Ako Lea Faka-Pilitāniá
Fakamatala Fakalahí: Ngaahi Vaʻinga maʻá e Kulupu Fepōtalanoaʻakí


“Fakamatala Fakalahí: Ngaahi Vaʻinga maʻá e Kulupu Fepōtalanoaʻakí,” EnglishConnect 2 maʻá e Kau Akó (2022)

“Ngaahi Vaʻinga maʻá e Kulupu Fepōtalanoaʻakí,” EnglishConnect 2 maʻá e Kau Akó

Appendix

Conversation Group Games

Ngaahi Vaʻinga maʻá e Kulupu Fepōtalanoaʻakí

ʻOku kau ʻi he tohi lēsoni ko ʻení ha lisi ʻo e ngaahi vaʻinga fakafiefia ke fakaangaanga ʻa e lea faka-Pilitāniá. Te mou lava ʻo fakahoko e ngaahi vaʻinga ko ʻení lolotonga ha faʻahinga fakataha fakakulupu pē. Fakaʻaongaʻi e ngaahi sīpinga mo e ngaahi lea mei he lēsoni ʻoku mou ʻi aí pe ko ha lēsoni kimuʻa. (Ko e lahi taha ʻo e ngaahi vaʻinga ko ʻení ʻoku fiemaʻu ke mou ngāue mo ha hoa pe ʻi ha fanga kiʻi kulupu iiki.)

Questions (10–15 minutes)

Ngaahi fehuʻí (miniti ʻe 10–15)

ʻĪmisi
fakaʻilonga fehuʻi ʻe tolu

Steps

Ngaahi Sitepú

  1. Fili ha fehuʻi mei he lisí. Manatuʻi te ke lava ʻo fetongi ʻa e ngaahi lea ʻoku laineʻí ʻaki ha ngaahi lea mo e kupuʻi lea kehe.

  2. Vahevahe hoʻo talí mo e kulupú.

  3. Taufetongi hono fakahoko e ngaahi fehuʻí mo vahevahe e ngaahi talí.

Questions to Review Patterns:

Ngaahi Fehuʻi ke Toe Fakamanatu ʻa e Ngaahi Sīpingá:

  • What do you like doing? Why?

  • Tell me about your extended family.

  • How are you and your sister different?

  • Are you happy? Why or why not?

  • Tell me about where you live.

  • What were you like as a child?

  • Tell me about your weekly routine.

  • What did you do yesterday?

  • Where were you yesterday? Why?

  • When did you finish school?

  • What happened when you moved to the United States?

  • Tell me about shopping in your city.

  • Which phone is better?

  • Tell me about your neighborhood.

  • What will you do tomorrow?

  • Tell me about your favorite holiday.

  • Tell me about your plans for the summer.

  • What do you do when you are sick?

  • Tell me about a time when you got hurt. What happened?

  • Tell me about an event next week.

  • Tell me about your last vacation.

  • What are your future plans?

More Questions:

Ngaahi Fehuʻi Lahi Ange:

  • What’s your favorite thing to do on the weekend?

  • What’s your favorite place to visit?

  • Tell me about your favorite memory from your childhood.

  • Describe your favorite family tradition.

  • Name one great thing about your family.

  • What is something you really want to do in the future?

  • What adjectives best describe you?

  • Where would you like to go on vacation?

  • What is your favorite movie?

  • Tell me about your greatest adventure.

  • Tell me about your favorite food.

  • What is your dream job?

  • Who is your role model? Why?

  • Why do you want to learn English?

  • Tell me about your best friend.

  • What is one of your current goals?

Notes

Fakamatalá

  • Te mou lava ʻo vaʻinga kotoa mo e kulupú ʻi he vaʻingá ni pe ʻi ha fanga kiʻi kulupu tautau toko tolu ki he toko nima.

  • ʻOku ʻikai fakangatangata pē ki he ngaahi fehuʻi ʻi he lisi ko ʻení. Te mou lava ʻo faʻu ha ngaahi fehuʻi foʻou. Te mou lava foki ʻo liliu e ngaahi lea ʻoku laineʻí ke faʻu ha ngaahi fehuʻi lahi ange.

  • Kapau ʻokú ke fie ʻai ke faingataʻa ange ʻa e vaʻinga ko ʻení, taufetongi hono vahevahe e ngaahi tali ʻokú ke manatuʻi mei he mēmipa takitaha ʻo e kulupú.

  • Te mou lava ʻo fakaʻaongaʻi e ngaahi fehuʻi ko ʻení mo ha ngaahi vaʻinga kehe hangē ko e “Seini Pasikalá” pe “Tolo Pulú.”

Hot Seat (10–20 minutes)

Sea Tali Fehuʻi (miniti ʻe 10–20)

ʻĪmisi
fefine ʻoku tangutu ʻo sītuʻa ki he palakipoé

Steps

Ngaahi Sitepú

  1. Vahevahe ki ha timi ʻe ua.

  2. Fili ha toko ua ako (tokotaha ako mei he timi takitaha). ʻOku tangutu e toko ua ako ko ʻení ʻo hanga ki he kulupú (ʻi he “sea tali fehuʻí”) pea sītuʻa ki he palakipoé.

  3. ʻOku tohi ʻe homou faiakó ha foʻi lea pe kupuʻi lea ʻi he palakipoé. ʻOku ʻikai lava e toko ua ako ʻi he “sea tali fehuʻí” ʻo sio ki he foʻi leá.

  4. ʻOku maʻu ʻe he ongo timí ha miniti ʻe ua ke tokoniʻi ʻenau tokotaha ʻi he “sea tali fehuʻí” ke ne mateʻi e foʻi lea ʻi he palakipoé kae ʻikai lea ʻaki e foʻi leá.

  5. Ko e tokotaha ʻi he “sea tali fehuʻí” ke ne ʻuluaki lea ʻaki e foʻi leá te ne ikunaʻi ha poini ʻe taha maʻa ʻenau timí. Kapau ʻoku lea ʻaki ʻe ha timi e foʻi lea ʻi he palakipoé lolotonga ʻenau feinga ke tokoniʻi ʻenau tokotahá ke ne mateʻí, he ʻikai ke nau maʻu ha poini.

  6. Toutou fakahoko ʻaki ha ngaahi lea foʻou.

Notes

Fakamatalá

  • Faʻu ha timi ʻe taha ki he tolu ʻo makatuʻunga ʻi he tokolahi homou kulupú.

  • Kapau ʻoku mou fakataha vitiō pē, vaʻinga fakakātoa mo e kulupú kae ʻoua ʻe fakatimi. Ko e toko taha ʻe ʻi he “sea tali fehuʻí.” ʻOku ʻikai ke ʻilo ʻe he tokotahá ni e foʻi leá. Ko e toko taha te ne “fai e tokoní.” ʻOku fili ʻe he tokotaha “tokoní” ha foʻi lea pea fai ha fanga kiʻi tokoni ke lava e tokotaha ʻi he “sea tali fehuʻí” ʻo mateʻi ʻa e foʻi leá.

Ball Toss (10–15 minutes)

Tolo Pulu (miniti ʻe 10–15)

ʻĪmisi
finemui mo ha foʻi pulu

Steps

Ngaahi Sitepú

  1. Kumi ha foʻi pulu, meʻa molū, pe ko ha laʻipepa kuo nusinusiʻi.

  2. Fili ha fehuʻi. (Fakaʻaongaʻi ha fehuʻi mei ha lēsoni pe vakai ki he “Ngaahi Fehuʻí” ʻi he fakamatala fakalahi ko ʻení.)

  3. Fai e fehuʻí pea lī ʻa e foʻi pulú ki ha tokotaha ako.

  4. ʻOku hapo ʻe he tokotaha akó ʻa e pulú pea tali e fehuʻí.

  5. ʻOku fai ʻe he tokotaha akó e fehuʻí pea lī ʻa e foʻi pulú ki ha tokotaha ako kehe.

  6. Toutou fakahoko ia kae ʻoua kuo tali ʻa e fehuʻí ʻe he tokotaha ako takitaha ʻi homou kulupú. Toe kamata leva ʻaki mo ha fehuʻi foʻou.

Notes

Fakamatalá

  • Ke toe faingataʻa ange ʻa e vaʻinga ko ʻení, fetongi ʻa e fehuʻí ʻi he taimi kotoa ʻoku mou tolongi ai ʻa e pulú.

  • Kapau ʻoku mou fakataha vitiō, ui pē ʻa e hingoá kae ʻikai ke tolongi ha foʻi pulu.

Give One, Get One (10–20 minutes)

Foaki ha Taha, Maʻu e Taha (miniti ʻe 10–20)

Steps

Ngaahi Sitepú

  1. Fili ha tefito ki he kulupú (hangē ko ʻení: fāmili, sipoti, pe meʻakai).

  2. Hiki e lahi taha ʻo e ngaahi lea ʻokú ke ʻilo fekauʻaki mo e tefitó ʻi ha miniti ʻe taha ki he ua.

  3. Tuʻu ki ʻolunga ʻo lue takai ʻi he lokí. Kumi ha hoa.

  4. Vahevahe mo ho hoá ha foʻi lea mei ho lisí. ʻOku vahevahe atu ho hoá ha foʻi lea. Kapau ko ha foʻi lea foʻou, tānaki ʻa e foʻi leá ki ho lisí.

  5. Toe lue takai ʻi he lokí. Kumi ha hoa foʻou. Toe fakahoko ia.

Example

Tefitó: fāmilí

ʻOku tohi ʻe he hoa A:

  • mom

  • dad

  • sister

  • brother

ʻOku tohi ʻe he hoa E:

  • grandfather

  • grandmother

  • mother

  • father

  • aunt

  • uncle

A: What’s one word from your list?
B: Grandmother.
A: I don’t have that word. I’ll add it to my list.
B: What’s a word from your list?
A: Mom.
B: I have mother. I will write mom next to mother.

ʻOku fakatou tānaki ʻe he ongo ua akó ʻa e ngaahi lea foʻoú ki heʻena lisí.

Lisi ʻa e hoa A:

  • mom

  • dad

  • sister

  • brother

  • grandmother

Lisi ʻa e hoa E:

  • grandfather

  • grandmother

  • mother, mom

  • father

  • aunt

  • uncle

Notes

Fakamatalá

  • Ko ha founga lelei ʻeni ke ako pe fakaangaanga ai ha lea foʻou ʻoku ʻikai kau ʻi he lēsoní.

  • Kapau ʻoku mou fakataha vitiō, ʻai ke vahevahe ʻe he tokotaha takitaha ha foʻi lea mei heʻenau lisí ki he kulupú fakakātoa kae ʻikai ke ngāue tauhoa.

Speculation—“I think that you …” (15–20 minutes)

Fakamahamahalo—“ʻOku ou tui ʻokú ke …” (miniti ʻe 15–20)

ʻĪmisi
ko ha ongo fefine ʻokú na kakata

Steps

Ngaahi Sitepú

  1. Fakakaukau ki ha veape.

  2. Lea leʻolahi ʻaki e veapé.

  3. Fakaʻaongaʻi e veapé, faʻu ha sētesi moʻoni kau ki ha tokotaha ako kehe. Lea ʻo pehē, “ʻOku ou tui ʻokú ke …” ke kamata ho sētesí.

  4. ʻOku lea ʻaki ʻe he tokotaha ako ʻe tahá pe ʻoku moʻoni pe ʻikai hoʻo sētesí.

  5. Kapau ʻoku moʻoni, te ke maʻu ha poini ʻe taha. Kapau ʻoku ʻikai ke moʻoni, he ʻikai te ke maʻu ha poini.

  6. ʻE mālohi ʻa e tokotaha ako te ne ʻuluaki maʻu ha foʻi poini ʻe nimá!

  7. Fakakakato ha takai ʻe 10 ki he 20. Fetongi ʻa e veapé ki he takai takitaha.

Example

Tokotaha ako A (kia tokotaha ako E): The verb is like. I think that you like chocolate.

Tokotaha ako E: That’s true! (Maʻu e poini ʻa Tokotaha ako A.)

Tokotaha ako E (kia tokotaha ako F): I think that you like to play basketball.

Tokotaha ako F: That’s not true! (ʻIkai maʻu ha poini ʻa tokotaha ako E.)

Notes

Fakamatalá

  • Faʻu ha kulupu tautau toko tolu ki he nima.

  • ʻE aʻu e vaʻinga ko ʻení ki he takai ʻe 10 ki he 20. Te ke fiemaʻu ha veape ki he takai takitaha. Taufetongi hono lea ʻaki ha veape foʻou he taimi kotoa ʻoku kamata ai ha takaí.

Tell Me a Story! (5–15 minutes)

Fakahoko Mai ha Talanoa!

Steps

Ngaahi Sitepú

  1. Ngāue mo ha hoa pe ʻi ha kiʻi kulupu.

  2. ʻOku lea ʻaki ʻe he toko taha e sētesi ʻuluaki ʻo ha talanoa faʻu.

  3. ʻOku lea ʻaki he tokotaha hono hokó ʻa e sētesi hono uá.

  4. Taufetongi ʻi hono lea ʻaki ha sētesi ʻe taha ʻo e talanoá kae ʻoua kuo ʻosi ʻa e talanoá.

Example

A: Yesterday, Sara and Mari missed the bus to come to conversation group.
B: They waited for the next bus, but it didn’t come.
C: They started to walk to the church.
A: Luke was driving to conversation group and saw them walking.
B: He stopped so they could go with him.
C: Sara, Mari, and Luke arrived 20 minutes late.
A: Luke was happy to help Sara and Mari.
B: He said it was a blessing in disguise that he was late.
C: They all had a fun time.

Notes

Fakamatalá

  • Faʻu ha kulupu tautau toko tolu ki he nima.

  • Te ke lava ʻo ʻai ke faingofua ange e ʻekitivitī ko ʻení ʻaki hono fakaʻaliʻali ha fakatātā ke kamataʻi e talanoá.

  • Ko e founga ʻe taha ke faingofua ange ai e ʻekitivitī ko ʻení ko e ʻai ke kamata e kulupu takitaha ʻaki e sētesi tatau. Hangē ko ʻení, ʻe lava e kulupu takitaha ʻo kamata ʻaki e “Naʻe kovi moʻoni hoku fakaʻosinga ʻo e uiké” pe “Ko e ʻaho lelei taha ia ʻeku moʻuí.”

Two Truths and One Lie (10–15 minutes)

Moʻoni ʻe Ua mo e Loi ʻe Taha (miniti ʻe 10–15)

Steps

Ngaahi Sitepú

  1. Fakakaukau ki ha meʻa ʻe ua ʻoku moʻoni fekauʻaki mo koe. Faʻu ha meʻa ʻe taha ʻoku ʻikai moʻoni. Feinga ke fakaʻaongaʻi e lea mo e ngaahi kupuʻi lea mei ha lēsoni.

  2. Lau leʻolahi ho fakamatalá ki ha hoa pe ʻi ha kiʻi kulupu tautau toko tolu ki he toko nima.

  3. ʻOku fai atu he kau mēmipa ho kulupú ha ngaahi fehuʻi ke mateʻi e fakamatala ʻoku ʻikai moʻoní. Tali ʻenau ngaahi fehuʻí.

Example

Mēmipa 1 ʻo e kulupú: “ʻOku ou saiʻia he pisá. ʻOku ou saiʻia he pateta fakapakú. ʻOku ou saiʻia he sokoletí. Ko e fē meʻa ʻoku ʻikai moʻoní?”

ʻOku fai ʻe he kau mēmipa kehe ʻo e kulupú ha ngaahi fehuʻi:

Q: What is your favorite kind of pizza?
A: I like cheese pizza.
Q: What is your favorite candy bar?
A: I like chocolate and caramel.
Q: Where do you like to get French fries?
A: I don’t have a favorite place.

Mateʻi ʻe he kau mēmipa kehé: “I think you don’t like French fries.

Mēmipa 1 ʻo e kulupú: “That’s right! I don’t like French fries.

Vocabulary Cards (10–15 minutes)

ʻŪ Kaati Leá (miniti ʻe 10–15)

ʻĪmisi
tangata ʻoku fakafanongo

Steps

Ngaahi Sitepú

  1. Tohi ha foʻi lea ʻe 5 ki he 10 ʻi ha fanga kiʻi laʻipepa (lelei ʻaupito e sticky notes). Fokotuʻu taha e fanga kiʻi laʻipepá.

  2. Kumi ha hoa.

  3. Fulihi e fokotuʻunga leá ke ʻoua te mou lava ʻo sio ki he ngaahi foʻi leá. Fakafetongi e ngaahi fokotuʻunga leá mo ho hoá.

  4. Fili ha laʻipepa. ʻOua ʻe sio ki he foʻi leá. Puke ʻa e laʻipepá ki ho foʻi laʻé. ʻOku fakamatalaʻi ho hoá ʻa e foʻi leá (pe ʻoatu ha liliu), ke ke lava ʻo mateʻi e foʻi lea ʻi he laʻipepá. Kapau ʻoku tonu hoʻo mateʻí, te ke maʻu ha poini ʻe taha.

  5. Taufetongi. Toutou fakahoko ia ki he laʻipepa takitaha ʻi ho fokotuʻungá.

Notes

Fakamatalá

  • Ko ha founga lelei ʻeni ke akoako e ngaahi leá.

  • Kapau ʻoku mou fakataha vitiō pē, ngāue fakakātoa mo e kulupú kae ʻikai tauhoa. ʻOku tohi ʻe he tokotaha takitaha ha lisi ʻo ha ngaahi lea. ʻOua ʻe fakaʻaliʻali ho lisí ki he kulupú. Taufetongi hono fili ha foʻi lea ʻe taha mei ho lisí. Fakamatalaʻi ia ki he kulupú ʻo ʻikai lea ʻaki e foʻi leá. ʻOku mateʻi ʻe he kau mēmipa ʻo e kulupú e foʻi leá.

Dice Game 2 (10–15 minutes)

Vaʻinga Lulu 2 (miniti ʻe 10–15)

Steps

Ngaahi Sitepú

ʻĪmisi
foʻi lulu ʻe ua
  1. Te ke fiemaʻu ha foʻi lulu ʻe ua (pe ʻū kaati kuo fakafika 1–6).

  2. Fili ha veape ʻe ono pea tohi ia ʻi he palakipoé ʻo fakafika 1–6.

  3. Fili ha ngaahi lea kehe, hoanauna, pe fakaʻilonga taimi pea tohi ia ʻi he palakipoé ʻo fakafika 1–6.

  4. Ngāue mo ha hoa pe ʻi ha kiʻi kulupu tautau toko tolu ki he toko nima. Vilohi ʻa e foʻi lulú. Fakaʻaongaʻi e ongo fika naʻá ke lulú ke faʻu ha sētesi ʻaki e ngaahi lea ʻoku ʻoatu ʻi he fika ko iá. Taufetongi.

Example

ʻOku tohi ʻe he faiakó e ngaahi veape mo e fakaʻilonga taimi ko ʻení ʻi he palakipoé:

Ngaahi veapé

  1. eat

  2. play

  3. talk

  4. laugh

  5. go

  6. buy

Ngaahi fakaʻilonga taimi

  • 1, 3, 5 = past tense

  • 2, 4, 6 = present tense

ʻOku vilohi ʻe he tokotaha ako 1 ʻa e foʻi lulú pea maʻu e 6 mo e 3. ʻOkú ne faʻu ha sētesi ʻo fakaʻaongaʻi e fakatau + taimi kuo ʻosi.

  • I bought rice and chicken at the store last night.

ʻOku vilohi ʻe he tokotaha ako 2 ʻa e foʻi lulú pea maʻu e 4 mo e 6. ʻOkú ne faʻu ha sētesi ʻo fakaʻaongaʻi e kata + taimi lolotonga.

  • I always laugh at my dog. He’s so silly.”

ʻOku vilohi ʻe he tokotaha ako 3 ʻa e foʻi lulú pea maʻu e 1 mo e 5. ʻOkú ne faʻu ha sētesi ʻo fakaʻaongaʻi e kai + taimi kuo ʻosi.

  • I ate pizza for lunch.

Notes

Ngaahi Maʻuʻanga Fakamatalá

  • Ko ha founga lelei ʻeni ke akoako e fakaʻilonga taimí (kuo ʻosi, lolotonga, kahaʻu) pe fokotuʻutuʻu fakakalama kehé (ʻo fakaʻaongaʻi e kimuʻa mo e ʻosi, ngaahi fehuʻi, fakamatala fehangahangai, mo e alā meʻa pehē).

  • Kapau ʻoku mou fakataha vitiō, ngāue mo e kulupú fakakātoa. Fakaʻaongaʻi ha foʻi lulu ʻi he ʻinitanetí pea taufetongi he faʻu sētesí.

Bicycle Chain (in person) (10–20 minutes)

Seini Pasikala (fakahoko tonu) (miniti ʻe 10–20)

ʻOku ngāue pē ʻa e ʻekitivitī ko ʻení ki he ngaahi fakataha tonu ʻa e kulupú.

Steps

Ngaahi Sitepú

  1. Fili ha fehuʻi. (Fakaʻaongaʻi ha fehuʻi mei ha lēsoni pe vakai ki he “Ngaahi Fehuʻí” ʻi he fakamatala fakalahi ko ʻení.)

  2. Tuʻu laine ua ʻo fehangaaki.

    ʻĪmisi
    laʻitā ʻo ha kakai he ʻotu ʻe ua ʻoku nau fehangaaki
  3. ʻOku hoa ʻa e kakai ʻoku fesiofakí.

  4. ʻOku fehuʻi mo tali ʻe he ngaahi hoá ʻa e fehuʻí.

    ʻĪmisi
    fakatātā ʻo ha ʻotu ʻe 2 ʻo e kakai ʻoku ʻunu e tokotaha kotoa ki he tuʻuʻanga ʻo e tokotaha ʻi honau toʻomataʻú
  5. ʻUnu ʻi ha siakale ke maʻu ʻe he tokotaha takitaha ha hoa foʻou.

    ʻĪmisi
    fakatātā ʻo e kakai he ʻotu ʻe ua ʻoku nau fesiofaki mo ha kakai kehe mei he tokotaha naʻa nau fesiofaki he kamatá
  6. ʻOku fehuʻi mo tali ʻe he ngaahi hoá ʻa e fehuʻí.

  7. Toe fakahoko ʻa e sitepu 5 mo e 6.

Notes

Fakamatalá

  • Kapau ʻoku taʻetauhoa ʻa e kakaí, faʻu ha kulupu ʻe taha tautau toko tolu.

Mingle and Share (in person) (10–15 minutes)

Feohi mo Vahevahe (fakahoko tonu) (miniti ʻe 10–15)

ʻOku ngāue pē ʻa e ʻekitivitī ko ʻení ki he ngaahi fakataha tonu ʻa e kulupú.

ʻĪmisi
ongo meʻa ʻokú na talanoa

Steps

Ngaahi Sitepú

  1. Fili ha fehuʻi. (Fakaʻaongaʻi ha taha mei ha lēsoni pe vakai ki he “Ngaahi Fehuʻí” ʻi he fakamatala fakalahi ko ʻení.)

  2. Tuʻu ki ʻolunga pea kumi ha hoa.

  3. Fakahoko e fehuʻí ki ho hoá. Manatuʻi e tali ho hoá. Tali e fehuʻi ho hoá.

  4. Lue takai ʻi he lokí ʻo kumi ha hoa foʻou. Fehuʻi mo tali ha ngaahi fehuʻi. Toutou fakahoko ia mo ha ngaahi hoa foʻou. Manatuʻi e tali ho ngaahi hoá.

  5. Foki ki ho tangutuʻangá. Vahevahe mo e kulupú e meʻa naʻá ke akó.

Example

Question: What do you like to do?

ʻOku lue takai e kau akó ʻo fakahoko mo tali ha ngaahi fehuʻi mo ha ngaahi hoa kehe.

  • Sara: What do you like to do?

    Mei: I like to dance. What do you like to do?

    Sara: I like to go to karaoke.

    Mei: What’s your favorite song to sing?

    Sara: I don’t have a favorite song. I really like to sing with other people.

    Mei: What do you like to do?

    Lee: I like to play video games. What do you like to do?

    Mei: I like to dance. What is your favorite game?

    Lee: I like strategy games.

ʻE vahevahe ʻe he kau akó ki he kulupú e meʻa naʻa nau akó.

  • Teacher: What does Mei like to do?

    Sara: She likes to dance.

    Teacher: What does Lee like to do?

    Mei: He likes to play video games.

Paaki