Haʻu, ʻo Muimui ʻIate Au
11–17 Nōvemá. Hepelū 7–13: ‘Ko e Taulaʻeiki Lahi ʻo e Ngaahi Meʻa Lelei ʻe Hokó’


“11–17 Nōvemá. Hepelū 7–13: ‘Ko e Taulaʻeiki Lahi ʻo e Ngaahi Meʻa Lelei ʻe Hokó’” Haʻu, ʻo Muimui ʻIate Au—Maʻá e Lautohi Faka-Sāpaté: Fuakava Foʻoú 2019 (2019)

“11–17 Nōvemá. Hepelū 7–13,” Haʻu, ʻo Muimui ʻIate Au—Maʻá e Lautohi Faka-Sāpaté: 2019

ʻĪmisi
Ko e foaki ʻe Melekisēteki ha tāpuaki kia ʻĒpalame

Tāpuakiʻi ʻe Melekisēteki ʻa ʻĒpalame, tā fakatātaaʻi ʻe Walter Rane

11–17 Nōvemá

Hepelū 7-13

“Ko e Taulaʻeiki Lahi ʻo e Ngaahi Meʻa Lelei ʻe Hokó”

ʻI hoʻo lau ʻa e Hepelū 7–13, fakalaulauloto pe ko e hā e pōpoaki ʻa e ʻEikí ki he Kāingalotu Hepeluú. Vakai foki ki Heʻene ngaahi pōpoaki kiate koe mo e kakai ʻokú ke akoʻí.

Lekooti e Ngaahi Ongo ʻOkú ke Maʻú

ʻĪmisi
sharing icon

Fakaafeʻi Ke Vahevahe

Kimuʻa pea kamata e kalasí, fakaafeʻi ha kau mēmipa ʻe niʻihi ʻo e kalasí ke nau omi mateuteu ke vahevahe ha ngaahi veesi mei he Hepelū 7–13 ʻe lava ʻo tokoni ke nau “ʻunuʻunu atu [ki he ʻOtuá] ʻi he loto moʻoni mo e ʻamanaki mālohi ʻo e tuí” (Hepelū 10:22).

ʻĪmisi
teaching icon

Akoʻi e Tokāteliné

Hepelū 7:1–22

ʻOku fakatau e moʻui taau mo e ngaahi fuakava mo e ngaahi tāpuaki ʻo e Lakanga Taulaʻeiki Faka-Melekisētekí ki he hakeakiʻí.

  • Ko e founga ʻe taha ke vakaiʻi ai e vahe ko ʻení ko hono fakaafeʻi ha kau mēmipa ʻo e kalasí ke nau tohi ʻi he palakipoé ha ngaahi fakamatala moʻoni fekauʻaki mo e Lakanga Taulaʻeiki Faka-Melekisētekí (ʻe lava ke nau lau ʻa e “Lakanga Taulaʻeiki Faka-Melekisētekí” ʻi he Tuʻu Maʻu ʻi he Tuí, 91-92 ke maʻu ha ngaahi fakakaukau). ʻE lava ke nau fekumi ʻi he Hepelū 7:1–22 ki ha ngaahi kupuʻi lea ʻoku nau poupouʻi e ngaahi fakamatala ʻi he palakipoé. ʻE lava foki ke nau fakaʻaongaʻi ʻa e Fakahinohino ki he Ngaahi Folofolá ke maʻu mo ha ngaahi potufolofola tokoni.

  • Naʻe fehuʻi ʻe Paula ʻi he Hepelū 7:11, “Ko e hā hono ʻaonga ʻo e fokotuʻu mo e taulaʻeiki ʻe taha ʻi he lakanga ʻo Melikisētekí, kae ʻikai ui ʻi he lakanga ʻo ʻĒloné?” ʻI hono fakalea ʻe tahá, ko e hā ʻoku tau fie maʻu ai e Lakanga Taulaʻeiki Faka-Melekisētekí ke toe tānaki mai ki he Lakanga Taulaʻeiki Faka-ʻĒloné.? ʻE lava ke kumi ʻe he kau mēmipa ʻo e kalasí ha ngaahi tali ʻi he Tuʻu Maʻu ʻi he Tuí, “Lakanga Taulaʻeiki Faka-ʻĒlone” mo e “Lakanga Taulaʻeiki Faka-Melekisēteki.” Te ke ala fakaafeʻi foki kinautolu ke nau fakakaukau ki he ngaahi tāpuaki ʻoku tau maʻu koeʻuhí ko e ongo lakanga fakataulaʻeiki ko ʻení (vakai foki ki he lea ʻa Sisitā Seli L. Tiu ʻi he “Ngaahi Maʻuʻanga Tokoni Kehé”). Kuo aʻusia fēfē ʻe he kau mēmipa ʻo e kalasí e ngaahi tāpuaki ko ʻení?

Hepelū 8–10

ʻOku fakataumuʻa e ngaahi ouau ʻo e kuonga muʻá mo e lolotongá kia Sīsū Kalaisi.

  • Neongo ʻoku ʻikai ke tau faifeulaulauʻaki e monumanú, ka ʻoku tau kau ki ha ngaahi ouau ʻi he kuongá ni ʻoku faitatau, ʻo fakataumuʻa hotau ngaahi laumālié kia Kalaisi mo ʻomi ha “ngaahi founga kuo fakamafaiʻi ke tafe mai ai e ngaahi tāpuaki mo e mālohi ʻo e langí ki heʻetau moʻui fakafoʻituituí” (David  A. Bednar, “Tauhi Maʻu Ai Pē ha Fakamolemole ʻo Hoʻomou Ngaahi Angahalá,” Ensign pe Liahona, Mē 2016, 60). ʻE lava ke mou kumi fakataha ha ngaahi fakaikiiki fekauʻaki mo e ngaahi ouau ʻo e kuonga muʻá ʻoku fakamatalaʻi ʻi he Hepelū 8–10 pea mo honau ngaahi ʻuhinga fakataipé. Hangē ko ʻení, ko e hā ʻoku fakafofongaʻi ʻe he toto ʻo e fanga pulú mo e fanga kosí. (vakai, Hepelū 9:13–14). Ko e hā ʻoku fakafofongaʻi ʻe he taulaʻeiki lahí? (vakai, Hepelū 9:24–26). ʻE lava ʻo tokoni ʻa e foʻi vitiō “Sacrifice and Sacrament” (LDS.org). Kuo tāpuekina fēfē kitautolu ʻe he ngaahi ouau lolotongá mo fakataumuʻa kitautolu kia Sīsū Kalaisí? Ko e hā te tau lava ʻo fai ke toe ʻuhingamālie ange ai e ngaahi ouau ko ʻení mo nofotaha ʻi he Fakamoʻuí?

Hepelū 10:34–3811

ʻOku fie maʻu ʻe he tuí ke tau falala ki he ngaahi talaʻofa ʻa e ʻOtuá.

  • Ke tokoni ke mahino ki he kau mēmipa ʻo e kalasí e ngaahi akonaki ʻa Paula fekauʻaki mo e tuí, ʻe lava ke mou kamata ʻaki hano kole ange ke nau fakakaukau ki he founga ʻe lava ke nau fakamatalaʻi ai ʻa e tuí ʻi ha foʻi sētesi pē taha. Mou lau leva mo aleaʻi fakakalasi e ʻuhinga naʻe ʻomi ʻe Paula ʻi he Hepelū 11:1. ʻE lava leva ke ke vahevahe e kalasí ki ha fanga kiʻi kulupu iiki pea vahe ki he kulupu takitaha ke nau ako ki ha taha ʻo e kakai ʻi he Hepelū 11. ʻE lava ke fakaʻaongaʻi ʻe he kau mēmipa ʻo e kalasí ʻa e ngaahi futinoutí pe ko e Fakahinohino ki he Ngaahi Folofolá ke toe vakaiʻi e aʻusia ʻa e tokotahá ʻi he Fuakava Motuʻá, pea toki vahevahe ʻe ha fakafofonga mei he kulupu takitaha e meʻa naʻe maʻu ʻe he kulupú. Naʻe fakahaaʻi fēfē nai ʻe he kakai ko ʻení ne nau ongoʻi ha “[fakapapau] ʻo e ngaahi meʻa ʻoku ʻamanaki ki ai”? (Liliu ʻa Siosefa Sāmita, Hepelū 11:1 [ʻi he Hebrews 11:1, footnote b]). Ko e hā mo ha ngaahi sīpinga kehe ʻo e kakai faivelengá ʻe lava ke vahevahe ʻe he kau mēmipa ʻo e kalasí? Ko e fē nai ha taimi kuo tau tui ai ki ha ngaahi talaʻofa ʻoku teʻeki fakahoko?

  • ʻE ngali fakafiefia ke fokotuʻu ha foʻi vaʻinga ke tokoni ki he kau mēmipa ʻo e kalasí ke nau ako fekauʻaki mo e tuí mei he Hepelū 11. Hangē ko ʻení, ʻe lava ke ke vaeua e kalasí ki ha timi ʻe ua pea ʻeke ange ha ngaahi fehuʻi fekauʻaki mo e tuí ʻoku tali ʻi he Hepelū 11 (vakai ki he “Ngaahi Maʻuʻanga Tokoni Kehé” ki ha ngaahi sīpinga). ʻE maʻu ʻe he ʻuluaki timi te ne maʻu ha tali ʻoku poupouʻi ʻe he folofolá ha poini. Kole ki he kalasí ke nau aleaʻi e meʻa ne nau ako mei he ngaahi veesi ko ʻení ʻoku tokoni ke mahino lelei ange kiate kinautolu ʻa e tuí.

  • Hili hano ako e ngaahi akonaki ʻa Paula fekauʻaki mo e tuí ʻi he Hepelū 10:34–3811, ʻe ʻaonga nai ki he kau mēmipa ʻo e kalasí ka nau ako fekauʻaki mo e tuí mei ha ngaahi maʻuʻanga tokoni kehe? ʻE lava ke ke vahe ki ha kau mēmipa ʻe niʻihi ʻo e kalasí ke nau tomuʻa ako ha fehuʻi fekauʻaki mo e tuí hangē ko ʻení: Ko e hā ʻa e tui? ʻOku tau fakatupulaki fēfē ʻa e tuí? Ko e hā ha ngaahi founga ʻoku tāpuekina ai kitautolu ʻi heʻetau ngāueʻi ʻetau tuí? Ko e hā ʻoku hoko ʻi he taimi ʻoku ʻikai ke tau fili ai ke ngāueʻi ʻetau tuí? ʻE lava ke nau toki vahevahe ʻi he kalasí e meʻa ne nau akó. Pe te ke fakaafeʻi ha kau mēmipa ʻo e kalasí ke nau ngāue fakataha ʻi ha ngaahi kulupu ke kumi e ngaahi talí. ʻE lava ke kau ʻi he ngaahi maʻuʻanga tokoni ke nau fakaʻaongaʻí ʻa e ʻAlamā 32:21–43; ʻEta 12; “Tui kia Sīsū Kalaisí,” ; mo e Fakahinohino ki he Ngaahi Folofolá, “Tui.” Hili hono vahevahe ʻe he kau mēmipa ʻo e kalasí e meʻa ne nau akó, kole ange ke nau fakakaukau ki he meʻa te nau fai ke fakamālohia ai ʻenau tuí. Fakaafeʻi ha kau mēmipa ʻe niʻihi ʻo e kalasí ke nau vahevahe ʻenau ngaahi fakakaukaú.

  • ʻE lava ke mahuʻinga ki he kau mēmipa ʻo e kalasí ʻa ia ʻoku fefaʻuhi mo ʻenau ngaahi fakamoʻoní, ʻa e faleʻi ki he Kāingalotu Hepelū naʻe ʻahiʻahiʻi ke nau “[holomui]” mei heʻenau tuí. ʻE lava ke lau ʻe he kau mēmipa ʻo e kalasí ʻa e Hepelū 10:34–38 mo e fakamatala ʻa ʻEletā Jeffrey  R. Holland ʻi he “Ngaahi Maʻuʻanga Tokoni Kehé” ke ʻiloʻi e faleʻi ko ʻení. Ko e hā ʻoku siʻaki ai ʻe he kakai ʻo e kuonga ní ʻenau loto falala (vakai, Hepelū 10:35) ki he ʻEikí mo ʻEne ongoongoleleí? Ko e hā te tau lava ʻo fai ke langa mo pukepuke ʻetau tui mo e loto falala ke “maʻu ʻa e talaʻofa [ʻa e ʻOtuá]”? (Hepelū 10:36). ʻE lava ke tokoniʻi e fealēleaʻakí ni ʻe he ongo foʻi vitiō ko e “Good Things to Come” and “An High Priest of Good Things to Come” (LDS.org)

ʻĪmisi
fakaʻilonga ʻo e akó

Poupouʻi e Akó ʻi ʻApi

Mahalo kuo feangainga e kau mēmipa ʻo e kalasí mo e aʻusia ʻa Siosefa Sāmita ʻi heʻene lau ʻa e Sēmisi 1:5, ʻa ia naʻe fakaiku ki he ʻUluaki Mata Meʻa-Hā-Maí. Fakaafeʻi kinautolu ke nau kumi ha ngaahi fakakaukau foʻou fekauʻaki mo e Sēmisi 1:5 ʻi heʻenau lau ia he uiké ni ʻi he pōpoaki ʻo e pōpoaki ʻa Sēmisí.

ʻĪmisi
resources icon

Ngaahi Maʻuʻanga Tokoni Kehé

Hepelū 7-13

Ngaahi fehuʻi fekauʻaki mo e tuí mei he Hepelū 11.

  • ʻOku fakaʻuhingaʻi fēfē ʻe he Hepelū 11 ʻa e tuí? (vakai, veesi 1).

  • Ko e hā naʻe fakafaingofuaʻi ʻe he tuí ke lava ʻe ʻĒpeli ʻo faí? (vakai, veesi 4).

  • Fakatatau ki he Hepelū 11, ko e hā ʻoku faingataʻa ke fai taʻe kau ai ʻa e tuí? (vakai, veesi 6).

  • Ko e hā naʻe ueʻi fakalaumālie ʻe he tuí ʻa ʻĒpalahame ke fekumi ki aí? (vakai, veesi 10).

  • Ko e hā naʻe fai ʻe ʻAisake ki heʻene tuí? (vakai, veesi 20).

  • Ko e hā naʻe ueʻi fakalaumālie ʻe he tuí ʻa Mōsese ke tukuangé? (vakai, veesi 24–27).

ʻOku ʻatā e ngaahi tāpuaki ʻo e Lakanga Taulaʻeiki Faka-Melekisētekí ki he tokotaha kotoa pē.

Naʻe pehē ʻe Sisitā Seli L. Tiu, ko e tokoni mālōlō ʻi he Kau Palesitenisī Lahi ʻo e Fineʻofá: “ʻOku ʻatā e ngaahi tāpuaki ʻo e lakanga fakataulaʻeikí ki he tangata mo e fefine angatonu kotoa pē. Te tau lava kotoa ʻo maʻu ʻa e Laumālie Māʻoniʻoní, maʻu ha fakahā fakafoʻituitui pea fakakoloaʻi kitautolu ʻi he temipalé, ʻa ia ʻoku tau hū mei ai kuo ʻfakateunga’ kitautolu ʻaki ha mālohi. ʻOku hanga ʻe he mālohi ʻo e lakanga fakataulaʻeikí ʻo fakamoʻui, maluʻi mo fakafeʻungaʻi ʻa e mālohi kotoa ʻo e māʻoniʻoní ʻi hono fakafepakiʻi ʻo e ngaahi mālohi ʻo Sētané” (“It Is Not Good for Man or Woman to Be Alone,” Ensign, Nov. 2001, 13).

“ʻOua naʻa siʻaki hoʻomou loto-falalá.”

Naʻe akonaki ʻa ʻEletā Jeffrey  R. Holland ʻo pehē:

“ʻIo ʻoku faingataʻa—kimuʻa peá ke kau ki he Siasí, lolotonga hoʻo feinga ke kau ki aí, mo e hili hoʻo kau ki aí. ʻOku pehē ʻe Paula, kuo pehē maʻu pē ʻa e foungá, kae ʻoua ʻe tafoki. ʻOua ʻe loto hohaʻa pea holomui. ʻOua ʻe mole hoʻo loto-falalá. ʻOua naʻa ngalo e anga hoʻo ongoʻí. ʻOua naʻa taʻe-falala ki he aʻusia naʻá ke maʻú. …

“ʻI he fili maʻongoʻonga kotoa pē, ʻoku ʻi ai maʻu pē hano ngaahi fakatokanga mo ha meʻa ke fakakaukauʻi, ka ko ʻene hoko pē hano fakamāmaʻi, tokanga telia ʻa e ʻahiʻahi ke ke holomui mei he meʻa ʻoku leleí. Kapau naʻe tonu ʻi he taimi naʻá ke lotua ai mo falala pea mo moʻui ke ke maʻu iá, ʻoku kei tonu ai pē ia ʻi he taimí ni. ʻOua ʻe foʻi ʻi he taulōfuʻu mai ʻa e faingataʻá. … Fehangahangai mo e ngaahi meʻa ʻokú ke veiveiua aí. Puleʻi e ngaahi meʻa ʻokú ke manavasiʻi aí. ‘ʻOua naʻa siʻaki hoʻomou loto falalá.’ Nofo maʻu ʻi he halá mo mamata ki he hoko mai kiate koe ʻa e fungani ʻo e moʻuí” (“Cast Not Away Therefore Your Confidence,” Ensign, Mar. 2000, 6–11).

Fakatupulaki ʻo ʻEtau Founga Akoʻí

Fuofua vakai ki he ngaahi folofolá. ʻOku totonu ke hoko ʻa e folofolá ko e tefitoʻi maʻuʻanga tokoni ki hoʻo akó mo hoʻo teuteú. Ko e folofolá mo e ngaahi lea ʻa e kau palōfita moʻuí ʻa hoʻo tefitoʻi maʻuʻanga tokoní (vakai, Ko e Faiako ‘i he Founga ‘a e Fakamoʻuí, 17).

Paaki