Eb’ li maatan re tuqtuukilal
Ninb’antioxi naq yookin chi okenk eerik’in sa’ li ninq’e a’in choq’ re li Ralankil. Li rajb’al a’in, a’an xloq’oninkil ru li Qaawa’, Jesukristo. Li qayo’onihom, a’an xchapb’al lix tz’aqal musiq’ li Ralankil choq’ qe ut choq’ reheb’ li ani raarookeb’ qab’aan. Li musiq’ej a’an wan rilom rik’in li tuqtuukilal—maawa’ a’an xtuqtuukilal li jolomil tenamit, xb’aan naq kiyo’la li Kolonel sa’ xq’ehil li xiw ut choqink jwal nim, jo’kan naq minb’il ru lix junkab’al chi eelelik toj’ sa’ Egipto; maawa’ a’an xtuqtuukilal li tumin, xb’aan naq kiyo’la a’an sa’ xna’ajeb’ li xul; ut maawa’ ajwi’ a’an xtuqtuukilal xq’ehil naq wankeb’ li maatan, utz’u’ujinb’il li che’ re Ralankil, ut wan tzakemq sa’ xb’een li meex, xb’aan naq aj eelel li tuqtuukilal a’an. Lix tuqtuukilal li Ralankil a’an “li tuqtuukil usilal li nachalk rik’in li Dios ut naxq’ax ru chixjunil li na’leb’.”1 A’an li tuqtuukilal yeechi’inb’il xb’aan li apostol aj Pablo naq “tixk’uula [qach’ool] ut [li qak’a’uxl] rik’in li Kristo Jesus.”2 Ut yaal li kixye laj Pablo. Li tuqtuukilal li naqasik’ ka’ajwi’ wan rik’in ut sa’ xk’ab’a’ li Jesukristo.
Wankeb’ li ani sutinb’ileb’ xb’aan li ch’ina-usal ut tuqtuukilal sa’ li na’ajej wankeb’ wi’, a’ut toj neke’reek’a li choqink sa’ raameb’. Wankeb’ chik li neke’reek’a li tuqtuukilal ut tz’aqal xk’ojob’ankil xch’ooleb’ sa’ xyanq li nimla sachk sa’ xyu’ameb’, li rahilal, ut li yale’k-ix.
Re chixjunileb’ li neke’yo’la sa’ ruchich’och’, li Kolonel kixye, “Sa’ li ruchich’och’ teek’ul li rahilal.”3 A’ut kixk’e li xnimal ru yeechi’ihom a’in re lix tzolom naq wan sa’ ruchich’och’: “Li tuqtuukil usilal ninkanab’ eerik’in, lin tuqtuukil usilal nink’e eere; ink’a’ nink’e eere kama’ naxk’e li ruchich’och’.”4 Nak’ojob’aak qach’ool rik’in xnawb’al naq li yeechi’ihom a’in toj wan xwankil anajwan choq’ reheb’ chixjunil lix tzolom re li sumwank.
A’an jun yeechi’ihom kik’eeman ajwi’ sa’ li q’ojyin kiyo’la wi’. Naq eb’ li choxahil taql ke’xye resil lix yo’lajik li Kolonel, ke’xyaab’asi, “Nim lix loq’al li Dios taqe’q ut wank tuqtuukil usilal sa’ ruchich’och’.”5
Sa’ li osob’tesinb’il xq’ehil li chihab’ a’in, laa’o—q’axal wi’chik chiru jalan chik hoonal—naqasik’ tuqtuukilal rik’in laj K’ehol re chixjunil maatan. Nawaj sa’ li ewu a’in xwotzb’al junjunqeb’ li na’leb’ chirix chanru tooruuq chixnimob’resinkil li tuqtuukilal li naqanumsi sa’ xq’ehil li Ralankil, chiru li chihab’ chal re ut chiru xkutankileb’ li qayu’am.
Xb’een, jo’eb’ li anjel li ke’b’ichan sa’ li q’ojyin kiyo’la wi’, naru taqeek’a tuqtuukilal naq naqanima ru laj Kolol qe, li Jesukristo. Naru “[toochalq] chixnimankil.”6
Li Ralankil naxnima jun yo’lajik. Chiqajunil naqeek’a li eek’ahom aj sachol ch’oolej naq naqil jun li k’uula’al toje’ yo’lajenaq. Nokotuulanob’resiik naq naqil li sachb’a-ch’oolejil k’uula’al ut li yeechi’ink re li chalel. Naqeek’a li q’unil chaab’ilal. Nokob’antioxink. Ut nachal jun eek’ahom re rahok sa’ li qaam li nokoxk’e chirajb’al k’ehok ut wank chi q’un qach’ool naq naqajultika ani aj-e li yo’lajik naqanima. Li Ralankil a’an ut jun ninq’e choq’ re jun yo’lajik jo’ maajun chik ninq’e. Lix yo’lajik li Jesus ilb’il chi rub’elaj xb’aaneb’ lix profeet li Dios chalen chaq k’iila mil chihab’. Li yo’lajik a’in kixtz’aqob’resi ru jun yeechi’ihom k’eeb’il qe sa’ xna’ajeb’ li musiq’ej naq maji’ nokoyo’la xb’aan li qaChoxahil Yuwa’ aj rahonel. A’an a’an lix yo’lajik li yeechi’inb’il Mesias.
Nanaq sa’ inch’ool li aatin li na’ok sa’ inch’ool rajlal xq’ehil li Ralankil. Naru nawab’i sa’ ink’a’uxl lix xnimal ru xyaab’eb’ xk’ux li nimla ch’uut chi aj b’ichanel xb’ichankil: “Xb’aan naq jun k’uula’al xyo’laak choq’ qe ut xqamaatani jun ch’ina al. Li wankilal wanq sa’ ruq’, ut tixk’ab’a’in: Xnimal ru aj k’ehol na’leb’, li Dios q’axal kaw rib’, Yuwa’b’ej chi junelik, Xnimal ru aj k’ehol tuqtuukil usilal.”7
Li xb’een sut naq kiwab’i li aatin a’in, jo’ nanaq sa’ inch’ool, wankin chaq sa’ xkab’ tasal re li Tabernaculo sa’ Lago Salado. Jun ch’uut chi aj b’ichanel yookeb’ chixb’ichankileb’ li b’ich re laj Handel. Nanaq sa’ inch’ool naq kiweek’a k’a’ruhaq sa’ inch’ool. Saajin chaq sa’ li kutan a’an. Tiixin chik anajwan, ut ninnaw k’a’ru li eek’ahom a’an. A’an li Santil Musiq’ej, a’ li rochb’eeninkil a’an kik’ehe’ we naq waqxaqib’ chihab’ inyu’am. Li Musiq’ej kixch’olob’ xyaalal sa’ waam naq yaal li aatin kiwab’i chi b’ichanb’il sa’ li q’ojyin a’an.
Li k’uula’al li junxil kiyo’la sa’ Belen, a’an li Ralal li Dios, li Junaj Chirib’il chiru li Yuwa’b’ej. Eb’ li ke’xwiq’ib’ rib’ chiru ke’chal re xloq’oninkil li Kolonel. A’an lix Karneer li Dios, taqlanb’il re xt’upb’al lix b’ak’leb’ li kamk rik’in lix mayej aj tojol-ix. Kichal rik’in wankilal re riiqankil lix rahil qach’ool ut li qarahilal re naq tixnaw chanru xk’eeb’al qatenq’ankil. Ut a’an kiyo’la re xtojb’al rix chixjunil li qamaak jo’ ka’ajwi’ a’an kiru chixb’aanunkil:
Xyo’la li Rey re xsachb’al li kamk choq’ qe,
Xwaklijik li winq tixk’am,
Re xka’ sut te’wanq xyu’am.
Ab’ihomaq xb’icheb’ li anjel;
Nim xloq’al li Kolonel!8
Li k’a’ru kiweek’a sa’ xka’ tasal re li Tabernaculo chiru li q’ojyin a’an, a’an li paab’aal ut li yo’onink. Kiweek’a paab’aal naq rik’in naq “jun k’uula’al xyo’laak choq’ qe,” laa’in wanq raj inyo’onihom sa’ waam naq li kamk maawa’ li roso’jik. Tinwakliiq chi yo’yo, ut lix may li kamk taa’isiiq chiru chixjunileb’ li ralal xk’ajol li qaChoxahil Yuwa’.
A’ut wan chik li kiweek’a, q’axal wi’chik xkomon. Kiweek’a inyo’onihom naq xb’aan a’an, tinruuq raj chi k’anjelak chiru a’an ut jo’kan tinyo’laaq chi ak’il sa’ musiq’ejil. Xb’aan li maatan re lix yo’lajik, lin ch’ool laa’in, lee ch’ool laa’ex, ut xch’ooleb’ chixjunil li winqilal te’ruuq chi jale’k re ok wi’chik jo’ jun ch’ina al—saq ru, ch’ajch’o, ut k’ulub’ej re sutq’iik wi’chik rik’in li Dios li kixk’e qe jun aj Kolonel ut kixkawresi li b’e toosutq’iiq wi’ rik’in a’an sa’ li choxahil qochoch. Kiweek’a li b’antioxink ut li tuqtuukilal, ut jo’kan tooruuq chiqajunil sa’ xk’ab’a’ li maatan re li Yuwa’b’ej ut li K’ajolb’ej.
Xkab’, jo’eb’ laj ilol karneer li ke’ril li k’uula’al aj Kristo ut “ke’xseraq’i”9 li sahil resilal lix yo’lajik, naru taqak’ut li tuqtuukilal chiru li qajunkab’al ut li jun ch’ol chik ani naqara. Naqab’aanu a’an chi chaab’il naq naqate li loq’laj hu sa’ xk’a’uxleb’ ut sa’ raameb’.
Naq ka’ch’ineb’ chaq li qakok’al, xqak’uub’ jun ch’ina k’anjel re li Ralankil ut chixjunil li raatinul isinb’il chaq sa’eb’ li loq’laj hu. Xqab’aanu li ch’ina k’anjel sa’ li q’ojyin rub’elaj li Ralankil. Naab’aalex laa’ex eeb’aanuhom jun k’anjel kama’in.
Li xb’eenil xtz’iib’ankil li ch’ina k’anjel a’in xpatz’ naq te’okenq yal junjunqeb’ li komon, chixjunileb’ neke’ok choq’ junaq kristiaan sa’eb’ li loq’laj hu. Laa’in chaq laj Jose, li wixaqil a’an li xMaria, ut jun muneek a’an li k’uula’al aj Kristo. Chirix xnumik li chihab’, wankeb’ chik li xe’oken. Xqatiq jun li k’uula’al li x’ok choq’ li k’uula’al aj Jesus. Chirix a’an wankeb’ aj ilol karneer—tiqtooqeb’ rik’in saqi b’aatal re li baño—re loq’onink sa’ xwa’leb’aal li xul, ut chirix a’an xooru chixtiqb’aleb’ li rey li xe’xk’am li utz’u’jinb’il kaxon re xnimankil ru li Rey toje’ yo’lajenaq.
Chirix xnumink junjunq chik li chihab’, xqatikib’ li ch’ina k’anjel rik’in jun ch’ina al li x’ok choq’ laj Samuel aj Lamanita, xaqxo re xch’olob’ankil xyaalal rik’in profeetil aatin lix yo’lajik li yeech’inb’il Mesias. Chirix a’an, xqatiq jun molam li ink’a’ xe’xpaab’ li raatin ut xe’xyal xkutinkil laj Samuel chi kok’ b’olotz re papel de aluminio naq xaqxo chiruheb’. Rajlal chihab’, naq eb’ li komon sa’ li josq’il molam xe’niman xmetz’ew ut xchaab’ilal sa’ xkutb’al li kok’ bolotz’, teneb’anb’ilo chaq chixjultikankil reheb’ naq ink’a’ taaruuq taakete’q laj Samuel xb’aan naq a’an xmoos li Dios ut kolb’il rix xb’aan—ut jo’kan ajwi’ xb’aan naq yooko raj chixb’oqb’al ut chixninq’ehinkil li tuqtuukilal!
X’ajman li k’a’ru te’ruuq chixb’aanunkil li kok’al ka’ch’ineb’ chik, jo’kan naq xqatiqeb’ li karneer li te’xjukuki rib’ chirix laj ilol karneer toj sa’ xwa’leb’aal li xul.
A’ut xe’nume’ li chihab’—jo’ nak’ulman. Xe’winqilo’ ut xe’ixqilo’ li neke’oken sa’ li ch’ina k’anjel, ut anajwan xoosutq’iik sa’ xtiklajik. Nawileb’ li walal ink’ajol li xe’ok choq’ laj Jose, li xMaria, laj ilol karneer, li karneer, ut li rey chixtzolb’aleb’ li ralal xk’ajoleb’ a’an chirix li Kolonel ut li tuqtuukilal nachal rik’in lix yo’lajik.
Xe’osob’tesiik rik’in xtzolb’aleb’ na’leb’ chirix li Kolonel ut k’a’ut naq naqara a’an rik’in li k’a’ru xe’xb’aanu sa’ li ch’ina k’anjel. Ninb’antioxi naq li qalal qak’ajol ut ralal xk’ajoleb’ a’an xoohe’ril chixnimankil ru li k’uula’al aj Jesus, yo’lajenaq re ok choq’ junelikil mayej, li maatan maak’a’ xtz’aq re tuqtuukilal kixk’e li qaChoxahil Yuwa’ re chixjunileb’ li ralal xk’ajol.
Rox, jo’eb’ li winq chaab’ileb’ xna’leb’, naru taqak’eheb’ maatan re rahok ut tuqtuukilal jo’ xtzolom li Qaawa’ waklijenaq chi yo’yo.
Li Obiisp aj Sellers sa’ Rexburg, Idaho, kixb’aanu jo’kan chiruheb’ li chihab’ chirix naq kib’oqe’ choq’ obiisp junxil. Li ch’utleb’aal kab’l re lix teep q’axal nach’ wan rik’in li nimb’e li kinume’ chiru li ch’ina k’aleb’aal. Sa’eb’ li kutan a’an re ch’a’ajkilal sa’ xtawb’al li trab’aaj, naab’aleb’ li maak’a’ wankeb’ re ke’beek sa’ li junjunq chi na’ajej, royb’eninkil naq te’xtaw li k’a’ru taak’anjelaq reheb’. Chi kok’ aj xsa’ te’xsik’ junaq obiisp aj Santil Paab’anel sa’ Roso’jikeb’ li Kutan re te’tenq’aaq. Chi kok’ aj xsa’, eb’ li obiisp te’xtaqlaheb’ sa’ rochoch li Obiisp aj Sellers.
Wan rajb’al a’an. Li junkab’al aj Sellers ke’xk’e xsahileb’ xch’ool laj jalanil tenamit li wankeb’ sa’ rajb’al ru. Ruuchil li wa’ak junes jo’ junkab’al, wiib’ oxib’, wan naq naab’aleb’ chik, laj jalanil tenamit ke’wa’ak rochb’eeneb’. Chirix naq eb’ laj ula’ ke’xyal xsahil li tzakemq li k’uub’anb’il xb’aan li Hermana Sellars, li obiisp kixk’e reheb’ jun b’aatal reheb’ li k’iila b’aatal re aj pleet li ak kixloq’ chaq.
Chirix xk’ulb’al jun chaab’il b’aatal ut jun kaxon rik’in xkomon chik li tzakemq k’uub’anb’il xb’aan li Hermana Sellers, ke’el chaq sa’ li kehil kutan re li hab’alq’e chi saheb’ xch’ool. Li k’a’ru ke’ril, ke’rab’i, ut ke’reek’a li kutan a’an kikana sa’ xch’ooleb’. Rik’in naq q’axal keheb’ li kutan sa’ Rexburg sa’ xq’ehil li Ralankil ut rik’in naq li junkab’al a’in neke’xk’ut li tz’aqal rahok chiru chixjunil li chihab’, eb’ li kok’al sa’ li junkab’al aj Sellers toj nanaq sa’ xch’ooleb’ naq ke’xb’aanu li k’a’ru tixb’aanu raj li Kolonel—ut naq ke’xb’aanu choq’ re a’an.
Chejunjunqalex ut lee junkab’al wan li k’a’ru nekeb’aanu chiru Ralankil a’ yaal jo’ wankex wi’, a’ut wan li k’a’ru juntaq’eet sa’ li naqab’aanu chiqajunil. Li k’a’ru naqab’aanu naxjilosi ch’oolej rik’in li Kolonel. Ut wan ajwi’ li b’aanuhom re chaab’ilal li k’ulub’ejeb’ re xsahil xch’ool li Kolonel. A’an kixye:
“Xb’aan naq xintz’okaak chaq, ut xineek’e chi wa’ak; xchaqik we, ut xek’e wuk’a’; xinsik’ wochochnal, ut xineek’ul sa’ lee rochoch.
“Xint’usq’i, ut xineetiqib’; xinyajerk, ut xineerula’ani; xinwank sa’ tz’alam, ut koxineeril chaq.”10
Ut a’an tixye, “Relik chi yaal ninye eere: jo’ ch’inal jo’ nimal xeb’aanu chaq reheb’ lin kok’ itz’iin a’in q’axal kok’eb’, we laa’in xeb’aanu chaq.”11
Eb’ li anjel, aj ilol karneer, ut winq chaab’ileb’ xna’leb’ ke’xsik’ ut ke’xtaw li tuqtuukilal rik’in xpaab’aaleb’ chirix li Jesukristo. Jo’kan teetaw. Lix yo’lajik li Kolonel a’an li maatan li naxk’e naq li Yuwa’b’ej naru tixk’e qe “li tuqtuukilal sa’ li ruchich’och’ a’in ut li junelik yu’am sa’ li ruchich’och’ toj chalel.”12 Kiqajap qaq’e rik’in xsahil qach’ool sa’ xna’ajeb’ li musiq’ej naq kiqab’i li yeechi’ink a’an. Li tuqtuukilal ut li sahil ch’oolejil neke’chal qik’in wi’chik naq naqab’i li b’ichanb’il aatin chixyaab’asinkil naq kitz’aqob’resiik ru li yeechi’ihom aj rahonel re li Dios:
Nintz’aama naq li tuqtuukilal taachalq ut taakanaaq qik’in li junjunq qe naq naqajultika, naqara, ut naqaloq’oni li qaChoxahil Yuwa’ rik’in xk’uulankil li qasumwank rik’in. Chijultiko’q junelik qe lix k’anjel ut lix chaab’ilal li Jesukristo li kixb’aanu naq wan sa’ ruchich’och’—ut chiqak’e qach’ool chixb’aanunkil ajwi’ jo’kan.
Ninch’olob’ xyaalal naq li Jesus a’an li Kristo, li raarookil Ralal li Yuwa’b’ej. Ninch’olob’ xyaalal naq li Awa’b’ej Thomas S. Monson a’an lix yo’yookil profeet li Dios. Li naraj a’an, jo’ ajwi’ li Xb’eenil Awa’b’ejil, a’an naq taawanq eere sa’ xq’ehil li chihab’ a’in li sahil ch’oolejil, li rahok, ut li tuqtuukilal li yeechi’inb’il xb’aan li Kolonel reheb’ lix tzolom tiikeb’ chi paab’ank ut kub’enaq ratawomeb’. Sa’ xk’ab’a’ li Jesukristo, amen.