Fuakava Foʻoú 2023
Ngaahi Fakahinohino ki he Taimi Hivá mo e Polokalama ʻa e Fānaú ʻi he Houalotu Sākalamēnití


“Ngaahi Fakahinohino ki he Taimi Hivá mo e Polokalama ʻa e Fānaú ʻi he Houalotu Sākalamēnití,” Haʻu, ʻo Muimui ʻIate Au—Maʻá e Palaimelí: Fuakava Foʻoú 2023 (2023)

“Ngaahi Fakahinohino ki he Taimi Hivá mo e Polokalama ʻa e Fānaú ʻi he Houalotu Sākalamēnití,” Haʻu, ʻo Muimui ‘Iate Au—Maʻá e Palaimelí: 2023

ʻĪmisi
Hiva ʻa e fānaú lolotonga ʻenau fakatātaaʻi ʻaki honau nimá

Ngaahi Fakahinohino ki he Taimi Hivá mo e Polokalama ʻa e Fānaú ʻi he Houalotu Sākalamēnití

Siʻi Kau Palesitenisī ʻo e Palaimelí mo e Kau Faihivá,

Ko e ngaahi hiva Palaimelí ko ha meʻangāue mālohi ia ke tokoni ki he fānaú ke nau ako fekauʻaki mo e palani ʻo e fiefia ‘a e Tamai Hēvaní mo e ngaahi moʻoni tefito ʻo e ongoongolelei ‘o Sīsū Kalaisí. ʻI he hiva ʻa e fānaú fekauʻaki mo e ngaahi tefitoʻi moʻoni ʻo e ongoongoleleí, ʻe fakamoʻoniʻi ʻe he Laumālie Māʻoniʻoní ʻa hono moʻoní. ʻE nofo ʻa e ngaahi leá mo e hivá ʻi he ʻatamai mo e loto ʻo e fānaú ʻi he kotoa ʻo ʻenau moʻuí.

Fekumi ki he tokoni ‘a e Laumālié ʻi hoʻomou teuteu ke akoʻi ʻa e ongoongoleleí ʻo fakafou ʻi he hivá. Vahevahe homou fakamoʻoní ki he ngaahi moʻoni ʻoku mou hivaʻí. Tokoniʻi e fānaú ke nau vakai ki he founga ʻoku fekauʻaki ai e hivá mo e meʻa ʻoku nau ako mo aʻusia ʻi ʻapí pea ʻi he ngaahi kalasi Palaimelí. ʻE tāpuekina ʻa e fānaú mo honau ngaahi fāmilí ʻi hoʻomou ngāue mateaki ke tokoniʻi ʻa e fānaú ke nau hivaʻi ʻa e ngaahi hiva toputapú.

ʻOku mau ʻofa atu mo fakaaʻu atu ʻemau houngaʻia ʻi he ngāue līʻoa ʻoku mou fakahoko ke fakamālohia mo maluʻi siʻetau fānau ʻofeiná.

Ko e Kau Palesitenisī Lahi ʻo e Palaimelí

Ngaahi Fakahinohino ki he Taimi Hivá

Miniti ʻe 5 (kau palesitenisī Palaimelí): Fua lotu, folofola pe tefito ʻo e tuí, mo e lea pē ʻe taha

Miniti ʻe 20 (fai hivá): Taimi hiva

ʻOku fili ʻe he kau palesitenisī Palaimelí mo e faihivá e ngaahi hiva ki he māhina takitaha ke fakamālohia ʻaki e ngaahi tefitoʻi moʻoni ʻo e ongoongoleleí ʻoku ako ʻe he fānaú ʻi heʻenau ngaahi kalasí pea ʻi ʻapí. ʻOku fakakau ʻi he tohi fakahinohino ko ʻení ha lisi ʻo e ngaahi hiva ʻoku nau fakamamafaʻi ʻa e ngaahi tefitoʻi moʻoni ko ʻení. ʻOku toe fokotuʻu atu foki e ngaahi hiva ko ʻení ʻi he fokotuʻutuʻu ʻi he Haʻu, ʻo Muimui ʻIate Au—Maʻá e Palaimelí mo e Haʻu, ʻo Muimui ʻIate Au—Maʻá e Fakafoʻituituí mo e Ngaahi Fāmilí.

ʻI hoʻo akoʻi ʻa e ngaahi hivá ki he fānaú, fakaafeʻi ke nau vahevahe e meʻa kuo nau ako fekauʻaki mo e ngaahi talanoa mo e ngaahi tefitoʻi moʻoni fakatokāteline ʻi he ngaahi hiva ʻokú ke akoʻí. ʻE lava ke ke toe vakaiʻi ʻa e ngaahi fokotuʻutuʻú ʻi he Haʻu, ʻo Muimui ʻIate Au—Maʻá e Palaimelí ʻa ia ʻoku ako ʻe he fānaú ʻi heʻenau ngaahi kalasí. ʻE tokoni ʻeni ke ke ʻiloʻi ʻa e ngaahi talanoa mo e ngaahi tefitoʻi moʻoni ʻoku nau akó koeʻuhí ke ke lava ʻo fakakaukau ki he founga ʻe poupouʻi ai ʻenau akó ʻo fakafou ʻi he hivá.

Lolotonga e taimi hivá, te ke lava foki ʻo toe vakaiʻi e ngaahi hiva kuo ʻosi ako ʻe he fānaú mo e ngaahi hiva ʻoku nau fiefia ke hivaʻí. ʻI hoʻo toe vakaiʻí, fakaafeʻi ʻa e fānaú ke vahevahe nounou ʻenau ngaahi fakakaukau mo e ngaahi ongo fekauʻaki mo e ngaahi moʻoni ʻoku maʻu ʻi he ngaahi hivá.

Ko e tefitoʻi maʻuʻanga tokoni ki he hiva ʻi he Palaimelí ʻa e Tohi Hiva ‘a e Fānaú. ʻOku lelei pē foki mo e ngaahi himi mei he tohi himí mo e ngaahi hiva mei he Kaumeʻá pe Liahoná. ʻE ʻi ai ha ngaahi taimi, ʻe hivaʻi ai ʻe he fānaú ha ngaahi hiva fakafonua pe ngaahi hiva ʻo ha ʻaho mālōlō ʻoku taau mo e Sāpaté pea mo e taʻu motuʻa ʻo e fānaú. Kuo pau ke fakangofua ʻe he kau pīsopelikí hano fakaʻaongaʻi ha toe faʻahinga mūsika kehe ʻi he Palaimelí (vakai, Tohi Tuʻutuʻuni Fakakātoá: Ko e Ngāue ʻi he Siasi ʻo Sīsū Kalaisi ʻo e Kau Māʻoniʻoni ʻi he Ngaahi ʻAho Kimui Ní, 12.3.4, ChurchofJesusChrist.org).

Vakai Fakalūkufua ki he Palaimelí

‘I he uike takitaha, ʻoku fakakau ʻi he Palaimelí ʻa e:

Taimi hiva:miniti ʻe 25

Fetongí:miniti ʻe 5

Ngaahi kalasí:miniti ʻe 20

ʻE lava ʻe he kau taki ʻo e Palaimeli ʻoku tokolahi angé ʻo vahevahe ʻa e fānaú ki ha kulupu ʻe ua pea akoʻi ʻa e kulupu ʻe taha ʻi he ngaahi kalasi Palaimelí kae fakahoko ʻe he kulupu ʻe tahá ʻa e taimi hivá. ʻE toki fakafetongi leva ʻa e ongo kulupú. ʻI he ngaahi tuʻunga peheé, ʻe fie maʻu ʻe he kau taki ʻo e Palaimelí ke liliu ʻa e taimi ʻoku hā atu ʻi ʻolungá ke feʻunga mo honau tūkungá.

ʻĪmisi
Fānau Palaimeli ʻoku nau pukepuke hake ʻa e ʻū fakatātā ʻo Sīsū

Ngaahi Hiva ʻoku Fokotuʻu Atu ki he Taimi Hivá

Sānuali

Fēpueli

Māʻasi

ʻEpeleli

Sune

Siulai

ʻAokosi

Sepitema

ʻOkatopa

Nōvema

Tīsema

Ko Hono Fakaʻaongaʻi ʻo e Hivá ke Akoʻi ʻa e Tokāteliné

ʻOku fakataumuʻa ʻa e taimi hivá ke tokoni ki he fānaú ke nau ongoʻi ʻa e ivi tākiekina ʻo e Laumālie Māʻoniʻoní ʻi heʻenau ako e ngaahi moʻoni ʻo e ongoongoleleí. ʻE lava ke tokoni e ngaahi fakakaukau ko ʻení.

Fakafonu ʻa e konga ʻataá. Hiki ha veesi ‘o e foʻi hivá ʻi he palakipoé pea tuku ke pulia ha ngaahi foʻi lea mahuʻinga. Kole leva ki he fānaú ke nau hivaʻi ʻa e foʻi hivá, ʻo fakafanongo ki he ngaahi lea ke fakafonu ʻaki ʻa e ngaahi konga ʻoku tuʻu ʻataá. ʻI heʻenau fakafonu e konga takitaha ʻoku tuʻu ʻataá, fakaafeʻi e fānaú ke nau vahevahe pe ko e hā ʻa e ngaahi tefitoʻi moʻoni ʻo e ongoongoleleí ʻoku nau ako mei he ngaahi lea ʻoku puliá.

Fakaʻaongaʻi e ngaahi lea mei he kau taki ʻo e Siasí. Fakaafeʻi ʻa e fānaú ke nau fakafanongo ki ha kupuʻi lea mei ha taki ʻo e Siasí ʻokú ne akoʻi ʻa e tefitoʻi moʻoni tatau pē ʻo e ongoongoleleí mo e hiva ʻa e Palaimelí. Kole ange ke nau hiki honau nimá ‘i he taimi ʻoku nau fanongo ai ki ha meʻa ʻokú ne tokoniʻi kinautolu ke mahino ʻa e foʻi moʻoni ʻoku nau hiva ki aí. Kole ange ke nau vahevahe ʻa e meʻa naʻa nau fanongo ki aí.

Fakamoʻoní. Fai ha fakamoʻoni nounou ki he fānaú ʻo kau ki he ngaahi moʻoni ʻo e ongoongoleleí ʻoku maʻu ʻi he hiva ʻa e Palaimelí. Tokoni ke mahino ki he fānaú ko e hivá ko ha founga ia ʻe taha te nau lava ai ʻo fai ha fakamoʻoni mo ongoʻi ʻa e Laumālié.

Fakaʻaongaʻi e ʻū fakatātaá. Kole ki he fānaú ke nau tokoni atu ke kumi pe faʻu ha ʻū fakatātā ʻoku fekauʻaki mo e ngaahi foʻi lea pe ngaahi kupuʻi lea mahuʻinga ʻi he foʻi hivá. Fakaafeʻi ke nau vahevahe ʻa e founga ʻoku felāveʻi ai ʻa e fakatātaá mo e foʻi hivá pea mo e meʻa ʻoku akoʻi ʻe he foʻi hivá. Hangē ko ‘ení, kapau ʻokú ke akoʻi ʻa e foʻi hiva “Te u Muimui he Palani ʻa e ʻOtuá” (Tohi Hiva ʻa e Fānaú, 86–87), ʻe lava ke ke tuku takai holo ha ʻū fakatātā ʻi he lokí ʻokú ne fakamatalaʻi e ngaahi lea mahuʻinga mei he hivá (hangē ko e meʻaʻofa, hēvani, maama, māmani, mo e ʻofa). Kole ki he fānaú ke nau tānaki ʻa e ʻū fakatātaá ʻo puke hake ki ʻolunga ʻi he hokohoko totonú lolotonga homou hivaʻi fakataha ʻa e foʻi hivá.

Vahevahe ha meʻa. Te ke lava ʻo fakaʻaongaʻi ha meʻa ʻoku fekauʻaki mo ha foʻi hiva. Hangē ko ʻení, ʻi he foʻi hiva “Ko e Tuí” (Tohi Hiva ʻa e Fānaú, 50–51), ʻoku fakamatala ai ki ha tengaʻi ʻakau. Te ke lava ʻo fakaʻaliʻali ki he fānaú ha tengaʻi ʻakau ke tokoni ke mahino kiate kinautolu ʻe lava ke tupulaki ha kiʻi konga siʻi ʻo e tui kia Sīsū Kalaisí ʻi he fakalau ʻa e taimí.

Fakafehokotaki e hivá mo ha ngaahi aʻusia fakataautaha. Tokoniʻi e fānaú ke fakafehokotaki ʻa e ngaahi tefitoʻi moʻoni naʻe akoʻi ʻi he hivá mo e ngaahi aʻusia kuo nau maʻu ʻi he ngaahi tefitoʻi moʻoni ko iá. Hangē ko ʻení, kimuʻa hono hivaʻi ʻo e “Fie Siofia Ha Temipalé” (Tohi Hiva ʻa e Fānaú, 99), ʻe lava ke ke kole ki he fānaú ke hiki honau nimá ʻo kapau kuo nau sio ʻi ha temipale. Fakaafeʻi ke nau fakakaukau he lolotonga ʻenau hivá ki he ongo ʻoku nau maʻú ʻi he taimi ʻoku nau mamata ai ki ha temipalé.

ʻEke ha ngaahi fehuʻi. ʻOku lahi ʻa e ngaahi fehuʻi te ke lava ʻo ʻeke ʻi hoʻo hivaʻi ʻa e ngaahi hivá. Hangē ko ʻení, te ke lava ʻo ʻeke ki he fānaú pe ko e hā e meʻa ne nau ako mei he veesi takitaha ʻi he foʻi hivá. ʻE lava foki ke ke kole ange ke nau fakakaukau ki he ngaahi fehuʻi ʻoku tali ʻe he foʻi hivá.

Fakafanongo ki he ngaahi talí. Kole ki he fānaú ke nau fakafanongo ki ha ngaahi tali ki he ngaahi fehuʻi hangē ko e “ko hai?” “ko e hā?” “‘i fē?” “ʻa fē?” pe “ko e hā hono ʻuhingá?” Hangē ko ʻení, ʻi he hiva “Ko Hoku Papitaisó” (Tohi Hiva ʻa e Fānaú, 54–55), ʻe lava ke nau fakafanongo pe ko hai naʻá ne papitaiso ʻa Sīsuú mo e feituʻu, taimi, founga, mo e ʻuhinga ne papitaiso aí. ʻE lava foki ke ke kole ki he fānaú ke nau fakafanongo ki he ngaahi foʻi lea mahuʻingá pe ke lau honau louhiʻinimá ʻa e tuʻo lahi ʻo ʻenau hivaʻi ha foʻi lea pau.

ʻĪmisi
fānau ʻoku hiva ʻi he houalotu sākalamēnití

Tokoniʻi e Fānaú ke Ako mo Manatuʻi ʻa e Ngaahi Hiva Palaimelí mo e Ngaahi Himí

ʻOku ako ʻe he fānaú ha foʻi hiva ʻaki ʻenau toutou fanongo mo hivaʻi tuʻo lahi iá. Hivaʻi maʻu pē ʻa e ngaahi lea ʻo ha hiva foʻou ki he fānaú—ʻoua ʻe lau pe lau maʻuloto pē iá. ʻOku tokoni ʻeni ke fakafehokotaki ʻe he fānaú ʻa e fasí ki he ngaahi leá. Hili hano akoʻi ha foʻi hiva, toe vakaiʻi ia ʻi ha ngaahi founga fakafiefia kehekehe lolotonga e taʻú. ʻOku ʻoatu ʻi lalo ha ngaahi fakakaukau ke tokoni ki hono ako mo toe vakaiʻi ʻe he fānaú ʻa e ngaahi hivá.

Faʻu ha ngaahi pousitā. Fakaʻaliʻali ha pousitā ʻoku hiki ai e ngaahi lea mei he veesi takitaha pe ʻū fakatātā ʻoku nau fakafofongaʻi e ngaahi leá. Lolotonga e hiva ʻa e fānaú, fufuuʻi ha ngaahi foʻi lea pe ʻū fakatātā ʻe niʻihi kae ʻoua kuo nau lava ʻo hivaʻi e foʻi vēsí kakato taʻe-kau ai e pousitaá. ʻE lava foki ke ke fakaafeʻi ʻa e fānaú ke nau tokoni atu ʻi hono faʻu e ʻū pousitaá.

Fakahinohino hono māʻolunga pe maʻulalo ʻo e notá. Ke tokoni ke ako ʻe he fānaú e fasi ʻo ha hiva, ʻai ho nimá ʻi muʻa ke fakaholisonitale pea lolotonga homou hivaʻi e ngaahi leá, ʻai ho nimá ki ʻolunga ke fakahā ʻa e nota māʻolungá pea ki lalo ke fakahā ʻa e nota maʻulaló.

Fetaliaki (Echo). Fakaafeʻi ʻa e fānaú ke nau hiva fetaliaki ʻaki haʻanau angimui ʻi he meʻa ʻokú ke hivaʻí. Hivaʻi ki he fānaú ha kiʻi konga lea pe laine, pea tuku ke nau hivaʻi mai ia kiate koe.

Fulifulihi e founga hivá. Hivaʻi e ngaahi hivá ʻi ha ngaahi founga kehekehe, hangē ko e fanafaná, ngūnguú, pasi ki he taimí, feliliuaki e vave mo e tuai e hivá, pe hiva lolotonga ʻoku tangutu pe tuʻu.

Hiva fakakulupu. ʻOange ki he kalasi takitaha pe ko ha toko taha ha kupuʻi lea ke tuʻu ʻo hivaʻi, pea tuku ke nau taufetongi ʻi he ngaahi kupuʻi leá kae ʻoua kuo nau kakato ʻi hono hivaʻi e kupuʻi lea takitaha.

Fakatātā ʻaki honau nimá. Fakaafeʻi ʻa e fānaú ke nau fakakaukau ki ha fanga kiʻi fakatātā faingofua ʻo ngāue ʻaki honau nimá ke tokoni ke nau manatuʻi ʻa e ngaahi foʻi leá mo e ngaahi pōpoaki ʻo ha foʻi hiva. Hangē ko ʻení, ʻi hoʻomou hivaʻi e “Loto ʻApasiá” (Tohi Hiva ʻa e Fānaú, 11), te ke lava ʻo fakaafeʻi e fānaú ke nau kūnima, punou honau ʻulú, pea ala ki honau fatafatá (mafú) ʻi heʻenau hivaʻi e ngaahi foʻi laine ko ia ʻo e foʻi hivá.

Hiva e tamaiki fefiné, hiva e tamaiki tangatá. Tā ha fakatātā ʻo ha kiʻi tamasiʻi mo ha fakatātā ʻo ha kiʻi taʻahine, pea fakapipiki ʻa e fakatātaá ki ha ongo vaʻakau kehekehe. Lolotonga hono toe vakaiʻi ʻo ha foʻi hivá, hiki hake ha taha ʻo e ongo fakatātaá ke fakahaaʻi ko hai ʻoku totonu ke ne hivaʻi ʻa e konga ko ia ʻo e foʻi hivá.

Fakatauhoa ha fakatātā ki ha kupuʻi lea. Tohiʻi e laine takitaha ʻo ha foʻi hiva ʻi ha laʻipepa kehekehe, pea kumi ha fakatātā ʻokú ne fakafofongaʻi ʻa e laine takitaha. Fokotuʻu e ʻū fakatātaá ʻi he tafaʻaki ʻe taha ʻo e lokí pea ʻū laʻipepá ʻi he tafaʻaki ʻe tahá. Hivaʻi ʻa e foʻi hivá, pea kole ki he fānaú ke nau fakatauhoa e ʻū fakatātaá ki he ngaahi leá.

Ngaahi Fakahinohino ki he Polokalama ʻa e Fānaú ʻi he Houalotu Sākalamēnití

ʻOku angamaheni ʻaki ke fakahoko e polokalama houalotu sākalamēniti ʻa e fānaú ʻi he kuata hono fā ʻo e taʻú, fakatatau ki he fakahinohino ʻa e pīsopé. ʻI hoʻomou hoko ko e kau palesitenisī mo e faihiva ‘o e Palaimelí, fokotuʻutuʻu ke fakahoko ha fakataha ʻi he kamataʻanga ʻo e taʻú mo e tokoni ʻi he kau pīsopelikí ʻokú ne tokangaʻi ʻa e Palaimelí ke kamata hono aleaʻi ʻa e ngaahi palani ki he polokalamá. ʻI hoʻomou fakakakato e ngaahi palaní, kole ke maʻu ‘a ʻene fakangofuá.

ʻOku totonu ke fakaʻatā ʻe he polokalamá ʻa e fānaú ke nau fakahā ʻa e meʻa naʻa nau ako mo honau ngaahi fāmilí mei he Fuakava Foʻoú ʻi ʻapi pea ʻi he Palaimelí, ʻo kau ai e ngaahi hiva Palaimeli kuo nau hivaʻi he lolotonga e taʻú. Fakakaukauʻi ʻi he faʻa lotu ʻa e ngaahi tefitoʻi moʻoni ʻo e ongoongoleleí mo e ngaahi hiva ʻoku nau poupouʻi ʻa e meʻa kuo nau akó. Lolotonga e taʻú, tauhi ha ngaahi fakamatala ʻo e ngaahi lea ne fakahoko ʻe he fānaú kae pehē ki he ngaahi meʻa ne nau aʻusiá, naʻa lava ke fakaʻaongaʻi ʻi he polokalamá. Fakaafeʻi ʻa e fānaú ke nau vahevahe ha ngaahi folofola, talanoa, mo ʻenau fakamoʻoní ʻi he polokalamá. ʻI hoʻo palani ʻa e polokalamá, fakakaukau ki ha ngaahi founga ʻe lava ke tokoniʻi e haʻofangá ke nofotaha ʻenau tokangá ʻi he Tamai Hēvaní mo e Fakamoʻuí mo ʻEna ngaahi akonakí.

ʻE lava ke fakakaukauʻi ʻe he ngaahi ʻiuniti ʻoku tokosiʻi ai e fānaú ha ngaahi founga ʻe lava ke kau ai ʻa e kau mēmipa ʻo e fāmilí mo ʻenau fānaú. ʻE lava ke fakaʻosi ʻe ha mēmipa ʻo e kau pīsopelikí ʻa e fakatahá ʻaki ha kiʻi lea nounou.

ʻI hoʻo teuteu ʻa e polokalamá, manatuʻi ʻa e ngaahi fakahinohino ko ʻení:

  • ʻOku ʻikai totonu ke toʻo ʻe he ngaahi ako polokalamá ha taimi lahi mei he ngaahi kalasi Palaimelí pe fāmilí.

  • ʻOku ʻikai taau ke fai ha polokalama ʻi he houalotu sākalamēnití ʻoku fakaʻaongaʻi ai e naunau ki he sió, ʻū teungá mo e ngaahi fakamatala ʻa e mītiá.

Vakai Tohi Tuʻutuʻuni Fakakātoá: Ngāue ʻi he Siasi ʻo Sīsū Kalaisi ʻo e Kau Māʻoniʻoni ʻi he Ngaahi ʻAho Kimui Ní, 12.2.1.2, ChurchofJesusChrist.org.

Paaki