Semineri, Inisitute, kei na Veika Tale Eso e Cakacaka Tiko
Kakaburaki Vakayabaki ni S&I 2023
Vakaraubuka, Janueri 27, 2023
Peresitedi Steven J. Lund: Isa, sa ka rekitaki sara meu kerei me wasea vei kemuni na noqu vakadinadina, kau sa doka tu edaidai, ka maliwana tu vakai au e rua na qasenivuli levu sara au sa kila ena loma ni Lotu.
Au a tiko wale toka ga ena dua na vuli mai vei Arthur Brookes, na parofesa e Harvard. A kaya o koya, “Kila, eda sa vaogai ira vakalevu na noda qasenivuli; eda kerei ira mera veisautaka na ivakarau makawa ni bula ni tamata.” E sega ni kila o koya na dina ni ka oya. Ia, me baleti iko, eda sega ni lomaleqataka na ka makawa ni bula ni tamata; ia na veika tawamudu. Keimami sa nanamaki vakalevu tu vei kemuni ka taleitaki kemuni kei na ka o ni kitaka ka sa nuidei tu ena rawaka oya.
Ena otioti ni noqu vosa ena koniferedi raraba, au a kaya kina niu vinakata tu meu vakataqara na ligaqu ena taba ni dua na daukaulotu gumatua lesumai ka vakadeitaka kivei koya na gagadre ni lomaqu. Ena lesilesi oqo ni vosa vei kemuni sa basika na vakatutu meu kitaka vakakina eke—meu na vakataqara na ligaqu ena tabamuni ka raica na matamuni ka vakaraitaka na lomaqu me baleta na nomuni madigi kei na bolebole eso. Eda na sega ni veimaliwai voleka sara, ia, de dua, ena noqu vakasamataki kemuni tu, ke sa vakakina, na ka au via rogoca oya na ka e tu lomamuni e dodonu meu kila.
O au e dua na vatuka ni semineri ena mataka lailai ka vakavulici tu ena dua na kalasi veituyaki lailai tikiva e dua na kolegi lailai e California. Keimami a vakavulici tu mai na wati ni dua na lewe ni neimami matabisopi kai Siwitoni kei na rua na buinigone qase ena tabayabaki emuri—ka ratou sa rawaka vakalevu sara ena itovo ni vakavakarau eratou yadra cake kina ni bera na 5 ena mataka kei na nodratou dinata tu na veika e baleta na Vakalesuimai. E levu na ka au kila tu me baleta na kosipeli, kau tukuna vakaidina—e levu na ka au kila tu me baleta na kosipeli au sa vulica ena semineri. E levu na ka vovou au sa vulica tiko oqo me baleta na kosipeli esa vakadidike lesu ga ni ka era a saga me vakavulici au taumada kina.
Me da sa tekivu ena vosa bibi duadua eso au sa kila tu: vinaka na ka o sa kitaka kei na nomu bula vakai iko. Vinaka na nomu lomasoli ni kitaka na cakacaka levu e gadrevi me veisautaka na nomu sasaga, nomu tuvatuva ni lesoni, kei na nomu volanivula me veidonui kei na Lako Mai, Mo Muri Au. Sega ni levu ena Lotu e kila vinaka na ka e kerei vei iko. Vinaka na kukube matua toka ki na ivoce me yaco kina na veisau oqo, ni kilai ni o sa tomana tiko mo vakavinakataka na sasaga. Sa vakavotukana mai na nomuni sasaga.
Dua na ivola a yaco mai ki na neitou valenivolavola e tukuna tu e dua na italanoa. E tukuna, “Keu sa yalodina tu, e sega ni dau vakayaco lotu vakamatavuvale na noqu matavuvale. Keitou sega ni dau wili volanikalou vakalevu vakai keitou se vakamatavuvale se vulica vata na kosipeli. Keitou sa dei tu ena Lotu; ia, walega oqo, niu a tiko ena semineri, au sa rawa ni wasea vei ira na veika au sa vulica tu ena semineri. Au vakadinata ni sa veivuke tu na semineri me vakayarayarataki au ni wilika na noqu volanikalou ka vukei au talega ni vakayarayarataka na noqu matavuvale.”
Ia, oya na inuinui, se vaevei? Ena vakalesui na tokoni tu ni Lotu me vaqaqacotaka na yavutaki tu ni Lotu e vale. Na vakarau oya sa tiki ni Veivakalesuimai e yaco tiko, ka sa dua na ivakaraitaki e cakacaka tu. Sa toso sara tiko na Lotu ena kena tovolei me kilai vinaka na cakacaka kei na ka e sega. O ni sa volodia dina ena vica na ka eda kila ni bulia na isema tudei vua na Turaga.
Niu sa vakataqara tu na ligaqu e tabamuni—se wavolita na domomuni, ni sa vaka tu kina—rawa li niu vakadreta e vica na ka eda kila e cakacaka me rawa ni o kukube tu ena ka e manata vakalevu sara ena nomu veivakatavulici? Era kaya ni sai matai ni lewe ni rawaka na tiko rawa. Vakaivakarau, o ira na tabagone ka tiko rawa ena semineri sa yaco me vinaka cake sara na nodra bula. Era sa yaco rawa tu ni vakaedaumeni, rawa tu ni kaulotu, rawa tu ni vakamau ena valetabu. O ira ka lewe ni semineri me va na yabaki sa semati tu ki na kosipeli e sega ni tamusuki rawa. Karua, ni ra saumi katini vakataucoko na tabagone, era sa semati ira kivua na Tamada Vakalomalagi. Na veigauna taucoko era talairawarawa kina ki na vunau ka ra sausaumi, sa yaco e dua na veidinadinati vou ni sema kei na solibula.
Au nuitaka ni ra sa vakavinakataka tikoga na qasenivuli ni semineri kei na inisitute na sala era vakatavulica tiko kina na veisemati kaukauwa ni katini. A tarogi au sara mada ga o tamaqu niu se qai yabaki 10 keu sa saumi katini tiko. Au sa cakava. E a ka mamada tu, baleta ni sega ni levu na ka vakabisinisi e yaco tu ena gaunisala duka keitou vakaitikotiko kina. Ia a kaya ga o koya, “Kila, ke o sa navuca, sa rawa ni o bula tu mo vinaka sara ena ka oya.” A kaya o koya, “Dua na ka au veivutunitaka”—qo o tamaqu—“oya ena noqu a Nevi tu ena dua na waqa me vica na vula ka sega na vanua meu saumi katini kina kau sa sega ni vakamatautaka. Au sa vinaka sara tu mai na gauna oya. Ia au sa maduataka na gauna oya niu a sega ni cakava. Kevaka o sa lewa, sa rawa mo vinaka sara ena ka oqo.” Io, sa rawa vakakina vei ira na nomu gonevuli.
Na katolu ni ka au na vakadreti kemuni kina e cakacaka vakaidina oya na koniferedi ni MIT. Era sa totoka na koniferedi ni MIT oqo. Ena vulaikatakata sa oti, vuqa, se levu, na 200,000 ni yabaki 14 ki na 18 e vuravura raraba sa vutuniyau vakalevu cake sara na nodra kilai ira vakai ira kei na vuna e kerea kina na Turaga na ka e kerea. Sa rawaka vakalevu sara na MIT ka keitou sa vakatarogi keitou kina, na cava na ikanakana vuni oya? Na cava, na cava na revurevu ni MST?
Ia, dua na tikina oya na nodra muataki na vakaitavi mai na veika e vakalatilatitaki ira tu e veisiga me dua na macawa, me rawa ni ra vakavulici vakalevu cake ena ituvaki vinaka ni vakasama. Oqo ena nodra se wele vakayadua sara tu ga vaka na gone e vale, mera sa veitaratara kei iko, ira na qasenivuli kei na dauveituberi, vakalevu mai na semineri kei na inisitute, ni o vakacaudreva na nodra vakasama ena vunau e savavuka ka veivukei e vakavurea na veisau ni lomadra.
O vakarautaka vei ira na yaya ni cakacaka era gadreva ni ra draiva yani ena Vakarauwai ki na voravora ni vakarau e sa nodra bula tu. Na nomu lesoni kei na vakaraitaki kei na vosa taucoko ena gole ki na katoniyaya ni kila vakacakacaka ni nodra bula. Ki na so vei ira, na MIT e rairai otioti tu ni madigi ni nodra veivakaduavatataki tu kei na Kalou. Vinaka na nomu dinata na vakatakilai ni nomu kilaka vakayalo kivei ira kei na veivakatavulici vinaka duadua. Sa vakadeitaka na vakadidike ni noda Lotu ni dua na vakasaribariba kaukauwa duadua ni bula tu vakatisaipeli oya na veimaliwai kei ira na uabula yalodina vakataki iko ka sa kila tu na sala me muataki kina na bolebole ni bula eso ka kune reki vei Karisito.
Rauta na vula sa oti a kerei o Peresitedi Bonnie Cordon kei au me keirau tukutuku ki na Mataveiliutaki Taumada ena parokaramu ni MIT kei na kena sa tavoci ena vulaikatakata sa oti e Amerika kei Kenada. Keirau a tinia na neirau tukutuku ka sausaumi ki na vica na taro momona ena neirau tuvatuva ni kena vakavinakataki na ka tale eso, ka mai cava tu na soqoni. Ia ni keirau sa tekivu toso mai na neirau dabedabe, a sudra iliu o Peresitedi Nelson, ka kaya, “Sa dodonu me da vakavulici ira mera masu.” Keirau a dabe sobu lesu tale. A kaya o koya, “Sa dodonu me da vakavulici ira mera masu, vei Koya era masu kina, kei na ivosavosa ni masu.” A qai tomana o koya ni kaya ni sa kauwai sara tu ni rawa ni da na vakawaletaka na ivakarau eda doka kina na Tamada Vakalomalagi. A qai tokaruataka o koya na malanivosa, “sa gadrevi me da vakavulici ira mera masu, vei Koya era masu kina, kei na ivosavosa ni masu.” Ia me da sa vakavulici ira mera masu. Ena veigauna eda masu kina, eda sa sureta tiko na Tamada Vakalomalagi me vakaitavi ena noda bula. Na masu kecega esa masu ni dua na cakamana. Na masu mada ga ni vakavinavinaka sa nuitaka me vakatitobutaka na noda veimaliwai kei na ka-vakalou.
Me da sa raica e dua tale na yaya ni vakadinadina e cakacaka. Na idusidusi Me iSakisaki ni iTabagone. Vosoti au—Me iSakisaki ni iTabagone: Ai Dusidusi ni Caka Digidigi, ka vakatavulici keda ni veisautaka na noda rai ena lawa eso ena dua na rai ni noda veimaliwai kei na iVakabula ka vakataki Koya tu. Na ivosavosa makawa “Na Cava Ena Cakava o Jisu?” e se lawa momona tiko ga ni bula. Na ilati saqati eda na caka vakatulewa kina e sa sega ga ni dua na ivolalailai; ia, sa noda ilesilesi soli va-Kalou.
E tukuna tu ga vei keda o Peresitedi Nelson ni ka bibi duadua e yaco tiko ena vuravura oqo kei na vuna eda a maroroi tu kina ni lako mai ki na vuravura oqo ena gauna oqo oya na vakasokomuni i Isireli. Ia, ni da sa caka vakatulewa tiko ena sala ni kena tutaki na noda bula sa dodonu meda yavutaki ena taro, Ena vukei au beka na vakatulewa oqo se vakacala na noqu sasaga ni vakataucokotaka na noqu inaki eso ni bula? Ni da sasaga ni bulataka na mataqali bula e veiganiti kaya na mataivalu ni Turaga, eda tovolea ni cakava na noda digidigi ni bula me veidonui kei na noda lesilesi ni bula.
Na taro me baleti keda yadua “Eda sa vakabauti Karisito li ni vakatakila tu vei ira na Nona parofita na noda inaki vakalou eso?” Baleta ke da vakabauti Koya, eda na via caka vakatulewa levu cake. O kemuni ena isulu S&I sa kenadau ena nodra vukei tu ni sauma na taro oya. Ena vuravura veiveisau, na veika e tara ena sega ni taqomaki keda, ia na vakavuvuli ga ni kosipeli.
Na idusidusi vou Me iSakisaki ni iTabagone ena caka vakatulewa e kerei ira na noda tabagone mera vakamatautaki ira ni tutaka na bula ena rai matau vakayalo mai na nodra vakarau matau bibi cake. Na idusidusi vou oqo ni MIT e sa dua tale na ka ni veitalanoa kei ira na itabagone me baleta na ka yaga eso mai vei ira na tubu-cake veitaravi mai. Ia, e sa ituva ni sala era tutaka kina na nodra bula ni ra vulica na kedra vakatakilakila dina vaka luve ni Kalou, na Kalou e tiko Vua e dua na cakacaka mera kitaka, ka sa talai ira mai ki ke ena inaki vakatabakidua eso ni vakaibalebale vakalevu sara ki na nodra bula. Ena tudei tu na yavadra ena buturara ni kosipeli.
Na idusidusi vou oqo ni caka digidigi sa tiki ni tuvatuva vakatakilai ni veiyabaki sa oti e muataki keda tu ki na veika titobu vakayalo; na vakatikori wale toka ga ni dua na tagole balavu ni veivakalesui mai e okata na veivakavulici ena tabanalevu ka toso vinaka ki na veisiko ka qai veiqaravi sara—ni lotu vakamatavuvale mai na bogi vakamatavuvale, ni lewenilotu kecega sa daukaulotu ena laveti ni vakatabutubutu kei na cavuqaqataki ni lesoni ni kaulotu ena Vunautaka na Noqu Kosipelikei na sosomitaki ni sikauti kei na Torocake ni Yaduda ni Gone kei a iTabagone—ka sa namaki kina vei ira na itabagone me ra vakatulewataka vakataki ira na nodra bula vakayalo.
Na wiliwili vou e gadrevi me baleta na semineri e sa tautauvata kei na tutaki ni dusidusi-Vakayalo ni vakavuvuli-yavutaki oqo. Eda sa toso vakalevu tu ga ki na sala cecere ka rokovi sara ni caka vakatulewa vakauqeti tu vakayalo. Sa yaco me ka bibi sara vei ira na tabagone kei keda na vulici ni kena vakatulewataki na sala meda tutaki keda kina ena sausaumi ki na vakavuvuli tabu eso mai na qarauni tu ni veika vakatabui vakatabakidua. Era sa sotava rawa tu na noda tabagone na taro vakatarai eso ka ra a sega ni taro tu mada ga ena veitaba yabaki sa oti. Ke ra sa na vagolei tani nikua ena vakatulewataki ni tatu, ia, wawa mada ka raica na cava tale sa vakarautaka tu na vuravura me vakacalai ira kina.
Sa vakamacalataka o Peresitedi Russell M. Nelson na sala mera caka vakatulewa kina. O sega ni rawa ga ni toqa e dua na lisi. E vakatavulica o Koya “Kevaka mo na cakava ena yalodina kei na gugumatua na cakacaka vakayalo e gadrevi mo vakatorocaketaka kina na maqosa bibi vakayalo ni kena vulici na iwalewale me rogoci na vakasolokakana ni Yalo Tabu, sa na tu kina vei iko na idusidusi kece sara o na gadreva ena nomu bula.”1
Sa cawiri wavoki tu na italanoa ni dua na gone yabaki 14 ka tukuna vei tinana na siga e oti kina na koniferedi raraba ni sega ni vakamacalataka na volalailai vou na culayago veitaravi, sa mani navuca me vakuria eso na ka totoka ki na daligana ena Lotulevu. A vakatabuicegu o tinana ka tukuna sara vua, “Io, o sa kila tu na neitou nanuma ena ka oqori, ia oqo e sega ni baleta na ka keitou vinakata mo cakava; oqo na nomu madigi mo taroga na cava e vinakata na Tamamu Vakalomalagi mo cakava. Sa dodonu mo cakacakataka, vakadidike, masulaka, ka waraka na kena isau.” Io, a raica na gone yabaki 14 na isau ni nona taro, ka sa veisautaka o tinana na nona bula.
Niu sa lesu tale mai vale ena noqu kaulotu au a lewena na Mataivalu ni Amerika. Au a ripote ena dua na siga e Oakland Induction Center kau a vakatakilai kina ki na noqu matavuvale vou vakamataivalu. Era a duidui sara mai vei au kei ira yadua na noqu itokani lesi vou me vaka o rawa ni vakasamataka. Ia ni oti e 24 na auwa, sa tautauvata kece tu na neimami kotikoti, daramaka tu na unifomu tautauvata. Ni keimami curuma na neimani bareki ena bogi oya keimami a rairai vakataki ira na taukeni Clean One. Donuya na veivula tarava ni veituberi vata, au a sega ni rawa ni tukuna o cei o ko ya ena vanua ni manumanu lailai oya ka sa itikotiko ni veivakatakilai. Keimami a tuberi vata ka vakadiloya vata ka veivosaki vata, ka sega na veivakaduiduitaki vei keimami. Au vulica e dua na lesoni ni bula taucoko me baleta na bibi ni unifomu: na ka eda daramaka sa rawa ni wasea se rawa ni vakaduavatataka. Era vosa na isulu ena yasana cava eda tiko kina kei na ka ena namaki tu kivua e daramaka.
Au se qai wilika ga baleta e dua na dauveiqaravi bula ni Sotia ka a vala tu ena Tokalau Eloma ka vueta e vica na Sotia laugasau ki na dua na helicopter ni veivueti ka qai lesu tale me vueta tale mai e dua na sotia laugasau. Era a rutaki koya eso na sotia taukei veicuqeni, “E, Sotia”—ka nakita mera veivakacudrui—“E, Sotia, o sega li ni siqema ni ko sa vueta tiko e dua na meca?” A kaya ga o koya, “E, o au na Sotia; ni sega li ni siqema ni sa laugasau talega o koya?” Sa vakatakilai na nona unifomu ki na dua na ka vinaka cake.
Na parofita sa sureti ira na tabagone oqo ki na mataivalu ni Turaga. Ni ko lewena na mataivalu, o tokara e dua na unifomu. Ni yaco na ka rerevaki se vakacaca levu, na unifomu ni mataivalu sa tukuna ki na lewenivanua ni sa basika na veivuke, na mataivalu yalododonu sa vagalalataki ira na vakacacani, sa biu na senikau ena nodra salatu, sa ia na veitagicaki, sa yaco tu na veivuke. Era vaka unifomu na daukaulotu; sa rawa ni caka vinaka sara na mataivalu ni Kalou ena ka era sa talai kina ni sa kilai tani vakalailai tu mai vei ira era sa talai ni vueta ka vagalalataka.
Sa kaya na volalailai, “Sa kila o Koya”—ni tukuni Tamada Vakalomalagi tiko—“Sa kila o Koya ni rawa ni o vakayaco veisau e vuravura ka sa gadrevi, ena vuqa na gauna, mo duatani tu mai na vuravura.”2
Niu se tiko ga ena Mataivalu, au a gole vakagade kei na noqu itokani o Rich ka yaco sara ki Jerusalemi. Ni keitou taubaletaka tu na sala eso e Jerusalemi ena Levi kei na siqeleti vadomona, a tukuna e dua na taukei ni sitoa ni Arapea ni keirau sa lewe tu ni BYU Jerusalem Center. Keirau tukuna vua ni sega; keirau sotia ga ni Amerika.
“Io, o drau sa lewe talega ni Jerusalem Center.”
“Na cava o vakasama kina vakaoqori?”
“Keitou rawa ni raica vei kemudrau ni drau se yawa tu mai.”
Keirau a veiraici tu; keirau a rairai saraga vakataki ira na Lewe ni Sotia Veitaqomaki ni Isireli era a lako siviti keirau ena tokari ni sulu vataga keirau a tokara tu, ikotikoti vataga, na ka vata kecega. Ia e dua na ka sa kilai tani.
Ena veitabagauna, dau vakalevu nodra tiko na daumuria na Turaga kei ira na tamata tale eso e duidui na nodra ivakarau ni bula kei na veika mareqeti kei na veika vakaliuci. Ia eda na dokai ira vakacava na wekada ni bulataki vakainaki tale tu ga na ivakarau ni bula vakasakiti ni kosipeli? Eda sa kerei meda sa rarama ki na vuravura ni sokumuni Isireli tu na Turaga ena otioti ni gauna ena vakavakarau ki na Nona tadu lesu mai. Era dau taura wasoma na lewe ni Lotu na cina e buwawa tu vei keda ia e ramase ki na so tale. Au nanuma ni sai koya na cina i Karisito era rawa ni raica tu, so na gauna e buwawa, ia e caudre curuma vakaidina na noda bula vakaleqai. O Karisito, vakaoti, sa isakisaki ni itabagone. Na cavaga eda kitaka me vakatanitaka se vakamalumalumutaka se vakatauvatana se vunitaka na rarama oya sa vakaseva na inaki eso ni mai sucu tu ena gauna oqo.
Na idusidusi Me iSakisaki ni iTabagone e rawa ni vukei keda ni taura na rarama oya ni da qara veivakauqeti ena sala e rawa ni vakataucokotaki kina na noda inaki vakasakiti lesi vakalou ki na noda bula kei na vakatulewa ni noda ivakarau ni bula. Na talai tu mo duri vakai ira na tamata duatani ni Kalou e sa veivakacaucautaki. E rawa ni kena baIebale na duatani tu mai na umatamata ni da kakaburaki ena noda digidigi se o cei eda muria. Na noda itavi ena Veivakavulici ena Lotu vakakina ena parokaramu ni Gone kei na iTabagone ka vakakina na matanitu ni Kalou e vuravura e sega walega ni kena maroroi tu na kawatamata oqo mai na vakayali ni nodra vakabauta ka sikalutu ki na vakarau ni bula era sega ni veiganiti kaya; na parofita sa kacivi ira tiko na cauravou kei na goneyalewa era malele tu ni vakavoutaka na bula ni vuravura.
Na parofita ni Turaga esa kacivi ira tiko na marama ka rawa ni duri cake ka veiliutaki ena vuravura e vuqa kina na marama ka na vakarota vakavinaka na tauri ni nodra itutu donu e vuravura, mera veiganiti kaya tu ka vakilai na kedra revurevu, ia vei ira e vuqa na kaukauwa ni nodra vakabauta vakalotu e veilatai tu na kena inaki kei na so na sasaga yaga. Era na vakaisulutaki ira tikoga na marama ni Saioni ena kaukauwa ni bula vakalou ka na tosoya na vale vakarautaki.
Ka sa gadrevi keda o Koya ni taracake na turaga qaqa eso, ena rawati taucoko ni vakarau ni bula ni luve ni Kalou e vakamacalataki ena volanikalou. E tiko duadua li ga ena bula e vuravura e dua na Kavetani Moronai? Oqori e sega ni ka au rogoca ni kaya o Peresitedi Russell M. Nelson ni tukuni ira tu na kawatamata dokai oqo. Ni vosa vakatabakidua vei ira, a kaya “ni Tamada Vakalomalagi sa maroroya tu mai e vuqa Nona tamata cecere—e rairai … Nona timi qaqa—ena iotioti ni wasewase oqo. O ira na tamata cecere oqo—na timi uasivi o ya, iratou na qaqa—sai kemuni!”3
Vinaka sara tale na kaukauwa veiganiti tu ki na saumaki deivaki o sa vaka tu kina vei ira na tabagone ni matanitu kei na Lotu ni Turaga oqo. Ena yaca i Jisu Karisito, emeni.