Ngaahi Fakamafola Fakataʻú
Ko Ha Palōfita ʻi he Fonuá: Ngaahi Fakamamafa Fakaepalōfita Lolotonga ki he Kakai Lalahi kei Talavoú


Ko Ha Palōfita ʻi he Fonuá: Ngaahi Fakamamafa Fakaepalōfita Lolotonga ki he Kakai Lalahi kei Talavoú

Fakamafola Fakataʻu ʻa e S&I 2023

27 Sānuali 2023

Talateu

Tuku pē muʻa ke u fakahaaʻi atu ʻeku houngaʻia ki heʻetau kau faiako fakalotú, ʻi he meʻa kotoa ʻoku mou fai ke poupoua ai e toʻu tupú mo e kakai lalahi kei talavou ʻo e Siasí. ʻOkú ke maʻu e kahaʻu moʻoni ʻo e Siasí ʻi hoʻo kalasí, pea ʻoku hokohoko atu hono ueʻi au ʻi he founga hoʻo tokoni mo tokangaʻi hoʻo fānau akó.

Te u kamata ʻaki haʻaku aʻusia he faʻahitaʻu fakatōlau ko ʻení ʻi he Moʻunga Mālatí, ko e feituʻu māʻolunga taha ia ʻi heʻete fakaʻuli atu he vahaʻa ʻo Sōleki Siti mo Lekisipeeki, ʻAitahoó. ʻI haʻaku fononga ki ha fatongia he Siasí, ne u ongoʻi mālohi ke toe fanongo ki he lea ʻa Palesiteni Lāsolo M. Nalesoni he fakataha lotu maʻá e kakai lalahi kei talavoú ne fakataumuʻa ko e “Ngaahi Fili ki he Taʻengatá.” ʻI heʻeku aʻu atu ki he tumutumu ʻo e foʻi māʻolungá, ne u maʻu ha ongo kehekehe ʻe ua. ʻUluakí, ne fōngia hoku lotó he ʻofa ki he kakai lalahi kei talavou ʻo e Siasí. Uá, ne u ofo ʻi he mana ʻo ha palōfita moʻui kuo ui ke ne akoʻi e kakai lalahi kei talavoú ni he ngaahi taimi faingataʻá. Ne u afe ʻeku kaá ki he tafaʻakí ke hiki e ngaahi ongo fakalaumālie ʻe iku ʻo hoko ko e lea te u vahevahe mo kimoutolu he ʻaho ní.

ʻOku tau moʻui ʻi ha ngaahi taimi faingataʻa, ka naʻe ʻosi fakahā mai ʻe he ʻEikí, “Te u foaki kiate kimoutolu ha sīpinga ʻi he ngaahi meʻa kotoa pē, koeʻuhí ke ʻoua naʻa kākaaʻi ʻa kimoutolu; he ʻoku ʻalu holo ʻa Sētane ʻi he fonuá, pea ʻokú ne ʻalu atu ʻo kākaaʻi ʻa e ngaahi puleʻangá.”1 Kae hangē ko e meʻa ne akoʻi ʻe Sisitā Uenitī W. Nalesoní, lolotonga e ʻalu holo ʻa Sētane he fonuá, ʻoku tau maʻu foki mo ha palōfita ʻi he fonuá, ʻa ia te tau lava ʻo sio kiate ia ke maʻu mei ai e moʻoní mo e mahinó ʻi he ngaahi ʻaho kimui ní.2

ʻI he pōní, te u nofotaha ʻi ha ngaahi kaveinga fakaepalōfita ʻe nima naʻe fakamamafaʻi ʻe he palōfitá mo e kau ʻaposetoló, kae fakatautefito ki he kakai lalahi kei talavou ʻo e Siasí. Kapau te u akoʻi e lēsoni ko e Ngaahi Akonaki ʻa e Kau Palōfita Moʻuí he semesitā hokó, ʻe tokoni lahi e ngaahi kaveingá ni ki he silapá. ʻE tatau ai pē ko e hā e kalasi pau ʻokú ke akoʻí, ʻoku ou fakatauange te ke fakaʻatā e ngaahi pōpoakí ni ke ne fakatou tākiekina hoʻo naunau fakalēsoní pea mo e founga hoʻo akoʻi mo tokoniʻi hoʻo fānau akó.

ʻOku kau ʻi he ngaahi fakamamafa fakapalōfita lolotonga te mau loto ke mou fakakaukau ki aí ʻa e:

  1. ʻIloʻi homou tuʻunga fakalangí.

  2. Falala ki he mālohi ʻo Sīsū Kalaisí mo hoʻo ngaahi fuakavá.

  3. Tuku ke lāngilangiʻia ʻa e ʻOtuá, pea muimui ki Heʻene palōfitá.

  4. Akoʻi e moʻoní ʻaki e ʻofa.

  5. Fakatupulaki hoʻo fakamoʻoní.

1. ʻIloʻi Homou Tuʻunga Fakalangí

Kapau ne u feinga ke mahino e fakamamafa fakaepalōfita mei he palōfitá fekauʻaki mo e kakai lalahi kei talavoú, te u kamata ʻaki ʻene lea kimuí ni he fakataha fakaemāmani lahi maʻá e kakai lalahi kei talavoú mo ʻene pōpoaki ko e “Ngaahi Fili ki he Taʻengatá.” ʻOku tokolahi ha kakai lalahi kei talavou he ʻahó ni ʻoku nau faingataʻaʻia koeʻuhí he ʻoku ʻikai ke mahino kiate kinautolu honau tuʻunga totonú. Naʻe fehuʻi mai ʻe Palesiteni Nalesoni:

Ko hai koe?

“ʻUluaki mo mahuʻinga tahá, ko ha fānau koe ʻa e ʻOtuá.

“Uá, ʻi hoʻo hoko ko ha mēmipa ʻo e Siasí ko e fānau koe ʻo e fuakavá. Pea tolú, ko ha ākonga koe ʻo Sīsū Kalaisi.”3

Fakatokangaʻi ange ʻoku faiako ʻaki ʻe Palesiteni Nalesoni e manavaʻofá mo e ʻofá, ka ʻokú ne kei akoʻi pē ʻa e moʻoni mahuʻinga fekauʻaki mo e tuʻunga fakalangí. Fakafanongo ki he konga ko ʻeni mei heʻene leá.

[Kamata e vitioó]

Palesiteni Russell M. Nelson: “Ko e moʻoni ʻoku ʻi ai ha ngaahi hingoa kehekehe ʻe matuʻaki mahuʻinga kiate koe. ʻOua muʻa naʻa mou maʻuhala ʻeku ʻuhingá. ʻOku ʻikai ko ʻeku ʻuhingá ʻoku ʻikai mahuʻinga e ngaahi tuʻunga mo e ngaahi meʻa kehe ʻoku ʻiloʻi ʻaki kimoutolú. Ko ʻeku ʻuhingá ʻoku ʻikai totonu ke hanga ʻe ha faʻahinga meʻa ʻoku ʻiloʻi ʻaki kimoutolu ʻo toʻo, fetongi, pe muʻomuʻa ia ʻi he tuʻunga tuʻuloa ʻe tolu ko ʻení: ʻfānau ʻa e ʻOtuá,ʼ ʻfānau ʻo e fuakavá,ʼ mo ha ʻākonga ʻo Sīsū Kalaisi.ʼ

“Ka ʻi ai ha faʻahinga meʻa ʻoku ʻikai fenāpasi mo e ngaahi tefitoʻi meʻa ʻe tolu ko ʻení, ʻe iku siva ai ho ʻamanakí. ʻE iku pē ʻo fakamamahiʻi koe ʻe he ngaahi fakahingohingoa kehé koeʻuhí he ʻoku ʻikai ke nau maʻu e mālohi ke tataki koe ki he moʻui taʻengata ʻi he puleʻanga fakasilesitiale ʻo e ʻOtuá.”4

[Ngata e vitioó]

Ko e ʻuluaki fakamamafa fakaepalōfita maʻá e kakai lalahi kei talavoú ʻoku mau fakamamafaʻí ko e tokoniʻi kinautolu ke nau ʻiloʻi honau tuʻunga fakalangí. ʻOku ou tapou mālohi atu ki he lea kakato ʻa Palesiteni Nalesoní ʻi he “Ngaahi Fili ki he Taʻengatá” ko ha maʻuʻanga tokoni mahuʻinga kiate kimoutolu kau faiako fakalotú ʻoku ngāue mo e kakai lalahi kei talavoú mo e toʻu tupu ʻo e Siasí.

2. Falala ki he Mālohi ʻo Sīsū Kalaisí mo Hoʻo Ngaahi Fuakavá

Uá, ke fakatolonga e tuʻunga fakalangí, kuo pau ke tau akoʻi ki hotau kakai lalahi kei talavoú ke nau falala ki he mālohi ʻo Sīsū Kalaisí ʻaki hono tauhi ʻenau ngaahi fuakavá. Naʻe akoʻi ʻe Palesiteni Nalesoni: “Ko e meʻa kotoa ʻoku akoʻi ʻi he temipalé, ʻi he fakahinohinó pea ʻi he Laumālié, ʻokú ne fakatupulaki ʻetau mahino kia Sīsū Kalaisí. ʻOku haʻi kitautolu kiate Ia ʻe Heʻene ngaahi ouau mahuʻingá ʻo fakafou ʻi he ngaahi fuakava toputapu ʻo e lakanga fakataulaʻeikí. Pea, ʻi heʻetau tauhi ʻetau ngaahi fuakavá, ʻokú Ne fakakoloaʻi leva kitautolu ʻaki Hono mālohi fakaivia mo faifakamoʻuí. Pea, te tau fie maʻu lahi Hono mālohí ʻi he ngaahi ʻaho ka hoko maí.”5

Ne u fai ha lea ʻi he fakataha lotu ʻa BYU he taʻu kuo ʻosí ʻi he kaveinga ko e “Finding Christ’s Peace in Perilous Times” [Maʻu e Melino ʻa Kalaisí ʻi he Ngaahi Taimi Faingataʻá], pea ne tā tuʻo lahi ʻeku lea ʻaki e lea ʻa Palesiteni Nalesoní.6 Hili e fakataha lotú, ne pehē ʻe ha taha homau kau pulé naʻá ne saiʻia he kupuʻi lea ʻa Palesiteni Nalesoni ne u toutou fakaʻaongaʻí. Ne u fakamatalaʻi ange ne ʻi ai ha ngaahi kupuʻi lea kehekehe ʻe fā, ʻoku meimei faitatau pē honau fokotuʻutuʻú.

Naʻe fakaʻaongaʻi ʻe Palesiteni Nalesoni ha faʻunga lea ʻoku laine ʻe ua ka ʻokú na fekāingaʻaki, ʻa ia ʻoku ʻi he tafaʻaki toʻohema ʻo e fakamatala takitaha ʻa ʻene lea fekauʻaki mo e faingataʻá, mamahí, hohaʻá, mo e moveuveu he ngaahi ʻaho kimui ní. ʻI he tafaʻaki toʻomataʻu ʻo e faʻunga leá, ʻokú ne fakahaaʻi loto-papau ai mo e ʻamanaki lelei te tau lava ʻo ikunaʻi e ngaahi faingataʻá ni ʻia Sīsū Kalaisi peae mo hono tauhi ʻetau ngaahi fuakava mo Iá. Ne u lau ko e ngaahi foʻi faʻunga lea peheni ʻe fitu ʻi he ngaahi pōpoaki konifelenisi lahi ʻa Palesiteni Nalesoní talu mei hono ui ia ke hoko ko e palōfitá. Tau vakai ki ha faʻunga peheni ʻe ua mei heʻene lea “Ko e Temipalé mo Ho Fakavaʻe Fakalaumālié.”

Konga lea #1: “Siʻoku kāinga ʻofeina, ko e ngaahi ʻaho fakaʻosí ʻeni. Kapau ʻe fie maʻu ke ta matuʻuaki e ngaahi faingataʻa mo e haʻahaʻa ʻe hokó, ʻoku mahuʻinga ke tau takitaha maʻu ha fakavaʻe fakalaumālie mālohi kuo langa ʻi he maka ʻo hotau Huhuʻi, ko Sīsū Kalaisí.”7

Konga lea #2: “Kuo ʻosi folofola ʻa e ʻEikí neongo ʻa e ngaahi faingataʻa makehe ʻo e ʻaho ní, ka ko kinautolu ʻe langa honau fakavaʻé ʻia Sīsū Kalaisí, mo ʻosi ako ki he founga hono fakaʻaongaʻi Hono mālohí, ʻoku ʻikai fiemaʻu ke nau moʻulaloa ki he ʻū meʻa fakahohaʻa makehe ʻo e kuonga ko ʻení.”8

ʻI he ongo leá ni, ʻoku kamata ʻaki ʻe he palōfitá hono fakatokangaʻi e ngaahi faingataʻa te tau fehangahangai mo ia ʻi he ngaahi ʻaho kimui ní. Naʻá ne hoko atu ʻaki ha talaʻofa te tau lava ke ikunaʻi e ngaahi faingataʻa ko iá mo e ngaahi meʻa fakahohaʻa ʻoku fekauʻaki mo iá ʻi heʻetau tafoki ki he Fakamoʻuí pea ako ke falala ki Hono mālohí.

ʻI heʻeku ʻuluaki fakatokangaʻi e sīpinga ko ʻení, ne u fakakaukau ʻoku ʻuhinga e fakamatala kia Sīsū Kalaisí kapau te u fakavaʻe ʻeku fakamoʻoní ʻi he Fakamoʻuí, te u malava ʻo matuʻuaki e ngaahi faingataʻa ʻoku hoko mai he ngaahi ʻaho fakaʻosí. Ka ʻoku ou tui lahi ange, ʻoku ui mai ʻa Palesiteni Nalesoni kiate kitautolu ke tau hangē pē ko e Fakamoʻuí.

Mahalo ko e meʻa ʻeni ne ʻuhinga ki ai ʻa ʻEletā Sefilī R. Hōlani ʻi heʻene lea ʻo kole mai ke tau “hoko ko ha kāinga Māʻoniʻoni ʻo fakafou ʻi he Fakalelei ʻa e ʻEiki ko Kalaisí” ʻi heʻene pōpoaki ki he kakai lalahi kei talavoú ʻi BYU.

[Kamata e vitioó]

ʻEletā Jeffrey R. Holland: Naʻe akoʻi ʻe he Tuʻi ko Penisimaní ko ha taumuʻa tefito ʻo e moʻui fakamatelié—mahalo ko e tefitoʻi taumuʻa ʻo e moʻui fakamatelié—ke hoko ʻko ha kakai Māʻoniʻoni ʻi he Fakalelei ʻa e ʻEiki ko Kalaisí,ʼ ʻa ia ʻe fiemaʻu ki ai—pea hoko atu ʻene leá—ke tau hoko ʻʻo tatau mo ha tamasiʻi siʻí, ʻo angavaivai, angamalū, loto-fakatōkilalo, faʻa kātaki, fonu ʻi he ʻofa, pea loto-fiemālie ke fakavaivai ʻi he meʻa kotoa pē ʻoku ʻafioʻi ʻe he ʻEikí ʻoku lelei ke ne faíʻo hangē ko e fakavaivai ʻa ha tamasiʻi siʻi ki heʻene tamaíʼ [Mōsaia 3:19tānaki atu hono fakamamafaʻí].”9

[Ngata e vitioó]

3. Tuku ke Lāngilangiʻia ʻa e ʻOtuá pea Muimui ki Heʻene Palōfitá

Ke tokoni ke ʻiloʻi ʻe he kakai lalahi kei talavoú honau tuʻunga fakalangí mo falala ki he mālohi ʻo Sīsū Kalaisí, kuo pau ke tau toe akoʻi foki ke nau fakamuʻomuʻa e ʻOtuá pea muimui ʻi Heʻene palōfitá. ʻOku teʻeki ai ke toe akoʻi mālohi ange e pōpoakí ni ʻi ha toe feituʻu ʻo hangē ko e fekau ʻa Palesiteni Nalesoni ke “tuku ke lāngilangiʻia ʻa e ʻOtuá.” Hangē ʻoku fakaʻekeʻeke ʻe he palōfitá e Siasí kotoa ʻi heʻene fakahoko mai e ngaahi fehuʻi ʻe ono ko ʻení:

  • “ʻOkú ke loto-fiemālie ke tuku ke lāngilangiʻia ʻa e ʻOtuá ʻi hoʻo moʻuí?

  • ʻOkú ke loto-fiemālie ke tuku ke hoko ʻa e ʻOtuá ko e ivi tākiekina mahuʻinga taha ʻi hoʻo moʻuí?

  • Te ke tuku nai ʻEne folofolá, ʻEne ngaahi fekaú, mo ʻEne ngaahi fuakavá ke ne tākiekina e meʻa ʻokú ke fai ʻi he ʻaho kotoa pē?

  • Te ke tuku nai Hono leʻó ke muʻomuʻa taha ʻi ha toe meʻa?

  • ʻOkú ke loto-fiemālie nai ke fakamuʻomuʻa ha meʻa pē ʻokú Ne finangalo ke ke fai, ʻi ha toe meʻa kehe ʻokú ke fakaʻamua?

  • ʻOkú ke loto-fiemālie nai ke fakamoʻulaloaʻi ho lotó ki Hono finangaló?”10

ʻI he ngaahi taʻu kuohilí, ne u aʻusia e ʻuhinga ʻo hono tuku e ʻOtuá ke lāngilangiʻia ʻi heʻeku moʻuí. Hili ha ngāue fakaako vave ʻi he matāfanga hahaké, ne mahino mai kuo teuteu ʻe he ʻEikí ha hala fononga kehe ʻe taki ai au mo hoku fāmilí ki Lekisipeeki, ʻAitahō. Ne u lāunga he taimi ko iá ki hoku uaifí, “ʻOku ou ongoʻi tatau au mo e pule koloaʻia kei talavoú, ko au pē ʻoku ou ʻiloʻi e ikuʻanga ʻo e talanoa fakatātaá, ko ia te u muimui ki he hala ʻoku taki kitautolu ki aí.”

Naʻe ʻikai ko e ʻulungaanga lelei taha ʻeni ne u mei filí. ʻI he pongipongi hono hokó ʻi ha fakataha fakatakimuʻa ʻa e siteikí, ne fakamatalaʻi ʻe ha taha ʻo e kau leá e talanoa fakatātā tatau ne u vahevahe ki hoku uaifí he pō kimuʻá. Naʻá ne pehē naʻá ne ongoʻi fakaʻofaʻia he pule talavou tuʻumālie ʻoku hā he tā valivali ʻa Hainilī Hofimeni ki he talanoa fakatātaá. Pea naʻá ne fakamatalaʻi e anga e sio kehe ʻa e pule talavou tuʻumālié ʻo hangē naʻá ne fakakaukau ki he meʻa ʻe mole meiate iá. Ne hanga heʻene sio kehe ko ʻení ʻo taʻofi ia mei heʻene sio ki he hala fononga lelei ange ne fakahinohino ange ʻe he Fakamoʻuí maʻaná. Ko e taimi kotoa pē ʻoku tau tuku ai ke lāngilangiʻia e ʻOtuá ʻi heʻetau moʻuí, ʻoku tau liʻaki leva ai hotau tangata fakakakanó ke maʻu ha meʻa ʻoku toe lelei ange ʻia Sīsū Kalaisi.

ʻOku toe fiemaʻu ʻe he sīpinga ki hono tuku ke lāngilangiʻia e ʻOtuá ke tau fekumi mo maʻu ha fakahā fakataautaha. Naʻe akoʻi ʻeni ʻe Palesiteni Nalesoni ʻi heʻene pōpoaki ko e “Fakahā maʻá e Siasí, Fakahā ki Heʻetau Moʻuí.”11 Naʻe ʻikai ke tuku mai pē e fakahinohino mei he langí ʻi heʻene ngāue tokoni he Siasí ka ʻi heʻene ngaahi fili he moʻuí ki he feituʻu ke nofo aí, ko ʻene akó, ko hai ʻe mali mo iá, ko ʻene ngāue fakapalōfesinalé, mo ʻene hoko ko ha mātuʻá. Ko hono ako e sīpinga ko ʻeni ʻo e maʻu e fakahā fakatāutahá ko e ʻuluaki sitepu ia ki hono tuku e ʻOtuá ke lāngilangiʻia ʻi heʻetau moʻuí. ʻE tokoni foki ʻeni ki hotau kakai lalahi kei talavoú ke kumi mo maʻu e fakahā ʻe faitāpuekina ai kinautolu ʻi he faʻahitaʻu mahuʻinga ko ʻeni ʻo e fai tuʻutuʻuní.

4. Akoʻi e Moʻoní ʻaki e ʻOfá

Kapau te mou fakatokangaʻi e founga faiako ʻetau kau palōfitá mo e kau ʻapoestoló, te mou fakatokangaʻi ha sīpinga ʻo hono akoʻi e moʻoní, neongo hono fakaangaʻí. ʻOku nau fakahoko ʻeni ʻaki e ʻofa, manavaʻofa, mo e tokanga faka-Kalaisi ki he niʻihi kehé, ka ʻoku nau kei akoʻi e ngaahi moʻoni ʻoku fekauʻi kinautolu ke akoʻí. Naʻe fakahaaʻi ʻe Palesiteni Nalesoni e sīpingá ni ʻo hono akoʻi e moʻoní ʻaki e ʻofá ʻi he taimi naʻá ne akoʻi ai e mahuʻinga ʻo e tuʻunga taʻengatá ʻi heʻene pōpoaki fakaemāmani lahi ki he kakai lalahi kei talavoú.12 Naʻá ne fai ʻeni ʻi heʻene akonaki fekauʻaki mo e vā fetuʻutaki ʻo e ʻofá mo e ngaahi fono ʻa e ʻOtuá.13 Naʻe lea ʻa Palesiteni Tāleni H. ʻOakesi kau ki he fatongia ko ʻení ʻi heʻene lea ki he kakai lalahi kei talavou ʻi he Kolisi Ensign he taʻu kuo ʻosí.

[Kamata e vitioó]

Palesiteni Dallin H. Oaks: “ʻOku ʻikai ke ʻuhinga e fakaʻapaʻapá ke mavahe mei heʻetau ngaahi tuí mo e tefitoʻi tokāteline ʻo e fāmilí mo hono mahuʻinga ki he ʻpalani ʻa e ʻOtuá ki he ikuʻanga taʻengata ʻo ʻEne fānaúʼ, ʻo hangē ko ia ne fakahā ʻi he Fanongonongo ki he Fāmilí.

“Kātaki ʻo manatuʻi e fatongia ʻoku mau maʻu ko e kau mēmipa ʻo e Kau Palesitenisī ʻUluakí mo e Kōlomu ʻo e Toko Hongofulu Mā Uá, ko ha kau ʻAposetolo ʻa e ʻEiki ko Sīsū Kalaisí. Kuo pau ke mau fakahā ʻa e moʻoní ʻo hangē ko hono fakahā ia ʻe he ʻOtuá. ʻOku ʻikai ke mau tauʻatāina ke toʻo mo filifili e ngaahi moʻoni te mau malangaʻi mo taukapoʻí.”14

[Ngata e vitioó]

Naʻe fakamatalaʻi ʻe Palesiteni ʻOakesi ʻi he lea tatau pē ko iá ʻa e founga ʻe nima te tau lava ʻo akoʻi ai e moʻoní ʻaki e ʻofá:

  1. Fakaʻehiʻehi mei he ngaahi tūkunga fakakikihí.

  2. ʻOfa he niʻihi kehé, kumi ha meʻa te tau faitatau ai, neongo he ʻikai ke tau tui tatau.

  3. Pikitai ki he moʻoní, ʻo aʻu ai pē ki heʻetau ala atu ke tokoniʻi e niʻihi kehé.

  4. Hoko ko ha maama ki māmani.

  5. Tuʻu maʻu ʻia Sīsū Kalaisi.

ʻE fakafekiki ha niʻihi ko e ʻofa ki he niʻihi kehé ʻe fiemaʻu ia ke tau fakamaʻamaʻa e moʻoni ʻa e ʻOtuá. Ka ke fakatokangaʻi e faleʻi ʻa Palesiteni ʻOakesi ke pikitai ki he moʻoní ʻo aʻu pē ki heʻetau fai ha tokoní. ʻI hono fakalea ʻe tahá, ʻoku ʻikai ko ha ngaahi fili faingataʻa ʻeni. Fanongo ki he faleʻi ʻa ʻEletā Hōlani ʻi he meʻá ni ʻi heʻene lea ki he kau faiako mo e kau ngāue ʻa BYU ki hono mahuʻinga ʻo e ʻai ke potupotutatau e meʻá ni.

[Kamata e vitioó]

ʻEletā Holland: “Hangē ko ʻení, ʻoku fiemaʻu ke tau tokanga ke ʻoua naʻa fakaʻuhingaʻi e ʻofá mo e kaungāongoʻí ko hono fakaoleoleʻi mo hono poupouʻi. Pe fakaʻuhingaʻi ʻa hono tali ha foʻi moʻoni mo e mateakiʻi ha tefitoʻi moʻoni ko e angakovi pe lavakiʻi ʻa e kakaí. Mei he meʻa ʻoku ou lava ʻo talá, ne teʻeki tuʻo taha ke taʻofi ʻe Kalaisi ʻEne ʻofá mei ha taha, ka naʻe ʻikai foki te Ne teitei pehē ki ha taha, ‘Koeʻuhí ko ʻeku ʻofa ʻiate koé, ʻoku fakaʻatā koe mei hono tauhi ʻeku ngaahi fekaú.’ ʻOku fakafatongiaʻi ʻaki kitautolu e meʻa pelepelengesi tatau ke ʻai ʻetau moʻuí ke potupotutatau.”15

[Ngata e vitioó]

ʻI he taimi ʻoku tau tukunoaʻi ai e ngaahi moʻoni ʻa e ʻOtuá, ʻoku tau fakangatangata ai ʻetau malava ke fakahā e ʻofa maʻongoʻonga taha ki Heʻene fānaú. Naʻe fakamatalaʻi ʻe ʻEletā D. Toti Kulisitofasoni e ʻuhingá ki he kakai lalahi kei talavou ʻi BYU:

“ʻOku ʻikai hanga ʻe he fakamuʻomuʻa ʻo e ʻuluaki fekaú ʻo holoki pe fakangatangata ʻetau malava ke tauhi ʻa e fekau hono uá. Ka, ʻokú ne fakatupulaki mo fakamālohia ia. ʻOku ʻuhinga ia ʻoku tau fakatupulaki ʻetau ʻofá ʻaki hono fakamaʻu ia ki he taumuʻa mo e mālohi fakalangí. … ʻOku hanga ʻe heʻetau ʻofa ki he ʻOtuá ʻo hikiʻi hake ʻetau malava ke ʻofa kakato mo haohaoa ange ki he niʻihi kehé koeʻuhí he ʻoku tau fengāueʻaki fakataha mo e ʻOtuá ʻi hono tokangaʻi ʻEne fānaú.”16

5. Fakatupulaki Hoʻo Fakamoʻoní

Ko e fakamamafa fakaepalōfita fakamuimui ki he kakai lalahi kei talavoú te u fakamamafaʻí ʻoku fekauʻaki ia mo hono fakatupulaki hoʻomou fakamoʻoní. Kapau ʻokú ke loto ke muimui he palōfitá, siofi e meʻa te ne toe lea ʻakí, ʻo matuʻaki tokanga ki he taimi ʻokú ne fakaʻaongaʻi ai e ngaahi foʻi lea hangē ko e “ʻOku ou kole atu.” ʻI he lea ʻa Palesiteni Nalesoni he konifelenisi lahí ko e “Ikuʻi ʻa Māmani mo Maʻu Ha Fiemālié,” naʻá ne pehē ai, “ʻOku ou fakahoko atu ki he kāingalotu ʻo e Siasí kātoa ʻa e tukupā tatau naʻá ku fai ki hotau kakai lalahi kei talavoú ʻi Mē ne toki ʻosí. Naʻá ku tapou ange ai—pea ʻoku ou kole atu ai kimoutolu he taimí ni—ke tokangaʻi hoʻomou fakamoʻoni kia Sīsū Kalaisi mo ʻEne ongoongoleleí.”17

Tau fanongo muʻa ki he fekau tatau ko ia naʻe fai ki he kakai lalahi kei talavoú ʻi heʻene lea ko e “Ngaahi Fili ki he Taʻengatá.”

[Kamata e vitioó]

Palesiteni Nalesoni: “ʻOku ou kole atu ke mou fakatupulaki hoʻomou fakamoʻoní. Ngāueʻi ia. Maluʻi ia. Tokangaʻi ia. Tanumaki ia ke tupulaki. Fakatupulaki ia ʻaki e moʻoní. ʻOua naʻá ke ʻuliʻi ia ʻaki e ngaahi fakakaukau fakapoto loi ʻa e kau tangata mo fefine taʻetuí peá ke fifili leva pe ko e hā ʻoku hōloa ai hoʻo fakamoʻoní.”18

[Ngata e vitioó]

ʻOku ʻuhinga hono fakatupulaki hoʻo fakamoʻoní ke tau poupouʻi e kakai lalahi kei talavoú ke fakahoko totonu mai ʻenau ngaahi fehuʻí. ʻOku ʻoatu ha sīpinga ki hono fakahoko ʻo e ngaahi fehuʻí ʻi he peesi maʻuʻanga tokoni Fakataukei Fakatokāteline ʻa e S&I ko e “Ko Hono Maʻu e ʻIlo Fakalaumālié.” Naʻe lea ʻa ʻEletā Lōleni E. Kopilisi ki he kaveingá ni, ʻo fakamatala ki he faikehekehe ʻo e ngaahi fehuʻi ʻuluakí mo e fehuʻi uá.19 Ko e ngaahi fehuʻi ʻuluakí ʻoku ʻi he ʻelito ia ʻo ha fakamoʻoni. ʻOku kau ai hono ʻiloʻi ko e ʻOtuá ʻa ʻetau Tamaí, ko Sīsū ʻa e Kalaisí, pea ʻoku moʻoni ʻa e Tohi ʻa Molomoná. ʻOku kau ʻi he ngaahi fehuʻi hono uá ʻa e fakamatala fakaikiiki ki he hisitōlia ʻo e Siasí, mali tokolahí, mo e mafai ʻo e lakanga fakataulaʻeikí. Ko e ngaahi fehuʻi hono uá ʻoku lava pē pea ʻoku totonu ke tali ia, ka ʻoku ʻikai hano ngataʻanga ʻona, pea ʻoku tātātaha haʻane fakaiku ki ha fakamoʻoni taʻe kau ai hano fakapapauʻi moʻoni e ngaahi fehuʻi ʻuluakí.

Ne vahevahe ʻe ʻEletā Lōpeti S. Uti ʻene founga ki hono fakavaʻe e ngaahi tali ki he ngaahi fehuʻi ʻuluakí ʻi heʻene feinga ke tali e ngaahi fehuʻi hono uá.20 ʻI ha fakataha lotu ne fakahoko ki he fānau ako ʻa BYU–ʻAitahō, ne fakamatalaʻi ʻe ʻEletā Uti ʻene ʻā he pō kakato ʻo lau e Tohi ʻa Molomoná ʻo maʻu ai ʻene fuofua fakamoʻoni pau ki hono moʻoní. ʻI he uike hono hokó ne fakahā ange ʻe hano kaungāmeʻa mei he akó ʻoku ʻi ai haʻane fakamoʻoni ʻoku ʻikai ke moʻoni e Tohi ʻa Molomoná, ʻo ne fakahā ange ha fuʻu lisi ʻo ha ngaahi meʻa olokuonga ʻi he tohí. Naʻe talaange ʻe ʻEletā Uti ki hono kaungāmeʻá naʻe fuʻu tōmui ia he kuó ne ʻosi maʻu ha fakamoʻoni. ʻI hono fakalea ʻe tahá, naʻá ne ʻosi maʻu ʻe ia ha tali ki he fehuʻi ʻuluakí. Ka naʻá ne loto ke ne ʻalu mo e lisí ʻo sio ki he ngaahi fehuʻí. Ne ʻi ai ha ngaahi fehuʻi ʻe niʻihi ne tali he taimi pē ko iá, pea ko ha niʻihi ne kiʻi fuoloa e ngāue ki aí.

ʻI he lolotonga ko iá, ne ngāue ʻa ʻEletā Uti ʻi he Siasí, mali ʻi he temipalé, lava mo ʻene akó, pea ʻohake hono fāmilí ʻi he ongoongoleleí. Hili ha ngaahi taʻu siʻi mei hono ui ia ko ha Fitungofulu Taki Māʻolungá, naʻe veteki e meʻa fakamuimui ʻi heʻene lisí ʻe ha palōfesa ʻi he ʻUnivēsiti Kōnelí. Te ke lava nai ʻo fakakaukauloto kapau naʻe nofo ʻa ʻEletā Uti ʻo tatali ke tali kotoa e fehuʻi hono uá kimuʻa peá ne toki laka ki muʻa ʻi he tuí?

Naʻe fakamatalaʻi ʻe Palesiteni Nalesoni ki hotau kakai lalahi kei talavoú e founga ki hono tali ʻenau ngaahi fehuʻí.

[Kamata e vitioó]

Palesiteni Nalesoni: “Kapau ʻoku ʻi ai haʻo ngaahi fehuʻi—pea ʻoku ou ʻamanaki pē ʻoku ʻi ai—fekumi ki he ngaahi talí ʻi he loto-holi fakamātoato ke tui. Ako ʻa e meʻa kotoa pē te ke lavá fekauʻaki mo e ongoongoleleí pea fakapapauʻi ke ke tafoki ki he ngaahi maʻuʻanga tokoni moʻoní ke maʻu mei ai ha fakahinohino. ʻOku tau moʻui ʻi he kuonga fakakosipeli he ʻʻikai taʻofi ai ha meʻaʼ [Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 121:28]. Ko ia ai, ʻe tali ʻe he ʻEikí ʻetau ngaahi fehuʻí kotoa ʻi he taimi totonú.”21

[Ngata e vitioó]

Fakaʻosí

Kāinga mo e ngaahi kaungāmeʻa ʻofeina, ʻoku tau moʻui ʻi ha kuonga fakatuʻutāmaki.22 Ka kuo teuteuʻi ʻe he ʻEikí ha sīpinga ʻi he meʻa kotoa pē ke ʻoua naʻa kākaaʻi kitautolu. Ko e konga ʻo e sīpinga ko iá ko e ʻi ai ha palōfita ʻi he fonuá ke ne akoʻi mai kiate kitautolu e moʻoní. ʻOku tau fakafanongo nai, pea ʻoku liliu nai ai ʻetau founga faiako mo e tokoni ki heʻetau fānau akó?

Ne u tuku atu he pooni ha ngaahi fakamamafa fakaepalōfita lolotonga ʻe nima ke mou fakakaukau ki ai ʻi homou fatongia ko e kau faiako fakalotú. ‘Oku fakamatalaʻi fakaikiiki atu e ngaahi kaveinga mo e ngaahi lea ko ʻeni ʻoku fakatefito aí ʻi he tēpile ko ʻení:

Ngaahi Fakamamafa Fakapalōfita Lolotonga maʻá e Kakai Lalahi Kei Talavoú

Ngaahi Lea ʻoku Fakatefito aí

1. ʻIloʻi homou tuʻunga fakalangí.

Russell M. Nelson, “Ngaahi Fili ki he Taʻengatá” (fakataha lotu fakaemāmani lahi maʻá e kakai lalahi kei talavoú, 15 Mē 2022), ChurchofJesusChrist.org

2. Falala ki he mālohi ʻo Sīsū Kalaisí mo hoʻo ngaahi fuakavá.

Russell M. Nelson, “Ko e Temipalé mo Hoʻo Fakavaʻe FakalaumāliéLiahona, Nōvema 2021, 93–96

Jeffrey R. Holland, “A Saint through the Atonement of Christ the Lord” (Brigham Young University devotional, Jan. 18, 2022), speeches.byu.edu

3. Tuku ke lāngilangiʻia ʻa e ʻOtuá, pea muimui ki Heʻene palōfitá.

Russell M. Nelson, “Tuku ke Lāngilangiʻia ʻa e ʻOtuáEnsign pe Liahona, Nōvema 2020, 92–95

Russell M. Nelson, “Fakahā maʻá e Siasí, Fakahā ki Heʻetau MoʻuíEnsign pe Liahona, Mē 2018, 93–96

4. Akoʻi e moʻoní ʻaki e ʻofá.

Dallin H. Oaks and Clark G. Gilbert, “Stand Fast with Love in Proclaiming Truth” (Ensign College devotional, May 17, 2022), ensign.edu

D. Todd Christofferson, “The First Commandment First” (Brigham Young University devotional, Mar. 22, 2022), speeches.byu.edu

5. Fakatupulaki hoʻo fakamoʻoní.

Russell M. Nelson, “Ngaahi Fili ki he Taʻengatá” (fakataha lotu fakaemāmani lahi maʻá e kakai lalahi kei talavoú, 15 Mē 2022), ChurchofJesusChrist.org

Vakai, Lawrence E. Corbridge, “Stand Forever” (Brigham Young University devotional, Jan. 22, 2019), speeches.byu.edu

Vakai, Robert S. Wood, “Be Ye Transformed by the Renewal of Your Mind” (Brigham Young University–Idaho devotional, May 13, 2003), byui.edu/devotionals

“Ko Hono Maʻu e ʻIlo Fakalaumālié,” Fakataukei Fakatokāteline ʻa e S&I

ʻI hono ʻiloʻi e ngaahi kaveingá ni, kuo mau nofotaha ai ʻi he pōpoaki tefito ʻa e palōfitá ko e, “Ngaahi Fili ki he Taʻengatá.” Ko e konga lahi ʻo e ngaahi pōpoaki kehé ne fakahoko ia ʻi ha ngaahi feituʻu ʻa ia ne lea fakahangatonu ai e kau palōfitá mo e kau ʻaposetoló ki he kakai lalahi kei talavou ʻi he Potungāue Ako ʻa e Siasí. Kuo ʻiloʻi lelei e ngaahi kaveingá ni ʻaki hono toe vakaiʻi fakalelei mo e kau palesiteni ʻo e ʻunivēsiti ʻa e CES, kau ai e pule he S&I, ʻa Brother Seti Uepi, pea pehē ki he kau taki he Kōmiti Pule ʻo e Poate Ako ʻa e Siasí. ʻOku mau poupou atu ke mou ako e ngaahi lea ko ʻeni ʻoku fakatefito aí. ʻIloʻi kinautolu. Fakaʻaongaʻi ia ʻi hoʻo faiakó mo ho naunau fakalēsoní. Kae mahulu hake aí, fakahū kinautolu ʻi he founga te ke tali ai e ngaahi fehuʻí mo tokanga ki he ngaahi fiemaʻu hoʻo kau akó.

ʻOku ou ʻiloʻi ʻoku tataki kitautolu ʻe ha palōfita ʻa e ʻOtuá ʻi he ngaahi taimi faingataʻa ko ʻení. Fakatauange te tau muimui ki heni mo e faleʻi fakaepalōfita kehe ʻe hokohoko atu ke tau maʻú pea ko ʻeku lotú ia ʻi he huafa ʻo Sīsū Kalaisí, ʻēmeni.

Paaki