Abuso
Paggamit sa Teknolohiya nga Luwas

“Paggamit sa Teknolohiya nga Luwas,” Paglikay ug Pagpanalipod (2018).

“Paggamit sa Teknolohiya nga Luwas,” Paglikay ug Pagpanalipod.

Paggamit sa Teknolohiya nga Luwas

Ang pagtudlo sa mga bata sa paggamit sa teknolohiya sa maalamong paagi mahimong makatabang sa inyong mga anak nga padayong mapanalipdan gikan niadtong gusto nga modaut kanila. Makatabang usab kini kanila sa pagkat-on sa mga sumbanan alang sa kaluwasan ug unsaon nila paglikay sa pagpasakit sa uban pinaagi sa mga butang sama sa cyberbullying o online nga pagsamuksamok. Isip usa ka ginikanan, mahimo kamong panig-ingnan unsaon sa paggamit ang teknolohiya nga luwas ug angayan. Hatagi og pagtagad ang inyong kaugalingon nga mga kinaiya ug usba kini kon gikinahanglan.

Si Sister Joy D. Jones, ang Presidente sa Kinatibuk-an nga Primary, mitudlo: “Bisan unsa pa ang mga panginahanglan alang sa atong indibidwal nga mga pamilya, tudloan nato ang matag sakop sa pamilya sa paggamit sa teknolohiya sa malaamon ug positibo nga paagi gikan sa sinugdanan—sa pagpalambo og moral nga sumbanan sa paghunahuna. Atong tudluan ang mga bata sa maayong mga paagi sa paggamit sa teknolohiya alang sa kaayohan. Kita makatudlo nila sa pagtimbang-timbang pinaagi sa pagpangutana sa ilang kaugalingon, ‘Ang paggamit ba niini makahatag og maayo nga katuyoan?’ Ang atong mga pagpili unsaon pagtudlo karon ang atong mga pamilya maka-impluwensya sa atong umaabot nga mga henerasyon” (“It Starts With Us” [pakigpulong nga gihatag atol sa Utah Coalition Against Pornography Conference, Mar. 10, 2018], mormonnewsroom.org).

Paghimo og mga Sumbanan

Usa ka mahinungdanon nga parte sa kaluwasan mao ang pagsiguro nga ang mga bata mogamit lamang sa digital nga mga himan kon sila anaa na sa eksaktong edad nga responsableng mogamit niini. Kon gibati nimo nga ang inyong anak angayan na nga mogamit sa teknolohiya, pagdungan mo sa paghimo og mga sumbanan nga makatabang sa pamilya nga mahimong luwas.

Importante nga mahibaloan sa mga bata nga dili ang tanan kinsa online usa ka “higala.” Kanunay nga tudluan ang mga bata unsaon sa paggamit nga maalamon ang digital nga mga himan.

Ang mga bata kinahanglan masayod nga naningkamot kamo sa pagtabang kanila. Ikonsiderar ang paghisgut sa mosunod kon magpalambo og luwas nga plano sa teknolohiya uban sa inyong mga anak:

  • Unsaon sa pagmugna og angayan nga mga post alang sa mga social networking site.

  • Unsaon sa pagdumala og cyberbullying o dili angay nga mga pag-text.

  • Unsay buhaton kon ilang makit-an ang dili angay nga kinaiya o mga imahe.

  • Unsa nga impormasyon o sulod ang dili angay nga ipakigbahin online.

  • Kanus-a angayan ug luwas ang paggamit og mga digital nga mga himan.

  • Ngano nga ang mga ginikanan adunay responsibilidad sa pagbuhat og luwas nga mga sumbanan ug paggamit og mga digital nga mga himan.

Ipadayon ang imong pagtagad kon unsaon nga mapugngan ang mga problema sa umaabot. Ang bata mahimong mobati og kabalaka ug kaulaw kon sila nakakita o nakaapil sa dili angayan nga sulod o kinaiya, ug ang imong kalma nga pagdumala motabang kaniya nga mobati nga masaligon sa pag-atubang kanimo sa umaabot.

Ikonsiderar ang pipila ka mga sumbanan alang sa pamilya, ug dungan sa paghimo og mga giya. Paghisgot uban sa inyong mga anak mahitungod sa:

  • Limitahan ang paggamit sa internet.

  • Limitahan ang online nga mga kaila ngadto sa pamilya ug suod nga mga higala sa pamilya.

  • Pag-establisar sa mga oras nga gikinahanglan ug limitahan ang oras sa paggamit sa teknolohiya.

  • Paggahin og regular nga oras matag adlaw o semana diin ang pamilya “motangtang” gikan sa mga digital nga mga himan.

  • Pag-establisar og piho nga mga dapit sa panimalay nga gidili ang paggamit sa teknolohiya.

  • Pagpahimutang og recharging station sa pamilya diin ang mga bata mo-plug sa ilang digital nga mga himan matag gabii sa dili pa matulog.

  • Pagbabag sa dili angay o dili luwas nga mga application, kadaghanan niini motugot sa dili ma-filter nga sulod.

  • Pagsunod sa matag usa sa mga social media platform.

Paggamit og mga Filter sa Teknolohiya

Hinumdumi nga ang mga setting ug mga filter dili makababag sa tanang dili angay nga mga sulod. Hinoon, adunay daghang kapanguhaan nga makatabang.

  • Safe-mode nga mga setting o mga safety app. Ang mga add-on application makahimo nimo sa pagpili og luwas nga sulod alang sa inyong mga anak, pagsusi pila ka oras ang ilang gigamit sa nagkalainlaing mga kalihokan, ug sa pagpugong nila sa pagtan-aw og mga dili maayo nga sulod. Mahimo usab nga mohimo kamo og search ug mga streaming platform aron mobabag sa dili maayo nga sulod.

  • Mga filter alang sa sulod sa internet. Ang mga filter mahimong makapugong sa pipila ka makadaot nga mga materyal gikan sa pagkab-ot sa gagmayng mga bata. Ikonsiderar ang pag-filter sa software, mga hardware filter, ug mga internet proxy filter.

Paggamit og mga Internal Filter

Tabangi ang mga bata sa pagsabut nga ang pinakaimportante ug pinaka epektibo nga filter mao ang anaa sa sulod sa ilang kaugalingong mga hunahuna ug mga kasingkasing. Ang pagpangutana niini mahimong maoy maayong unang lakang:

  • Naggamit ba ako sa teknolohiya sa makapabayaw nga paagi?

  • Gitago ba nako ang akong personal nga impormasyon nga luwas gikan sa uban?

  • Positibo ba akong nag-impluwensya sa uban o nagdaot nila?

  • Nagmatngon ba ko sa unsay akong gipakigbahin online?

Uban sa mga lagda nga lig-ong gipahimutang ug uban sa Espiritu Santo isip atong giya, makagamit kita sa digital media aron mapalapad ang atong pagpangita sa mga butang nga “mahiyason, matahum, o maayo og dungog o dalaygon” (Ang mga Artikulo sa Hugot nga Pagtuo 1:13).

Mga Kapanguhaan sa Simbahan ug Komunidad

(Pipila sa mga kapanguhaan nga nalista sa ubos wala gimugna, gimintinar, o gikontrol sa Ang Simbahan ni Jesukristo sa mga Santos sa Ulahing mga Adlaw. Samtang kini nga mga materyal gituyo aron magsilbing dugang nga mga kapanguhaan, ang Simbahan wala mag-endorso og bisan unsang sulod nga wala mahisubay sa mga doktrina ug mga pagtulun-an niini.)