Te Tembora ae Tabu—Te Biikan nakon te Aonaaba
Kakabwaia aika a kakawaki ao ni karineaki ibukin kaainakin te Ekaretia bon kakabwaia ake ti karekei inanon ana tembora te Atua.
Tariu ao mwaneu aika kam tangiraki, I anga au tangira ao au katekeraoi nakoimi n tatabemani ngkami nako ao n tataro bwa Tamau are i Karawa e na kairai n au iango ao n anainano n au taeka ngkai I taetae nakoimi n te bong aei.
N na moanna man karaoakin teuana ke uoua rongorongo aika tamaroa aika ti a tia n ongo n te ingabong aei mairoun Titita Allred ao Bitiobi Burton ao tabeman riki iaon ana burokuraem ni warebea te Ekaretia. N aron are e taekinaki, te ririki aei e kanikinaea te ka 75 n ririki n te burokuraem ae kaunganano, are e a tia ni kakabwaiai maiuia aika mwaiti. Bon te kakabwaia ni kinaia naake a tia ni kaira te mwakuri ae korakora aei—mwaane n tangira ao n nanoanga.
N aron are a taekinna Bitiobi Burton ao Titita Allred, te bitiobi n te uoote e anganaki te mwiokoaki bwa e na tararuaia naake a tangira te ibuobuoki ake a maeka n tian ana uoote. Anne bon te kakabwaia nakoiu ngke I tararua te bootaki ngke te kairake ni Bitobi ngai i Salt Lake City n te uoote ma kaaina ae 1,080, n ikotaki ma 84 aine aika akea buuia. A mwaiti aika a tangira te ibuobuoki. Ai kukureira ngai n ana burokuraem ni warebea te Ekaretia ao ibukin aia ibuobuoki kaain te Bootaki n Aine ao kaain te kooram n te nakoanibonga.
I katanoata bwa ana burokuraem ni warebea Ana Ekaretia Iesu Kristo Ibukiia Aika Itiaki ni Boong Aika Kaitira e bon kairaki mairoun te Atua ae Mwaaka.
Ngkai, tariu ao mwaaneu, te maungatabu aei e kanikinaea te kateniua n ririki man te tai are i katabuaki iai bwa te Beretitenti te Ekaretia. Ni koauana bon ririki ni katabetabe, ni kaonaki ma kakaewenako aika mwaiti ao n raonaki naba ma kakabwaia aika aki kona ni warekaki. Te tai ae I karekea aei ni katabua ao ni manga katabui tembora e riki bwa te kabanea ni kakukurei ibuakon kakabwaia aika tabu aikai, ao e kaineti ma taekan te tembora ae I iangoia bwa N na taetae iaona nakoimi n te bong aei.
N tain te maungatabu n Okitobwa n te 1902, Ana Beretitenti te Ekaretia Joseph F. Smith e kabwarabwara n ana taeka ni kaukuki te kantaninga are n te bong teuana ao ti na “katei tembora n taabo aika kakaokoro n te [aonaaba] n taabo aika kainnanoaki ibukin angaraoina irouia aomata.”1
N tain te moan ni ka 150 n ririki imwiin katean te Ekaretia, man 1830 nakon 1980, 21 tembora aika a kateaki, n ikotaki ma tembora i Kirtland, Ohio, ao Nauvoo, Illinois. Kabotaua te kaokoro anne ma 30 te ririki man te 1980, are a kateaki iai 115 tembora ao ni katabuaki. Ma te katanoata ngkoananoa iaon 3 tembora aika boou, iai riki 26 tembora aika iaon kawaia ni kateaki ke a tibwa moanaki karaoakiia. Mwaitin tembora ana teimatoa n rikirake.
Te kouru are e kantaningaia Beretitenti Joseph F. Smith ibukin te 1902 e a tabe ni koro bukina. Ara kantaninga bon karaoan te tembora are e na bebete kawarakina irouia ara membwa nako.
Teuana te tembora ae e a karaoaki ngkai bon iaon Manaus, Brazil. N ririki aika a nako ao I wareka rongorongoia kaain te kurubu ae raka mwaitiia iaon tebubua aika a kitana Manaus, a maeka ni kabin buakonikain Amazon, ni mwananga nakon te tembora ae te kabanea ni kaan, ae e tei i São Paulo, Brazil—e kaniia 2,500 te maire (4,000 kiromiita) mai Manaus. Aomata Aika Itiaki aika rangin n onimaki a mwananga iaon te booti inanon aua te bong n te Amazon River ao n neina. Imwiin banen te mwananga aei iaon te ran, a tokari bwaati ibukin tenua riki te bong ni mwananga—iaon kawai aika tabukibuki, ma kanaia ae ti teutana, ao n akean te tabo ni matu ae kamwengaraoi. Imwiin itiua te tairiki ao te ngaina, a roko n te tembora i São Paulo, ike a karaoaki iai otenanti aika akea tokiia. Ni koauana mwanangaia n oki e bon rangin ni kanganga. E ngae n anne, a tia ni karekei otenanti ao kakabwaia man te tembora, ao e ngae ngke akea nikiran aia mwaane, ngaiia bon irouia a kaonaki n tamnein te tembora ao te kakaitau ibukin kakabwaia ake a tia ni karekei.2 Ngkai, ririki aika a mwaiti imwiina, ara membwa i Manaus a bon kimwareirei ngkai a matakuakina oin aia tembora are e kateaki iaon mataniwin te Karanga ae Rio Negro. Tembora a uotii kimwareirei nakoia ara membwa aika kakaonimaki n taabo are a kateaki iai.
Karaki ibukin anganano ake a karaoaki n te aro bwa aonga ni karekeaki kakabwaia aika a ti kona ni kuneaki n ana tembora te Atua e aki kona n ae e na aki riinga nanou ao n anganai manga kaboouan te namakin ni kakaitau ibukin tembora
I kona n tibwauaia ma ngkami te karaki teuana are e irekereke ma Tihi ao Tararaina Mou Tham ao natiia aika tengaun. Te utu ae bwanin a kaaina te Ekaretia ni moan 1960 tabun, ngke a roko mitinare i abaia, ae tao 100 te maaire (160 kiromiita) i maiakin Tahiti. N te tai ae aki maan ao a moanna ni kainnanoi kakabwaia n te kabaebae n te utu are akea tokina n te tembora.
N te tai anne te tembora ae uaakan nakon ana utu Mou Tham bon te Hamilton New Zealand Tembora, ae riaon 2,500 te maaire (4,000 kiromiita) nako maiakimaeao, ae kainnanoa te mwamwananga n te wanikiba ae bon rangi ni bobuaka. Te utu ae bubura ae Mou Tham, are e reke n te kanganga ae korakora n te maiu ae kainnano ngkai a maiu man te onaroka ae uarereke, akea aia mwane ibukin te kantoka n te wanikiba, ke akea angaia ni mwakuri iaon abaia ae te Betebeke. Ngaia are te Tari Mou Tham ao natina te mwaane Gerard a karaoa te babaire ae matoatoa n ira natina te mwaane are temanna are e mwakuri n ana nickel mine New Caledonia, 3,000 te maire (4,800 kiromiita) nako mainiku. Te tia kamwakuri e katauraoa kantokaia ana tia mwakuri nakon ana tabo ni mine ma e aki katauraoa te bao n oki.
Ana aomata Mou Tham ake teniman a mwakuri inanon aua te ririki n te tropical nickel mine, keniken ao n katoka te atibu ae tinebu. Tari Mou Tham e okira mweengana n ti ngaia n te mwananga ae kimototo te taina n te ririki, ni katikuia natina mwaane i New Caledonia.
Imwiin aua te ririki n te mwakuri ae matoatoa, Tari Mou Tham ao natina mwaane a kawakina aia mwane ae tau ni kairiia aia utu nakon te New Zealand Tembora. A boni bane ma ti temanna te nati te aine. A kabaeaki ibukin ngkai ao n aki toki, a rinanon ae aki kona ni kabwarabwaraki mani kakukurei.
Tari Mou Tham e oki man te tembora ni kaineta New Caledonia, ike e mwakuri iai inanon uoua riki te ririki ibukin boon kantokan natina te aine are e aki iriia nakon te tembora—te nati te aine ae a tia n iein ma natina ao kainnabana.
Inanon aia ririki ake imwiina, te Tari ao Titita Mou Tham a baireia bwa a na mwakuri n te tembora, Man te tai are e kateaki iai te Papeete Tahiti Tembora ao ni katabuaki, ao a kabanea uoua aia mition ikekei.3
Tariu ao mwaaneu, tembora a nano riki nakon atibu ao katiibu. A kaonaki irouia aomata aika a onimaki aika a tia n aki mamatam. A kateaki man kakatai ao kakoaua. A kaitiakaki man bure man anganano ao mwakuri ni ibuobuoki.
Te moan tembora are e kateaki ni boong aikai bon te tembora are i Kirtland, Ohio. Aomata aika Itiaki n te tai anne a raarikin, ao e ngae n anne te Uea e tua nakoia bwa te tembora e riai ni kateaki, ngaia are a kateia. E koroboki Unimwaane Heber C. Kimball iaon te atatai, “Te Uea e tii ataa te kanganga n te kainnano, te karawawataki, te maraki are ti rinanona ni kakoroa nanona.”4 Ao ngkanne, imwiin katiaan bwaai ma te karaurau, aomata Aika Itiaki a kairoroaki bwa ana kitana Ohio ao aia tembora ae tangiraki. A kunea aia tabo ni katantan—e ngae ngke e aki teimaan—iaon mataniwin te Karaanga ae Mississippi n te titeite ae Illinois. A arana aia tabo ni maeka bwa Nauvoo, n anga nanoia n aia bwai ni kabane teuana riki te tai ao ma aia onimaki e teimatoa, a manga katea teuana riki te tembora nakon Atuaia. A bwainikirinaki n ae korakora, e ngae n anne, imwiin are e tia te Nauvoo Tembora, a tuangaki ma te matoa bwa ana kitana mweengaia, ni kakaea aia tabo ni katantan n te rereua.
Te korakai ao te anganano e manga moana karaoakiia ngkai a mwakuri inanon 40 te ririki ni katea te Salt Lake Temple, are e tei ni mimitong iaon te buraoki bon i maiakiia naake a mena ikai n te bong aei n te Tienta ni Maungatabu.
Mwaitin te korakora man te anganano e a tia n irekereke ma katean tembora ao te nanako n te tembora. E korakora mwaitiia ake a mwakuri ao ni korakai n te aro bwa aonga ni karekea ibukiia ao ibukiia aia utu kakabwaia ake a kuneaki inanon ana tembora te Atua.
Bukin tera ngkai a mwaiti aika anga nanoia bwa ana anga ae mwaiti n te aro bwa aonga ni karekei kakabwaia man te tembora? Naake a ota ni kakabwaia ake akea tokiia are a roko man te tembora a ataia bwa akea te anganano ae korakora riki, akea te boo ae rawawata, akea te korakai ae rangin matoatoa n aron karekean kakabwaia akanne. A ana mwananga inanon kawai, bwaai n tutuki a ana kaitaraaki, ke te aki raunnano a na kabebeteaki. A ataia bwa otenanti ni kamaiu a karekeaki inanon tembora are e na butimwaira n te bong teuana n okira nakonTamara are i Karawa n ana reitaki te utu ae akea tokina ao ni bwaintangiraki ma kakabwaia ao te mwaaka mai ieta a bon uaana man anganano ao mwakuri nako.
Angiira n te bong aei a nang akea ara kanganga ae matoatoa ae na tuka aron nakora nakon te tembora. Wanibui ma nimaua te betienti mwaitiia kaain te Ekaretia ngkai ae a maeka inanon te raroa ae 200 te maire (320 km) man te tembora, angiina mai iroura, te raroa anne e bon kaan.
Ngkana ngkoe ko a tia n roko n te tembora, ao ngkana ko maeka n uaakan ma te tembora, am anganano e kona ni karekea am tai inanon maium ae tabetabe n nakon te tembora ni katoa tai. E mwaiti ae na karaoaki inanon ara tembora n tei ibukiia naake a tataninga riaon te rabuna. Ngkai ti karaoa te mwakuri ibukiia, ti na ataia bwa ti a tia ni katiaa te bwai are aki kona ni karaoia ibukiia. Beretitenti Joseph F Smith, n te kabwarabwara ae korakora, e taekinna: Rinanon ara mwakuri n tei ibukiia aia tiein n tautoronaki e na bwaka mai irouia, ao te roo are e katobibia e na ota, te ota anne e na kaotaaki iaoia ao a na ongo n te aonaaba n tamnei ibukin te mwakuri are e a tia ni karaoaki ibukiia mairouia natiia ikai, ao a na kimwareirei ma ngkoe n am mwakuri ni katabeaki aikai.”5 Tariu ao mwaaneu, bon ngaira ae ti na karaoa te mwakuri.
N au utu, tabeua mai ibuakon ara atatai aika tabu mani kakawaki a tia n riki ngke ti a tia n ikotaki ni kabane inanon te tembora ni karaoi otenanti ni kabaebae ibukiia ara bakatibu aika a tia ni mate.
Ngkana ko tuai n roko n tembora ke ngkana ko a tia ma ko tuai n tau ibukin te rekomente, te kabanea ni kakawaki ni kouru ibukim bon mwakuriana bwa ko aonga n tau n rin n te tembora. Am anganano e kona ni uota maium nakon irakin te bwai ae e kainnanoaki ibukin karekean te rekomente, tao ni katokan anua ake ko na aki tau iai. Boni karekean te onimaki ao te reireinaki ni kabwakaan am kabwianibwai. Ke tera riki, ae na katauko bwa ko na rin n ana tembora te Atua. Karekea am rekomente nakon te tembora ao karaoia bwa kaubwaim ae kakawaki, ibukina bwa te rekomente nakon te tembora bon te bwai ae rangin kakawaki.
Ni karokoa are ko rin n ana Auti te Uea ao ni karekei ni kabane kakabwaia ake a tauraoi nakoim ikekei, ko tuai ni karekei bwaai ni kabane are e anga te Ekaretia. Kakabwaia ake a rietata man kakawaki ni kainakin te Ekaretia boni kakabwaia are ti karekei inanon ana tembora te Atua.
Ngkai, raou aika kairake ake a mena n te roro ae tebwi tabun te ririki, katei imatami te tembora n taai nako bwa am kouru. Tai karaoa te bwai ae e na tuka rinim iai ni mataroan te tembora ao ni butimwaai kakabwaia ikekei aika tabu ao akea tokiia. I taekiniia naake a tauraoi nakon te tembora n taai nako ni karaoa te bwabetito ibukiia maate, n uti ni moantaain aoa n te moaningabong bwa ko aonga n ira te waaki ni karaoan te bwabetito imwaain teiraken te reirei. I kona n iangoia bwa akea te kawai riki ae tamaroa ni moanakin am bong.
Nakoimi aia kaaro kairake, N na tibwa nakoimi tabeua taekan reirei aika a kakawaki mairoun Beretitenti Spencer W. Kimball. E taku: “Bon te bwai ae tamaroa ngkana … kaaro a na kona ni karekea tamnein te tembora inanon aia ruu ni matu bwa aonga [natiia], man te tai [are a] uarereke iai, a kona n tara te tamnei ni katoa bong [ni karokoa] ae e riki bwa iteran maiuia. Ngke [a] roko n te roro are [a] kainnanoa karaoan [te] kabanea ni kakawaki ni babaire [ni kaineti ma te nako n te tembora], e a kaman tia ni karaoaki.”6
Ara ataei a anene n te Buraimwari
I Tangiria n Noora te tembora.
N na rin inanona n te bong teuana.
N na berita ma Tamau;
I berita bwa n na ongeaba7
I buti ngkami bwa kam na reireiniia natimi aron kakawakin te tembora.
E kona n riki te aonaaba bwa te tabo ae matoatoa mani kanganga te maeka iai. Ti bon katobibiaki ni bwaai ake a kona ni kabwakaira. Ngkai ngai ma ngkoe ti nakon ana auti te Atua ae tabu, ngkai ti uring berita aika tabu ake ti karaoi inanona, ti na kona riki ni kaitarai kakatai ao n tokanikai iaon kariri. Inanon te auti ae tabu aei ti na kunea te rau; ti na kabouaki ao ni katauraoaki.
Ngkai, tariu ma mwaaneu, N na taekina teuana riki te tembora imwaain ae I kainna. Ni boong aika a na roko, ngkai tembora aika boou a kateaki ni katobibia te aonaaba, teuana e na kateaki n te kaawa are moan kuneaki 2,500 te ririki n nako. I taekina te tembora are e kateaki ngkai i Rome, Italy.
Ni kabane tembora bon ana auti te Atua, ni kaona te tabo ae ti te arona ma kakabwaia aika a kinaaki ao otenanti. Te Tembora are I Rom, ae rianako, e boni kateaki inanon teuana mai ibuakon taabo aika kamimi n te aonaaba, te kawa are abotoro ngkoa aika Betero ao Bwauro a tiringaki iai ibukin aia koaua ngke a taetaekina ana euangkerio Kristo.
N Okitobwa ae nako, ngke ti ikotaki ni iterana i meangmaeaon koonan Rome, bon au tai n anga te tataro ni katabu ngkai ti katauraoi ni katabwenaa aontano. I namakina te kukurei ni wetea te Tienata Lucio Malan mai Italy ao ana kauoman n Tienata Rom ae Giuseppe Cardi bwa a na raoniia naake a na moan raira te tiabora ae onrake n te tano. Ngaia n tatabemaniia a riki bwa mwakoron te babaire ni kariaia bwa ti na katea te tembora inanon aia kawa.
E uanangnang kanoan te bong ma e a buee, ao e ngae ngke e kakamaaku te karau, tii te timna ke uatim ni bwaka. Ngke a anenea “Tamnein te Atua” kaain te kuaea n te taetae n Italy, aomata n tatabemaniia a namakina ae kanga a ikotaki karawa ma aonteaba n anene n nebonebo ao ni kakaitau nakon te Atua ae Mwaaka. Namakin a bon oti naba.
Ni boong aika a na roko, ake a kakaonimaki inanon, te “Kaawa ae Room,” e na karekei otenanti aika akea tokiia n ana Auti te Atua.
I anga au karabwarabwa ae aki toki nakon Tamau are i Karawa ibukin te tembora ae e tibwa kateaki ngkai i Room ao ibukin ara tembora ni kabane, n taabo ake a mena iai. A bane n tei bwa te biikan nakon te aonaaba, kaotan ara kakoaua bwa te Atua, Tamara ae Akea Tokina, e maiu, E tangiria bwa e na kakabwaiaira ao, ni koauana, ni kakabwaiaia Natina mwaane ao aine n roro nako. Ara tembora n tatabeua nako bon kaotan raoi ara kakoaua bwa te maiu imwiin te mate e bon koaua ao ni kakoauaki n aron maiura ikai iaon te aba.
Tariu ao mwaneu aika kam tangiraki, ti na karaoi mwakuri ni ibuobuoki aika riai n rin n te tembora ao ni karekea tamnein te tembora inanora ao ni mweengara. Ti na ira mwanekan ara Uea ao ara Tia Kamaiu, Iesu Kristo, ae karaoa te anga karea ibukira, bwa ti aonga ni karekea te maiu ae akea tokina ao te karietataaki n aba n uean Tamara are i Karawa. Aio au tataro n nanorinano, ao n taekinna n aran ara tia Kamaiu, Iesu Kristo te Uea, amen
© 2011 iroun Intellectual Reserve, Inc. A bane n tauaki mwiin taian kariaia. Boretiaki n te USA. Kariaiakan rairana n te Taetae n Imatang: 6/10. Kariaiakan rairana: 6/10. Rairan te First Presidency Message, May 2011. Kiribati. 09765 859