3.

iVakavuvuli ni Matabete

3.0

iVakamacala Taumada

Na matabete sa ikoya na lewa kei na kaukauwa ni Kalou. Mai na matabete, sa vakacavara kina na Tamada Vakalomalagi na Nona cakacaka “me vakavuna na tawamate rawa kei na bula tawamudu ni tamata” (Mosese 1:39). Sa solia na Kalou na lewa kei na kaukauwa vei ira na Luvena tagane kei na yalewa e vuravura mera veivuke ena vakayacori ni cakacaka oqo (raica na wase e 1).

3.2

Veivakalougatataki ni Matabete

Mai na veiyalayalati kei na cakacaka vakalotu ni matabete, sa vakarautaka na Kalou na veivakalougatataki levu vei ira taucoko na luvena. Na veivakalougatataki oqori e oka kina na:

• Papitaiso ka lewena na Lotu i Jisu Karisito ni Yalododonu Edaidai.

• Na isolisoli ni Yalo Tabu.

• Vakaivotavota ena sakaramede.

• Lewa kei na kaukauwa me veiqaravi kina ena veikacivi kei na ilesilesi eso ni Lotu.

• Ciqomi ni veivakalougatataki vakapeteriaki kei na so tale na veivakalougatataki ni matabete ni veivakabulai, veivakacegui, kei na veidusimaki.

• Vaka enidaumenitaki ena kaukauwa ni Kalou ena valetabu.

• Vauci kina nomu matavuvale me tawamudu.

• Na yalayala ni bula tawamudu.

3.3

Matabete i Melikiseteki kei na Matabete i Eroni

Ena Lotu, e wase rua tu na matabete: na Matabete i Melikiseteki kei na Matabete i Eroni (raica na Vunau kei na Veiyalayalati 107:1).

3.3.1

Matabete i Melikiseteki

Na Matabete i Melikiseteki sa ikoya “na Matabete Tabu, me vaka na iVakarau ni Luve ni Kalou” (Vunau kei na Veiyalayalati 107:3). Sa ikoya na kaukauwa ena rawa kina ki vei ira na luvena tagane kei na yalewa na Kalou me ra vakataki Koya (raica na Vunau kei na Veiyalayalati 84:19–21; 132:19–20).

Mai na dodonu oqo, era dusimaka ka qarava kina na iliuliu ni Lotu na cakacaka vakayalo taucoko ni Lotu (raica na Vunau kei na Veiyalayalati 107:18

Na peresitedi ni iteki e bete levu vakatulewa ena iteki (raica na Vunau kei na Veiyalayalati 107:8, 10; raica talega na wase e 6 ena ivoladusidusi oqo). Na bisopi e bete levu vakatulewa ena tabanalevu (raica na Vunau kei na Veiyalayalati 107:17; raica talega na wase e 7 ena ivoladusidusi oqo).

Me baleta na ivakamacala ni itutu kei na itavi ni Matabete i Melikiseteki, raica na 8.1

3.3.2

Matabete i Eroni

Na Matabete i Eroni “sa semati ga ki … na Matabete i Melikiseteki”(Vunau kei na Veiyalayalati 107:14). E oka kina na idola ni:

• Nodra veiqaravi na agilosi.

• Na kosipeli ni veivutuni.

• Qarava na veicakacaka vakalotu e taudaku, oka kina na papitaiso me bokoci kina na ivalavala ca.

(Raica na Vunau kei na Veiyalayalati 13:1; 84: 26–27; 107: 20.)

Na bisopi e peresitedi ni Matabete i Eroni ena tabanalevu (raica na Vunau kei na Veiyalayalati 107:15).

Me baleta na ivakamacala ni ilesilesi kei na itavi ni Matabete i Eroni, raica na 10.1.3.

3.4

Lewa ni Matabete

Na lewa ni matabete sa ikoya na veivakadonui ni matataka na Kalou ka veiqaravi ena Yacana. Ena Lotu, na lewa kece sara ni matabete e vakayacori ena nodra veidusimaki o ira era taura tu na idola ni matabete.

3.4.1

Na iDola ni Matabete

Na idola ni matabete sa ikoya na lewa me dusimaki kina na vakayagataki ni matabete ena vukudra na luve ni Kalou.

3.4.1.1

O Ira Ka Taura Tu na iDola ni Matabete

Na Turaga e sa solia vei ira yadua na Nona Apositolo na idola kece sara me baleta na matanitu ni Kalou e vuravura. Na Apositolo dede duadua ka se bula tiko, na Peresitedi ni Lotu, sa ikoya duadua ga na tamata ena delai vuravura ka vakadonui me vakayagataka na idola kece sara ni matabete (raica na Vunau kei na Veiyalayalati 81:1–2; 107:64–67, 91–92; 132:7).

Ena ruku ni veidusimaki ni Peresitedi ni Lotu, sa soli vei ira na iliuliu ni matabete oqo na idola me rawa ni ra vakatulewa kina ena veivanua era vakaitavi kina.

• Peresitedi ni iteki kei na tikina.

• Ira na bisopi kei na peresitedi ni tabana.

• Peresitedi ni kuoramu ni Matabete i Melikiseteki kei na Matabete i Eroni.

• Peresitedi ni valetabu.

• Peresitedi ni kaulotu kei na peresitedi ni koronivuli ni kaulotu.

O ira na iliuliu oqo era na ciqoma na idola ni matabete ni ra sa vakatikori e na nodra veikacivi.

E sega ni soli na idola ni matabete vei ira tale eso, oka kina o ira na daunivakasala kivei ira na iliuliu ni matabete e veivanua se o ira na peresitedi ni veimataisoqosoqo ni Lotu. Era na vakatulewa na Peresitedi ni veimataisoqosoqo ni Lotu ena ruku ni nodra veidusimaki o ira era taura tu na idola ni matabete (raica na 4.2.4).

3.4.1.2

iVakarau ena Cakacaka ni Turaga

Na idola ni matabete e vakadeitaka ni sa vakayacori ena dua na ivakarau dodonu na cakacaka ni veivakabulai kei na bula vakacerecerei ni Turaga (raica na Vunau kei na Veiyalayalati 42:11; 132:8). O ira era taura tu na idola ni matabete era dusimaka na cakacaka ni Turaga ena loma ni nodra vanua ni ilesilesi. Na dodonu ni vakatulewa oqo e sa yaga walega ena itavi vakatabakidua e kacivi kina na iliuliu. Ena gauna e sa vakacegui kina o ira na iliuliu ni matabete mai na nodra veikacivi, era sa na sega ni taura na vei dola oqo.

3.4.2

Vakatikori kei na Veitabaki ni Matabete

Ena ruku ni nodra veidusimaki na taura tu na idola ni matabete, sa soli na Matabete i Eroni kei na Matabete i Melikiseteki ki vei ira na tagane lewe ni Lotu bula kilikili (raica na Vunau kei na Veiyalayalati 84:14–17). Ni sa soli na matabete vakadonui, sa na tabaki na tamata ki na dua na itutu ena matabete oya, me vaka na dikoni se italatala qase. Na lewe ni matabete e na cakacakataka na matabete me vaka na dodonu kei na itavi ni ilesilesi oya (raica na Vunau kei na Veiyalayalati 107:99).

Ena ikuri ni ivakamacala me baleta na soli ni matabete kei na veitabaki, raica na 8.1.1 kei na 18.10.

3.4.3

Soli ni Lewa ni Matabete me Veiqaravi ena Lotu

3.4.3.1

Veivakatikori

Ni ra sa vakatikori na lewe ni Lotu ena ruku ni nodra veidusimaki na taura tu na idola ni matabete, sa soli vei ira na lewa mai vua na Kalou mera veiqaravi ena veikacivi o ya. Me kena ivakaraitaki:

• E dua na marama sa kacivi ka vakatikori mai vei bisopi me peresitedi ni iSoqosoqo ni Veivukei sa soli vua na lewa me liutaka na cakacaka ni iSoqosoqo ni Veivukei ena tabanalevu.

O ira kece era sa kacivi ka vakatikori era na veiqaravi ena ruku ni nodra veidusimaki na vakatulewa tiko vei ira (raica na 3.4.1.2

Ni ra sa vakacegui mai na dua na veikacivi, sa cegu talega kina na lewa e salavata kaya.

3.4.3.2

Na iLesilesi

E rawa vei ira na iliuliu vakatulewa ena Lotu me ra solia vakailesilesi na lewa. Nira sa ciqoma na turaga kei na marama na ilesilesi oqo, sa soli vei ira na lewa mai vua na Kalou me ra cakacaka kina. Me kena ivakaraitaki:

• O ira ena Mataveiliutaki Taumada kei na Kuoramu ni iApositolo Le Tinikarua era solia na lewa vei ira ena Vitusagavulu mera veiqaravi ena veiwasewase ka vakatulewa ena koniferedi ni iteki.

• Sa dau soli na lewa vei ira na lewe ni Lotu me ra dauveiqaravi tagane se yalewa.

Na lewa e soli ena dua na ilesilesi e vakaiyalayala ga ki na itavi vakatabakidua kei na gauna ni ilesilesi o ya.

3.4.4

Vakayagataki na Lewa ni Matabete ena Buladodonu

Na lewa oqo e rawa ni vakayagataki ga ena buladodonu (raica na Vunau kei na Veiyalayalati 121:36). E sa vakayagataki ena veivakauqeti, na vosota vakadede, na yalomalua, na ivalavala malua, loloma, kei na yalovinaka (raica na Vunau kei na Veiyalayalati 121:41–42).

O ira era vakayagataka na lewa ni matabete era sega ni dau vakasaurarataka na nodra lewa ki vei ira tale eso. Era sega ni dau vakayagataka me baleta na inaki ni nanumi koya vakaikoya.

3.5

Na Kaukauwa ni Matabete

Na kaukauwa ni matabete sa kaukauwa ni Kalou, ka dau vakayagataka o Koya me vakalougatataki ira kina na Luvena. Na kaukauwa ni matabete ni Kalou e drodro yani vei ira kece na lewe ni Lotu—tagane kei na yalewa—nira rokova na veiyalayalati era sa vakayacora vata kei Koya. Era dau vakayacora na veiyalayalati oqo na lewenilotu nira sa ciqoma na cakacaka vakalotu ni matabete. (Raica na Vunau kei na Veiyalayalati 84:19–20.)

Na veivakalougatataki ni kaukauwa ni matabete era na rawa ni ciqoma na lewenilotu e oka kina:

• Na veituberi me baleta na nodra bula.

• Na ivakatakila me kilai kina na sala me rawati kina na cakacaka era sa tabaki, vakatikori, se lesi kina mera vakayacora.

• Veivuke kei na kaukauwa me yaco me ra vakataki Jisu Karisito vakalevu cake kina kei na Tamada Vakalomalagi.

3.5.1

Veiyalayalati

Na veiyalayalati sa ikoya na yalayala tabu ni Kalou kei ira na Luvena. E solia na Kalou na veika e lavaki ena veiyalayalati, era vakadonuya na luvena me ra talairawarawa kina veika oqori. Sa yalataka na Kalou mena vakalougatataki ira na luvena nira maroroya na nodra yalayala.

O ira ka vosota vakataucoko me yacova na ivakataotioti ena kena maroroi na nodra veiyalayalati era na rawata na bula tawamudu (raica na 2 Nifai 31:17–20; Vunau kei na Veiyalayalati 14:7).

O ira na itubutubu, iliuliu ni Lotu, kei ira tale eso mera vukea na tamata yadua me ra veiyalayalati nira sa ciqoma na cakacaka vakalotu ni kosipeli. Mera vakadeitaka ni sa kila vaka vinaka na tamata oya na veiyalayalati ena vakayacora. Ni sa vakayacora oti e dua na tamata na nona veiyalayalati, era na vukei koya me na rokova tiko. (Raica na Mosaia 18:8–11, 23–26).

3.5.2

Cakacaka vakalotu

Na cakacaka vakalotu sa ikoya e dua na cakacaka tabu ka vakayacori ena lewa ni matabete.

Ena vuqa na cakacaka vakalotu, era veiyalayalati kina na tamata yadua kei na Kalou. Na ivakaraitaki eso e oka kina na papitaiso, na sakaramede, na edaumeni, kei na cakacaka vakalotu ni veivauci ni vakamau.

Na cakacaka vakalotu ni veivakabulai kei na bula vakacerecerei sa ka bibi kina bula tawamudu. Me baleta na ikuri ni ivakamacala, raica na 18.1.

3.6

Na Matabete kei na iTikotiko

O ira kece na lewe ni Lotu era maroroya na nodra veiyalayalati—marama, turaga, kei na gone—era sa vakalougatataki ena kaukauwa vakamatabete ni Kalou ena nodra dui itikotiko me vakaqaqacotaki ira kei na nodra matavuvale (raica na 3.5). Na kaukauwa oqo ena vukei ira na lewenilotu ena nodra vakayacora na cakacaka ni veivakabulai ni Kalou kei na bula vakacerecerei ena nodra bula yadua kei na matavuvale (raica na 2.2).

O ira na turaga ka taura tu na Matabete i Melikiseteki e rawa ni ra solia na veivakalougatataki ni matabete kivei ira na lewe ni matavuvale mera dusimaki, vakabulai, ka vakacegui. Ni gadrevi vakakina, e rawa talega vei ira na lewe ni Lotu mera kerea na veivakalougatataki oqo mai vei ira era sema kina matavuvale, dauveiqaravi turaga, se mai vei ira na iliuliu ni Lotu ena nodra yasana.