Te ʼāʼau ʼo te vahine ʼivi
E rave nā tātou i te mea e tītauhia nō te fāriʼi i te ʼāʼau ʼo te vahine ʼivi, mā te ʼoaʼoa mau i te mau haʼamaitaʼiraʼa o te faʼaʼī i tō rātou « hina’aro ».
’Ua fāriʼi au i te haʼamaitaʼiraʼa rahi i te tāviniraʼa i rotopū i te feiā moʼa nō Patifita i te rahiraʼa ʼo tōʼu oraraʼa taʼata paʼari. ’Ua faʼaʼī te faʼaroʼo, te here, ʼe te mau tusia māere a teie feiā moʼa itoito iāʼu i te faʼaururaʼa, te ʼāʼau mēhara, ʼe te ʼoaʼoa. ’Ua riro tō rātou mau ʼāʼamu mai tō ʼoutou iho.
E au ra iāʼu ē hōʼē ā te huru ’o teie feiā moʼa i te huru ʼo te vahine ʼivi tā te Faʼaora i mātaʼitaʼi ’a « pārahi ai ʼoia… hiʼo atura i te taʼata i te tuʼuraʼa i te moni i roto i taua vairaʼa ra ; e rave rahi te feiā taoʼa i tuʼu i te moni rahi i roto :
« ’Ua haere mai ra te hō’ē vahine tao’a ’ore, e ’ivi, ’ua tu’u mai ra i e piti lepeta…
« ’Ua parau atu ra Iesu i tāna mau pipi, nā ’ō atu ra ia rātou, ’oia mau tā’u e parau atu ia ’outou nei, e rahi tā teie nei vahine ’ivi tao‘a ’ore i tu’u i roto i te puera’a tao‘a nei i tā rātou ato’a :
« E ti’ahapa ho‘i nō tā rātou tao‘a rahi tā rātou i tu’u i roto, ’āre’a ’oia ’ua hope roa āna tao‘a ri’i nava’i ore i te tu’uhia e āna i roto ».1
Noa atu tāna e piti lepera e hōroʼara’a iti roa, i te Faʼaora rā ’ua riro ïa tāna hōroʼa ʼei mea faufaʼa rahi roa, nō te mea ʼua hōroʼa ʼoia i te mau mea atoʼa. I taua taime ra, ʼua ʼite maitaʼi te Faʼaora i teie vahine ʼivi, nō te mea ’ua faʼaʼite tāna hōroʼa iāna i tōna ʼāʼau. Nō te maitaʼi ʼe te hōhonu o tōna here ʼe tōna faʼaroʼo i hōroʼa ai ʼoia mā te ʼite ē, e haʼapaʼohia te mau mea « e ʼere » ʼoia.
’Ua ʼite au i taua iho ʼā’aʼu ra i roto i te feiā moʼa nō Patifita. I roto i te hōʼē ʼoire iti i te hōʼē o teie mau motu, ʼua fāriʼi te hōʼē taʼata paʼari ʼe tāna vahine faʼaipoipo i te aniraʼa a te mau misiōnare ’ia ani i te Fatu mā te ʼāʼau tae e parau mau ānei te mau haʼapiʼiraʼa tā rāua i haʼapiʼihia atu. A nā reira ai rāua, ʼua feruri atoʼa rāua i te mau hopeʼaraʼa o te mau fafauraʼa tei tiʼa ia rāua ’ia rave mai te mea e ʼarataʼi atu te pahonoraʼa tā rāua e fāriʼi e ’ia fāriʼi rāua i te ʼevanelia tei faʼahoʼihia mai. ’Ua haʼapae ʼe ’ua pure rāua nō te ʼite i te parau mau o te ʼĒkālesia ʼe te parau mau o te Buka a Moromona. ʼUa tae mai te pāhonoraʼa i tā rāua pure mai te huru o te hōʼē haʼapāpūraʼa mau ʼe te pūai : « ’Ē ! E parau mau ! »
Nō te fāriʼiraʼa i teie ʼiteraʼa pāpū, ʼua māʼiti rāua ’ia bapetizohia. ʼAita teie i riro ʼei hōʼē māʼitiraʼa mā te ʼore e tītau i te ho’o a te ta’ata iho. E ho’o rahi mau tei tītauhia i muri aʼe i tā rāua faʼaotiraʼa ʼe bapetizoraʼa. ’Ua ʼere rāua i te ʼohipa, ʼua faʼatusia rāua i te tiʼaraʼa i roto i te sōtaiete, ’ua ʼore te mau auhoaraʼa faufaʼa rahi, ʼe ’ua ʼīriti-’ē-hia te pātururaʼa, te here, ʼe te faʼatura o te ʼutuāfare. I teie nei e haere rāua i te fare pureraʼa i te mau sābati atoʼa, mā te hōroʼa i te tahi hiʼoraʼa huru ’ē i te mau hoa ʼe te mau taʼata tupu e haere ra i te tahi atu pae.
I roto i teie mau huru oraraʼa fifi, ’ua uihia i teie taea’e maitaʼi ʼe aha tōna manaʼo nō niʼa i tā rāua faʼaotiraʼa ’ia tomo mai i roto i te ʼĒkālesia. Teie tāna pāhonoraʼa ʼōhie ʼe te fēʼaʼa ʼore : « E parau mau, e ʼere ānei ? E mea māramarama tā māua māʼitiraʼa ».
E ʼāʼau ʼo te vahine ʼivi mau tō teie nei nā feiā moʼa tei faʼafāriu-ʼāpī-hia. Mai te vahine ʼivi, ʼua « hōroʼa rāua i te mau mea atoʼa » i nehenehe ia rāua ’ia hōroʼa, mā te ʼite maitaʼi i te hōroʼaraʼa i te mea i « hinaʼarohia » e rāua. ʼEi hotu nō tō rāua ʼāʼau faʼaroʼo ʼe te faʼaroʼo tāmau i roto i taua mau taime fifi ra, ’ua haʼamāmāhia tā rāua mau hōpoiʼa. ’Ua tauturuhia ʼe ʼua haʼatihia rāua e te mau melo pāturu ʼe te utuuutu o te ʼĒkālesia, ʼe ʼua haʼapūaihia rāua tātaʼitahi nā tā rāua tāviniraʼa i roto i te mau piʼiraʼa i roto i te ʼĒkālesia.
I muri aʼe i tō rāua hōroʼaraʼa i tā rāua mau « mea atoʼa », ’ua tae mai te mahana rahi roa aʼe ’a taʼatihia ai rāua i roto i te hiero ’ei ʼutuāfare mure ʼore. Mai te feiā tei faʼafāriuhia i raro aʼe i te ʼarataʼiraʼa a Alama, « nā te Atua rātou i faʼaitoito, i tiʼa ai ia rātou i te faʼaʼoromaʼi i te mau ʼati mā te paruparu ʼore, ʼe ʼua auraro ʼihora rātou mā te ʼāʼau tae ʼe te faʼaʼoromaʼi i te hinaʼaʼro atoʼa ʼo te Fatu ».2 O terā ïa te ʼāʼau ʼo te vahine ʼivi tei faʼahōhoʼahia i roto i teie nā ta’ata fa’aipoipo faʼahiahia mau.
E faʼaʼite atu vau ia ʼoutou i te tahi atu ʼāʼamu i reira te ʼāʼau ʼo te vahine ʼivi i ʼite-maitaʼi-hia ai. I Samoa, ’ua haʼa mātou ʼe te mau ʼāpoʼoraʼa ʼoire ’ia nehenehe i te mau misiōnare ’ia haere atu nō te poro i te ʼevanelia. Tau matahiti aʼenei, ’ua paraparau atu vau i te hōʼē tāvana nō te hōʼē ʼoire iti, ʼaita tā tātou mau misiōnare i faʼatiʼahia ’ia tomo atu i roto. ʼUa tupu tā māua ’āparauraʼa ʼaita i maoro roa i muri aʼe i tō te tāvana ’īritiraʼa i te ʼoire iti i te ʼĒkālesia, te faʼatiʼaraʼa i tā tātou mau misiōnare ’ia haʼapiʼi i te feiā tei ʼanaʼanatae i te haʼapiʼiraʼa nō niʼa i te ʼevanelia ʼe te mau haʼapiʼiraʼa tumu.
I muri aʼe e rave rahi mau matahiti, ʼa tupu mai ’ai teie nei tauiraʼa māerehia, ʼua hinaʼaro rahi au ’ia ʼite e aha te mea tei tupu i rave ai teie tāvana i teie faʼaotiraʼa. ʼUa ani au nō niʼa i teie ʼohipa, ʼe ʼua pāhono mai te tāvana tāʼu i paraparau atu, « e nehenehe i te hōʼē taʼata ’ia ora i roto i te pōuri nō te hōʼē tau, ’ia tae rā i te hōʼē taime e hinaʼaro ïa ʼoia ’ia haere i te vāhi māramarama ».
Nā roto i te ʼīritiraʼa i te ʼoire iti, ’ua faʼaʼite mai te tāvana i te ʼāʼau ʼo te vahine ʼivi—te hōʼē ʼāʼau tei marū ’a heheuhia mai ai te māhanahana ʼe te māramamara o te parau mau. ’Ua ineine teie faʼatere i te faʼaruʼe i te mau peu tumu tahitō, i te faʼaruru i te pātoʼiraʼa rahi, ʼe ’ia tiʼa pāpū ’ia nehenehe ia vetahi ’ē ’ia haʼamaitaʼihia. Teie ïa te hōʼē faʼatere tei haʼamau i tōna ʼāʼau i niʼa i te maitaʼi ʼe te ʼoaʼoa o tōna nunaʼa, ʼeiaha rā i niʼa i te mau tītauraʼa o te peu tumu, te taʼere, ʼe te mana nōna iho. ’Ua nā reira ʼoia noa atu taua mau tītauraʼa ra nō te parau tā te peresideni Thomas S. Monson i haʼapiʼi mai ia tātou : « ’A peʼe ai tātou i te hi’oraʼa ʼo te Faʼaora, tei ia tātou atu ra ïa te rāve’a nō te riro ʼei māramarama i roto i te oraraʼa o te taʼata ».3
I te pae hopeʼa, e faʼaʼite atu vau ia ʼoutou te hōʼē faʼahou ā ʼāʼamu i rotopū i te feiā moʼa nō Patifita tei aʼa hōhonuhia i roto i tōʼu nei vārua. Tau matahiti i maʼiri aʼenei, e tauturu ʼāpī au nō te hōʼē ’episekōpo i roto i te hōʼē pāroita ʼāpī i Samoa Marite. Tē vai ra e 99 melo ʼe e feiā faʼaʼapu, e feiā rave ʼohipa i te fare tapunuraʼa iʼa, e feiā rave ʼohipa nā te hau, ʼe tō rātou mau ʼutuāfare. I tō te Peresideniraʼa Mātamua faʼaʼiteraʼa i te matahiti 1977 ē e patuhia te hōʼē hiero i Samoa, ’ua faʼaʼite mātou pāʼātoʼa i te ʼoaʼoa ʼe te māuruuru. Nō te haere i te hiero mai Samoa Marite atu ʼua tītauhia i taua tau ra ’ia tere atu i Hawaii ʼaore rā i Niu Zelani. E tere moni roa e ʼore e maraʼa i te mau melo haʼapaʼo e rave rahi nō te ʼĒkālesia.
I roto i taua ārea taime ra, ’ua faʼaitoitohia te mau melo ’ia aufau i te moni paturaʼa fare nō te tauturu i te paturaʼa i te mau hiero. Nō reira, ’ua ani tō mātou ʼepisekōporaʼa i te mau melo nō te pāroita ’ia feruri nā roto i te pure e aha te maraʼa ia rātou ’ia hōroʼa. ʼUa faʼataʼahia te hōʼē taiʼo mahana ’ia ruru nō te pūpū i tā rātou mau ō. I muri iho, ’a ʼīritihia ai teie mau ō ʼeiaha i mua i te taʼata, ʼua ha’ehaʼa ʼe ’ua putapū tō mātou ’episekōporaʼa i te faʼaroʼo ʼe i te rima hōroʼa o te mau melo nō tā mātou pāroita.
Nō tōʼu ʼite i te huru oraraʼa o te mau ʼutuāfare tātaʼitahi, ʼua fāriʼi au i te hōʼē manaʼo hōhonu pūai, te māere, te faʼatura ʼe te haʼehaʼa. Teie mau te mau lepeta a te vahine ʼivi nō teie tau, tei hōroʼa-hua-hia nā roto mai i tō rātou « hina’aro » mā te hō’ē ʼoaʼoa i roto i te ha’amaita’ira’a i fafauhia nō te paturaʼa i te hōʼē hiero moʼa ʼo te Fatu i Samoa. ʼUa hōroʼa teie mau ʼutuāfare i te mau mea atoʼa i nehenehe ia rātou i te hōroʼa nā te Fatu, mā te faʼaroʼo ē eʼita roa rātou e vai navaʼi ʼore noa. ’Ua faʼaʼite mai tā rātou hōroʼaraa i tō rātou ʼāʼau ʼo te vahine ʼivi. Te tāʼātoʼaraʼa tei hōroʼa, ’ua nā reira ïa rātou mā te hōroʼa-hua-noa ’e mā te oaoa nō te mea, ’ua ’ite te ʼāʼau ʼo te vahine ʼivi e vai ra i roto ia rātou mā te mata o te faʼaroʼo i te mau haʼamaitaʼiraʼa teitei roa aʼe e vai ra nō tō rātou mau ʼutuāfare, ʼe nō te mau taʼata atoʼa nō Samoa ʼe Samoa Marite, ʼe nō te mau uʼi i mua atu. ’Ua ʼite au ē ʼua ʼite ʼe ʼua fāriʼi te Fatu i tā rātou mau hōroʼaraʼa haʼamoʼahia, tā rātou mau lepeta a te vahine ʼivi.
Te ʼāʼau ʼo te vahine ʼivi tei hōroʼa i tāna e piti lepeta o te hōʼē ïa ʼāʼau o te hōroʼa i te mau mea atoʼa nā roto i te faʼatusiaraʼa ; nā roto i te faʼaʼoromaʼiraʼa i te mau tamatara’a, te hāmani-’ino-raʼa, ʼe te pātoʼiraʼa ; ʼe mā te amoraʼa i te mau huru hōpoiʼa atoʼa. Te ʼāʼau ʼo te vahine ʼivi o te hōʼē ïa ʼāʼau o te fāfā, o te fāriʼi, ʼe o te ʼite i te māramarama o te parau mau ʼe o te hōroʼa i te mau mea atoʼa nō te fāriʼi i taua parau mau ra. E tauturu atoʼa te reira ia vetahi ’ia ʼite i taua iho māramamara ra ʼe ’ia fāriʼi i te hōʼē ā fāito nō te ʼoaʼoa ʼe te poupou mure ʼore. I te hopeʼaraʼa, ’ua faʼataʼahia te ʼāʼau ʼo te vahine ʼivi mai te hōʼē hinaʼaro mau ’ia hōroʼa i te mau mea atoʼa nō te paturaʼa i te bāsileia ʼo te Atua i niʼa i te fenua nei.
E ʼāmui nā tātou ’ei feiā moʼa nā te ao tāʼātoʼa nei i te raveraʼa i te mea tītauhia nō te fāriʼi i te ʼāʼau ʼo te vahine ʼivi, mā te ʼoaʼoa mau i te mau haʼamaitaʼiraʼa o te faʼaʼī i tō rātou « hina’aro ». Tāʼu pure nō tātou tāta’itahi ʼo te hōʼē ïa tāparura’a ’ia roa’a te hō’ē ʼāʼau nō te amo i tā tātou mau hōpoiʼa, nō te rave i te mau faʼatusiaraʼa i tītauhia, ʼe te hinaʼaro mau ’ia hōroʼa ʼe ’ia rave. Tē fafau atu nei au ē e ʼore te Fatu e vaiiho noa ia ʼoutou i roto i te navaʼi ʼore. ’Ua ’ī te ʼāʼau ʼo te vahine ʼivi i te māuruuru ē ’ua riro te Faʼaora « ’ei hōʼē taʼata mātaro i te ʼoto, ʼe ʼua ʼite hoʼi i te mihi »4, ’ia ʼore tātou e inu i te « ʼauʼa ʼavaʼava ».5 Noa atu tō tātou mau paruparu ʼe mau manuia ʼore, ʼe nō rātou ho’i, i tāmau ai ʼoia i te pupu i tōna nā rima, tei haʼaputahia nō tō tātou hoʼi maitaʼi. E faʼateitei ïa ʼoia ia tātou mai te mea e hinaʼaro mau tātou e haere i te māramarama o tāna ʼevanelia, ’ia tauahi iāna, ʼe ’ia faʼatiʼa iāna ’ia faʼaʼī ī tō tātou « hina’aro ».
Te faʼaʼite nei au i tōʼu ʼiteraʼa pāpū nō niʼa i te aroha rahi tā tātou e nehenehe e ʼōpere ʼei mau pipi ʼe ʼei mau ’āpeʼe nō te Fatu ra ia Iesu Mesia. Te here ʼe te pāturu nei au i te peresideni Thomas S. Monson ʼei peropheta nā te Atua i niʼa i te fenua nei. Te Buka ʼa Moromona te tahi faʼahou ʼite nō Iesu Mesia i tō te ao, ʼe tē ani nei au i te mau taʼata atoʼa ’ia taiʼo i te reira ʼe ’ia ʼite i tāna poroʼi nō ʼoutou. Te feiā atoʼa tei fāriʼi i te aniraʼa a te Fatu ’ia haere mai iāna ra e ʼite ïa rātou i te hau, te aroha ʼe te māramarama. ʼO Iesu Mesia tō tātou hōhoʼa mau ʼe te Fa’aora. Mea nā roto anaʼe ia Iesu Mesia, ʼe te temeio nō tōna tāra’ehara mure ʼore, e nehenehe ai ia tātou ’ia fāriʼi i te ora mure ʼore. Nō teie te fa’a’ite pāpū atu nei aunā roto i tōna i‘oa mo’a, ’oia ho’i o Iesu Mesia, ʼāmene.