Mu sap ko pi Tawa’ath

Rok President Thomas S. Monson

Chitamangdad nu Tharmiy e manang e tin nib tu’uf rodaed ma ra ayuweg daed napan ni gadaed ra ning e ayuw Ngak.

Pi walageg ni pumo’on nge ppin nib tu’uf rog, ke gaman 49 e duw napan nikan teg u loeg ko biney e conference, ko October 4, 1963, ni gub member ko fare Ulung ko fare Ragag nge L’agruwi Apostle. 49 e duw e rib n’uw napan. Machane, bukun yay, ngiyal’ e rib ngoch napan ni ku sak’iy ko pulpit u lane Tabernacle mug non ni somm’on rog ko general conference.

Bo’or ban’en nike thil napan e October 4, 1963. Gadad be paer ko ba ngiyal’ ni rib thil ko tin rran ni ka kakrom. Ke fal’ wa’athan daed ko bukun ban’en. Machane boech ngiyal’ e rib momaw’ ni ngan guy e magawon nge pin’en nib momaw’ nib liyeg daed ma dabi milan’ daed. Ku pir’eg ni, mus ni ngan mul nga fithik e tin tagan, fa’anra gadaed ra sul nga tomur ma gadaed sap ko pi tawa’ath u lane yafas rodaed, mus ko tin nib achig, ma gadaed ra guy e pi tawa’ath nib bo’or, ma rayog ni ngad pir’eg gel e falflaen’.

Napan ni gube sul u dakean 49 e duw, ma ku pir’eg boech ban’en. Reb e pi n’en nike buch rog ni dabyog i tha’eg gathi ban’en ko pin’en ni rib falel’. Machane, boech ngiyal’ e rib mangil, ma m’ug nib falel’. Machane, rogon e, ma suguy e yafas ko tawa’ath—gathi ban’en ni tirodaed. Nggog ngomed ni ngam rrin’ed ni ta’aborogon ngomed—mu nag, ni gabe feek iyan e pin’en nu lane yafas rom mag sap nag e pi tawa’ath, baga’ nge achig, nike yag ngom.

Nggog ni bukun e duw nike yaen ma ke mang e gonop rog ni pi meybil rodaed e kan fulweg taban. Gadaed manang fare riyul; nikan pir’eg u lane 2 Nephi u lane Babyor ku Mormon nibe ga’ar: “Gidii’ e bay, ni nge yog e falfalaen’ ngoraed.”¹ Nggu micheg ni oren e ra falflaen’ nem e ma yib napan ni gadaed ra poey ni rayog n ngad non gaed ngak e Chitamangdad nu Tharmiy ma pi meybilnem e ran rung’ag ma ra buch—sana gathi rogon nge napan ni gadaed ba dag rogon ni nge buch, machane rabuch rok e Chitamangiy nu Tharmiy ni manang ma gadaed ba tu’uf rok ma ba adag ni ngad falflaen’ gaed. Gathi ke dugliy ngodaed ni, “Mu sobutaen’ nigem; ma fare Somoel ni Got rom e ra gagyeg nigem u pa’am, me fulweg taban e pi mebyil rom”?²

In e ment nike yib ngog, gu ba adag ni ngug weliy ngomed nochi ban’en nike buch rog nikan rung’ag e meybil rog ma ke buch ni, rogon, nike feek iyib e pi tawa’ath nga lane yafas rog nge kuboech e gidii’. U lane journal rog, ni kug cha’ariy nike bukun e duw, e ke ayuw ke pi’ boech ban’en ni dabyog ni ngurug goeg.

Napan 1965, ma kan pi’yeg ni ngug un ko pi stake conference mug tay e mo’olung u lane South Pacific. Iraray e bin somm’on rog ku un ko ginem u dakean e fayleng, ma ba ngiyal’ ni ri dabin pagtilin. Oren ni rib thothup e be buch napan e ra murwel ney napan ni kug mad’eg e pi toygang’, pi member, nge pi tamachib.

Reb e wikend napan e Sabado nge Madnom, ko February 20 nge 21, ma gamad bay u Brisbane, Australia, ni ngan un ko ba mo’olung ko conference u Brisbane Stake. Napan e pi mo’olung ko Sabado, mug mada’ nag e district president ko ba area nike un. Napan ni gu rurug pa’, me yib ngog ba tafiney nib alamrin ni ngug non ngak ma ngug ayuweg, ere mug ngog ngak fa’anra ayuwegneg ko mo’olung ko Madnom ni kadbul ngeyog ni nge buch e biney.

Napan e mo’olung ko Madnom, me yag ni ngug mada’ gow. Mug weliyew bukun e murwel ni ma rrin’ e district president. Napan ni buch, mug thamiy rog ni ngug weliy ngak boech ban’en ni mornga’agen e murwel ko tamachib nge rogon ni rayog ni nge ayuw e pi member rok ni ngan ayuweg e pi tamachib ko murwel roraed u lane area rok. Ta’aboch riy mug nang ni ra pumo’on ney e i meybil nibe gay e kanawo’ ni fan e biney. Ir rok ma mada’ romow e bochi mich ni meybil rok e kan rung’ag ma ke buch. Biney e bochi mo’olung nib falel’ machane reb nike gagyeg nigeg fare Kan Thothup ma ke thilyeg e yafas rok fare district president ne murwel, nge yafas rok e pi member rok, nge pi tamachib nike cheg nag u rom.

Pi walageg ni pumo’on nge ppin, murwel rok Somoel e baga’ nima buch napan ni gadaed ra motoyil ko fare Kan Thothup e be gagyag. Mich u wun’ug ni napan ni gadaed ra rrin’ e n’en nibe yib ngodaed, ma ra pagan’ Somoel ngodaed u tafen.

Ku fil ni, napan ni gadaed ra yoeg e pi mulwol ni, dabyog ni ngan noeg. N’en nike buch nike bukun e duw, ni gube noeng u lane Deseret Gym u Salt Lake City napan ni gu thamiy ni ngug waen nga lane University Hospital ni ngug guy ba fagar rog nib tu’uf rog ni kan chuweg reb e yil rok ni bachane surgery. Mug chuw ko fare pool, mug chuw ko maad rog, mug waen ni ngguy e ra pumo’on ney nib mangil.

Napan ni gu taw ko senggil rok, mug pir’eg ni dariy bee’ urom. Mug waen ni sana gura guy ko pool u to’oban fare aspital, ni yima murwel ngay ni fane chumag. Me buch ni aram fan. Ke yaen ngaram u dakean e wheelchair rok ma go’ir u lane senggil rok. Bay u barba’ fare pool, to’ban e gin nib tom’aer. Mug pining, me yib u dakean fare wheelchair rok nge yib i guyeg. Ku falflaen’ gow, mug fulweg nga lane senggil rok, mug yibliy.

Mug fil ta’aboch ko fare fagar rog ni ra rran nem e be leam nag ni nge li’ ir ngem’. Ke meybil ni fan e gapas machane ke thamiy rok ni boed ni dar buch e meybil rok. Me yean ko fare pool ni be leam nag ni iraray rogon ni nge taleg e gafgow rok—u dakean e wheelchair rok ko gin nib tom’aer fare pool riy. Ku taw ko ngiyal’ ni rib ga’fan, ma ku mithmith ko n’en ni gumanang nike yib u tharmiy.

Fagar rog e yag ni nge paer ni bukun e duw—nib sug ko falflaen’ nge magaer. Ru gub falflaen’ ni ku mang e talne murwel u pa’ Somoel ko ra rran nem ko pool.

Ku reb, napan ni gomow be yaen Sister Monson nga tabinaew napan ni ku mu’ gow i mada’ nag e pi fagar romow, mug thamiyew ni nggu warow nga donguch—ni bukun e mile—ni ngguyew ma ppin nike yim’ e pumo’on rok ni i moey u lane ward romow. Zella Thomas fithngan. Ngiyal’ nem, ma bay ko gin I yima ayuweg e m’ar riy. Re misiw’ nem mug guyew ni kari ubchiya’ machane bay u dakean e bet rok nib gapas ya’an.

Ke ma’aw Zella nike n’uw napan, machane ke poey luman mad nib papey. Me fith fa’anra rayog ni ngug yibliy, nibe fal’eg rogon ni nge yim’ fa’anra ba adag Somoel ni nge sul nga tabinaew. Bay ba gapas, u lane senggil nib rib mangil, gamas gubin ma gamad manang nike ngoch e yafas rok u roy. Ke feek Zella pa’ag me yoeg ni ke meybil ni nge yag ni nggub ni nggu yibliy. Mu goeg ni ku boew ni bachane ke yib ba tafiney rok e Chitamangdad nu Tharmiy. Mug fengchiy piri’, ni gumanang ni sana dabkiyog ni ngguy u roy u fayleng. Machane binem, make yim’ ko bin migid e rran. Ke yag ni nge nggu pi’yew e gapas ngak Zella nib tu’uf romow e ba tawa’ath ngak nge gaag.

Murwel ni ba tawa’ath u lane yafas rok bee’ e baga’ nima yib nib mith. Reb e nep ko Sabado nib gel e garbeb napan e winter u lane 1983–84, mug warow Sister Monson ku in e mile ko fare burey u Midway, Utah, ko gin ni bay e tabinaew romow riy. Temperature ko ra nep nem e ba minus 24 Fahrenheit (–31°C), ma gomow ba adag ni ngguyew ni gubin ban’en ma ba mangil rogon ko tabianew romow u roem. Ku guyew mug pir’egew ni gubin ban’en ma ba mangil, ere mug sulow nga Salt Lake City. Igo’ gomow. Mug thamiy, ni sana, ni rib gel e garbeb napan e ra nep nem.

Mug tabab gow i non napan ni gomow be yaen ko ba donguch nb chugur, be pas nag mow e karo. Me tal reb e karo, me offer nag ba pumo’on e ayuw. Mug guyew ni fare diesel fuel ko tank ko gas romow e ke dub’ag ni bachane garbeb, ni daryog ni ngug warow u karo. Ra pumo’on ney nib gol e fulweg mow nga tabinaew. Ma ban ni ngug pining e magar ko ayuw rok, machane dar motoyil. Me yoeg ni ba Boy Scout ma ba dag ni nge rrin’ ban’en nib mangil. Mug goeg ngak ko gag mini’, me yoeg gelngin nib falflaen’ nike pi’ e ayuw. Yangar rok e yangar ko tamachib, mug fith ngak fa’anra be leam nag ni nge yaen ko mission. Me yoeg ni dani nang ko mang e ba adag ni nge rrin’.

Bin migid e kadbul ko Monday, mug yoloey e letter ko ra pumo’on ney ni fal’ yangren ni gube pining e magar ngak. U lane ra letter ney mug pi’ e athamgil ngak ni nge serve nag e full-time mission. Mug pi’ reb e copy ko babyor rog nge gin ni mornga’agen e murwel ko tamachib.

Napan in e wik me col e nina’ ko fare pumo’on me yoeg ni faak e ba pumo’on ni rib mangil machane pin’en nibe buch u lane yafas rok, gelngin ni ba adag ni nge serv nag e mission e ke chuw. Ke yoeg ni ir nge papa’ rok fare pumo’on e ri fast gow ma yow be meybil ni ra thil gumircha’en. Kar tew fithngan nga lane Provo Utah Temple. Yow be athapeg ni ra yaen ko mission me pigpig ngak Somoel nib yul’yul’. Ba adag fare nina’ ni ngug nang nibe sap nag e n’en nike buch fare nep ni ba meybil rorow nike buch. Mug ga’ar, “Riyul’ e n’en ni gabe yoeg.”

In e pul nge bukun e sabathin u thilin mow fare pumo’on ni fal’ yangren, mug falflaen’ gow Sister Monson ni kug unew napan ni yibe fangchiy ni nge yaen nike mang e tamachib ni nge yaen nga Canada Vancouver Mission.

Ba kanawo’ nike yib ngomad e ra nep nem napan e December? Dabug tafiney nag ni aram rogon. Machane, mich u wun’ug ni ba meybil u lan gumircha’en ba nina’ nge papa’ nike buch ni fan e faak row nib tu’uf rorow.

Biyay, pi walageg ni pumo’on nge ppin, Chitamangdad nu Tharmiy e manang e pi n’en nib tu’uf rodaed ma ra ayuweg daed napan ni gadaed ra ning e ayuw Ngak. Mich u wun’ug ni dariy e magawon rodaed ni rib achig fa dariy fan. Bay Somoel u lane e yafas rodaed.

Gu ba adag ni ngug museg u roy ni ngog mornga’agen reb e n’en nike buch nike aw ngak bukun e gidii’. Ke buch napan e cultural celebration ni fan fare Kansas City Temple, laal e pul nga tomur. Ni aram rogon nike buch u lane yafas rodaed, ma baga’ ni n’en nib buch ni gin ni gubin ban’en ni ra yan nib fal’ rogon. Machane, napan ni gu leam nag e pi magawon nibay ko fare cultural celebration ko fare balayal’ um’on nikan dedicate nag fare temple, mug nang ni fare performance e ra nep nem e dani ri aram rogon. Machane, rib falel’.

Napan ni gubin e pin’en nib buch nib mu’un e temple ni ngan dedicate nag, pi bitir ko Kansas City Missouri Temple District e ri filed ba churu’ nib thilthil e ulung ni yaed bay riy u lane e area nib thil. Tunuom roraed e ngar mada’ gaed ni yaed gubin u lane ba center ni Sabado ni kadbul ni ngar perform gaed ya ngeyog ni ngar filed ko ngiyal’ nge uw e gin ni ngar baed riy, nge gin ni ngar sak’iy gaed riy, nge papelgen raed nge cha’an ni nge paer u to’obraed, nge rogon ni ngan chuw, nge boech—nge bukun ban’en ni ra oloboch napan e ra rran nem nikan tay nga ta’abang ko ra bin tomur e ngiyal’ ni ngar pi’yed nib falel’ rogon.

Bay ta’areb e magawon e rran nem. Ga’ngin yang ko n’en nibe buch e rib mangil ni be m’ug ni ba Jumbotron.Tiney e n’en nikan yoloey e rib ga’fan ko ga’ngin yang. Gathi kemus ni kar ted nga ta’abang, machane ra reb ma baga’ fan ni ngan noeg ko bin migid e cha’an ni nge perform. Segment ko kachido e ma pi’ rogon nib ga’fan ko fare kachido. Ma dar fal’ rogon fare Jumbotron.

Pi gid’an e gamig e kar pithiged fare magawon napan nibe soen fapi fal’ yangren, bukun yaed, ni dani yag ni ngar practis gaed. Be m’ug ni boed ni dabyog ni nge buch.

Cha’an nibe yol nge cha’an nib ga’ ko fare celebration, Susan Cooper, e ga’ar ta’aboch riy: “Napan ni gu warod ko tunom ni A nge mada’ ko Z, ma gamad manang ni dar fal’. … Napan ni gu sap gaed ko schedule, ma gamad manang nibe baen ni dabkiyog romaed, machane gamad manang ni gelngin e pi cha’an ni bay u tan fare floor—3,000 e fal’ yangran. Ba tu’uf ni ngug warod ngan [ngoraed] e n’en nike buch me mo’waer nag e mich roraed.”³

In e awa um’on ni ba ni nge yib nga lan fare center, 3,000 urngin e fal’ yangren e ri garbog gaed nga but mar meybil gaed u ta’abang. Kar meybil gaed ni picha’an nibe muruwliy fare Jumbotron e ra yag e gagyeg ngoraed ni ngar nanged rogon ni ngan fal’eg rogon; kar fithed ngak e Chitamangraed u Tharmiy ni nge ngongliy e n’en ni dabyog ni ngar rrin’ed ni bachane ke ngoch e ngiyal’.

Ke ga’ar bee’ nike yoloey mornga’aen, “Ba meybil ko fapi fal’ yangren ni ri dabni pagtilin, gathi bachan nib gel fare floor, machane bachane nike aw fare Kan Thotup ngoraed.”⁴

Dani n’uw napan me yib reb fapi cha’ ni yaed be murwel me yoeg ngoraed ni kan pir’eg e n’en nike kireb ma kan ngongliy. Me yoeg ni rib mangil, machane fapi fal’ yangren e yaed manang ko mang e ke buch.

Napan ni gu warod nga lane center e ra nep nem, ma dariy u wun’ mad e n’en nike buch e ra ran nem nib momaw’. Ta’boch mug nanged rok bagyaed. Machane, n’en ni kuguyed, e rib falel’, ni rib falel’—reb ni kuguy nib falel’. Fapi fal’ yangren e rib falel’, kan thothup nib gel nike thamiy e picha’an ni yaed bay u rom. Boed ni yaed manang ko gin ni ngar raned ngay, gin ni ngar sak’iy gaed riy, nge rogon ni ngar mithmith gaed ko picha’an ni yaed be perform. Napan ni gu nang ni kan ngoch nag ma oren e dani fil rogon ko fare ulung, mug gin ngay. Dariy bee’ ni ra nang. Ke rrin’ Somoel ban’en nib falel’.

Gu paer ni gub falflaen’ ko rogon ni rayog ni nge mithmith Somoel ni me yag e n’umngin e gililungun machane bay e ngiyal’ ni nge gagyag nag bee’—fa ta’areb e celebration fa ta’areb e Jumbotron. Machane rayog Rok, e N’en nibe rrin’, ma mich ngog.

Pi walageg ni pumo’on nge ppin, bay Somoel u lane yafas rodaed. Gadaed ba tu’uf rok. Ba adag ni nge fal’eg wa’athan daed. Ba dag ni ngad ninged e ayuw Ngak. Napan ni ra gagyeg nag daed me pi’ e kanawo’ ngodaed nge napan ni ra fulweg taban e meybil rodaed, ma gadaed ra pir’eg e falflaen’ u roy nge chiney ni ba adag ni fan ngodaed. Aygun nanged e pi tawa’ath Rok u lane yafas rodaed, gube meybil u dakean fithngan Yesus Kristus, ni Tathpeg rodaed, amen.