oia, Maria ’e Iosepha ’ei tītīhoria, ’e ’ua horo ’ē rātou i Aiphiti nō te pāruru ia rātou i te pohe a Heroda. I te tau nō tāna tāvinira’a i mua i te ta’ata, ’ua haere Iesu i rotopū i tei fāfati, tei po’ia ’e tei ma’ihia. ’Ua ’ī tōna mau mahana i te tāvinira’a ia rātou. I tae mai ho’i ’oia nō « te poro haere i te parau maita’i i te ta’ata ri’i ».6 E rave rahi hi’ora’a, mai te reira ato’a tōna vaira’a inaha « ’aita ’ōna tuaro’i ».7
’Ua ’ārue ’oia i te vahine ’ivi veve, i roto i tōna veve rahi, ’ua tu’u ’oia i tāna nā lepeta i roto i te vaira’a faufa’a a te ’āti Iuda.8 ’E te hō’ē o tāna mau poro’i hope’a i te tāhuti nei, ’oia ho’i tei te huru tō tātou fa’aorara’a i tā tātou ravera’a ia vetahi ’ē—rātou iho ā rā tei hi’ohia ’ei « iti ha’iha’i »—inaha ’ua parau ’oia : « ’O ’outou i nā reira i te hō’ē o [rātou], ’ua nā reia mai ïa ’outou iā’u ».9
’Ua pāpa’i te hō’ē rohi pehe nō te 19 tenetere :
I roto i te to’eto’e ’e te hiona,
E haere mai te ’a’ī’ura māmahu;
Ma te aroha ’eiaha e tīahi atu,
E tūtū atu rā i te hu’a ri’i mā’a…
Pauroa e fa’aherehere, ’aore i veve roa,
’Ia tae mai te hina’aro ’e te tau to’eto’e;
’Aita pauroa te faraoa nā ’oe,
Nō reira e tūtū atu i te hu’a ri’i mā’a.
’Āria e ma’iri te tau to’eto’e i ni’a iho i tō ’oe orara’a.
’O te mahana ’aufaura’a :
I tā ’oe mau hara, ’ei ture hanahana,
E fāitohia i teie hu’a ri’i mā’a.10
Noa atu ā tō tātou ti’ara’a i roto i te orara’a, e ’a’ī’ura māmahu tātou pā’āto’a—e ta’ata tāparu—i mua i te Atua. Tei te huru tātou i tōna maita’i rahi. E mea nā roto i te tusia a Iesu Mesia tō tātou Fa’aora, ’ei tuha’a nō te fa’anahora’a rahi ’oa’oa, e vai nei tō tātou tīa’i i te fa’aorara’a ’e te aroha. Tē fa’auru nei teie tao’a hōro’a pae vārua ia tātou ’ia ha’apa’o i te mau fa’auera’a a te Atua ’e ’ia toro i te rima ma te aumihi ia rātou ’ati a’e ia tātou. ’E noa atu ā e hu’a ri’i mā’a noa tā tātou, ’ua ’oa’oa tātou i te ’ōperera’a i te reira i te feiā i roto i te ’ati pae manava, pae vārua ’e pae tino, ’ei tāpa’o ha’amāuruurura’a i te tāmā’ara’a rahi i te pae vārua tā te Atua i fa’aineine nō tātou.
Ha’amaita’i ia vetahi ’ē i te tau Noela
I roto i teie pu’e tau au rahi nō te Noela, e mea tano ’ia ’oa’oa tātou i te mau mōrī, te pehe, te mau tao’a hōro’a ’e te ’ānapanapara’a. E tuha’a te reira nō te tumu tātou e au roa nei i teie tau o te matahiti.
’Eiaha rā tātou e ha’amo’e ē, e mau pipi tātou ’e e mau feiā ’āpe’e tātou nō Iesu Mesia, te Tamaiti ora a te Atua ora. Nō te fa’ahanahana mau i tōna taera’a mai i te ao nei, e mea ti’a ia tātou ’ia rave mai tāna i rave ’e ’ia toro i te rima ma te aumihi ’e te aroha i tō tātou ta’ata tupu. E ’ohipa teie tā tātou e nehenehe e rave, nā roto i te parau ’e te ’ohipa. Fa’ariro ana’e i te reira ’ei peu nō te Noela, noa atu te vāhi tei reira tātou—’ia rahi ri’i a’e te hāmani maita’i, ’ia rahi a’e te fa’a’orera’a hapa, ’ia iti a’e te ha’avā, ’ia rahi a’e te māuruuru ’e ’ia rahi a’e te rima here i te ’ōperera’a i tā tātou ’auhune i te feiā ’ati.
’Ia ti’a i te feruri-noa-ra’a i te fānaura’ahia Iesu i Betelehema i te fa’auru ia tātou ’ia riro rahi atu ā mai iāna te huru. ’Ia ti’a i te misiōni ’e te hi’ora’a o te Mesia ’ia ha’aputapū i tō tātou ’ā’au i te here hanahana nō te Atua ’e i te aumihi rahi nō tō tātou ta’ata tupu.’E ’ia tūtū atu tātou i tā tātou hu’a ri’i mā’a ma te rima here rahi a’e ’e te here fa’aea ’ore. ’O tā’u nei pure ’e te ha’amaita’ira’a i teie pu’e tau Noela ē a muri noa atu, i te i’oa o Iesu Mesia, ’āmene.