Abuso
Pag-ila sa mga Klase sa Pag-abuso ug Abusado nga Kinaiya

“Pag-ila sa mga Klase sa Pag-abuso ug Abusado nga Kinaiya”, Paglikay ug Pagpanalipod (2018).

“Pag-ila sa mga Klase sa Pag-abuso ug Abusado nga Kinaiya”, Paglikay ug Pagpanalipod.

Pag-ila sa mga Klase sa Pag-abuso ug Abusado nga Kinaiya

Ang abuso mao ang pagtratar sa uban o sa kaugalingon sa paagi nga makasakit o makadaot. Makadaot kini sa hunahuna, sa espiritu, ug sa kasagaran sa lawas usab. Supak kini sa mga pagtulon-an sa Manluluwas ug sa mga balaod sa katilingban. Kadtong mga biktima sa pag-abuso mahimong bisan unsa ang edad, bisan unsa ang sekso, ug bisan unsa ang kaagi. Mahimong sila kadtong dili kaayo makapanalipod sa ilang kaugalingon, sama sa mga bata, kadtong adunay diperensya sa panglawas, o mga edaran. Ang Ginoo nanghimaraot sa abusado nga kinaiya sa bisan unsa nga matang—pisikal, sekswal, sinultihan, o emosyonal. Subo lang, ang pag-abuso mahimong mahitabo ni bisan kinsa. Ang pagsabot unsa ang abuso makatabang sa paghisgot bahin sa, pag-ila, pagtubag ngadto sa, ug pagkaayo gikan sa pagpang-abuso.

Mga Matang sa Pag-abuso

Ang pag-abuso mahimong mahitabo sa bisan unsa nga relasyon, ma-miyembro man kini sa pamilya, higala, kapikas, o kauban sa pakig-date.

Sekswal—Ang sekswal nga pag-abuso mao ang bisan unsa nga walay pagtugot nga inter-aksyon nga naglakip sa paghikap o walay paghikap nga mga buhat diin ang usa ka tawo gamiton alang sa sekswal nga katagbawan sa laing tawo nga walay panagsabot sa duha. Ang sekswal nga pag-abuso sa bata mao ang bisan unsa nga sekswal nga kalihokan tali sa usa ka bata (sa bisan unsang pangidaron) ug sa usa ka hamtong. Ang sekswal nga pag-abuso sa bata mahimong maglakip sa sekswal nga buhat tali sa usa ka bata ug usa ka batan-on, ilabi na kon ang batan-on mas magulang o anaa sa posisyon sa gahom, pagsalig, o kontrol. Kini naglakip usab sa pagtan-aw, paghimo, ug pag-apod-apod og pornograpiya sa bata ingon man ang pagtan-aw og pornograpiya uban sa usa ka bata.

Pisikal—Ang pisikal nga pag-abuso nagpasabot sa tinuyo nga kadaot sa usa ka tawo, sama sa pagbunal, pagpatid, pagbun-og, pagpaak, o bisan unsa nga aksiyon nga moresulta ngadto sa pisikal nga kasakit, kadaot, o klaro nga mga marka o bun-og.

Pagpasagad—Ang pagpasagad usa ka kapakyasan sa pagtubag sa nag-unang mga panginahanglan sa tawo, sama sa dili paghatag sa igong pagkaon, puy-anan, o gikinahanglang pagdumala; gikinahanglang medikal o pagpatambal sa kahimsog sa pangisip; igong edukasyon; o emosyonal nga kahupayan. Naglakip kini sa pagbiya sa usa ka tawo nga nagkinahanglan og kanunay nga pag-atiman sa dugay nga mga panahon nga walay igong pagdumala ug pagsuporta.

Emosyonal ug sa Pulong—Emosyonal ug pulong nga pagpang-abuso mao ang pagtagad sa usa ka tawo sa paagi nga moataki sa iyang emosyonal nga paglambo ug panabot sa katakos. Ang mga ehemplo naglakip sa kanunay nga pagpangita og sayop, pagpakaulaw, pagsalikway, ug walay paghatag og gugma, suporta, ug pag-agak. Kini naglakip usab sa usa ka bata nga makasaksi sa pagpanakit diha sa panimalay.

Panalapi—Ang pag-abuso sa panalapi mao kon ang usa ka tawo mopugong, mokawat gikan sa, o magbuot sa paggamit sa panalapi sa laing tawo o sa kabtangan nga walay pagtugot. Usa kini ka matang sa paglimbong.

Ubang Abusadong mga Kinaiya

Ang mosunod nga mga kinaiya supak sa mga pagtulun-an sa ebanghelyo. Samtang dili tanan niini nagpasabot nga pag-abuso, ang tanan makadaot nga mga kinaiya.

Pagpaanad—Ang pagpaanad mahitabo sa higayon kon ang usa ka tawo makighigala o mosulay sa paghimo og emosyonal nga kasuod ug mag-ugmad og pagsalig sa laing tawo uban sa katuyoan sa sekswal nga pag-abuso niana nga tawo. Ang tuyo nga biktima kasagaran mao ang usa ka bata. Ang mga kinaiya sa pagpaanad maglakip sa paghatag og mga gasa o mga pabor, mga hangyo nga mag-inusara, mag-istorya bahin sa sekswal nga hilisgotan, o pagpakita og pornograpiya o pagsugod og pisikal nga kontak uban sa usa ka bata. Ang pagpaanad mahimo usab nga mahitabo diha sa internet ug pinaagi sa mobile device sa usa ka bata.

Mapintas nga Disiplina—Ang mga bata matabangan ug malig-on pinaagi sa tukma ug mahigugmaong pagdisiplina. Apan, ang mga pagsaway o pagbiay-biay mahimong makaguba sa ilang pagsalig ug mga pagbati sa kaugalingong bili ug kaayohan. Ang positibo nga pagdisiplina makatabang sa usa ka bata sa pagkat-on sa husto gikan sa sayop. Ang mapintas nga disiplina nga moresulta sa pisikal nga kadaot usa ka pag-abuso ug kinahanglan nga i-report ngadto sa legal nga mga awtoridad.

Pagsamuksamok—Ang pagsamuksamok makahimo og usa ka gubot nga palibot nga maoy hinungdan sa mga problema gikan sa pagkunhod sa gana sa pag-apil sa normal nga mga kalihokan ngadto sa paghunahuna og paghikog. Mahimo kining maglakip sa mga makadaot nga mga komentaryo o mga lihok, pagsugyot, pagsupak sa personal nga dapit nga naglibot sa usa ka tawo, ug pagtan-aw sa o pagkomentaryo sa pribado nga mga parte sa lawas. Naglakip usab kini sa paggamit sa mga online profile o mga sulod aron sa pagpaniid sa laing tawo o sa paghadlok kanila.

Pagdaog-daog—“Ang pagdaog-daog usa ka matang sa agresibo nga kinaiya diin ang usa ka tawo adunay tinuyo ug balikbalik nga paghimo sa laing tawo og kadaot o kahasol. Ang pagdaog-daog mahimong usa ka matang sa pisikal nga kontak, sa mga pulong, o sa malipoton nga mga aksyon ” (“Bullying,” American Psychological Association, apa.org). Ang cyberbullying mahimong maglakip sa paggamit sa mga online profile o sulod aron sa pagdaog-daog sa usa ka tawo, sama sa pagpadala o pag-post og mga mensahe mahitungod sa uban nga dili mabination, makahadlok, o mahulgaon. Mahimong maglakip usab kini sa tinuyo nga pagguba sa mga relasyon sa usa ka tawo o sa sosyal nga kahimtang.

Hazing—Ang hazing mahimong mahitabo kon ang usa ka kaila mopahamtang sa usa ka dili angay o makauulaw nga tahas sa laing kaila isip kabahin sa pagsulod sa usa ka grupo.

Mga Kapanguhaan sa Komunidad ug Simbahan

(Pipila sa mga kapanguhaan nga gilista sa ubos wala gimugna, gipalambo, o gikontrolar sa Ang Simbahan ni Jesukristo sa mga Santos sa Ulahing mga Adlaw. Samtang kini nga mga materyal gituyo aron magsilbing dugang nga mga kapanguhaan, ang Simbahan wala mag-endorso og bisan unsang sulod nga wala mahisubay sa mga doktrina ug mga pagtulun-an niini.)

May Kalabutan nga mga Artikulo