Abuso
Pagpakigsulti ngadto sa mga Bata mahitungod sa Pag-abuso

“Pagpakigsulti ngadto sa mga Bata mahitungod sa Pag-abuso”, Paglikay ug Pagpanalipod (2018).

“Pagpakigsulti ngadto sa mga Bata mahitungod sa Pag-abuso”, Paglikay ug Pagpanalipod.

Pagpakigsulti ngadto sa mga Bata mahitungod sa Pag-abuso

Ang pagpanalipod sa mga bata gikan sa pag-abuso usa ka prayoridad alang sa mga ginikanan ug mga lider. Paglikay ug pagpanalipod magsugod sa panimalay. Ang paglikay maglakip sa pagtabang sa mga bata ug kabatan-onan nga makasabut unsa ang abuso ug unsa ang ilang mahimo aron mapanalipdan ang ilang kaugalingon gikan niini. Ang mga bata kinahanglan usab nga matudloan sa dili pag-abuso sa uban.

Pagpangandam sa Pagpakigsulti sa mga Bata

Ang bukas nga komunikasyon uban sa mga bata importante sa pagtabang kanila sa pagsabut unsa ang abuso ug unsaon nga mapanalipdan ang ilang mga kaugalingon. Kini nga mga panagsultianay makatabang sa pagpalambo og pagsalig ug makahimo og pagbati nga luwas uban sa imong mga anak. Kini makatabang nila nga mobati nga mas luwas sa pakigsulti kanimo kon sila mibati nga dili komportable sa paagi nga sila gitratar o gipakig-istorya. Ang mga bata kinahanglang mahibalo nga sila mahimong makig-istorya nimo bahin sa bisan unsa, apil na ang mosunod:

  • Pagsabut sa ilang mga lawas, ang sulod niini, ug ilang sekso

  • Mga sitwasyon nga mibati sila nga dili komportable

  • Kon sila misinati o nakasinati og pag-abuso

Si Sister Joy D. Jones, ang Kinatibuk-ang Presidente sa Primary, mitudlo: “Kabahin sa pagpanalipod mao ang pagmugna og lig-on, kasaligan, makanunayon nga mga relasyon. Kini nga mga matang sa mga relasyon makatabang nga malig-on ang atong relasyon sa atong kabataan. Samtang kita maghimo og lig-on nga mga relasyon sa pagsalig ug manalipod sa atong kabataan ug mga apo—o bisan kinsa nga anak—naghatag kita kanila og luwas nga dapit nga kadangpan” (“It Starts with Us” [pakigpulong nga gihatag atol sa 2018 Utah Coalition Against Pornography conference, Mar. 10, 2018], mormonnewsroom.org).

Isip ginikanan o kasaligan nga hamtong, kinahanglan mahimo ka nga ehemplo sa unsay imong itudlo sa mga bata mahitungod sa paglikay sa pag-abuso. Pananglitan, ayaw pugsa ang mga bata sa pagpakita og pagbati (sama sa paggakos o paghalok sa usa ka tawo) kon dili nila gusto, bisan pa og dili nimo gusto nga makasakit sa pagbati sa laing tawo.

Pagtudlo sa mga Bata mahitungod sa Paglikay

Tudloi ang mga bata sa mosunod nga mga baruganan. Tabangi sila sa pagsabut nga bisan og gitudluan nimo sila mahitungod sa paglikay sa pagpang-abuso, ang pag-abuso mahimo gihapon nga mahitabo. Kon kini mahitabo, dili kini imong sayop, ni sayop sa bata (tan-awa sa “Unsa kaha kon akong gihunahuna nga ang pagpang-abuso akong sayop?”). Ipahiangay ang imong mga pagpakig-istorya ngadto sa edad, kahingkod, ug panabut sa imong anak.

Kini mao ang mga butang nga imong masulti kon makig-istorya ka sa mga bata mahitungod sa paglikay sa pagpang-abuso:

  1. Okay ra nga mosulti og dili, bisan pa ngadto sa usa ka hamtong.

Ikaw maoy magbuot sa imong lawas. Kini nagpasabut nga makabuot ka kon ang usa ka tawo makahikap, makagakos, o makahalok nimo.

Kon ikaw gihikap o gitagad nga dili sakto o gihangyo sa pagbuhat og butang nga mibati ka nga maulawan, dili komportable, o maapektuhan imong kaugalingon, okay ra nga mosulti nga dili ug pahawa dayon, kon mahimo.

Usahay mahimong mobati ka nga ganahan mogakos o mohalok ug usahay mahimong dili—ug kana okay lang. Mahimo kang mag-anad nga mosulti nga “Dili,” “Ayaw ko hikapa,” ug “Pasagdai kong mag-inusara.”

  1. Adunay parte sa imong lawas nga mga pribado diin ang laing tawo dili gyud maghikap nimo.

Ang mga pribadong parte naglakip niadtong gitabunan sa swimming suit. Dili gyud pwede alang sa uban nga mohikap sa imong pribado nga parte bisan sa ilalum o gawas sa imong mga sinina. Dili gyud sila mokuha og mga litrato nimo nga wala ang imong mga sinina. Usab, kon adunay tawo nga mohangyo nimo nga hikapon sila o hikapon ang mga pribadong parte sa lawas sa laing tawo, dili kana pwede.

  1. Dili gyud maayo sa usa ka tawo sa pagpugos, paghulga, o pagtintal nimo sa pag-apil diha sa pisikal nga kontak o bisan unsang sekswal nga kinaiya.

Kon ang usa ka tawo mohangyo nimo sa pagbuhat og usa ka butang nga ikaw nasayud nga dili mao, mahimo kang mosulti og dili.

Ang pipila ka mga ehemplo kon unsaon nila pagpugos, paghulga, o pagtintal nimo maglakip sa mosunod:

  • Ilang gamiton ang ilang posisyon, awtoridad, pangidaron, gidak-on, o unsay ilang nahibaloan aron pugson ka sa pagbuhat unsay ilang gusto.

  • Mosulti sila nga dili sila gusto nga mahimong imong higala gawas kon imong buhaton unsay ilang gisulti.

  • Kuhaon nila unsay imong gipanag-iya ug dili iuli hangtod nga imong buhaton unsay ilang gisulti.

  • Hulgaon ka nila nga mopakanap og mga bakak bahin nimo gawas kon ikaw moapil.

  • Mohalad sila nimo og mga gasa, mga pabor, o laing mga ganti alang sa pag-apil.

  • Mohulga sila sa pagpasakit nimo o usa sa imong pamilya kon dili nimo buhaton unsa ang ilang gisulti.

  1. Ayaw tagui ang pag-abuso.

Adunay mga kalainan tali sa usa ka sekreto ug sa usa ka surprisa. Ang usa ka surprisa usa ka butang nga sama sa usa ka gasa sa adlawng natawhan o sa Pasko nga mahimong mapaambit. Ang usa ka sekreto mao kon ang usa ka tawo mosulti ninyo nga dili mosulti ni bisan kinsa. Kon gihangyo ka sa dili pagsulti sa usa ka sekreto bahin sa usa ka tawo nga naghikap o nagpasakit ninyo, pakigsulti dayon sa usa ka masaligan nga hamtong.

  1. Pakigsulti sa kasaligan nga mga hamtong unsaon sa pag-adto sa usa ka luwas nga dapit kon adunay mahitabo.

Adunay pipila ka mga butang nga mahimong sulayan nimo sa pagbuhat aron makaabot sa usa ka luwas nga lugar bisan pa og ikaw anaa sa pagpang-abuso nga sitwasyon. Bisan kon dili ka makalayo, pakigsulti sa usa ka masaligan nga hamtong bahin sa unsay nahitabo o nanghitabo sa labing madali nga imong mahimo.

  1. Bisan og imong buhaton ang imong pinakamaayo aron magpabilin nga luwas, mahimo gihapon nga pasakitan ka sa mga tawo.

Kon ang usa ka tawo makahikap nimo o mopasakit nimo, dili kana imong sayop. Sultihi ang usa ka kasaligan nga hamtong kon adunay dili maayo nga nahitabo. Bisag unsa pa ang mahitabo, gihigugma ka sa kanunay.

  1. Mahimo kang makigsulti kanako o sa laing kasaligan nga hamtong.

Mahimo kang mosulti kanako kon ikaw gihikap o kon adunay tawo nga misugo nimo og usa ka butang nga mibati ka nga dili luwas. Bisan pa og ikaw gisultihan nga walay motuo nimo, motuo gyud ko kanimo.

Kon dili ikaw makasulti nako, palihug sultihi ang laing tawo nga imong kasaligan. Ang usa ka kasaligan nga hamtong makatabang sa pagpanalipod kanimo ug makakuha sa suporta nga imong gikinahanglan. Paghimo og listahan sa mga tawo nga maminaw nimo ug kinsa imong gibati nga ikaw luwas uban nila. Ang usa ka kasaligan nga hamtong mahimong usa ka ginikanan, apohan, o ubang paryente, magtutudlo, lider sa Simbahan, doktor, o counselor sa eskwelahan.

Pagtudlo sa mga Bata sa Pagrespeto sa Uban

Sama nga importante ang pagtudlo sa mga bata unsaon sa paglikay sa pag-abuso o sa pagtubag kon ang usa ka tawo mosulay sa pag-abuso kanila, mahinungdanon usab alang sa mga bata nga makasabut nga kinahanglan morespeto sila sa uban. Kinahanglang tagdon nato ang mga tawo pinaagi sa pagkamabination ug pagtahud. Ang pagsunod sa mga giya alang sa kinaiya ug pamatasan nga gihulagway diha sa Alang sa Kalig-on sa Kabatan-onan mao ang maayong dapit sa pagsugod. Pagtudlo usab sa mga bata sa mosunod nga mga baruganan:

  1. Dili maayo nga pasakitan ang lain nga tawo—sa pisikal, sa sinultihan, o sa emosyonal—bisan unsa pa man. Ayaw pagsulti og mga butang nga makadaot sa mga tawo o nga makapasakit sa ubang mga tawo. Ayaw paghimo o pakigbahin og mga litrato, mga video, o mga mensahe nga makadaot ug makapasakit sa ubang mga tawo.

  2. Ayaw paghikap sa pribado nga mga bahin sa lain nga tawo, bisan pa og ikaw o sila nihangyo. Ayaw paghubo sa imong mga sinina atubangan sa usa ka tawo. Ug ayaw pagtan-aw sa pribado nga bahin sa usa ka tawo.

  3. Kon ang usa ka tawo mosulti nga dili o mohangyo nimo sa pag-undang sa pagbuhat o sa pagsulti og butang, paminawa sila. Kon ang usa ka tawo dili gusto nga magpahikap, o magpagitik, o magpahalok o moapil sa bisan unsang buhat, ayaw kana buhata.

  4. Ayaw daug-dauga ang uban o pugson ang ubang mga tawo sa pagbuhat og mga butang nga inyong gusto nga ilang buhaton. Tahura ang ilang kabubut-on.

Mga Kapanguhaan sa Simbahan ug Komunidad

(Pipila sa mga kapanguhaan nga nalista sa ubos wala gimugna, gimintinar, o gikontrol sa Ang Simbahan ni Jesukristo sa mga Santos sa Ulahing mga Adlaw. Samtang kini nga mga materyal gituyo aron magsilbing dugang nga mga kapanguhaan, ang Simbahan wala mag-endorso og bisan unsang sulod nga wala mahisubay sa mga doktrina ug mga pagtulun-an niini.)

May Kalabutan nga mga Artikulo