Goed om in gedachten te houden

In het Oude Testament poëzie lezen

In de boeken die in het Oude Testament vóór Job komen, lezen we vooral verhalen – verslagen van historische gebeurtenissen, vanuit een geestelijk perspectief beschreven. Noach bouwde een ark, Mozes verloste Israël, Hanna bad om een zoon enzovoort. Met het boek Job begint er een andere schrijfstijl. De auteurs van de oudtestamentische boeken verwoorden diepgewortelde gevoelens of monumentale profetieën met poëtische taal.

We hebben hier en daar in de historische boeken van het Oude Testament al wel wat voorbeelden van poëzie gezien. En met ingang van het boek Job zien we er veel meer van. De boeken Job, Psalmen en Spreuken zijn bijna helemaal dichterlijk geschreven, en dat geldt ook voor de geschriften van profeten zoals Jesaja, Jeremia en Amos. Omdat poëzie lezen iets heel anders is dan een verhaal lezen, moeten we het vaak anders benaderen om het te begrijpen. Hier volgen enkele suggesties om te zorgen dat de poëzie in het Oude Testament meer voor u betekent.

Leer Hebreeuwse poëzie kennen

Ten eerste is het goed om in gedachten te houden dat de Hebreeuwse poëzie in het Oude Testament niet op rijm gebaseerd is, zoals sommige andere soorten poëzie. En hoewel ritmes, woordspelingen en herhalingen van geluiden veel voorkomen in Hebreeuwse poëzie uit de oudheid, gaan deze elementen in een vertaling vaak verloren. Maar één element dat u zal opvallen, is de herhaling van bepaalde gedachten of denkbeelden, wat soms ‘parallellisme’ wordt genoemd. In dit vers uit Jesaja staat een eenvoudig voorbeeld:

• Ontwaak, ontwaak, bekleed u met uw kracht, Sion,

• trek uw mooiste kleren aan, Jeruzalem (Jesaja 52:1).

De 29ste psalm heeft veel parallelle regels. Een voorbeeld:

• De stem van de Heere is vol kracht,

• de stem van de Heere is vol glorie (Psalmen 29:4).

En hier is een voorbeeld waarbij de passage in feite makkelijker te begrijpen is als we weten dat de tweede regel parallel is aan de eerste:

• Daarom heb Ík u ook schone tanden gegeven in al uw steden,

• gebrek aan brood in al uw woonplaatsen (Amos 4:6).

In deze voorbeelden wordt een denkbeeld herhaald, met subtiele verschillen. Met die techniek is het mogelijk om het herhaalde denkbeeld te onderstrepen, en tegelijkertijd de verschillen te gebruiken om het nader te beschrijven of uit te diepen.

In andere gevallen worden in de twee parallelle zinsneden verschillende bewoordingen gebruikt om contrasterende denkbeelden weer te geven, zoals in dit voorbeeld:

• Een zacht antwoord keert woede af,

• maar een krenkend woord wekt toorn op (Spreuken 15:1).

Dit parallellisme is niet per ongeluk ontstaan. De auteurs hebben het expres zo geschreven. Hierdoor konden ze geestelijke gevoelens of waarheden heel krachtig en prachtig verwoorden. Dus als u in een oudtestamentisch geschrift een parallellisme opmerkt, vraag u dan af hoe het u helpt om de boodschap van de auteur te begrijpen. Wat zou Jesaja bijvoorbeeld hebben willen zeggen door ‘kracht’ met ‘mooiste kleren’ en ‘Sion’ met ‘Jeruzalem’ in verband te brengen? (Jesaja 52:1.) Wat kunnen we uit ‘een zacht antwoord’ opmaken als we weten dat een ‘krenkend woord’ het tegengestelde is? (Spreuken 15:1.)

Hij verkwikt mijn ziel, Walter Rane

Goede maatjes worden met Hebreeuwse poëzie

Het kan nuttig zijn om poëzie lezen te vergelijken met het ontmoeten van iemand die u nog niet kent. U kunt het lezen van poëzie in het Oude Testament bijvoorbeeld vergelijken met een ontmoeting met iemand uit een ver land en een vreemde cultuur, die niet dezelfde taal spreekt als u, en die bovendien ruim tweeduizend jaar oud is. Deze persoon zegt dingen die we aanvankelijk totaal niet begrijpen, maar dat wil niet zeggen dat hij of zij niets waardevols tegen ons te zeggen heeft. Met enig geduld en wat medeleven kan onze nieuwe kennis uiteindelijk een goede vriend worden. We moeten gewoon wat meer tijd met elkaar doorbrengen en proberen om een en ander vanuit zijn of haar standpunt te bekijken. We kunnen zelfs merken dat we elkaar diep vanbinnen eigenlijk heel goed begrijpen.

Dus de eerste keer dat u bijvoorbeeld een passage in Jesaja leest, beschouwt u het als uw eerste kennismaking met een nieuwe kennis. Vraag u af: ‘Wat is mijn algemene indruk? Hoe voel ik me door deze passage?’ (Zelfs al begrijpt u er geen woord van.) Lees het vervolgens nog eens, desnoods meerdere keren. Sommige mensen ontdekken nog meer betekenis door de passages hardop voor te lezen. Merk op welke woorden Jesaja koos, met name woorden die bij ons een beeld oproepen. Hoe gaat u zich door die beelden voelen? Hoe suggereert de beeldspraak dat Jesaja zich voelde? Hoe meer u de woorden van deze oudtestamentische dichters bestudeert, hoe meer u zult merken dat ze bewust woorden en technieken kozen om een diepzinnige geestelijke boodschap over te brengen.

Gedichten kunnen onze beste maatjes worden, want daardoor kunnen we onze gevoelens en ondervindingen beter begrijpen. Oudtestamentische gedichten zijn vooral waardevol omdat ze ons helpen om onze belangrijkste gevoelens en ondervindingen te begrijpen – en die zijn zo belangrijk omdat ze met onze band met God te maken hebben.

Bedenk bij het bestuderen van de poëzie in het Oude Testament dat Schriftstudie het waardevolst is als die ons tot Jezus Christus voert. Zoek naar zinnebeelden, beeldspraak en leringen die uw geloof in Hem ontwikkelen. Luister bij uw studie naar ingevingen van de Heilige Geest.

Wijsheidsliteratuur

Eén categorie oudtestamentische poëzie is wat geleerden ‘wijsheidsliteratuur’ noemen. Job, Spreuken en Prediker horen thuis in die categorie. Terwijl de psalmen gevoelens van lof, rouw en aanbidding verwoorden, richt wijsheidsliteratuur zich op tijdloze raad, of diepzinnige, filosofische vragen. Het boek Job verkent bijvoorbeeld Gods rechtvaardigheid en de achterliggende redenen van menselijk lijden. Spreuken geeft raad voor een goed leven, inclusief wijze uitspraken die door eerdere generaties zijn verzameld en doorgegeven. En Prediker trekt het doel van het leven in twijfel: als alles vluchtig en willekeurig is, waar vinden we dan ware zin in het leven? U kunt wijsheidsliteratuur beschouwen als bedachtzame gesprekken met geïnspireerde raadslieden die waarnemingen over God en de wereld die Hij heeft geschapen, willen doorgeven – en u misschien helpen om die dingen een beetje beter te begrijpen dan voorheen het geval was.