Fuakava Foʻoú 2023
12 Māʻasi. ʻE Tokoniʻi Fēfē Au ʻe he Fakamoʻuí ke Ikunaʻi ʻEku Ngaahi Manavaheé? Mātiu 9–10; Maʻake 5; Luke 9


“12 Māʻasi. ʻE Tokoniʻi Fēfē Au ʻe he Fakamoʻuí ke Ikunaʻi ʻEku Ngaahi Manavaheé? Mātiu 9–10; Maʻake 5; Luke 9,” Haʻu ʻo Muimui ʻIate Au—Maʻá e Ngaahi Kōlomu ʻo e Lakanga Taulaʻeiki Faka-ʻĒloné mo e Ngaahi Kalasi ʻa e Kau Finemuí: Ngaahi Tefito Fakatokāteliné 2023 (2022)

“12 Māʻasi. ʻE Tokoniʻi Fēfē Au ʻe he Fakamoʻuí ke Ikunaʻi ʻEku Ngaahi Manavaheé?” Haʻu ʻo Muimui ʻIate Au—Maʻá e Ngaahi Kōlomu ʻo e Lakanga Taulaʻeiki Faka-ʻĒloné mo e Ngaahi Kalasi ʻa e Kau Finemuí: Ngaahi Tefito Fakatokāteliné 2023

ʻĪmisi
ko hono fokotuʻu ʻe Kalaisi e ʻofefine ʻo Sailosí

ʻOfefine, Tuʻu Hake, tā fakatātaaʻi ʻe Simon Dewey

12 Māʻasi

ʻE Tokoniʻi Fēfē Au ʻe he Fakamoʻuí ke Ikunaʻi ʻEku Ngaahi Manavaheé?

Mātiu 9–10; Maʻake 5; Luke 9

ʻĪmisi
fakaʻilonga fealeaʻaki fakatahá

Fealeaʻaki Fakataha

Tataki ʻe ha mēmipa ʻo e kau palesitenisī fakakalasí pe fakakōlomú; fakafuofua ki ha miniti ʻe 10–20

ʻI he kamataʻanga ʻo e fakatahá, lau fakataha ʻa e Kaveinga ʻo e Kau Finemuí pe ko e Kaveinga ʻo e Kōlomu ʻo e Lakanga Taulaʻeiki Faka-ʻĒloné. Hili iá, tataki leva ha fealeaʻaki fekauʻaki mo e ngāue ʻo e fakamoʻuí mo e hakeakiʻí ʻo fakaʻaongaʻi ha fehuʻi ʻe taha pe lahi ange mei he ngaahi fehuʻi ʻi laló pe ngaahi fehuʻi pē ʻaʻau (vakai, Tohi Tuʻutuʻuni Fakakātoa, 10.2, 11.2). Palani ha ngaahi founga ke ngāueʻi ai e meʻa ne mou aleaʻí.

  • Moʻui ʻaki e ongoongoleleí. Kuo tau mātā fēfē nai e toʻukupu ʻo e ʻEikí ʻi heʻetau moʻuí?

  • Tokanga kiate kinautolu ʻoku faingataʻaʻiá. Te tau lava fēfē nai ʻo fepoupouʻaki ʻi he ngaahi meʻa ʻoku tau fouá?

  • Fakaafeʻi ʻa e tokotaha kotoa pē ke nau maʻu e ongoongoleleí. ʻE fēfē nai haʻatau fakaʻaongaʻi lelei ange ʻa e tekinolosiá ko ha meʻangāue ke vahevahe ai ʻa e ongoongoleleí?

  • Fakatahaʻi ʻa e ngaahi fāmilí ke taʻengata. Ko e hā e meʻa ʻoku tau fakahoko ke tokoni ki hotau ngaahi fāmilí ke nau haʻu kia Kalaisí?

ʻI he fakaʻosinga ʻo e lēsoní, fakahoko e ngaahi meʻa ko ʻení, ʻo ka fie maʻu:

  • Fakamoʻoni ki he ngaahi tefitoʻi moʻoni kuo akoʻí.

  • Fakamanatu ki he kau mēmipa ʻo e kalasí pe kōlomú fekauʻaki mo e ngaahi palani mo e fakaafe naʻe fakahoko ʻi he lolotonga e fakatahá.

ʻĪmisi
fakaʻilonga akoʻi e tokāteliné

Akoʻi e Tokāteliné

Tataki ʻe ha taki kakai lalahi pe toʻu tupu; fakafuofua ki ha miniti ʻe 25–35

Teuteuʻi Fakalaumālie Koe

ʻOku lekooti ʻi hevahe 5 ʻo e tohi ʻa Maʻaké naʻe haʻu ha kakai ʻe toko tolu kia Sīsū ʻa ia ne nau maʻu kotoa ha ngaahi ʻuhinga ke nau manavahē ai. Naʻe fehangahangai ha tangata naʻe ʻiate ia ha “laumālie ʻuli” mo ha moʻui liʻekina, ʻa ia naʻe nofo “ʻi he ngaahi moʻungá mo e ngaahi faʻitoká … ʻo ne tangi ai, mo ne tafatafaʻi ʻaki ia ʻa e ngaahi maká” (Maʻake 5:2, 5). Naʻe manavahē ʻa Sailosi, ko ha pule fale lotu lahi, naʻa mole hono ʻofefiné, ʻa ia naʻe “teu mate” (Maʻake 5:23). Pea naʻe ʻikai fakamoʻui ha fefine “ʻau toto [ʻi ha taʻu ʻe hongofulu mā ua]” hili ʻene fakamoleki ʻa e “meʻa kotoa pē [naʻá ne maʻú]” ʻi ha “kau faitoʻo tokolahi” (Maʻake 5:25–26). ʻOku makehe ʻa e tokotaha kotoa pē ʻokú ke akoʻi pea ʻoku fehangahangai mo e ngaahi meʻa ʻokú ne manavasiʻi ki aí. Kae hangē ko e lava ʻe he Fakamoʻuí ʻo kapusi ki tuʻa ʻa e ngaahi laumālie ʻulí, fokotuʻu ʻa e maté, mo fakamoʻui ha mahaki fakamanavaheé, te Ne lava ʻo tokoniʻi kitautolu ʻi he taimi ʻoku tau ilifia aí. ʻOku ʻi ai ha mālohi lahi ʻo ʻEne faleʻi kia Sailosí ʻi heʻetau moʻuí he ʻahó ni: “ʻOua te ke manavahē, ka ke tui pē” (Maʻake 5:36).

Ke teuteu ke faiakó, fakakaukau ke ke ako e pōpoaki ʻa ʻEletā Lōnolo A. Lasipeni “ʻOua ʻe Puputuʻú” (Liahona, Nōvema 2018, 18–21) mo e pōpoaki ʻa Sisitā Lisa L. Hakinesi “Fiemālie, Peá ke Nonga” (Liahona, Nōvema 2020, 80–82).

Ako Fakataha

Te ke lava ʻo fakaafeʻi ha mēmipa ʻo e kalasí pe kōlomú ke ne fakamatalaʻi fakanounou e talanoa ʻi he Maʻake 5 ʻo hono fakaafeʻi ʻe Sīsū ʻa Sailosi ke “ʻoua [naʻá ne] manavaheé” (vakai, veesi 22–24, 35–43), pe ko hoʻomou toe vakaiʻi fakakulupu ʻa e talanoá. Te ke lava ʻo fai ʻa e meʻa tatau ki he ngaahi talanoa kehe ʻi he vahe ko ʻení—ʻa e tangata mo e laumālie ʻulí pea mo e fefine naʻe ʻau totó. ʻOku faitatau fēfē nai e ngaahi tūkunga fakamanavahē ko ʻení mo e ngaahi tūkunga te tau ala fehangahangai mo ia ʻi heʻetau moʻuí? Ko e hā te tau lava ʻo ako mei he ngaahi talanoa ko ʻení fekauʻaki mo e Fakamoʻuí mo e founga ke fekumi ai ki Heʻene tokoní? ʻE lava ke tokoni e ngaahi ʻekitivitī ko ʻení ki he toʻu tupú ke fakatupulaki ʻenau tui kia Sīsū Kalaisí mo ako ke muimui ki Heʻene faleʻi: “ʻOua te ke manavahē, ka ke tui peé” (Maʻake 5:36).

  • ʻE hanga ʻe he toutou fakaafe ʻa e ʻEikí ʻi he folofolá ke ʻoua ʻe manavaheé, ʻo tāpuekina e toʻu tupú ʻi he taimi ʻoku nau manavahē aí. Fakaafeʻi kinautolu ke lau e ngaahi potufolofola ʻi he “Ngaahi Maʻuʻanga Tokoni Poupoú” pea faʻu ha pousitā te nau lava ʻo fakaʻaliʻali ʻi ʻapi—pe ko ha pousitā fakaʻilekitulōnika te nau lava ʻo vahevahe ʻi he ʻinitanetí—ʻo fakatefito ʻi he ngaahi folofola ne nau laú. ʻI heʻenau fevahevaheʻaki ʻa e meʻa ne nau faʻú, fakaafeʻi kinautolu ke nau vahevahe foki ʻa e meʻa ne nau ako ʻe lava ʻo tokoni kiate kinautolu ʻi he taimi ʻoku nau manavahē aí. Ko e fē ha taimi kuo tokoniʻi ai kitautolu ʻe he Fakamoʻuí lolotonga ha taimi fakamanavahē?

  • Fakakaukau ke fakaʻaliʻali ha fakatātā ʻo hono lolomi ʻe he Fakamoʻuí ʻa e matangí, hangē ko ia ʻi he tatau fakaʻilekitulōnika ʻo e pōpoaki ʻa Sisitā Lisa L. Hakinesi “Fiemālie, Peá ke Nongá” (vakai foki, Tohi Fakatātā ʻo e Ongoongoleleí [ 2009], fika 40). Te ke lava leva pe ko ha taha te ke vahe, ʻo vahevahe ʻa e fakamatala ki hono lolomi ʻe he Fakamoʻuí ʻa e matangí mei he Maʻake 4:35–41 pe mei he pōpoaki ʻa Sisitā Hakinesí. ʻOku tau tatau fēfē nai he taimi ʻe niʻihi mo kinautolu ʻi he vaká? Ko e hā ʻoku tau ako mei he talanoa ko ʻení fekauʻaki mo e founga ʻe lava ke tokoniʻi ai kitautolu ʻe he Fakamoʻuí ʻi he taimi ʻoku tau manavahē aí? Fakaafeʻi e toʻu tupú ke nau toe vakaiʻi e pōpoaki ʻa Sisitā Hakinesí, ʻo kumi e ngaahi kupuʻi lea pe sētesi ʻokú ne tokoniʻi kinautolu ke nau maʻu ha tui ʻoku lahi ange kia Sīsū Kalaisí. ʻE lava ke nau tohi e ngaahi meʻá ni ʻi he palakipoé. ʻE tokoniʻi fēfē kitautolu ʻe heʻetau tui ki he Fakamoʻuí ʻi he taimi ʻoku ʻikai ko Hono finangaló ke fakanonga e ngaahi faingataʻa ʻi heʻetau moʻuí?

  • ʻOku fakahīkihikiʻi ʻe ha ngaahi himi ʻe niʻihi e Fakamoʻuí ko ʻEne fakafiemālié mo e mālohí ʻi he taimi ʻo e faingataʻá mo e taʻepaú, hangē ko e “ʻOku ou Fie Maʻu Koe” pe “Afe Mai Hē” (Ngaahi Himí, fika 48, 87). ʻE lava ke mou hivaʻi pe lau fakataha ha niʻihi ʻo e ngaahi meʻá ni, ʻo kumi e founga ʻe lava ke tokoniʻi ai kitautolu ʻe he Fakamoʻuí.

  • Ko ha meʻa angamaheni ʻa e ilifiá mo e loto-hohaʻá ʻi heʻetau fehangahangai mo e ngaahi faingataʻa ʻo e moʻuí. ʻE lava ke faingataʻaʻia ha niʻihi ʻi he ngaahi ongo ko ʻení. ʻE ala ʻaonga ki hoʻo kalasí pe kōlomú haʻamou aleaʻi e ngaahi faingataʻa ko ʻení pea mo e founga ʻe ala tokoni ai e Fakamoʻuí ki he niʻihi ʻoku fefaʻuhi mo e loto-tailiilí mo e loto-mafasiá. ʻE lava ke toe vakaiʻi fakataha ʻe he kau mēmipa ʻo e kalasí pe kōlomú e pōpoaki ʻa ʻEletā Lōnolo A. Lasipeni “ʻOua ʻe Puputuʻú” pe pōpoaki ʻa ʻEletā ʻĒliki W. Kopisikī “Lea ki he Moʻui Lelei Fakaeʻatamaí” (Liahona, Nōvema 2021, 36–38), ʻo kumi e ngaahi moʻoni ʻoku mahuʻingamālie kiate kinautolú mo hono vahevahe e meʻa ʻoku nau maʻú.  

ʻĪmisi
ko ha talavou ʻoku ako

Kuo talaʻofa mai ʻe he Fakamoʻuí te Ne tokoniʻi kitautolu ʻi heʻetau tafoki kiate Ia ʻi he taimi ʻo e ilifiá mo e taʻepaú.

Ngāue ʻi he Tui

Poupouʻi e kau mēmipa ʻo e kalasí pe kōlomú ke nau fakalaulauloto mo lekooti ʻa e meʻa te nau fakahoko ke ngāueʻi ai e ngaahi ongo ne nau maʻu ʻi he ʻaho ní. ʻE lava ke nau vahevahe ʻenau ngaahi fakakaukaú, ʻo kapau te nau loto ki ai. Fakaafeʻi ke nau fakakaukau ki he founga ʻe fakamālohia ai ʻe heʻenau ngaahi ueʻi fakalaumālié ʻa honau vā fetuʻutaki mo e Tamai Hēvaní mo Sīsū Kalaisí.

Ngaahi Maʻuʻanga Tokoni Poupoú

Ko e Faiako ʻi he Founga ʻa e Fakamoʻuí

ʻI hoʻo faiakó, ʻoua te ke tuku atu pē ha fakamatalá ka ke tokoni ke ʻiloʻi ʻe he toʻu tupú ʻiate kinautolu pē ʻa e ngaahi moʻoni ʻo e ongoongoleleí ʻi he folofolá mo e ngaahi lea ʻa e kau palōfitá.

Paaki