29.

Veisoqoni ena Lotu

29.0

Ai Vakamacala Taumada

Era dau sota vata na Yalododonu Edaidai me ra sokalou, veivakatataki cake, ka veivakatavulici ka vulica na kosipeli (raica na Alama 6:6; Moronai 6:5–6). E yalataka na Turaga, “Ia e na tikina sa soqoni vata kina e lewe rua se lewe tolu e na yacaqu, au sa tiko kina e na kedratou maliwa” (Maciu 18:20). Na soqoni vata sa dua na sala e rawa kina me “semati na (lomada) ena duavata kei na veilomani” (Mosaia 18:21).

Ia, na vakayacori ni dua na soqoni me kakua ni sosomitaka na veikaroni kei na veiqaravi me vaka a cakava o Jisu Karisito.

29.1

Tuvalaki kei na Liutaki ni Soqoni

Era na tuva ka liutaka na soqoni o ira na iliuliu “me vaka sa uqeti ira kina na Yalo Tabu, io me vaka na ivakaro kei na ivakatakila mai vua na Kalou” (Vunau kei na Veiyalayalati 20:45; raica talega na Moronai 6:9; Vunau kei na Veiyalayalati 46:2). Era na vakasaqara na sala eso me ra sureta kina na veivakauqeti ni Yalo ena nodra soqoni.

Me ra vakadeitaka na iliuliu ni iwiliwili kei na balavu ni soqoni me kakua ni vakavuna me icolacola bibi vei ira na lewenilotu se na nodra matavuvale.

29.2

Soqoni ena Tabanalevu

29.2.1

Soqoni ni Sakaramede

Kena iNaki

Me nanumi Jisu Karisito ena vakaivotavota ena sakaramede. Na inaki tale eso e oka kina na sokalou, tarai cake ni vakabauta kei na ivakadinadina, kei na qaravi ni cakacaka ni tabanalevu.

Ira na Vakaitavi

Era sa sureti na tamata kecega.

Kena Siga

Ena vei-Sigatabu

29.2.1.1

Tuvalaki ni Soqoni ni Sakaramede

Eratou na tuvalaka ka liutaka na veisoqoni ni sakaramede na matabisopi. E ratou na vakadeitaka me vakanamata na soqoni ena sakaramede ka tarai cake na vakabauti Jisu Karisito.

Na soqoni ni sakaramede me dua ga na auwa. Ena rawa ni okati kina na veika oqo:

1. Sere kei na ivakatagi ni curumai (raica na 19.3.2 me baleta na kena idusidusi).

2. Vakabula kei na veikidavaki

3. Vakacaucautaki o ira na iliuliu vakatulewa se o ira na iliuliu tale eso era veisiko tiko mai.

4. Veika me Kacivaki. Na veika me kacivaki me ra leleka walega.

5. iMatai ni sere kei na idolamasu. Raica na 19.3.2 kei na 29.6.

6. Cakacaka ni tabanalevu kei na iteki,me vaka oqo:

   • Nodra tokoni ka vagalalataki na vakaitutu kei na qasenivuli (raica na 30.3 kei na 30.6).

   • Na vakaraitaki ni yacadra na veitacini vakalotu me ra tabaki ki na dua na itutu ena Matabete i Eroni (raica na 18.10.3).

   • Vakaraitaki ka vakacaucautaki na lewenilotu vou ena tabanalevu, oka kina o ira na saumaki vou mai.

7. Vakatokayacataki kei na vakalougatataki ni gone (raica na 18.6). Oqo e dau vakayacori ga ena soqoni ni lolo kei na soli ivakadinadina (raica na 29.2.2).

8. Vakadeitaki ni saumaki vou (raica na 18.8).

9. Sere ni sakaramede kei na qaravi ni sakaramede Sa iusutu ni soqoni na sakaramede. Na cakacaka vakalotu oqo sa madigi vei ira na lewenilotu mera dusimaka na nodra nanuma vua na iVakabula kei na Nona solibula ena vukudra.

   Na idusidusi me baleta na kena vakarautaki, vakalougatataki, kei na veivotayaki ni sakaramede, raica na 20.4

10. iTukutuku vakosipeli kei na lagasere vakaivavakoso se sereivakatagi digitaki tale eso

11. iTinitini ni sere kei na masu

12. Sere ni suka

29.2.1.4

Digitaki O Ira Mera na Vosa

Eratou na digitaki ira na vosa ena soqoni ni sakaramede na matabisopi. E vakavuqa ga me ratou dau sureti ira na lewe ni tabanalevu, oka kina na itabagone.

Era vakadinadinataki Jisu Karisito o ira era vosa ka vakavulica na Nona kosipeli ena vakayagataki ni ivolanikalou (raica na Vunau kei na Veiyalayalati 42:1252:9

29.2.2

Soqoni ni Lolo kei na Soli iVakadinadina

iNaki

Vakaivotavota ena sakaramede ka veivakaukauwataki vakataki keda ena nomu vakadinadinataki Jisu Karisito kei na Nona kosipeli. Era sa vakayaloqaqataki na lewenilotu me ra lako mai ki na soqoni ni lolo kevaka era rawa ni lolo.

Ira na Vakaitavi

Era sa sureti na tamata kecega.

Kena Dauyaco

Vakadua e veivula, na soqoni ni sakaramede e soqoni ni lolo kei na soli ivakadinadina. Ena dau vakayacori oqo ena imatai ni Siga Tabu ni veivula.

Ena soqoni ni lolo kei na soli ivakadinadina, ena sega ni dua ena vosa kina se sereivakatagi digitaki. Ia, na tamata e veiliutaki tiko ena wasea vakalekaleka na nona ivakadinadina. Ni oti ena qai sureti ira na lewe ni ivavakoso me ra wasea na nodra ivakadinadina. Na wasei ni ivakadinadina e kena ibalebale me vakaraitaki na dina ni kosipeli ni sa vakauqeti mai na Yalo Tabu.

29.2.3

Koniferedi ni Tabanalevu

iNaki

Ena koniferedi ni tabanalevu, o ira na iliuliu ni iteki era na veidusimaki, veitokoni, ka veiqaravi vei ira na iliuliu ni tabanalevu kei ira na lewenilotu. O ira na lewe ni tabanalevu era na tokoni ira na vakaitutu raraba kei ira na nodra iliuliu ena lotu.

Ira na Vakaitavi

Era sa sureti na tamata kecega.

Kena Dauyaco

Vakadua ena veiyabaki ena dua tale na Sigatabu ka sega ena Sigatabu ni lolo.

29.2.4

Bose ni Matabisopi

iNaki

Veivakasalataki ka vakatulewa me baleta na veika ni tabanalevu.

Ira na Vakaitavi

Na matabisopi, vunivola ni tabanalevu, kei na sekeriteri liu.

Kena Dauyaco

Ena veimacawa.

Na veika me vakasamataki e rawa ni oka kina na:

• Na vakacokotaki ni cakacaka ni veivakabulai kei na bula vakacerecerei ena tabanalevu.

• Vaqaqacotaki ni tamata yadua kei na matavuvale ena tabanalevu—vakabibi vei ira na itabagone kei na gonelalai.

• Nodra raici rawa na lewenilotu e rawa ni ra vakavakarau me ra ciqoma na cakacaka vakalotu, oka kina na veitabaki ki na matabete.

• Nodra raici rawa na lewenilotu me ra kacivi ki na itutu ni tabanalevu.

29.2.5

Bose ni Matabose ni Tabanalevu

iNaki

Vukea na vakayacori ni Nona cakacaka ni veivakabulai kei na bula vakacerecerei na Kalou ena tabanalevu (raica na 1.2).

Ira na Vakaitavi

• Na matabisopi, vunivola ni tabanalevu, kei koya na sekeriteri liu ni tabanalevu.

• Ira na peresitedi ni kuoramu ni italatala qase, iSoqosoqo ni Veivukei, Goneyalewa, Lalai, kei na Matawilivola ni Sigatabu.

Kena Dauyaco

Ena veimacawa (ia e rawa me kua soti ni wasoma nodra sota).

O bisopi ena tuvanaka, dabe vakatulewa, ka liutaka na bose ni matabose ni tabanalevu. E sega ni dau vakayaco vakatulewa bibi na matabose kevaka e sega ni tiko na bisopi.

O ira na iliuliu ni mataisoqosoqo ena tabanalevu era na tiko ena bose ni matabose ni tabanalevu ena rua na yavu:

1. Ni ra lewe ni matabose ni tabanalevu era veivuke ena nodra vakalougatataki na lewe ni tabanalevu taucoko.

2. Era matataka tiko na nodra isoqosoqo.

Ni ra sa soqoni vata, o ira na lewe ni matabose ni tabanalevu era na veivosakitaka na veika ka na gadrevi kina na sasaga duavata ni matabose taucoko. Sa vakauqeti na lewe ni matabose yadua me wasea na nona nanuma kei na veivakauqeti ena veika oqo.

Na bose ni matabose ni tabanalevu e dau kena ivakarau me kua ni sivia na dua na auwa na kena balavu. Era na tekivu ena masu kei na ripote lekaleka me baleta na ilesilesi eso mai na veibose sa oti. Me vakaliuca taumada o bisopi na veika e gadrevi vakalevu duadua me vakalougatataka na tamata yadua kei na matavuvale.

• Bulataki ni kosipeli i Jisu Karisito. Nodra vukei na lewenilotu taucoko me tarai cake na vakabauta, ciqoma na cakacaka vakalotu ni veivakabulai, ka maroroya na nodra veiyalayalati.

• Vukei ira na vakaleqai tu. Wasei ni ivurevure kei na kila-ka me vakalougatataka na tamata yadua, matavuvale, kei na itikotiko raraba. Nodra vukei na lewe ni tabanalevu mera bula rawati ira. (Raica na wase e 22.)

• Sureta na tamata kecega me ciqoma na kosipeli. Railesuvi na nodra toso o ira era sa vulica tiko na kosipeli, vakakina o ira na lewenilotu vou kei ira era sa lesu tale mai. Veitalanoataka na veigaunisala e rawa ni ra wasea kina na lewenilotu na kosipeli vei ira na tani. (Raica na wase e 23.)

• Vakaduavatataki ni matavuvale me tawamudu. Railesuvi ni nodra toso na lewenilotu era sa vakavakarau tiko me ra ciqoma na cakacaka vakalotu ni valetabu. Tuvanaki na sala me vukei kina e levu cake na lewenilotu me ra rawata e dua na ivolatara ni valetabu. Veivosakitaki na sala eso e rawa ni ra vakaitavi kina na lewenilotu ena cakacaka ni valetabu kei na tuva kawa. (Raica na wase e 25.)

Sa dodonu me ra dau maroroya na lewe ni matabose na itukutuku vakaitaukei se itukutuku bibi (raica na 4.4.6

29.2.6

Bose ni Matabose ni iTabagone ena Tabanalevu

iNaki

Vaqaqacotaki ira na itabagone ena tabanalevu. Vukei ira mera vakaitavi ena Nona cakacaka ni veivakabulai kei na bula vakacerecerei na Kalou (raica na 1.2).

Ira na Vakaitavi

• Na matabisopi.

• E dua vei rau na ivukevuke nei bisopi ena kuoramu ni bete kei rau na peresitedi ni kuoramu ni ivakavuvuli kei na dikoni.

• O ira na peresitedi ni kalasi ni Goneyalewa (se na mataveiliutaki taucoko ni kalasi kevaka e dua ga na kalasi ni Goneyalewa ena tabanalevu).

• Na peresitedi ni Goneyalewa.

Kena Dauyaco

Ena veivula.

Ni bera na bose yadua, me rau raica vata o bisopi kei koya e veiliutaki tiko na veika mena veivosakitaki.

• Na cakacaka ni veivakabulai kei na bula vakacerecerei.

• Nodra gagadre na itabagone ena tabanalevu kei na sala me ra walia kina.

• Na sasaga ni dodoliga yani vei ira na itabagone era luluqa tu vakalotu se lewenilotu vou.

• Na itaviqaravi, oka kina na madigi eso mera qaravi kina na vakaleqai tu. E vuqa na ituvatuva ena vakayacori ena bose ni mataveiliutaki ni kuoramu se kalasi (raica na wase 20).

• Veiqaravi (raica na wase 21).

• Vakamatautaki ni mataveiliutaki ni kuoramu kei na kalasi kacivi vou.

29.2.8

iTuvatuva ni Veisoqoni ena Sigatabu

Ena vakayagataka na tabanalevu e dua vei rau na ituvatuva ni rua na auwa oqo me baleta na soqoni ena Sigatabu.

iTuvatuva 1

60 na miniti	Soqoni ni sakaramede
10 na miniti	Veisau ki na kalasi se soqoni
50 na miniti	Sigatabu taucoko: Lalai, oka kina na isususu iMatai kei na ikatolu ni Sigatabu ni veivula: Matawilivola ni Sigatabu iKarua kei na ikava ni Sigatabu: soqoni ni kuoramu ni matabete, soqoni ni Soqosoqo ni Veivukei, kei na soqoni ni Goneyalewa. iKalima ni Sigatabu: soqoni baleti ira na itabagone kei na qase. Eratou na vakatulewataka na matabisopi na ulutaga ka lesi ira na qasenivuli.

iTuvatuva 2

50 na miniti	Sigatabu taucoko: Lalai, oka kina na isususu iMatai kei na ikatolu ni Sigatabu ni veivula: Matawilivola ni Sigatabu iKarua kei na ikava ni Sigatabu: soqoni ni kuoramu ni matabete, soqoni ni Soqosoqo ni Veivukei, kei na soqoni ni Goneyalewa. iKalima ni Sigatabu: soqoni baleti ira na itabagone kei na qase. Eratou na vakatulewataka na matabisopi na ulutaga ka lesi ira na qasenivuli.
10 na miniti	Veisau ki na soqoni ni sakaramede
60 na miniti	Soqoni ni sakaramede

29.3

Soqoni ena iTeki

29.3.1

Koniferedi ni iTeki

iNaki

Na inaki cecere ni koniferedi ni iteki sai koya me vaqaqacotaki kina na nodra vakabauti Jisu Karisito na lewenilotu.

Ira na Vakaitavi

Era sa sureti na tamata kecega mera tiko ena kena soqoni raraba. Na soqoni tale eso sa baleti ira na vakaitavi vakatabakidua, me vaka e vakamacalataki koto e ra.

Kena Dauyaco

Vakarua ena veiyabaki

29.3.2

Soqoni Raraba ni Matabete ena iTeki

iNaki

Me ra dusimaki ka vakauqeti na lewe ni matabete ena nodra itavi.

Ira na Vakaitavi

O ira kece na lewe ni matabete ena iteki.

Kena Dauyaco

Vakadua ena veiyabaki

29.3.3

Soqoni ni Matabete Veiliutaki ena iTeki

iNaki

Vakavulici ira na iliuliu ni matabete ena nodra itavi, vakalevutaki cake na nodra rawa ka, ka vaqaqacotaki na nodra vakabauta.

Ira na Vakaitavi

• Mataveiliutaki ni iteki

• Matabose e Cake

• Vunivola ni iteki kei na tabanalevu (kei na ivukevuke ni vunivola ke gadrevi).

• Sekeriteri liu ni iteki kei na tabanalevu.

• Mataveiliutaki ni Cauravou ena iTeki (kei na sekeriteri kevaka sa kacivi).

• Matabisopi

• Mataveiliutaki ni kuoramu ni italatala qase kei na sekeriteri.

• Daunivakasala ni Kuoramu ni Matabete i Eroni.

Kena Dauyaco

Ena vakayacori e dua na soqoni ni veiliutaki ni matabete me tiki ni koniferedi yadua ni iteki.

29.3.4

Soqoni ni Veiliutaki ena iTeki

iNaki

Vakavulici ira na iliuliu ni mataisoqosoqo ena tabanalevu ena nodra itavi, vukei ira me ra vakavinakataki ira vaka iliuliu ka qasenivuli, ka vaqaqacotaka na nodra vakabauti Jisu Karisito. Ena veisoqoni oqo, era na veivakasalataki talega na iliuliu ka veiwasei ena vakasama eso.

Ira na Vakaitavi

O ira kece na mataveiliutaki kei na sekeriteri taucoko ni iSoqosoqo ni Veivukei, Goneyalewa, Lalai, kei na Matawilivola ni Sigatabu ena iteki kei na tabanalevu. E dua na lewe ni mataveiliutaki ena iteki se e dua na lewe ni matabose e cake e lesi e rawa me tiko ka veiliutaki kina. Sa rawa talega mera sureti o ira na qasenivuli, daunivakasala, lewe ni matabose e cake, kei ira na lewe ni matabisopi era sa lesi ki na mataisoqosoqo oqo.

Kena Dauyaco

Vakadua ena veiyabaki

29.3.5

Soqoni ni Kuoramu ni Bete Levu ena iTeki

iNaki

Vakavulica vei ira na lewe ni kuoramu na nodra itavi kei na ivunau ka semati ki na matabete.

Ira na Vakaitavi

O ira taucoko na lewe ni kuoramu ni bete levu ena iteki.

Kena Dauyaco

Kevaka e lailai me vakadua ena veiyabaki

29.3.6

Bose ni Mataveiliutaki ni iTeki

iNaki

Veivakasalataki vata ka vakatulewa ena veika me baleta na iteki.

Ira na Vakaitavi

Na mataveiliutaki ni iteki, vunivola ni iteki, kei na sekeriteri liu.

Kena Dauyaco

Veigauna (ena veimacawa).

29.3.7

Soqoni ni Matabose e Cake

iNaki

Me caka na veivakasalataki vata me baleta na Nona cakacaka ni veivakabulai kei na bula vakacerecerei na Kalou ena iteki (raica na 1.2).

Ira na Vakaitavi

• Mataveiliutaki ni iteki

• Matabose e Cake.

• Vunivola ni iteki kei na sekeriteri liu.

Kena Dauyaco

Vakarua ena dua na vula kevaka e ganita.

29.3.8

Bose ni Matabose ni iTeki

iNaki

Me caka na veivakasalataki vata me baleta na Nona cakacaka ni veivakabulai kei na bula vakacerecerei na Kalou ena iteki (raica na 1.2).

Ira na Vakaitavi

• Mataveiliutaki ni iteki

• Matabose e Cake.

• Vunivola ni iteki kei na sekeriteri liu.

• Peresitedi ni Soqosoqo ni Veivukei, Goneyalewa, kei na Lalai ena iTeki.

• iLiuliu ni itabagone qase cake ena iteki kei ira na iliuliu ni uabula sega ni vakawati (kevaka e kacivi).

Kena Dauyaco

Vakavula kevaka e ganita.

29.3.9

Bose ni Komiti ni Veiliutaki ni Qase ena iTeki

iNaki

Veivosakitaka vata na sala mera tokoni kina na iliuliu ni tabanalevu nira veivuke ena Nona cakacaka ni veivakabulai kei na bula vakacerecerei na Kalou. Tuvanaka na sala eso me vukei kina na nodra raivotu na iliuliu ni iteki me baleta na cakacaka oqo ena iteki.

Ira na Vakaitavi

• Mataveiliutaki ni iteki.

• Mataveiliutaki ni iSoqosoqo ni Veivukei ena iTeki (kei na sekeriteri kevaka e kacivi).

• Lewe ni matabose e cake e lesi me cakacaka vata kei ira na kuoramu ni italatala qase.

Kena Dauyaco

Ni sa gadrevi.

29.3.10

Bose ni Komiti ni Veiliutaki ni iTabagone ena iTeki

iNaki

O ira na iliuliu ni iteki kei na itabagone (1) era na veivakasalataki vata me baleta na nodra vaqaqacotaki na itabagone ena iteki kei na (2) tuvai ni veiqaravi kei na itaviqaravi.

Me kena ikuri, era na veivakasalataki vata na veiliutaki ena iteki me baleta na nodra dusimaki ka tokoni na veiliutaki ena tabanalevu, ena nodra vakaitavitaki na itabagone ena Nona cakacaka ni veivakabulai kei na bula vakacerecerei na Kalou. Era na tuva na sala me vukea na vakayacori ni raivotu ni matabose ni iteki baleti ira na itabagone ena iteki.

Ira na Vakaitavi

• E dua na lewe ni mataveiliutaki ni iteki.

• Na mataveiliutaki ni Cauravou ena iteki (kei na sekeriteri ke sa kacivi).

• Na mataveiliutaki ni Goneyalewa ena iteki (kei na sekeriteri ke sa kacivi).

• iTabagone mai na veitabanalevu yadua ena iteki kevaka e veivosakitaki ena bose se dua na tiki ni bose edua na ka, ka na yaga nira vakaitavi kina.

Kena Dauyaco

Ni sa gadrevi.

29.3.11

Bose ni Matabose ni Welefea ni Bisopi ena iTeki

iNaki

Wasea na veika e sotavi, walia na vakatataro, ka vakarautaka na idusidusi e baleti ira vakatabakidua na bisopi.

Ira na Vakaitavi

Na peresitedi ni iteki kei ira kece na bisopi kei na peresitei ni tabana ena iteki era sa lewe ni matabose oqo. Me na dau tiko talega o vunivola ni iteki ena bose me taura na kena itukutuku ka vakavola na vakatulewa e dau vakayacori.

Kena Dauyaco

Vakavulatolu ke lailai.

29.5

Lotu ni Veibulu kei na Veiqaravi Tale Eso baleti ira na Mate

29.5.1

iVakavuvuli Raraba

E dua na inaki bibi ni veiqaravi ena Lotu me baleti ira na mate sai koya me vakadinadinataki kina na ituvatuva ni veivakabulai, vakauasivi na Nona Veisorovaki kei na Tucake tale na iVakabula. Na veiqaravi oqo e dodonu me vakarokorokotaki, ka vakilai vakayalo.

Me ra kakua ni dau vakayagataka na iliuliu ni Lotu na mataqali soqoni ni veimatalotu tale eso se ilawalawa ena veiqaravi ni Lotu me baleti ira na lewenilotu era sa mate.

29.5.2

Soli ni Veivuke ki na Matavuvale

Me vaka ni ra tisaipeli i Jisu Karisito, o ira na veiliutaki ni Lotu kei ira na lewenilotu me ra “rarawa vata kei ira sa rarawa … ka vakacegui ira era sa gadreva na veivakacegui” (Mosaia 18:9). Ni mate e dua na lewenilotu, ena sikova o bisopi na matavuvale me veivakacegui.

Na bisopi e solia na veivuke mai vei ira na lewe ni tabanalevu, oka kina na kuoramu ni italatala qase kei na iSoqosoqo ni Veivukei.

29.5.4

Lotu ni Veibulu (Ena Vanua e Kena iVakarau)

Ena okati tiko me dua na soqoni ni Lotu ka dua na sokalou kevaka ena veiliutaki ena lotu ni veibulu o bisopi ena dua na valenilotu se ena dua tale na vanua. E dodonu me dua na soqoni vakayalo.

Me na dau tekivu ena kena gauna na lotu ni veibulu. Vakararaba, me kakua ni sivia e 1.5 na auwa, me ra nanumi tiko kina o ira era tiko rawa.

E sega ni dau vakayacori na lotu ni veibulu ena Sigatabu.

29.6

Masu ena Veisoqoni ni Lotu

Na masu ena soqoni ni Lotu e dodonu me lekaleka, rawarawa, ka dusimaki mai na Yalo. Sa rawa vua e dua na lewe ni Lotu sa papitaiso me cabora e dua na idolamasu se isogomasu. O ira na gone era se sega ni papitaiso e rawa ni ra masu ena Lalai.

29.7

Saravi ena iYaloyalo na Soqoni kei na Vakayacori ni Soqoni Vakatikitiki

E rawa ni vakatara na bisopi, me saravi vakayaloyalo na soqoni ni sakaramede kei na veibulu kei na vakamau e vakayacori e valenilotu.

Me kakua ni okati ena saravi vakaiyaloyalo na soqoni ni sakaramede na kena qaravi na sakaramede.

Ena so na soqoni, e rawa ni vakadonuya na bisopi se peresitedi ni iteki e so na lewenilotu e sega ni rawa ni tiko ena dua na gauna me ra vakaitavi mai vakatikitiki. Na soqoni oqo e rawa ni oka kina na:

• Soqoni ni veiliutaki, me vakataka na bose ni mataveiliutaki se matabose.

• Soqoni ni Kuoramu, iSoqosoqo ni Veivukei, kei na Goneyalewa.

• Kalasi ni Matawilivola ni Sigatabu

• Kalasi kei na gauna ni lagasere ni Lalai.

29.8

Veitaba kei na Katoni ni Soqoni ena Vidio

Me maroroi na bibi ni soqoni ni Lotu, e sega ni dodonu me dua e veitaba se katona na soqoni ni sakaramede se koniferedi ni iteki ena vidio.

Me baleta na itukutuku ni kena saravi-bula na katokatoni ni veisoqoni, raica na 29.7.