E tu’u ’Oia ia ’outou i ni’a iho i Tōna tapono nō te amo mai ia ’outou i te fare
Mai te tia’i māmoe maita’i i ’itea iāna Tāna māmoe mo’e, mai te mea ē, e ’āfa’i noa a’e ’outou i tō ’outou ’ā’au i ni’a i te Fa’aora o te ao nei, e ’itea ’outou Iāna.
’Ua ha’amata hō’ē o tā’u mau ha’amana’ora’a fifi roa i tō’u tamari’ira’a nā ni’a i te hō’ē ta’i pū ātea tei fa’aara iā’u i te ta’oto. ’Aita i maoro i muri iho, te tahi fa’ahou māniania, e haruru pererau mātini, ’ua haere noa i te pūaira’a ’e ’ua haruru i roto i te reva. Ma te ha’api’i-maita’i-hia mātou e tō mātou metua vāhine, ’ua haru mātou tāta’itahi i tā mātou pūtē ’e ’ua horo i ni’a i te ’aivi i roto i te hō’ē fa’aeara’a pāruru tūpita. ’A horo ai mātou nā roto i te pō pōiri, ’ua topa mai te mau ahitiri matie ’e te ’uo’uo nā ni’a mai i te ra’i nō te tāpa’o i te mau vāhi tā te mau manureva tūpita e pupuhi. Te vāhi māere rā, ’ua parau te ta’ata i te reira mau ahitiri e mau rā’au noela.
E maha tō’u matahiti, ’e ’ua riro vau ’ei hō’ē ’ite nō te hō’ē ao i roto i te tama’i.
Dresde
E ’ere te ’oire nō Dresde i te mea ātea roa i te vāhi i orahia e tō’u ’utuāfare. Te feiā i ora i reira ’ua ’ite paha rātou tauatini taime hau atu i tā’u i ’ite. Nā roto i te rahira’a tane tūpita tei topa mai, e auahi rahi tei parare nā roto ia Dresde, ’e ’ua mou roa te ’oire i te fāito hau atu i te 90 i ni’a i te hānere, toe noa mai te hu’ahu’a ’e te rehu auahi
Taime poto roa, te ’oire tei parauhia na ē, « te ’āfata piru », ’aita fa’ahou ïa. Teie tā te hō’ē ta’ata pāpa’i buka purutia, ’o Erich Kästner, i pāpa’i nō ni’a i te reira ha’amoura’a, « Tauatini matahiti te patu-ra’a-hia tōna ’una’una, hō’ē ’āru’i noa nō te ha’amou i te reira ». ».1 I tō’u tamari’iri’ira’a e’ita tā’u e nehenehe e feruri ē, nāhea e nehenehe ai e tape’a i te ha’amoura’a o te hō’ē tama’i tā tō mātou iho nūna’a i ’ōmua. Mai te huru ra ē, ’aita e ti’aturira’a fa’ahou tō te ao ’ati a’e ia mātou, ’e ’aita e ananahi fa’ahou.
I te matahiti i ma’iri a’enei, ’ua ti’a iā’u ’ia ho’i i Dresde. E hitu ’ahuru matahiti i muri a’e i te tama’i, ’ua riro fa’ahou ā ’oia ’ei « ’āfata piru » a te hō’ē ’oire. ’Ua tāmāhia te mau hu’ahu’a, ’e ’ua fa’atia-fa’ahou-hia te ’oire ’e ’ua ha’amaita’ihia atu ā.
I roto i tō’u tere ’ua ’ite atu vau i te fare purera’a nehenehe nō te ha’apa’ora’a Luthera, ’o Frauenkirche, te fare o Māria. ’Ua patuhia ’oia i te mau matahiti 1700, ’e ’ua riro ïa ’ei hō’ē o te mau piru ’ana’ana nō Dresde, terā rā, nā te tama’i i fa’ariro iāna ’ei ’āpapara’a hu’ahu’a. ’Ua vai noa ’oia mai te reira e rave rahi matahiti, ē tae roa atu i te taime ’ua fa’aotihia ē, e patu fa’ahou i te Frauenkirche.
’Ua ha’aputuhia te mau ’ōfa’i nō roto mai i te fare purera’a i parari ’e ’ua fa’anahohia, ’e mai te mea e nehenehe, ’ua fa’a’ohipahia i roto i te patu-fa’ahou-ra’a. I teie mahana, e nehenehe tā ’outou e ’ite i te reira mau ’ōfa’i tei ’ere’ere i te auahi, mai te pāira te huru i ni’a i te papa’i rāpae o te fare. E ’ere teie mau « pāira » ’ei fa’aha’amana’o-noa-ra’a i te ’ā’amu tama’i o teie fare, e fare ha’amana’ora’a ato’a rā nō te tia’ira’a—e tāpa’o nehenehe nō te ’aravihi o te ta’ata nō te fa’atupu i te ora ’āpī mai roto mai i te rehu auahi.
’Ia feruri ana’e au i te ’ā’amu o Dresde ’e ’ia fa’ahiahia i te māramarama ’e i te rāve’a a te feiā tei tātā’i fa’ahou i te hō’ē ’ohipa tei mou roa, e puta mai i roto iā’u te fa’aurura’a a te Vārua Maita’i. ’Ua feruri au ē, e mea pāpū maita’i ē, mai te mea ē, e nehenehe tā te ta’ata e rave i te mau hu’ahu’a, ’e te mau toetoe o te hō’ē ’oire i vāvāhihia ’e ’ia fa’ati’a fa’ahou i te hō’ē tao’a nehenehe e toro atu i ni’a i te ra’i, e aha ïa te huru ’aravihi hau atu o tō tātou Metua Manahope ’ia tātā’i fa’ahou i Tāna mau tamari’i tei hi’a, tei rohi, ’e ’aore rā, tei mo’e ?
’Aita e hi’ora’a ē, e aha te hu’ahu’a hope’a o tō tātou orara’a. ’Aita e hi’ora’a ē, e aha te huru ’ute’ute o tā tātou mau hara, e aha te rahi o tō tātou ’oto, e aha te huru tō tātou vai-’ōtahi-ra’a, tō tātou fa’aru’e-ra’a-hia, ’e ’aore rā, te fāito māuiui o tō tātou māfatu. Noa atu te feiā ’aita e tia’ira’a, te feiā e ora nei i roto i te mana’o paruparu, te feiā tei ha’avarehia i roto i tō rātou ti’aturira’a, tei fa’aru’e i tō rātou parau ti’a, ’e ’aore rā, tei huritua i te Atua, e nehenehe rātou e patu-fa’ahou-hia. Ta’a ’ē atu te tahi fāito iti o te mau tamaiti o te pohe mure ’ore, ’aita e orara’a ha’amouhia ’o te ’ore e nehenehe e tātā’i-fa’ahou-hia.
Teie te parau ’āpī ’oa’oa o te ’evanelia : nā roto i te rāve’a rahi ’oa’oa mure ’ore tei hōro’ahia mai e tō tātou Metua here i te Ao ra, ’e nā roto i te Tāra’ehara hope ’ore a Iesu Mesia, e fa’aorahia tātou ’eiaha i tō tātou noa huru hi’a, ’e ’ia fa’aho’ihia i roto i te vi’ivi’i ’ore, e nehenehe ato’a rā tā tātou e haere i mua i ’ō atu i tā te ta’ata tāhuti nei e nehenehe e feruri, ’e ’ia riro mai ’ei feiā ’āi’a i te ora mure ’ore ’e ’ia fāri’i i te hanahana fāito ’ore o te Atua.
Te parabole nō te māmoe mo’e
I te anotau ’ohipara’a a te Fa’aora, ’ua fa’ahapa te feiā fa’atere ’Ēkālesia o taua anotau ra ’ia pārahi Iesu i rotopū i te mau ta’ata tā rātou i tāpa’ohia « e feiā hara ».
’Ua mana’o paha rātou ē, tē fa’atia ra ’e ’aore rā, tē fāri’i ra ’Oia i te peu hara. ’Ua ti’aturi paha rātou ē, te rāve’a maita’i a’e nō te tauturu i te feiā hara ’ia tātarahapa ’o te fa’ahapara’a ïa ia rātou, te tāhitohitora’a, ’e te fa’aha’amāra’a ia rātou.
I tō te Fa’aora ’itera’a i te mana’o o te mau pharisea ’e ’o te mau pāpa’i parau, ’ua fa’ati’a a’era ’Oia i te hō’ē ’ā’amu :
« ’O vai ïa ta’ata i ’ō ’outou nei, hō’ē hānere ana māmoe, ’ia mo’e ra te hō’ē, e ’ore e vaiiho i te iva ’ahuru ’e iva ti’ahapa i te medebara ra, ’a haere ’a ’imi ai i tei mo’e ra, ’e ’ia ’itea atu ?
« ’E ’ite atu ra iāna, amo a’era i ni’a i te tapono, ma te ’oa’oa. ».2
Nō te mau tenetere e rave rahi, ’ua tātarahia teie parabole mai tei mātaro-noa-hia, ’oia ho’i, ’ei fa’auera’a ia tātou ’ia ha’a nō te fa’aho’i mai i te māmoe mo’e ’e nō te fa’atoro i te rima i te feiā tei mo’e. E mea pāpū maita’i ē, ua ti’a te reira parau ’e e mea maita’i, tē mana’o nei rā vau ē, ’aita ānei hō’ē mea hau atu i te reira.
E riro ānei ē, te ’ōpuara’a faufa’a roa a’e a Iesu ’o te ha’api’i ïa i te ’ohipa a te tia’i māmoe maita’i ?
E riro ānei ē, tē fa’a’ite ra ’Oia i te here o te Atua nō Tāna mau tamari’i ha’apa’o ’ore ?
E riro ānei ē, te parau poro’i a te Fa’aora maori rā, ’ua ’ite hope roa te Atua ia rātou tei mo’e—’e e ’itea rātou Iāna, e fa’atoro ’Oia i Tōna rima ia rātou ra, ’e e fa’aora ’Oia ia rātou ?
Mai te mea ē, mai te reira ra, e aha ïa te tītauhia i te māmoe ’ia rave nō te fāri’i i teie tauturu nō ’ō mai i te Atua ra ?
E Tītauhia ānei i te māmoe ’ia ’ite nāhea ’ia fa’a’ohipa i te hō’ē ’āvei’a nō te numera i tōna mau rēni fenua ; tītauhia ānei iāna ’ia ’ite i te fa’a’ohipa i te GPS nō te fa’ata’a i te vāhi tei reira ’oia ; tītauhia ānei iāna ’ia roa’a te ’aravihi nō te hāmani i te hō’ē fa’anahora’a rorouira ’o te tuō i te tauturu ? Tītauhia ānei i te māmoe ’ia fāri’i i te parau mana a te hō’ē ti’a mana hou te tia’i māmoe maita’i e haere mai ai e fa’aora iāna ?
’Aita. ’Aita roa atu ! E nehenehe te māmoe e fāri’i i te fa’aorara’a nō ’ō mai i te Atua ra nō te mea ’ua herehia ’oia e te tia’i māmoe maita’i.
Nō’u nei, ’ua riro te parabole nō te māmoe mo’e ’ei hō’ē o te mau parau ti’aturira’a rahi roa a’e i roto i te tā’āto’ara’a o te pāpa’ira’a mo’a.
’Ua ’ite ’e tē here nei tō tātou Fa’aora, te tia’i māmoe maita’i, ia tātou. ’Ua ’ite ’e ’ua here ’Oia ia ’outou.
E ’ite ’Oia ia mo’e ana’e ’outou, ’e e ’ite ’Oia ē tei hea ’outou. E ’ite ’Oia i tō ’outou fifi. Tā ’outou mau tāparura’a maniania ’ore. Tō ’outou mau matā’u. Tō ’outou mau roimata.
’Aita e hi’ohia ē, e mea nāhea tō ’outou mo’era’a—nā roto ānei i tā ’outou mau mā’itira’a tano ’ore ’e ’aore rā, nā roto ānei i te mau mea i tupu ’aita e roa’a ia ’outou ’ia ārai.
Te vāhi noa e hi’ohia maori rā, e tamari’i ’outou Nāna. ’E ’ua here ’Oia ia ’outou. E mea here Nāna Tāna mau tamari’i.
Nō Tōna here ia ’outou, e ’itea ’outou Iāna. E tu’u ’Oia ia ’outou i ni’a i Tōna nā tapono ma te ’oa’oa. ’E ’ia fa’aho’i mai ’Oia ia ’outou i te fare, e parau ’Oia i te mau ta’ata ato’a ē, « E ’oa’oa ato’a tātou ; ’ua ’itea ho’i iā’u tā’u māmoe i mo’e ra ».3
E aha tā tātou e rave ?
Terā rā, e feruri paha ’outou ē, e aha te tītauhia iā’u ? Pāpū roa ē, tītauhia iā’u ’ia rave hau atu, ’eiaha rā e tia’i noa ’ia haerehia mai e fa’aora.
’Ua hina’aro tō tātou Metua here ’ia ho’i fa’ahou Tāna mau tamā’ari’i pā’āto’a Iāna ra, e’ita rā ’Oia e fa’ahepo i te hō’ē noa a’e ’ia ho’i i te ra’i.4 E’ita te Atua e fa’aora ia tātou mai te mea ē, ’aita tātou e hina’aro.
Nō reira, e aha tā tātou e rave ?
E mea ’ōhie roa Tāna anira’a manihini :
« E fāriu mai… iā’u ».5
« E haere mai ’outou iā’u nei ».6
« ’A ha’afātata mai iā’u nei ’e e ha’afātata atu ïa vau ia ’outou na ».7
E mea nā ’ō tātou i te fa’a’ite Iāna ē, tē hina’aro ra tātou ’ia fa’aorahia tātou.
Tītauhia hō’ē vāhi iti fa’aro’o. ’Eiaha rā te mana’o paruparu. Mai te mea ē, ’aita e ti’a ia ’outou ’ia fa’atupu i te fa’aro’o i teienei, ’a ha’amata nā roto i te mana’o tia’i.
Mai te mea ē, ’aita e ti’a ia ’outou ’ia parau ē, ’ua ’ite au ē, tei ’ō nei te Atua, e nehenehe tā ’outou e fa’a’ite i te mana’o tia’i. E nehenehe tā ’outou e fa’atupu i te hina’aro ’ia ti’aturi.8 ’Ua nava’i te reira nō te ha’amata.
’E nā roto i taua mana’o tia’i ra, ’a fa’atoro i te rima i te Metua i te Ao ra. ’Ei reira te Atua e hōro’a mai ai i Tōna here ia ’outou na, ’ei reira Tāna ’ohipa fa’aorara’a ’e te tauira’a e ha’amata ai.
Tē vai ra te taime, e ’ite ’outou i Tōna rima i roto i tō ’outou orara’a. E ’ite ’outou i Tōna here. ’Ei reira te hina’aro ’ia haere i roto i Tōna māramarama ’e ’ia pe’e i Tōna ’e’ā e tupu ai i te rahi i roto i te mau ta’ahira’a tāta’itahi o te fa’aro’o tā ’outou e rave.
Tē parau nei tātou i teie mau ta’ahira’a o te fa’aro’o, « te ha’apa’o ».
E ’ere teie i te hō’ē ta’o tu’iro’o i teie anotau. Terā rā, te ha’apa’o, ’o te hō’ē ïa parau faufa’a roa i roto i te ’evanelia a Iesu Mesia, nō te mea, « Nā roto i te Tāra’ehara a te Mesia e ti’a ai i te ta’ata ato’a ’ia fa’aorahia, nā roto i te ha’apa’ora’a i te mau ture ’e te mau ’ōro’a o te ’evanelia ».9
Rahi noa atu tō tātou fa’aro’o, rahi noa atoa atu tō tātou ha’apa’o maita’i. I te ’ōmuara’a ’ua fa’ahiti atu vau i te parau nō te hō’ē ta’ata purutia pāpa’i buka ’o tei ’oto i te ha’amoura’a o Dresde. ’Ua pāpa’i ato’a ’oia i te parau ra ē, « Es gibt nichts Gutes, ausser : Man tut es ». Nō te mau ta’ata ’aita i ’ite i te reo tiretiera, teie tōna tātarara’a « ’aita hō’ē ’ohipa maita’i ’ia ’ore ’oe e rave ».10
E mea ’aravihi paha tātou i te parau i te mau mea nō te vārua. E fa’atupu paha tātou i te māere i roto i te ta’ata nō tā tātou tātarara’a māramarama i te mau parau tumu o te ’evanelia. E paraparau paha tātou ma te ’ana’anatae i te parau nō te fa’aro’o ma te « feruri pūai i tō tātou fare nehenehe i ni’a ».11 Terā rā, mai te mea ē, ’aita tō tātou fa’aro’o e taui i te huru o tō tātou orara’a—mai te mea ē, ’aita tō tātou mau ti’aturira’a e fa’auru i tā tātou mau fa’aotira’a i te mau mahana ato’a—faufa’a ’ore ïa tā tātou ha’apa’ora’a fa’aro’o, ’e tō tātou fa’aro’o, mai te mea ē, ’aita i pohe, e mea pāpū ē, e ’ere ïa i te mea maita’i, ’e e riro i te fifi, ’e i te hōpe’a, e mōrohi roa atu.12
’O te ha’apa’o te toto ora o te fa’aro’o. Nā roto i te ha’apa’o tātou e ha’aputu ai i te māramarama i roto i tō tātou vārua.
Terā rā, i te tahi taime te mana’o nei au ē, ’aita tātou e ta’a maita’i nei i te aura’a o te parau ra, ha’apa’o. Tē fa’ariro nei paha tātou i te ha’apa’o ’ei ’ōpuara’a, ’eiaha rā ’ei rāve’a nō te fa’atupu i te ’ōpuara’a. ’E ’aore rā, tē rave nei paha tātou i te ha’apa’o ’ei hāmara nō te tūpa’i i ni’a i te ’auri o te fa’auera’a, ma te fa’a’ama tāmau noa i te auahi ’e ma te tūpa’i tāmau noa, nō te tarai i te feiā tā tātou e here nei, ’ei feiā mo’a a’e.
E mea pāpū maita’i ē, tē vai ra te taime, e mea ti’a ’ia fa’aue-pāpū-hia tātou ’ia tātarahapa. Pāpū roa ē, tē vai ra te tahi pae o te roa’ahia atu nā roto ana’e i teie ravera’a.
Terā rā, penei a’e tē vai ra te tahi fa’ahōho’ara’a ta’a ’ē ’o te nehenehe e fa’ata’a ē, nō te aha tātou e ha’apa’o ai i te mau fa’auera’a a te Atua. Penei a’e e ’ere te ha’apa’o i te ha’afefera’a, te tāvirira’a, ’e te tūpa’ira’a i tō tātou vārua i roto i te hō’ē mea e ’ere o tātou. E ’ohipa rā e ’ite ai tātou ē, e aha te mea i hāmanihia ai tātou.
Nā te Atua Manahope tātou i hāmani. ’Oia tō tātou Metua i te Ao ra. E mau tamari’i vārua mau tātou Nāna. I hāmanihia tātou i te māteria hanahana tao’a rahi ’e te hinuhinu maita’i, ’e nō reira, tei roto ia tātou te rito o te huru atua.
Terā rā, i ni’a i te fenua nei, tē fati nei tō tātou mau ferurira’a ’e tā tātou mau ’ohipa i raro a’e i te mau mea ti’a ’ore, te mo’a ’ore ’e te vi’ivi’i. Tē ha’avi’ivi’i nei te mau vi’ivi’i o te ao nei i tō tātou vārua, fifi atu ra tātou ’ia ’ite ’e ’ia ha’amana’o i tō tātou ti’ara’a matahiapo ’e tā tātou ’ōpuara’a.
Terā rā, e’ita tā teie mau mea ato’a e nehenehe e taui i tō tātou huru mau. E vai noa te huru atua o tō tātou nātura tumu. ’E i te taime tātou e mā’iti ai e fa’afāriu i tō tātou ’ā’au i ni’a i tō tātou Fa’aora here, ’e e tu’u ai i tō tātou ’āvae i ni’a i te ’e’ā o te ti’ara’a pipi, e tupu te hō’ē ’ohipa semeio. E ’ī tō tātou ’ā’au i te here o te Atua, e ’ī tō tātou vārua i te māramarama o te parau mau, e ha’amata tātou i te ha’amo’e i te hina’aro ’ia rave i te hara, ’e e’ita tātou e hina’aro fa’ahou e haere noa i roto i te pōiri.13
’Ei reira tātou e fa’ariro ai i te ha’apa’o ’eiaha ’ei fa’autu’ara’a, ’ei ’e’ā fa’ati’amāra’a rā ē tae atu ai i tō tātou haere’a hanahana ra. ’Ei reira te ’ino, te repo ’e te mau ha’avīra’a o te fenua nei e ha’amata marū noa ai i te marua. I te hope’a, e heheuhia mai te vārua mure ’ore ’e te faufa’a rahi e vai ra i roto ia tātou, ’e e ’ana’ana mai te maita’i ’ei nātura nō tātou.
E ti’a ’outou ’ia fa’aorahia
E au mau taea’e, e au mau tuahine, e hoa here mā, tē fa’a’ite pāpū nei au ē, tē hi’o mai nei te Atua ia tātou i roto i tō tātou huru mau—’e tē hi’o mai nei ’Oia ia tātou ’o te ti’a ’ia fa’aorahia.
E feruri paha ’outou ē, ’ua hu’ahu’a roa tō ’outou orara’a. ’Ua hara paha ’outou. Tē mata’u ra paha ’outou, tē riri ra, tē ’ino’ino ra, ’e ’aore rā, tē māuiui ra i te mana’o fē’a’a. Terā rā, mai te tia’i māmoe maita’i tei ’itea Tāna māmoe mo’e, mai te mea ē, e ’āfa’i noa a’e ’outou i tō ’outou ’ā’au i ni’a i te Fa’aora o te ao nei, e ’itea ’outou e Ana.
E fa’aora ’Oia ia ’outou.
E fa’ati’a ’Oia ia ’outou i ni’a ’e e tu’u ia ’outou i ni’a i Tōna nā tapono.
E amo ’Oia ia ’outou i te fare.
Mai te mea ē, e nehenehe tā te rima tāhuti e taui i te toetoe’a ’e te hu’ahu’a o te hō’ē fare ha’amorira’a nehenehe, e nehenehe e roa’a tō tātou ti’aturi ’e e ti’aturi atu ē, e nehenehe tā tō tātou Metua here i te Ao ra e patu, ’e e patu ’Oia ia tātou. Tāna ’ōpuara’a ’o te patura’a ïa ia tātou i roto i te hō’ē ’ohipa rahi roa a’e i tō tātou huru i muta’a ra—rahi roa a’e i te ti’a ia tātou ’ia feruri. Nā roto i te ta’ahira’a tāta’itahi o te fa’aro’o i ni’a i te ’e’ā o te ti’ara’a pipi, e riro mai tātou ’ei mau ta’ata nō te hanahana mure ’ore ’e te ’oa’oa hope ’ore i fa’ata’ahia nō tātou.
Teie tō’u ’itera’a pāpū, tā’u ha’amaita’ira’a ’e ta’u pure ha’eha’a nā roto i te i’oa mo’a o tō tātou Fatu, nā roto i te i’oa o Iesu Mesia, ’āmene.