Te mau metua tāne
E rōtahi au i teie mahana i ni’a i te ’ohipa maita’i tā te tāne e nehenehe e rave i roto i tāna mau hōpoi’a ti’ara’a tāne—’ei tāne ’e ’ei metua tāne.
I teie mahana e parau vau nō te mau metua tāne. E faufa’a tumu tō te mau metua tāne i roto i te fa’anahora’a rahi ’oa’oa a te Atua ’e tē hina’aro nei au e fa’ateitei i te reo fa’aitoito nō rātou e tūtava nei i te rave fa’aoti i te reira pi’ira’a. Te ’āruera’a ’e e fa’aitoitora’a i te ti’ara’a metua tāne ’e te mau metua tāne, e ’ere ïa te fa’ao’ō’ora’a ’e te fa’aha’eha’ara’a i te ta’ata. E rōtahi noa vau i teie mahana i ni’a i te ’ohipa maita’i tā te tāne e nehenehe e rave i roto i tāna mau hōpoi’a ti’ara’a tāne—’ei tāne ’e ’ei metua tāne.
’Ua nā ’ō David Blankenhorn, te ta’ata pāpa’i i te buka Fatherless America ē : « I teie mahana, ’ua ’āmahamaha te sotaiete marite ’e tē ’opa’opa ra te parau nō te ti’ara’a metua tāne. Tē vai ra te ta’ata ’aita roa atu e ha’amana’o ra i te reira. Tē vai ra, e ’ino’ino i te reira. Tē vai ra, te mau ’aivāna’a ato’a ho’i e rave rahi i te ’ihi ’utuāfare, e ha’apa’o ’ōre nei ’e e ha’afaufa’a ’ore nei i te reira. E rave rahi ’aita e pāto’i ta’a ’ē nei i te reira, ’aita ato’a rā e fa’aō pāpū nei ia rātou i roto i te reira. ’Ua rahi te ta’ata e hina’aro ra ’ia ’ohipahia i ni’a i te reira, tē mana’o nei rā rātou e’ita e roa’a i te sotaiete ’ia rave i te reira, ’e e’ita ihoa ’oia e nā reira mai ».1
’Ei ’Ēkālesia, tē ti’aturi nei tātou i roto i te mau metua tāne. Tē ti’aturi nei tātou i « te mana’o hau a’e nō te tāne e ha’apa’o nā mua roa i tōna ’utuāfare ».2 Tē ti’aturi nei tātou ē, « nā roto i te fa’auera’a hanahana, ’ua tītauhia i te mau metua tāne ’ia fa’atere i tō rātou ’utuāfare nā roto i te here ’e te parau ti’a, ’e e hōpoi’a nā rātou ’ia ’imi i te ora ’e te pārurura’a nō tō rātou ’utuāfare ».3 Tē ti’aturi nei tātou i tā rāua hōpoi’a fa’ananea i roto i te ’utuāfare, « e mea ti’a i te mau metua tāne ’e i te mau metua vahine ’ia tauturu te tahi i te tahi ’ei mau hoa ’aifāito ».4 Tē ti’aturi nei tātou ē, e ti’ara’a hō’ē roa ’e te mono ’ore tō te mau metua tāne, e ’ere i te mea faufa’a ’ore.
Tē vai ra e hi’o nei i te maita’i o te ti’ara’a metua tāne i roto i te sotaiete mai te tahi mea fa’ahepo i te tāne ’ia aupuru i tōna hua’ai, ma te fa’aitoito ia rātou ’ia riro ’ei ta’ata tīvira maita’i ’e ’ia feruri ato’a i te hina’aro o vetahi ’ē, ma te fa’ananea i « te faufa’a tu’u a te metua vahine nō te tamari’i i te faufa’a tu’u a te metua tāne nō te tamari’i… ’Ei ha’apotora’a, te tāviri nō te tāne, ’o te rirora’a ïa ’ei metua tāne. Te tāviri nō te tamari’i, ’o te fāna’ora’a ïa i te metua tāne. Te tāviri nō te sotaiete, ’o te hāmanira’a ïa i te mau metua tāne ».5E parau mau ’e e mea faufa’a teie mau mana’o terā rā ’ua ’ite tātou ē, ’ua hau atu te ti’ara’a metua tāne i te patura’a sotiare ’e ’aore rā i te hotu nō te tauiuira’a. E ti’ara’a hanahana te ti’ara’a metua tāne, ha’amata nā ni’a i te Metua i te Ao ra ’e i ni’a i teie fenua tāhuti, nā ni’a ia Adamu te metua.
Te hi’ora’a maita’i roa ’e te hanahana nō te ti’ara’a metua tāne, ’o te Metua i te Ao ra ïa. Tei roto i Tōna huru ’e Tōna hīro’a te maita’i rahi ’e te here maita’i roa. Tāna ’ohipa ’e Tōna hanahana, ’o te fa’atupura’a ïa i te ’oa’oa ’e te ora mure ’ore o Tāna mau tamari’i.6 E’ita te mau metua tāne i roto i teie ao hi’a e nehenehe e parau nō rātou mai nō te Ari’i teitei ra, tē tūtava nei rātou ’ia pe’e i Tōna hi’ora’a, ’e tē ha’a mau nei rātou i roto i Tāna ’ohipa, mai te au rā i te noa’a ia rātou E ti’aturira’a fa’ahiahia ’e te ha’aferuri i tu’u-hanahana-hia i ni’a ia rātou.
Nō te mau tāne, e tu’u teie ti’ara’a metua tāne ia tātou i mua i tō tātou mau paruparu ’e te tītaura’a ’ia ha’amaita’i. E tītau te ti’ara’a metua tāne i te tūsia, noa atu rā, e puna fāito ’ore teie nō te māuruuru ’e te ’oa’oa ato’a ho’i. Fa’ahou ā, te hi’ora’a hope roa, ’o tō tātou Metua i te Ao ra, tei here roa ia tātou Tāna mau tamari’i vārua, ’e ’ua tae roa i te hōro’a mai i Tāna Tamaiti Fānau Tahi ’ia noa’a ia tātou te fa’aorara’a ’e te fa’ateiteira’a.7 ’Ua parau Iesu ē, « ’Ia hōro’a te ta’ata i tōna iho ora nō tōna ra mau tau’a, ’aita roa e ta’ata aroha ’ē atu i tei reira ».8 E fa’a’ite te mau metua i taua here ra ’ia pūpū rātou i tō rātou ora i terā mahana ’e terā mahana nō te ’ohipa i roto i te tāvinira’a ’e te turura’a i tō rātou ’utuāfare.
Penei a’e te ’ohipa rahi roa a’e o te metua tāne, ’o te fa’afāriura’a i te ’ā’au o tāna mau tamari’i i ni’a i tō rātou Metua i te Ao ra. Mai te peu nā roto i tōna hi’ora’a ’e tāna mau parau e fa’a’ite te hō’ē metua tāne i te hōho’a nō te ha’apa’o maita’i i te Atua i roto i te orara’a tāmahana, e riro teie metua tāne i te hōro’a i tāna mau tamari’i i te tāviri i te hau i roto i te orara’a ’e te ora mure ’ore i roto i te ao nō a muri a’e.9Te metua tāne e tai’o i te pāpa’ira’a mo’a i tāna mau tamari’i, ’e nā muri ia rātou, tē ha’amātau ra ïa ia rātou i te reo o te Fatu.10
Tē ’itehia nei i roto i te mau pāpa’ira’a mo’a i te parau pinepine nō te tītaura’a a nā metua ’ia ha’api’i i tā rāua tamari’i :
« ’E teie fa’ahou ā, mai te mea e tamari’i tā te mau metua i Ziona, ’e ’aore rā, i roto i te hō’ē o tōna ra mau titi i ha’amauhia ra, ’o te ’ore ho’i e ha’api’i atu ia rātou ra ’ia ’ite pāpū roa i te parau no te tātarahapa, te fa’aro’o i te Mesia te Tamaiti nō te Atua Ora, ’e nō te bāpetizora’a ’e te hōro’a nō te Vārua Maita’i nā roto i te tu’ura’a rima, ’ia tae i te va’u o te matahiti ra, tei ni’a iho ïa te hara i te upo’o o te mau metua…
« ’E e ha’api’i ato’a rātou i tō rātou ra mau tamari’i ’ia pure, ’e ’ia ’āfaro noa tō rātou haerera’a i mua i te Fatu ».11
I te matahiti ra 1833, ’ua tama’i te Fatu i nā melo o te Peresidenira’a Mātāmua, nō te ’orera’a e ha’apa’o maita’i i tā rātou hōpoi’a ’ia ha’api’i i tā rātou mau tamari’i. ’Ua parau ta’a ’ē ’Oia i te hō’ē, « ’Aita ho’i ’oe i ha’api’i atu i tā ’oe mau tamari’i i te māramarama ’e te parau mau, mai te au i te mau fa’auera’a ; ’e e mana ato’a ra tā taua ta’ata ’ino ra, i teie nei ā, i ni’a ia ’oe, ’e ’o teie ho’i te tumu nō tō ’oe ma’i nei ».12
E ha’api’i atu te mau metua tāne i te ture a te Atua, ’a nā reira fa’ahou ai i terā u’i ’e terā u’i. Mai tā te pāpa’i Salamo i parau ra :
« ’Ua tu’u mai ’oia i te parau nā Iakoba, ’e ’ua ha’apa’o i te ture nā ’Īserā’ela ; tāna i fa’aue mai i tō tātou mau tupuna ra, ’ia fa’a’ite atu rātou i tā rātou ra mau tamari’i ;
« ’Ia ’ite te u’i i pīha’i atu ; te mau tamari’i e fānau mai ’e ’ia tupu ; ’ia fa’a’ite atu rātou i tā rātou mau tamari’i :
« ’Ia ti’aturi rātou i te Atua, ’e ’eiaha e ha’amo’e i tāna ra ’ohipa, e ha’apa’o rā rātou i tāna parau ».13
Pāpū roa ē, e hōpoi’a nā te mau metua tāne ’e te mau metua vahine te ha’api’ira’a i te ’evanelia, e mea pāpū rā te mea e tia’i nei te Fatu, ’ia arata’i ho’i te mau metua tāne i teie ’ohipa, ’ia riro te reira ’ei ’ohipa mātāmua roa. (Ha’amana’o ato’a ē, e tuha’a faufa’a rahi nō te ha’api’ira’a te ’āparaura’a i te tamari’i, te ’ohipara’a ’e te ha’utira’a ’e rātou, nā reira ato’a te fa’aro’ora’a i tā rātou mau parau) Tē tia’i nei te Fatu ’ia tauturu te mau metua tāne ’i te fa’ahōho’a i tā rātou mau tamari’i, ’e e hina’aro ’e e tītau te mau tamari’i i te hōho’a e pe’e atu.
’Ua riro te hi’ora’a o tō’u metua tāne ’ei ha’amaita’ira’a nō’u. Tē ha’amana’o ra vau i te 12ra’a o tō’u matahiti, ’ua horo tō’u metua tāne i roto i te ’āpo’ora’a ’oire o tō mātou ’oire na’ina’i. ’Aita tāna horora’a politita i rahi roa—tā’u e ha’amana’o ra, ’ua ani tō’u metua tāne ia mātou te mau tamaiti ’ia haere e ’ōperepere i te mau parau nā roto i te mau fare, nō te ani ia rātou ’ia mā’iti ia Paul Christofferson. E rahira’a ta’ata pa’ari tā’u i ’ōpere i te parau tei parau mai ē, e ta’ata maita’i ’o Paul, e ta’ata ha’avāre ’ore ho’i ’e ’aita e fifi nō te hōro’a i tō rātou reo nōna. ’Ua fa’a’oru roa tō’u ’ā’au tamari’i i tō’u metua tāne. ’Ua tae mai te ti’aturi ’e te hina’aro ’ia pe’e i tōna haere’a. ’Aita ’oia i maita’i roa—’aita e ta’ata mai te reira—e mea ’āfaro rā ’oia ’e te maita’i ’e ’ua riro ’oia ’ei hi’ora’a e pe’e nō tāna tamaiti.
E tuha’a te fa’atītī’aifarora’a ’e te fa’a’āfarora’a nō teie ha’api’ira’a. Mai tā Paulo i parau, « ’O tā te Fatu e here ra, ’o tāna ïa e a’o mai ».14 I roto rā i te fa’atītī’aifarora’a, e ti’a i te metua tāne ’ia hi’o maita’i ’eiaha te ’ohipa hāmani ’ino ’ia tupu mai, e ’ere roa atu ïa i te mea ti’a. ’Ia fa’atītī’aifaro te metua tāne, e ti’a roa nā te here e fa’aitoito i te reira ’e nā te Vārua Maita’i ho’i e arata’i i te reira.
« Ma te fa’ahapara’a atu i te tahi mau taime nā roto i te parau pāpū roa, ’ia fa’auruhia rā e te Vārua Maita’i ; ’e i reira e fa’a’ite mai ai i te rahira’a nō te here iāna o tā ’oe i fa’ahapa na, ’oi mana’o mai ai ’oia ē ’ei enemi ’oe nōna ra ;
« ’Ia ’ite mai ai ’oia ē e mea pūai a’e tā ’oe ti’aturira’a i te mau tāpe’ara’a nō te pohe ».15
Te fa’atītī’aifarora’a mai te au i te hōho’a a te Atua, e ’ere mau ïa i te fa’autu’ara’a, e ’ohipa tauturura’a rā i teie tama iti i ni’a i te ’e’ā nō te ha’avīra’a i tōna iho huru.
I parau ho’i te Fatu ē, « E ti’ara’a tō te mau tamari’i ato’a ’ia tītau i tō rātou ra mau metua nō tō rātou ra faufa’a ē tae noa atu i te taime e na’ehia tō rātou ra matahiti ».16 E ’ohipa ha’amo’a te ’ohipa fa’a’amu ta’ata. E ’ere te fa’afāna’ora’a i te ’utuāfare i te tū’ati ’ore i te ti’ara’a metua tāne, noa atu ē e tītauhia ’ia vaiiho i te ’utuāfare i te tahi taime—’o te iho (essence) ho’i te reira nō te rirora’a ’ei metua tāne maita’i. « E tapiho’a (s’imbriquer) te tōro’a ’ohipa ’e te ’utuāfare ».17 ’Eiaha ihoa ïa te tāne e ha’apa’o ’ore i tōna ’utuāfare nō tāna ’ohipa, ’ae i te tahi pae, ’eiaha terā ta’ata e ’ore ’ hōro’a iāna ’e tōna pūai nō te ha’apa’o i te tahi atu mau ta’ata. Mai te au i te mau parau a te ari’i Beniamina :
« E ’ore roa ’outou e tu’u noa atu i tā ’outou mau tamari’i ’ia po’ia rātou, ’e ’ia haere taha’a noa ; e ’ore roa ho’i ’outou e fa’ati’a ’ia rātou ’ia fa’ahapa mai i te mau ture a te Atua ra, ’e ’ia tama’i ’e ’ia mārō ho’i te tahi i te tahi…
« E ha’api’i rā ’outou ia rātou ’ia haere nā te ’e’ā o te parau ti’a ’e te ha’apa’o maita’i ra ; e ha’api’i ho’i ’outou ia rātou ’ia aroha te tahi i te tahi, ’e ’ia tauturu te tahi i te tahi ».18
’Ua ’ite mātou i te ahoaho o te mau tāne ’aita e ’ite ra i te rāve’a ’e te maita’i tano nō te turu i tō rātou ’utuāfare. E ’ere i te ’ohipa ha’amā mai te peu te hō’ē ta’ata, i te hō’ē taime, e ’ore e rave pauroa i tāna mau hōpoi’a ’e mau ’ohipa metua tāne, e tauto’ora’a rahi roa ino rā tāna i hōro’a. « E riro te huma, te pohe ’e ’aore rā te tahi atu mau ’ati e tītauhia i te tahi atu fa’anahonahora’a ta’a ’ē. E mea ti’a i te mau ’utuāfare fēti’i ’ia hōro’a i te tauturu mai te mea e hina’arohia ».19
Te herera’a i te metua vahine o tāna mau tamari’i—’e te fa’a’itera’a i taua here ra—e piti ïa mea maita’i roa a’e tā te metua tāne e nehenehe e rave nō tāna mau tamari’i. E ha’apāpū ’e e ha’apūai te reira i te fa’aipoipora’a, te niu nō te orara’a ’utuāfare ’e te pāruru.
Tē vai ra e mau metua tāne ’ōtahi, tē vai ra e mau pāpā fa’a’amu ’e ’aore rā e mau metua ho’ovai. E rave rahi o rātou tē tūtava pūai nei ’ia rave i te mea maita’i roa a’e i roto i teie ti’ara’a fifi, i te rahira’a taime. Tē ’ārue nei mātou i te feiā e rave nei i te mea ato’a e noa’a ia rātou nā roto i te here, te fa’a’oroma’i ’e te fa’atūsia nō te pāhono i te mau hina’aro o te ta’ata hō’ē ’e o te ’utuāfare. E ti’a ’ia tāpa’o-ato’a-hia ē, ’ua ti’aturi te Atua iho i Tāna Tamaiti Fanau Tahi ’ei metua tāne fa’a’amu. Pāpū roa ē, ’aua’a a’e ato’a Iosepha i parauhia ai nō Iesu ē, « ’ua tupu ’Oia i te rahi ’e te pa’ari ’e te herehia mai e te Atua ’e te ta’ata ato’a ».20
Te mea ’oto rā, tē vai mai ra te mau tamari’i e ora nei ’aita e metua tāne, nō te tahi ānei pohe, te fa’aru’era’a i te ’utuāfare ’e ’aore rā te ta’ara’a nā metua. Tē vai nei paha e mau metua tāne e ti’a ra i reira, ’aita rā e maita’i pae mānava ’e ’aore rā ’aita e ha’apa’o mai ra ’e ’aita e turu mai ra. Tē pi’i nei mātou i te mau metua tāne ato’a ’ia ha’amaita’i atu ā i tā rātou ravera’a ’e ’ia riro maita’i atu ā. Tē pi’i nei mātou i te mau ve’a ’e te mau vāhi fa’a’āreareara’a, ’ia fa’ahōho’a i te metua tāne e pūpū iāna ’e te metua tāne ’aravihi, ’o tē here mau nei i tāna vahine ’e ’o tē arata’i feruri pa’ari nei i tāna mau tamari’i, ’eiaha fa’ahou ā teie mau ta’ata nevaneva ’e te ha’ama’au ’e « te fa’atupu pe’ape’a » e fa’a’ite-pinepine-hia nei.
Ia ’outou te mau tamari’i e tāfifi ra te orara’a ’utuāfare, tē parau nei mātou, e ’ere ’outou i te tamari’i tāu’a-’ore-hia. I te tahi taime ’ua riro te mau tāmatara’a ’ei tāpa’o nō te ti’aturira’a a te Fatu ia ’outou. E ti’a Iāna ’ia tauturu ia ’outou, tauturu ’āfaro noa, ’aita ana’e nā roto i te tahi ta’ata, nō te ’aro i te mea i mua ia ’outou. ’O ’outou paha te u’i, penei a’e te ta’ata mātāmua i roto i tō ’outou ’utuāfare, i tupu maita’i mau te hōho’a hanahana a te Atua nō te ’utuāfare, ’e ’ua ha’amaita’i te reira i te mau u’i ato’a i muri mai ia ’outou.
Ia ’outou te feiā ’āpī tamaroa, nō tō mātou ’ite i te ti’ara’a ta’ata fa’afāna’o ’e te pāruru e ’amo mai ’outou ’āraua’e, tē parau nei mātou ’a fa’aineine i teienei nā roto i te ha’apa’ora’a i tā ’outou ha’api’ira’a,’e te ’ōpuara’a ’ia fāri’i i te ha’api’ipi’ira’a i muri mai i te tuarua. I roto ānei i te ha’api’ira’a tuatoru, te ha’api’ira’a tōro’a, te ha’api’ipi’ira’a nā muri i te tahi ta’ata ’e te fa’anahora’a mai te reira te huru, e tāviri te ha’api’ira’a nō te fa’arahi i te ’aravihi ’e te maita’i e tītauhia nō ’outou. ’A hi’o i te mau rāve’a nō te ’āmui i te ta’ata noa atu te fāito matahiti, te tamari’i ato’a, ’e ’a ha’api’i nāhea i te fa’atupu i te mau aura’a au ’e te utu’a maita’i. Te aura’a ra, e paraparau mata ’e mata i te ta’ata ’e i te tahi taime, e rave ’āmui i te tahi ’ohipa, ’eiaha te ’aravihi-noa-ra’a ’ia hāponopono i te mau parau niuniu ’āfa’ifa’i. ’A ora i te ora e hōpoi mai i te vai-mā-ra’a i roto i tā ’outou fa’aipoipora’a ’e tā ’outou mau tamari’i.
I te u’i ’āpī tā’āto’a, tē parau nei mātou ē, noa atu te fāito tā ’outou e hi’o nei i tō ’outou iho metua tāne i ni’a i te fāito nō te maita’i, te maita’i a’e ’e te maita’i roa a’e (’e e parau vau e mara’a noa te reira ’a pa’ari noa ai ’outou), ’a fa’aoti i roto i tō ’outou ferurira’a ’ia fa’ahanahana iāna ’e i tō ’outou metua vahine nā roto i tō ’outou iho orara’a. ’A ha’amana’o na i te hia’ai o te metua tāne i fa’ahitihia e Ioane : « ’Aita atu ō’u ’oa’oa rahi maori rā ’ia ’ite au ē tē ha’apa’o ra ta’u mau tamari’i i te parau mau ».21 E riro tō ’outou parau ti’a ’ei fa’ahanahanara’a rahi roa a’e tā te hō’ē metua tāne e fāri’i.
Ia ’outou tō’u nei mau taea’e, te mau metua tāne o te ’Ēkālesia, tē parau nei au, ’ua ’ite au ē, tē hia’ai nei ’outou ’ia riro ’ei metua tāne maita’i a’e. ’Ua ’ite au tē hia’ai nei ’outou ’ia nā reira. Noa atu tā tātou mau tā’ōti’ara’a, haere ana’e i mua. Tu’u ana’e i te hiti i te mau mana’o ’ū’ana o te mana’o ta’ata hō’ē noa ’e te fa’ata’ara’a iāna iho e vai ra i roto i te ta’ere o teie tau ’e ’a feruri na tātou i te ’oa’oa ’e te maita’i o vetahi ’ē. E mea pāpū roa ē, noa atu ā tō tātou ’aifāito-’ore-ra’a, e riro te Metua i te Ao ra i te fa’arahi ia tātou ’e i te fa’ahotu i tā tātou mau tauto’ora’a ri’i. E fa’aitoitora’a tā’u i ’ite i roto i te hō’ē ’ā’amu tei pūharahia i roto i te New Era tau matahiti i ma’iri. Teie te ’ā’amu :
« I te vai-tamari’i-ra’a vau, ’ua ora tō mātou ’utuāfare i roto i te hō’ē nohora’a tuha’a hō’ē piha i ni’a i te tahua piti. E ta’oto vau i ni’a i te pārahira’a marū i roto i te vāhi fa’afaeara’a…
« E fa’aru’e tō’u metua tāne tōro’a hāmani ’auri i te fare i te ’ā’ahiata, pauroa te mahana. ’E pauroa te po’ipo’i… e haere mai ’oia e tāpo’i maita’i iā’u i te ’ahu ta’oto ’e e fa’afaea ri’i. Tē pohe ta’oto noa ra ïa vau, ’a ’ite ai au i tō’u metua tāne i te ti’ara’a i pīha’i iho i teie pārahira’a marū ’e i te hi’ora’a iā’u. ’E tē huru ara ri’i noa ra vau, ’ua huru ha’amā ri’i rā i te ti’ara’a ’oia i reira. ’Ua ha’avare ta’oto noa vau… ’Ua ta’a rā iā’u ē, ’a ti’a noa ai ’oia i pīha’i iho i tō’u ro’i, tē pure ra ’oia ma tōna hina’aro ato’a, tōna pūai ’e tōna mana’o—nō’u nei.
« Pauroa te mahana e pure tō’u metua tāne nō’u. E pure ’oia ’ia maita’i tō’u mahana, ’ia pāruruhia vau, ’ia ha’api’i au nō te fa’aineine nō tō’u ananahi. ’E nō te mea e’ita ’oia e ’ite mai iā’u ē pō noa atu, e pure ’oia nō te mau ’orometua ’e te mau hoa ’ei pīha’i iho iā’u i terā mahana…
« I te ha’amatara’a, ’aita vau i ta’a maita’i e aha tā tō’u metua tāne e rave ra i terā mau po’ipo’i ra ’a pure ai ’oia nō’u. ’Āre’a, ’a pa’ari noa ai au, ’ite mai nei au i tōna here ’e tōna māna’ona’ora’a rahi iā’u ’e i te mau ’ohipa tā’u e rave. Hō’ē teie o tō’u ha’amana’ora’a rahi roa a’e. I muri roa mai, e rave rahi matahiti i muri iho, i te fa’aipoipora’a vau ’e i te fānaura’a i tā’u iho tamari’i ’e i te haerera’a i roto i tō rātou piha ’a ta’oto noa ai rātou nō te pure nō rātou, i reira vau i te māramarama-hope-ra’a i te mana’o o tō’u metua tāne nō’u nei ».22
’Ua fa’a’ite pāpū Alama i tāna tamaiti :
« Inaha, e parau atu vau ia ’oe na ē, ’o [te Mesia] iho ā te tae mai… e tae mai ’oia ’ia fa’a’ite mai i te parau ’oa’oa o te ora i tōna ra mau ta’ata.
« ’E teienei, e ta’u tamaiti, ’o te tōro’a teie i parauhia ai ’oe ra, ’ia a’o atu ’oe i teie nei mau parau ’oa’oa i teie nei feiā, ’ia fa’aineine i tō rātou ’ā’au… e ti’a ai ia rātou ’ia fa’aineine ātea i te ’ā’au o tā rātou mau tamari’i ’ia fa’aro’o i te parau i te tau e tae mai ai ’oia ra ».23
’O teie te tāvinira’a a te mau metua tāne i teie mahana. ’Ia ha’amaita’i te Atua ia rātou mā te fa’a’aifāito ia rātou i ni’a i terā parau, nā roto i te i’oa o Iesu Mesia, ’āmene.