Gumatua ena iVakadinadina me Baleti Jisu

2021 S&I Lotu ni iTabagone Qase Cake e Vuravura Raraba

Elder Gerrit W. Gong

Ena Kuoramu ni Apositolo Le Tinikarua

10 ni Janueri, 2021

Kemuni na taciqu kei na ganequ lomani, oqo e dua na gagadre totoka me baleta e dua na yabaki vou—lagati vaka‑Sipeni, “e dua na inuinui, rekitaka ko vuravura—na rarama ni dua na siga vou sa qai sucu!”¹

Keirau a kurabui ka kauwai kei Sister Gong ni a laurai vei keirau na COVID-19. Vinaka vakalevu na nomuni vakanuinui kei na masu me baleta na neirau bula vakataucoko mai kina. Dina ni keirau vakatikitikitaki tu, keirau a sega ni vakila ni keirau biu vakatikitiki. Na gauna oqo keirau sa qai masu vakalevu sara me baleti ira kece era bikai ena veidredre ni matedewa oqo.

E vuravura, e rauta ni 1.47 na bilioni na itabaqase yabaki 18–30. Ena noda Lotu, e 2.3 na milioni na itabaqase yabaki 18–30 era bula tu ena 6 na iwase‑ni‑vanua lelevu ni rauta e 180 na matanitu kei na vanua. O na rawa ni wilika na iVola i Momani ena sivia na 114 na vosa.

Keirau a taleitaka kei Sister Gong ni sotavi kemuni e Rexburg, Idaho; Manaus, Brazil; Bogota, Colombia; ni takosovi vuravura;² ena iwase‑ni‑vanua lelevu kece; ena ituvaki kecega.

O kila beka ni sa tiko qo e dua na iTeki e North Pole Alaska?

Eda soqoni tiko nikua ena vuku ni tekinoloji. Sa noqu masu ni na vakaduavatataki keda ena vakabauta na Yalo Tabu, tara na yalomu, ka dolava nomu salatu ena veigauna veibolei oqo.

Kemuni na taciqu kei na ganequ, e bula tiko na Kalou. Yalovinaka lako mai ka vakila Nona loloma kei na Nona kaukauwa mo tubu ka veisau kina. Vakatara me “ologi [iko] ena liga ni veitaqomaki³ ena Nona veivakadeitaki ko sa veiganiti dina. E tiko vei iko na ituvaki vakalou e rawa ni ko vakalevulevuya e veisiga.

Nikua au na wasea e tolu na veisureti ka sa vakauqeti au me 1) vakatitobutaka noqu veimaliwai kei na Kalou, 2) veisautaka oqo na veisiga ni mataka, ka 3) yaco me’u vinaka cake. Au masuta, ni ra tauri vata, na veisureti oqo ena vaqaqacotaka nomu vakabauta ka toroi iko voleka vua na Kalou kei ira era tu wavoliti iko ni ko kune reki tudei ena Nona salatu ni veiyalayalati.

iMatai ni veisureti: ena loloma veiciqomi cecere, sa yalataka na Tamada Vakalomalagi, “Dou tiko lo, mo dou kila Ni’u sa Kalou.”⁴

Au a tubu cake ena siti ia dau taleitaka na kaba ulunivanua. Ena galala me vakalakova, o ira na noqu itokani kei au a cabeta tiko ena siga taucoko, ka qai laki keba ena yasa ni drano ena lekutu ena ruku ni lomalagi rabailevu ki na domo ni cagi ni bogi.

Wale tikoga oqo, keirau a draiva yani kei Sister Gong ki na dua na vanua ka rui buto ka totoka sara keirau raica rawa kina na Milky Way. E a vaka saraga na ramase ni itaba oqo.

Na Milky Way sa ka ni veika vaka itukuni, veivakurabuitaki, ka veika‑vuni. Vaka‑Jaina, na Milky Way e vakatokai na “Tian He” (“uciwai ni lomalagi”). Vaka‑Belarus, Estonia, Finiladi, e vakatokai na “sala ni manumanu vuka.” E so era vakatoka na Milky Way me “gaunisala ki Santiago.” Vaka‑Jeroki, sai koya “na sala a dro kina na koli”; vaka‑Iperiu, “na uciwai ni rarama.”⁵

“Enai vakatekivu sa bulia na lomalagi kei na vuravura na Kalou … . A sa raica na Kalou ni sa vinaka.”⁶ Na Kalou e sa kila na ka kecega, kaukauwa, ka vinaka sara. Na inaki, totoka, kei na duavata ni Nona ibulibuli e vakadinadinataka Nona loloma tawayalani kei na Nona ituvatuva ni bula marau me baleti keda yadua. E vakadinadinataka o Alama, “Na veika kece sa vakaraitaka ni dua na Kalou; io na vuravura, kei na veika kece sa tu kina, io, na kena toso, io, kei ira na vei vuravura kece ka veitosoyaki ena kedra itutu era vakadinadinataka ni dua na Dauniveibuli Cecere”⁷

E taura na sasaga mai yaloda me da vakamalua sobu ka “tiko lo.” E taura na veiciqomi vakayalo kei na yalomalumalumu me da “kila ni [sa Kalou] na Kalou.”⁸ So na gauna ni da vakamalua sobu ena veika e yaga vakalailai e dau vukei keda me kunea na veika e yaga vakalevu sara.

E dua na sala bibi me da kila kina ni sa Kalou na Kalou oya me da kila rawa Nona ivakatakilakila ena veika buli a caka me vakamarautaka na yalo. Eda lagata:

Vuravura rui talei,
Lomalagi mai cake,
Wavoliti keda tu,
Na loloma mai Vua,

Me rokovi tikoga,

Vakamuduo Vua.⁹

E dua tale na sala me da kila kina na Kalou oya me da raica na vinaka kei na vakaibalebale ni veimaliwai vakalou—ena yalomalua, icavacava donu, veivakayalovinakataki, veivosoti, solibula.

A raica wale tikoga qo o Peresitedi Russell M. Nelson ni rawa ni vakabulabulataki keda na cakacaka‑ni‑liga, vola ivola, kei na sereivakatagi.¹⁰ Vakatalega kina na veika vaka‑sainisi, ni kilai vinaka ena vakabauta.

Oqo e rua na rai kilai levu ni lomalagi ena bogi.

Mai na sainisi, e dua na ivakatakarakara ni vakadodorairai vaka‑Hubble e vakananumi keda, me vaka rau a raica na parofita cecere o Mosese kei Eparama, ni ibulibuli ni Kalou e oka kina na qelakisi ena qelakisi, sa sega ni wili rawa, ena veivanua sara mada ga e vaka me lala tu ena maliwalala ni bogi.

Mai na cakacaka‑ni‑liga, a droinitaka o Vincent Van Gogh na Starry Night vaka iborowaiwai ena isululaca ni bera ga na cabe ni siga. Na bulitale vaka‑vakadidike ni veikalokalo ni maliwalala ena Jiune ni 1889 e vakatututaka ni kalokalo ivolasiga i Van Gogh sai koya na vuravura o Venus. Na cakacaka‑ni‑liga cecere e vakauqeta na veisala vou me da raica kina na vinaka ni Kalou.

Na vinaka ni Kalou e rawa ni vakabulabulataka na yaloda. Na kosakosa, yakusurasura, benuci ni vuravura edaidai e rawa ni vakadredretaka me da “tiko lo” ka “kila Ni’u sa Kalou.”¹¹ Eda sega ni dau nanuma na kosakosa ni irinicagi e valenikuro me yacova ni da bokoca. Na laurai vakamamada, irairai veivakacalai, qara ni rapete vakavuravura e dau veivakasevai ka vakavu‑veilecayaki. Na ririko ni biu laivi tu (RBLT) e sa itukutuku madra, dina ga ni da se kabita dei tikoga na noda talevoni veikauyaki. Eso era nanuma ni cakaitavi‑e‑vuqa me 24/7 e vakalevutaka na keda yaga se bibi.

Eda vadabera ka vakawaqana na bula me “Vakasakiti-vakasauri” me baleta na posi ni Instagram e tarava, dina ga ni da kila ni “Vakasakiti-vakasauri” e sega ni “vakasauri-” se “vakasakiti.” Eda leqataka ni vulo vou eso, ka ra sega talega ni dina ka vakaidina, e vakaleqa na kena tosi se tabaki-vakarua.

Ena iyaloyalo vakaitukutuku The Social Dilemma,era vakasalataka na kenadau eloma, “Kevaka ko sega ni sauma na ivoli, ia o iko ga na ivoli.” Eso na kenadau e ririkotaka oqo ni dau vakaleqa vakasauri na itikotiko kei na tu-vinaka ni tamata yadua na vakauitukutuku raraba. Era leqataka ni ituvatuva ni vakauitukutuku raraba ka nakiti me vakavinakataka na vakayagataki ni initaneti, wasei, kei na tubu vakailavo ni maketetaki ni ivoli e susuga cake talega na nuiqawaqawa, tawase, kei na lomaleqa.¹² E rairai bibi duadua, o ira na kenadau vakaicaqe oqo era taqomaka nodra matavuvale mai na vakayagataki vakasivia ni vakauitukutuku raraba.

Mo tu vakadua ka vakananuma oya e sega ni o galili. E kaya o Leonardo da Vinci, “Ni ko tu taudua ko sa tu vakataki iko ga.”¹³ Ni’u vakamalua sobu e vagalalataka noqu vakasama kei na yaloqu. Sa na qai rawa ni dolava na mataqu kei na daligaqu vakayalo, na yalo dauvakavinavinaka kei na kena ikasa ni itovo savasava, na yalomalumalumu, ki na ivakadinadina eso ni Nona sautu lomasoli sa wavoliti keda tu.

E dua na daunikakaburaki ena vosa vaka‑Iperiu e vakamacalataka ni malanivosa na tu vakadua e rawa ni kena ibalebale “laiva.” Mo dou kila Ni’u sa Kalou e rawa ni vakadewataki me “da kila na Nona kaukauwa veivakabulai ena noda bula.”¹⁴ Ena vosa tale eso, me “dou tiko lo, mo dou kila Ni’u sa Kalou” oya me da laiva me qaqa duadua ga na Kalou ena noda bula.¹⁵

E kaya o Peresitedi Russell M. Nelson: “E sega ni dua na ka e dolavi lomalagi me vaka na sema vata ni sinai ena savasava, taucoko ena talairawarawa, vakasaqaqara e yaloqu, kana e veisiga mai na iVola i Momani, kei na soli gauna wasoma ki na cakacaka ni valetabu kei na tuva kawa.”¹⁶e dua na salatu ni veiyalayalati ki na reki tudei.

Ni da vakamalua sobu ka vakasaqaqara ena vakabauta, e veisau na noda rai. Ena dua na siga ni vakavakarau vaka dua na daukaulotu gone e Ositerelia, a vakasamataka vakatitobu o Elder Marion G. Romney (a yaco emuri me dua na iApositolo ka lewe ni Mataveiliutaki Taumada), na Vunau kei na Veiyalayalati 76.

“Ni vakacavara nona wilivola a kurabui o koya me kila ni sa bogi. … A rai cake o koya ki lomalagi, ni ra cila serau tu kina na Iri Buli kei na kalokalo tale eso ena totoka e vakasakiti. Ni rai yani o koya ena qoroqoro, a vaka me kau siviti ira yani o koya mai na Yalotabu me rawa ni raica na veika a vakawilika tiko. Ena dua na ivakarau veivakurabuitaki, a soli vei koya me kila ni veika oya a sega ni itukuni walega, ia era sa ka dina ena kena ibalebale bibi duadua.”¹⁷ Na nona ivolatukutuku ni bula e kaya, “Mai kea ka lako yani sa tu e dua na nona rai matata tawamudu.”¹⁸

Na rai matata tawamudu e rawa ni vakadeitaki keda nikua. Me vaka a parofisaitaki, “Ena yavavala na ka kecega.”¹⁹ Sa kaya na Turaga ni rogoci na Domona ena uneune, cava, mate dauveitauvi, kei na ua ni waitui ni sa ulabaleta na kena iyalayala.²⁰ Ena veigauna vaka oqo, eso era vakatoka na vinaka me ca kei na ca me vinaka;²¹ e so tale e kaya “dou kana, ka gunu, ka ia na marau; … ni da na mate ena mataka.”²² Ia na rarama vakayalo kei na dina e vakasava tani na butobuto mai na kemudou maliwa.²³

Sa vakadeitaka na Turaga, “mo cegu, mo maravu mai.”²⁴ “Me da tudei sara ka nuitaka tu ni da na raica na veivakabulai ni Kalou, io me da raica na ligana ni sa vakaraitaka mai.”²⁵ Yalovinaka, kemuni na taciqu kei na ganequ lomani, “Dou tu vakadua, mo dou kila [ni sa Kalou na] Kalou.”²⁶

Ia oqo, noda ikarua ni veisureti—taracake oqo na veimaliwai e veisautaka na veisiga ni mataka.

Wale tikoga oqo, au a vakavinavinakataka e dua au se sega ni sotava eliu ia ka a veisautaka na noqu veisiga ni mataka.

Na yacana o Melba Oakes (sega ni wekai Peresitedi Dallin H. Oaks).

Ni a yabaki 21 o Melba, a vakawati vou o koya ka vakaitikotiko e San Mateo, California. A yaco me rau veitokani o Melba kei dua na curuvou-ena-lotu yabaki 17 ka yacana o Jean.

Ni lewe ni matavuvale duadua ga me lewena na Lotu, o Jean a lako tiko ki vuli vaka yawa sara mai vale. Eso ena nona matavuvale a nuitaka ni na guilecava o koya na Lotu ena dua na vanua vou.

Ia, ena veisala lalai ka rawarawa, era a dau tu ekea kei Jean o Melba kei na so tale. Ni a tauri ivola o Jean mai na koronivuli torocake, a tu ekea o Melba. E se tikoga vei Melba Oakes na veisureti ni vakamau nei Jean.

A domona ka mani vakamautaka o Jean e dua na tagane totoka a yacana o Walter. Vakaidina, erau a vakamau vakatolu—ena dua na vakamau vaka‑Jaina, soqoni vaka‑Amerika, kei na veivauci me baleta na gauna oqo ka tawamudu ena valetabu. Ni rau a se qai sota, o Walter a tu nona ivakadinadina kaukauwa Vakarisito ia a sega tu ni kila Na Lotu i Jisu Karisito ni Yalododonu Edaidai. Era a vakatavulica vua na kosipeli vakalesui mai o Jean kei na so tale. A yaco o koya me dua na lewe ni Lotu yalodina ka peteriaki ni iteki.

Me vaka o sa na kila rawa, ena nona vakawatitaki Walter Gong, a yaco o Jean me o Jean Gong—na tinaqu lomani. Nikua na tinaqu sa yabaki 94. Sa yabaki 98 o Melba Oakes. Erau sa veitokani tu ena kosipeli me 77 na yabaki.

Wale tikoga qo, au qai kila ni sa vakaitikotiko o Sister Melba Oakes e St. George, Utah. Au a qiri me vakavinavinakataki koya ena nona veisautaka na veisiga ni mataka me baleti au kei na noqu matavuvale. Ena nona vukei Jean Gong ni a se lewenilotu vou kina, a vakalougatataka o Melba Oakes na ka sa yaco oqo me va na itabatamata ni matavuvale na Gong ena yasa ni ilati oqo ka 34 na itabatamata ni matavuvale na Gong kilai rawa ena yasa kadua ni ilati, ka lesu sara tiko ki na iMatai ni Dragon Gong, ka sucu ena 837 MK.

Ka ni rarawa, ni so tale na itokani nei tinaqu era sa biuta na Lotu. E dua a lako ni oti nona vakuwai mai vei so na lewe ni Lotu me baleta nona kawa tamata. E dua tale a lutu yani ni vakila o koya me na digitaka na itokani ena Lotu kei ira era sega ni lewena na Lotu. A ikatolu a laiva na veika vakavuravura me bucina na vakatitiqa me baleta na ivakavuvuli ni Lotu. E dina sara, o ni sotava tu na ibolebole kaukauwa cake sara nikua.

Au sa vakavinavinaka tawamudu vei Melba Oakes kei ira kece era a vukei tinaqu ni a se vou o koya ena kosipeli. Au vakavinavinakataki tinaqu talega. E a tudei tu ga ena nona vakabauta ka gumatua ena nona ivakadinadina. O koya kei tamaqu a nakita dei me rau lewena kaukauwa na Lotu dina ni Kalou. Erau a mani rawata veitalia na veivakacacani vakaitikotiko kei na veivakaduiduitaki mai vei ira eso na lewe ni Lotu.

Kemuni na taciqu kei na ganequ, era tu wavoliti keda na Jean Gong kei na Melba Oakes—ena noda itikotiko, vanua ni cakacaka, tabanalevu se tabana, ena noda veikilai kei na veimaliwai. E sega ni dua e via okati me dua na cakacaka. Eda qara yadua na bula veimaliwai kei na madigi me da vakaitavi. Eda gadreva kece e dua na vanua taqomaki me da taroga ka vakasaqara, e dua na maliwa taqomaki me da vulica ka bulataka na ivakavuvuli ni kosipeli kei na itovo ni Lotu. Eda vinakata me da raici vaka itabaqase ka me da vakacolati ka vakaitavi vaka itabaqase.

Eda vinakata na Lotu me dua na vanua eda sega ni dau vakalelewa vakai keda kina ka da veivutuni ke dua e vakila ni da vakalewai ira tiko ena sala veivakararawataki. Na noda metereni ena Valetabu e Guadalajara Mexico e kaya na valetabu e vakauqeti koya me “vakalelewa vakalailai ka dauloloma vakalevu cake.” E dina o koya. Yalovinaka lako mai vakai iko sara ga. Keimami gadrevi iko. Ni yaco me da dauloloma ka veiciqomi, ka sureti ira na tani mera cakava vakakina, ena yaco me tadola cake, rawai rawarawa, ka veisureti na noda itikotiko vakosipeli. Ena dua na vakasama, eda sa yaco kece me saumaki vou, lewenilotu lesu tiko mai, ira na toki vou mai, vakasaqara tiko na noda sala.

Ena itikotiko tatawasewase eso, o ira na tisaipeli i Jisu Karisito e rawa ni wasea e dua na bula raraba vakalou ka vakatamata e cecere cake mai na dua ga na duidui. Ena veigauna butobuto, ka so na gauna ni sogobutu, era vakacilava yani na Nona rarama kei na dina veisereki o ira na vakabauta. Ena veivanua ni lauqa vakayalo,²⁷ eda marautaki Koya me vaka ni sa wai ni bula ka madrai ni bula talega.

Ena dua na vuravura dravuisiga, gadrevi tu na matadredredre, vinakati tu me da kedavaki, eda rawa ni tuva tale noda yalava ni vakacegu eso. Dabe tikivi koya e dabe duadua voli. Veiciqomi, veivakacaucautaki, veivakayaloqaqataki, vaka tamata yadua kei na initaneti. Ciqomi koya kevaka madaga o vakatitiqa. Vakarorogo, lako, ka tu ekea. Veiqaravi ena dua na vakasama se ivolanikalou donu. Mo raica na wainimata se matadredredre. Masu tikoga.

Nikua ko vukei au. Ni mataka au vukei iko. Eda tu eke me baleti keda kece. Oqori na ka era dau cakava na itokani kei na matavuvale vakosipeli.

Au kila ni vuqa vei kemuni o ni lewenilotu duadua ga, se lewenilotu bulabula duadua ga, ena nomuni matavuvale. O ni sa gugumatua ka yalodina, ia e vakavuqa e dau dredre. Yalovinaka kukube matua ena itautauri kaukamea—se, me vaka e kaya e dua na itabagone qasecake e Manaus, Brazil, “vakila na sitila.” Vakadeitaka ni o na tudei ka tawayavalati rawa, e dua na isema kaukauwa ena nomu itabatamata. Ena yaga dina kina.

E sega ni bibi sara kevaka eda imatai se ikaono ni itabatamata ena Lotu mai na noda gumatua ena noda ivakadinadina i Jisu Karisito. Yalovinaka teivaka, qarava, ka taqomaka na sorenikau talei ni vakabauta oya. Laiva me vakawakana kaukauwa ka seraka e lomamu kei na nomu matavuvale tawamudu.

Yalovinaka mo dua na Melba Oakes se Jean Gong—ka taracake nikua na veimaliwai ka na veisautaka na veisiga ni mataka me baleta na yabaki dua, lima, se 77 sara mada ga na yabaki mai qo.

Oqo e kauti keda mai ki na ikatolu ni noda veisureti: mo yaco mo vinaka cake ena nomu cakacaka vata tiko kei na Turaga ni tatamusuki.

Ni da vulica me da cakacaka ena vakabauta kei na gugumatua, na Turaga ni tatamusuki ena vuku ni lawa ni tatamusuki ena rawa ni vakalougatataki keda ena “marau ena vua ni [noda] cakacaka.”²⁸ Ni da cakacaka vakaukauwa ka cakacaka vamaqosa, e tadola mai na madigi eso. Na ka era vakatoka eso me laki, eda kila me kalougata. Eda kila ni masu vata ena yalomalumalumu kei na gugumatua e kauta mai na cakamana ena Nona gauna kei na sala.

Na ivola ni Kalatia ena Veiyalayalati Vou e vakamacalataka na lawa ni tatamusuki me vaka “na ka kecega sa kaburaka na tamata, ena tamusuka talega ko koya.”²⁹ E dodonu “me da kakua ni ceguoca ena caka vinaka: ni da na tamusuka ena kena yabaki, kevaka eda sa sega ni oca.”³⁰ Ni biu ena dua tale na sala, eda tamusuka na ka eda tea—na vinaka e vakalesui ki na ka vinaka, me vaka ga na dodonu, lewa dodonu, kei na yalololoma.³¹

O London kei Luke Brockbank, rua na daukaulotu oti yalodina se qai vauci wale tikoga qo ena valetabu, a kaya ni rau a vulica na lawa ni tatamusuki kei na nodrau matavuvale ena iteitei ni rau a tubu cake tiko.

[Start video transcript]

London: Ia, keitou dau yadra cake vakamataka ni bera o ira na oni ka se bera ni katakata mai ka tovolea me cavuta na levu ga ni co ca e rawa, na levu ga ni itei e tei rawa, ka tovolea me vakatubura vinaka ena ivakabulabula ni qele, ka qarava vinaka tiko ena kena draki donu.

Eda taleitaka kece na beti vuanikau ka rawa ni kania tiko eso ni o betibeti tiko, ia au na kaya beka ni ka veibolei duadua oya na werewere baleta ni o toka sobu ena ligamu kei na durumu, ka oti vakalailai o sa tekivu mosi mai. Ka sa duka na ligamu. E dau duka na kuku ni ligai keitou kei na neitou idovidovi ni kakana mai na cavucavu tiko.

Elder Gong: O ya na vuna era kaya kina ni tiko nomu idovidovi ni kakana drokadroka.

London: Io, o na nanuma beka ni baleta e tubu vinaka na itei; ia e baleta ni ra cavuraki tiko na co ca.

Luke: A tukuna o London me baleta na sala o cakava kina na veika lalai mo cicivaka e dua na iteitei. Mo kila, e dodonu mo vakabulabulataka ka teivaka. E sega ni rawa mo lako ga vakadua dua na macawa ki na iteitei ka namaka me totoka sara tu.

[End video transcript]

Elder Gong: Au a tarogi London kei Luke me baleta noda iVakabula ni sa vaini dina ka vakabulabulataki keda vakayalo.³²

[Start video transcript]

London: Ni keitou qarava tiko na itei ena were, keitou dau gadreva me vakabulabulataki ira me rawa ni ra rawata na veika bulabula mera tubu vinaka tikoga kina. O ya e tautauvata noda ivakadinadina ni da sega ni rawa ni bula mai na dua ga na ka sotavi vakayalo. Eda gadreva na veivakavoui tomani tiko ni veika sotavi vovou. Na nanumi ni noda veika sotavi vakayalo—era sa ka totoka me da dau taleva lesu, ia eda sa gadreva tikoga me vakalevu cake.

Luke: Na ka duadua ga e rawa ni 100 na pasede na noda nuidei kina sai koya na iVakabula. Ka’u nanuma ni sala oya e sa vaini dina saraga o Koya, ka da rawa ni dau vakararavi tikoga kina Vua. Ia ke da tovolea noda igu kece me da veitaudonuitaka na lomada ki na Lomana me vaka e tukuni—ni sa tiko e lomada o Koya ka da sa tiko e Lomana.

London: Au lomana na iVakabula, ka tu na noqu ivakadinadina kaukauwa me baleti Koya kei na ka sa cakava o Koya me baleti keda. E vakilai dina o Koya vaka dua na itokani vinaka duadua, e dua ena sega vakadua ni biuti iko. Baleta au kila ni da sa vakaitokani vinaka kece ka ra sa biuti keda, vakasauri se namaki. Se sala cava ga, e sega ni ka marautaki. Ia, sa totoka dina meda kila ni sega vakadua ni biuti keda na iVakabula, ka na tiko ga kei keda, ena tikoga o Koya me vukei keda ka vakauqeti keda.

[End video transcript]

Elder Gong: Vinaka vakalevu, London kei Luke. Elder Gong:O London, Luke, kei au a veitalanoataka baleta na lewa dodonu kei na yalololoma ena lawa ni tatamusuki. Eda tamusuka na ka eda tea. Ia, na Kalou sa vakuria talega na Nona yalololoma ki na noda sasaga. A kaya o Paula na iApositolo, “Au sa tea koi au, sa vakasuasuataka ko Apolosa; ia na Kalou ga sa vakatubura.”³³ Ni dau vakatubura na Kalou, e dolava o Koya na katuba ni lomalagi ka sovaraka mai na ka ni veivakalougatataki me na sautu dina sara.³⁴ Ni raici ena mata vakayalo, na yalololoma dina ni Turaga e dau vakavuqa uasivia sara ena lomasoli na ka e veirauti kei na noda cakacaka walega.

Ia, na bula ena so na gauna e se dau vakilai tu ga ni tawa dodonu ka tawa veirauti kei na veigauna dredre, butobuto, galili. Ena gagadre dodonu kei na sasaga dina, eda na vakila beka ni da sa cakava rawa na ka kecega e kerei vei keda. Ia e rawa ni se sega ni vakayacori na veika eda vinakata, me vaka eda nuitaka. E sa ka dredre. Eda na vakila beka ni da yalolailai, yalo kudrukudru, ka yaloca sara. Ena veigauna vakaoya, yalovinaka nanuma tiko, ena veisala eda sega ni kila rawa, na “Luve ni Tamata sa vosota rawa na veika e toro sobu sara mai vei ira kecega.”³⁵ E kila o Koya baleta ni sa lakova oti o Koya.³⁶ “Raica, kau sa ceuti iko ena qeteqete ni ligaqu.”³⁷ E yalataka o Koya, “Ni veika kece oqori ko na yalomatua kina, ka vinaka cake.”³⁸

Eda waraka na Turaga ena nanamaki ka (so na gauna) ena nuiqawaqawa. Na Nona yalayala e dei: “Ko ira era sa waraki Jiova era na vakaukauwataki tale; era na cabe cake me vaka era vakatabana vakaikeli; era na cici, ka sega ni oca; era na lako tu, ka sega ni malumalumu.”³⁹ “Sa ia na tagi e na bogi, ia sa yaco ena mataka na marau.”⁴⁰ “Lomalagi veivakacegui tu.”⁴¹

Ena Nona gauna kei na sala, na Kalou ena cakava me dodonu na tawadodonu, rarawa, lomabibi. Vei ira na lomasoli ka yalomalumalumu, e Nona e dua na kosipeli ni ikarua kei na ikatolu ni madigi, ki na vakavitu na vakavitusagavulu.⁴² O ira era sa muria na ivakaro ni Kalou era sa na “vakalougatataki ena veika kece sara.”⁴³

Ena noda siga, ena veivakararawataki levu kei na gagadre ni kawatamata raraba, eda vakila na itavi veivakauqeti ka inaki vakalou ena veiqaravi Vakarisito. Vei keda, na lomana na Kalou kei na wekada e kena ibalebale na madigi ni veiyalayalati kei na itavi ni veiyalayalati. E dua na sovea wale tikoga qo ni Lotu e vakaraitaka ni ra sa vakatakila ka qarava tiko na itabagone qasecake na veigagadre bibi eso e Iurope, Wasewase‑e‑loma kei na Ceva kei Amerika, na Caribbean, Esia, Aferika, Vualiku kei Amerika, kei na Pasifika. Iko kei ira nomui itokani, meu cavuta mada eso:

Cula matavulo.
Tokona na veivanua ni vakaruru ni marama.
Veivuke ena sasamaki ni veileqa tubukoso kei na veivakacegui.
Vakarautaka na veivakani vei ira na gone.
Taracake na vei itikotiko vakaitaukei, ka
kau kakana ki na vanua ni vakarautaki se maroroi kakan.⁴⁴

Ena matedewa ni COVID oqo, o ira noda lewenilotu, noda itokani, kei na noda Lotu era sa kauta tiko yani noda veivuke levu-duadua ni veivakacegui ki na itabatamata raraba ena 964 na cakacaka veivukei ni COVID-19 ena 151 na matanitu. O ira na vukei era sa ciqoma tiko e sivia na 28.4 na milioni na iyaya ni veitaqomaki yadua (YVY), 3.5 na milioni na ivakarau kakana, 1.8 na milioni na iyaya ni tiko‑savasava, kei na 1.07 na milioni na iyaya ni tiko‑bulabula kei na iyaya eso.

Me yacova mai qo, mai na iteitei ki na tepeli, e sivia na 700 na iusa‑lori ni kakana kei na ka gadrevi tale eso era sa lakova yani e 1.6 na milioni na maile mai na noda ivakarau ni sitoa ni bisopi ena Lotu ki na 380 na baqe ni kakana, ivakaruru ni luveniyali, kei na itini ni veivukei eso. Au taroga se cava e dau tiko e lomani ni dua na lori usa kako levu. E dau kauta mai e dua na lori e 3,264 na kava bulumakau se taki 7,488 na kava sila, bean, se tomata; 6,528 na kava soup, stew, se boro; kei na 792 na tavaya ni neitou bata pinati kilai levu ka noqu ka talei duadua—na bata pinati, vakasinaiti tu ena veika bulabula kei na veika vinaka ka cakava na Lotu.

Na noda lori era kauta talega na vuanikau, kakana draudrau, kei na purini e buli se qaqi ena noda 19 na iteitei, 3 na were ni kau-vuata, 4 na vale‑ni‑caka‑kakana tawai‑tini, 1 na ba‑ni‑bulumaku ni sucu, kei na 3 na ba‑ni‑bulumaku levu ni Lotu. O na rairai tiko beka ena dua na itikotiko ka cakacaka vata tiko kina na Lotu kei na ilawalawa vakaitaukei eso me vakarautaka na kakana kei na veika gadrevi tale eso.

Eda sa kauwai ki na veivakacegui kei na veivakarautaki ni kakana e vuravura raraba. Na Matabose kei Vuravura e sa tukuna tu ni veivakayavalati ni COVID ena rawa ni biliga e dua na ikuri ni 130 na milioni na tamata ki na viakana levu. Ni se qai tekivu ga, na noda cau ki na tabatamata raraba e sa toso tiko, e gadrevi, ka ciqomi vinaka ena veivanua rawai rawarawa vakai Somalia, Yemen, DR Congo, Haiti, kei Zimbabwe, kei na veiyasayasa ni tiko yavavala e Syria, Yemen, Ceva kei Sudan, DR Congo, kei na yasayasa vaka‑Sahel e Aferika, kei na so tale.

O ira na gone waloloi era gadreva na kakana. Eda solia tiko, kei dua na itokani veiqaravi ki na tabatamata raraba, e 30 na milioni na ivakarau kakana vei ira na gonevuli ena ciwa na matanitu torocake-tiko. Na ivakarau kakana yadua e oka kina e 482 na kelori tokoni-bula ni sila, porotini, kakana draudrau, kei na vuanikau.

Me vaka eda sa raica, na noda Lotu e cau ki na tabatamata e vuravura raraba ka vakarautaka talega na veitokoni lomasoli ena Vualiku kei na Ceva kei Amerika kei na wasewase tale eso era bula tu kina e vuqa era lewena na Lotu.

O ira na isenivalu kei ira na tokitaki vakaitaukei e sa dua na bolebole levu vaka tabatamata raraba. Na noda Lotu e tu sara ga ena buturara ni leqa veitaqavi ni isenivalu. Ni veiqaravi vata kei ira noda itokani, eda vakarautaka na kakana, tiko bulabula, wai kei na bulasavasava, ivakaruru, isulu, iyaya ni veitaqomaki yadua, kei na iyaya veitokoni ni vuli, e Amerika vaka‑Latini, Iurope, Aferika, Esia, kei na Tokalau e Loma.

Eda sotava ka vakaceguya na gagadre vakaitaukei eso. Eda rokova na ivakarau kei na itovo vakavanua. Me ivakaraitaki, na ualoka veivakarusai ni 2004 e Idonisia a vakamatea se vakayalia e rauta ni 228,000 na tamata. Na noda lolo ni Lotu e vuravura raraba a veivuke me taratale na mosque, voli misini ni culacula me cula kina na isulu vakavanua e gadrevi, ka tauyavutaka tale na vei itikotiko kei na koronivuli. Era a tukuna mai na iliuliu vaka-Islam, “Keimami dau lolo, ka sa vakaibalebale vakabibi sara vei keimami na cau ni lolo. Na nomuni lolo kei na solibula e vakaraitaka na nomuni vakabauta ka lomana na Kalou.”

Vaka tisaipeli i Jisu Karisito, na noda veiyalayalati kei na Kalou ka vakai keda e sureti keda me da vinaka ka dau caka vinaka. Me vaka o ni kila, na noda Lotu a vakarautaka na veivuke vaka‑tabatamata raraba ka sega ni kauwaitaka na kawatamata, matalotu, se lewe ni matanitu cava. Na noda veiqaravi vaka‑tabatamata raraba e sega ni vakayagataki me vunautaki kina noda vakabauta. Eda cakacaka kei ira na itokani mai na matalotu kecega, se o ira e sega nodra vakabauta. Eda veivuke ki na gagadre totolo kei na kena e yaco-balavu. Eda dau tikoga ni toso tiko na gagadre, ni ra sa lako oti makawa na itaba ni vakauitukutuku. Eda susuga na bula-yaga kei na bula-rawati koya. Eda vakila na veivakalougatataki vakalomalagi ni da vakaraitaka na noda lomana na Kalou ni da cakava na ka kece eda rawata me baleti ira na tacida kei na ganeda, na Luvena tagane kei na yalewa, e veivanua kecega, ena sala kecega eda rawata.

Taciqu kei na ganequ, ni ko vuli, tubu, ka veiqaravi, ka ni o segata mo gumatua ena nomu ivakadinadina i Jisu Karisito, yalovinaka mo dauvosota ka kila vinaka vakataki iko. E vakavuqa eda dau taura vakasivia na veika vakataki keda. Na Turaga sa sureti keda me da lako mai vakai keda ga, me da cakava na ka kecega “vakayalomatua ena kena ivakarau dodonu.” O Koya e sega ni namaki keda me da cici vakatotolo cake mai na noda igu, ni da sa gumatua ka qaqa sara mada ga.⁴⁵

So na gauna, eda vakila beka ni da vinakati vakalailai ga se soli keda vakalailai ga kevaka e sega ni kerei keda na Turaga me da cakava “na ka levu.”⁴⁶ Ia, e vakavuqa na ka e gadreva vakalevu duadua na Turaga sa ikoya me da laiva noda rarama serau tiko me cila ramase e veisiga yadua. Nanuma tiko, o Jisu na vaini dina. Na nomu tubu vakayalo kei na bula marau e sa talei vei Koya.

Ena ivakaleka, ni tekivu na yabaki vou oqo, au sureti iko mo ciqoma na veivakalougatataki taucoko ni tolu na veisureti:

Dou tiko lo mo dou kila ni sa Kalou na Kalou.⁴⁷ Laiva na Nona vinaka kei na ibulibuli eso me yavalata nomu vakanananu, vakamaravutaka ka vakadeitaka na yalomu, ka vakadinadinataka ni sa tu vakarau o Koya me vakatitobutaka nomu veimaliwai yadua.
Veisautaka oqo na veisiga ni mataka. Bucina na veimaliwai vaka itabatamata e vuqa ka na vakalougatataki iko kei ira era tu wavoliti iko ena veiyabaki ka lako mai, ka,
Vakararavi vua na Turaga ni tatamusuki me vukei iko mo vinaka cake. Ni da cakacaka vata ka tikivi Koya ena Nona loganivaini, na Turaga ni tatamusuki ena solia e dua na tubucake vuabale. Sa Nona na veivakalougatataki ni dua na reki e sinai.⁴⁸

E tolu na ikuri ni ka me caka ena vukei iko mo vaqaqacotaka nomu vakabauta ka mo gumatua ena nomu ivakadinadina i Jisu Karisito:

Me tu e dua na nomu ivolatara ni valetabu vakayagataki tiko. Yalovinaka cakava vakakina ke se sega mada ga ni dola taucoko na valetabu. Yalovinaka cakava vakakina ke o gadreva mada ga mo biuta vakadodonu eso na ka ena nomu bula.
Vakatakila vei nomu bisopi se peresitedi ni tabana o cei o iko kei na vanua o tu kina. Ke sega ni o taura tiko e dua na veikacivi ena Lotu, yalovinaka okata mo kaya, “Bisopi/peresitedi ni tabana, ni sa dua na veikacivi ni Turaga me baleti au, au na marautaka me veiqaravi ena noda Lotu.”

Eda gadreva yadua me da vakatabada ka vakawakada—e dua na wirini rabailevu ni veitokani kei na veimaliwai kei na dua na wirini lailai sobu ka rawa ni da veiqaravi wasoma kina kei ira na icaba kei na iliuliu veikauwaitaki, oka kina e dua na bisopi o koya e tu vua na idola.
Ni ko tukituki, kerekere, ka vakasaqara, yalovinaka bulia e dua na nomu itikotiko e susuga na vakabauta ka vukei iko mo muria na ivunau ni Kalou. Ni soli ena loloma, na ivunau ni Kalou e veimaroroi ka veivakalougatataki. Mo bula kilikili me rawa ni nomu itokani na Yalo Tabu ka vukei iko mo kunea na ka o gadreva ka vakasaqara vakalevu duadua. Kakua ni laivi vuravura me vakalasutaki iko ena veika e sega ni rawa ni solia mai.

Taciqu kei na ganequ lomani, na Kalou sa Tamada Tawamudu. Na Luvena Lomani sa ikoya noda iVakabula o Jisu Karisito. Na cakacaka vakalotu tawamudu, veiyalayalati, kei na ivakavuvuli e kune ga ena Nona Lotu ka kacivi ena Yacana: Na Lotu i Jisu Karisito ni Yalododonu Edaidai. Na Veivakalesuimai ni taucoko ni kosipeli i Jisu Karisito e tomani tiko, mai vua na Parofita o Josefa Simici kivei Peresitedi Russell M. Nelson edaidai. Na iVola i Momani kei na ivolanikalou e vakadinadinataka, me vakai au, ni o Jisu na Karisito.

Kemuni na itokani lomani, me caudre na nomuni rarama!⁴⁹ Tomana tiko ena yalodina na nomu veiyalayalati ka gumatua ena nomu ivakadinadina i Jisu Karisito. Me roqoti iko na Kalou ena Nona yalololoma ka vakalougatataki iko ena nomu inuinui kei na gagadre dodonu. Mo kune vakacegu ni veiyalayalati kei na reki ena Nona kosipeli, vanua kei na maliwa ena Nona Lotu—noda Lotu. Ena yaca tabu ka savasava ni noda iVakabula o Jisu Karisito, emeni.