“31. Ngaahi ʻInitaviu mo e Ngaahi Fakataha Kehe mo e Kāingalotú,” Ngaahi Konga naʻe Filifili mei he Tohi Tuʻutuʻuni Fakakātoá (2023).
“31. Ngaahi ʻInitaviu mo e Ngaahi Fakataha Kehe mo e Kāingalotú,” Ngaahi Konga naʻe Filifili mei he Tohi Tuʻutuʻuni Fakakātoá
31.
Ngaahi ʻInitaviu mo e Ngaahi Talanoa Kehe mo e Kāingalotú
31.0
Talateú
Naʻe faʻa ngāue fakaetauhi tahataha ʻa Sīsū Kalaisi ki he niʻihi kehé (hangē ko ʻení, vakai, Sione 4:5–26; 3 Nīfai 17:21). ʻOkú Ne ʻofa ʻi he fānau takitaha ʻa e ʻOtuá. ʻOkú Ne tokoniʻi fakafoʻituitui kinautolu.
ʻE lava ke tokoni ʻa e vahe ko ʻení ki he kau taki kotoa pē ʻoku nau maʻu ha faingamālie ke talanoa fakafoʻituitui mo e kāingalotú.
31.1
Ngaahi Tefitoʻi Fakahinohinó
31.1.1
Teuteu Fakalaumālié
Teuteuʻi fakalaumālie koe ʻo fakafou ʻi he lotu, ako folofola, mo e moʻui angatonu. Fakafanongo ki he fanafana ʻa e Laumālie Māʻoniʻoní.
31.1.2
Tokoniʻi e Mēmipá ke Ne Ongoʻi e ʻOfa ʻa e ʻOtuá
Ko e taimi ʻoku omi ai ʻa e kāingalotú kiate koe ki ha ʻinitaviu pe ko ha tokoni ʻi ha palopalema fakafoʻituitui, ko e taimi lahi ko e meʻa ʻoku nau fiemaʻu lahi tahá ke ʻiloʻi ʻoku ʻofa ʻa e Tamai Hēvaní ʻiate kinautolu.
ʻOku fakaafeʻi ʻe he folofolá mo e lea ʻa e kau palōfita ʻo e ngaahi ʻaho kimui ní ʻa e Laumālié pea mo akoʻi ʻa e tokāteline haohaoá. Ngāue ʻaki kinautolu ke ueʻi fakalaumālie mo fakalotolahiʻi, kae ʻikai fakahalaiaʻi, fakamālohiʻi, pe fakatupu ha manavahē (vakai, Luke 9:56
31.1.3
Tokoniʻi ʻa e Mēmipá ke Ne Maʻu e Mālohi ʻo e Fakamoʻuí
Fakalotolahiʻi ʻa e kāingalotú ke nau tafoki kiate Ia. Tokoniʻi kinautolu ke nau fakaʻaongaʻi Hono mālohí ke fakamālohia, fakafiemālieʻi, pea mo huhuʻi.
31.1.4
Tokoniʻi ʻa e Mēmipá ke Ne Ongoʻi Fiemālie mo Malu
Tukuange maʻu pē ki he mēmipá ke ne fili pe ʻe ʻi ai ha taha kehe he lolotonga ʻo e ʻinitaviú pe talanoá. Ko e taimi ʻoku fai ai ha talanoa mo ha fefine, fānau, pe toʻutupu, fakapapauʻi ʻoku ʻi ai ha taha ʻo e ongomātuʻá pe ko ha taha lahi kehe. ʻE lava ke ne kau atu ki he talanoá pe ʻe tatali pē ʻi tuʻa he lokí, kae fakafuofua pē ki he fiemaʻu ʻa e mēmipa te mo talanoá.
ʻOua naʻa vahevahe mo ha taha ha fakamatala ʻoku ʻikai totonu ke fakahāhāholo—kau ai ho malí pe kau taki kehe ʻo e Siasí—tukukehe kapau ʻe fakangofua atu ʻe he mēmipá.
31.1.5
ʻEke ha Ngaahi Fehuʻi ʻoku Ueʻi ʻe he Laumālié pea Fakafanongo Lelei
Ko e taimi ʻokú ke talanoa ai mo ha mēmipa, ʻeke ha ngaahi fehuʻi ʻe tokoni ke mahino ai kiate koe siʻono tūkungá.
Lolotonga e lea ʻa e mēmipá, fakafanongo fakalelei mo tokanga.
31.1.6
Fakalotolahiʻi ʻa e Moʻui Fakafalala pē Kiate Kitá
Koeʻuhí ko hoʻo ʻofa ki he kāingalotú, mahalo te ke loto ke fakaleleiʻi leva ʻenau ngaahi palopalemá. Neongo ia, ka te ke tāpuekina lahi ange kinautolu ʻaki haʻo tokoni ange ke nau fekumi pē haʻanau ngaahi solovaʻanga mo fakahoko ʻenau ngaahi fakakaukau pē ʻanautolu (vakai, Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 9:8).
31.1.7
Poupouʻi e Feinga ke Fakatomalá
Ko e pīsopé pē pe palesiteni fakasiteikí te ne lava ʻo tokoniʻi ha taha ke ne fakaleleiʻi ha ngaahi angahala mamafa. Ko ha niʻihi ʻo e ngaahi meʻa ko ʻení ʻoku ʻoatu ia ʻi he 32.6. Kapau ne fakahoko ʻe he mēmipá ha taha ʻo e ngaahi angahala ko ʻení, ʻoku totonu leva ke talanoa ia mo e pīsopé pe palesiteni fakasiteikí he vave tahá.
31.1.8
Ngāue Fakalelei ki he Ngaohikoviá
ʻOku ʻikai ke teitei tali ha faʻahinga tuʻunga pē ʻo e ngaohikoviá. Tokanga fakamātoato ki he ngaahi lipooti ʻo e ngaohikoviá. Kapau te ke ʻiloʻi kuo ngaohikovia ha taha, lipooti ʻa e ngaohikoviá ki he kau maʻu mafai fakapuleʻangá pea fealēleaʻaki mo e pīsopé. ʻOku ʻoatu e ngaahi fakahinohino ki hono lipooti mo e ngāue ke fai ʻi ha ngaohikovia, ʻi he 38.6.2.
31.2
Ngaahi ʻInitaviú
31.2.1
Taumuʻa ʻo e Ngaahi ʻInitaviú
Ko hono fakalūkufuá, ʻe ʻinitaviu ʻe he kau taki ʻo e Siasí ʻa e kāingalotú ke fakapapauʻi pe ʻoku nau:
-
Mateuteu ke maʻu pe kau ʻi ha ouau.
-
Totonu ke uiuiʻi ki ha lakanga ʻi he Siasí.
31.2.2
Ngaahi Faʻahinga ʻo e ʻInitaviú
Ko hai te ne lava ʻo fakahoko ʻa e ʻinitaviú |
Taumuʻa ʻo e ʻinitaviú |
---|---|
Ko hai te ne lava ʻo fakahoko ʻa e ʻinitaviú Pīsopé pē | Taumuʻa ʻo e ʻinitaviú
|
Ko hai te ne lava ʻo fakahoko ʻa e ʻinitaviú Pīsopé pe ko ha tokoni te ne vahe ki ai | Taumuʻa ʻo e ʻinitaviú
|
31.2.3
Ngaahi ʻInitaviu ki he Papitaisó mo e Hilifakinimá
31.2.3.1
Fānau ʻOku Mēmipa he Lekōtí
Ko e pīsopé ʻokú ne maʻu ʻa e ngaahi kī lakanga fakataulaʻeiki ki hono papitaiso e kau mēmipa taʻu 8 ʻo e lekōtí ʻi hono uōtí. ʻI he ʻuhinga ko ʻení, te ne ʻinitaviu, pe ko hano tokoni ne vahe ki ai, ʻa e niʻihi ko ʻení ki he papitaisó:
-
Fanau taʻu 8 ʻoku nau hoko ko e kau mēmipa ʻo e lekōtí.
-
Fānau taʻu 8 ʻoku ʻikai ko ha mēmipa ʻo e lekōtí ka ʻoku mēmipa ha taha ʻo ʻene ongomātuʻá pe tauhí.
-
Kāingalotu ‘o e lekōtí kuo nau taʻu 9 mo motuʻa ange, na‘e toloi honau papitaisó koeʻuhí ko ha faingataʻaʻia fakaeʻatamai.
ʻI he ʻinitaviú, ʻe fakapapauʻi ʻe he mēmipa ʻo e kau pīsopelikí ʻoku mahino ki he fānaú ʻa e ngaahi taumuʻa ʻo e papitaisó (vakai, 2 Nīfai 31:5–20). Te ne toe fakapapauʻi foki ʻoku mahino ki he fānaú takitaha ʻa e fuakava ʻo e papitaisó mo tukupā ke ne moʻui ʻaki ia (vakai, Mōsaia 18:8–10). ʻOku ʻikai fiemaʻu ia ke ne fakaʻaongaʻi ha lisi pau ʻo ha ngaahi fehuʻi. ʻOku ʻikai ko ha ʻinitaviu ʻeni ke fakapapauʻi ʻa e moʻui tāú, he “ʻoku ʻikai fie maʻu ʻe [he] fānau īkí ke fakatomala” (Molonai 8:11).
31.2.3.2
Kau Uluí
ʻOku maʻu ʻe he palesiteni fakamisioná ʻa e ngaahi kī ki hono papitaiso ʻo e kau uluí. Ko e ʻuhinga ʻeni ʻoku fakahoko ai ʻe ha faifekau taimi kakato ʻa e ʻinitaviú:
-
Niʻihi kuo taʻu 9 pe motuʻa ange naʻe teʻeki ai ke nau papitaiso mo hilifakinima. Vakai, 31.2.3.1 ki ha faka‘atā makehe kiate kinautolu ʻoku faingataʻaʻia fakaeʻatamaí.
-
Fānau taʻu 8 mo motuʻa ange ʻoku ʻikai mēmipa ʻenau mātuʻá ʻi he Siasí.
-
Fānau taʻu 8 mo motuʻa ange ʻoku ʻi ai haʻanau mātuʻa ʻoku papitaiso mo hilifakinima foki mo ia.
31.2.4
Ngaahi ʻInitaviu ki hano Fakanofo ki ha Tuʻunga ʻi he Lakanga Taulaʻeiki Faka-ʻĒloné
Ke maʻu ha fakamatala lahi ange, vakai, 18.10.2.
31.2.5
Ngaahi ʻInitaviu Lekomeni Temipalé
Ko e temipalé ko e fale ia ʻo e ʻEikí. Ko e hū ki he temipalé mo e kau ʻi he ngaahi ouau ʻi aí, ko ha faingamālie toputapu ia. ʻOku tukutaha ʻa e faingamālie ko ʻení maʻanautolu ʻoku mateuteu fakalaumālie mo feinga ke moʻui ʻaki e ngaahi tuʻunga moʻui ʻa e ʻEikí, ʻo fakatatau mo e tuʻutuʻuni ʻa e kau taki lakanga fakataulaʻeiki kuo fakamafaiʻí.
Ke fakahoko ʻa e tuʻutuʻuni ko ʻení, ʻe ʻinitaviu ʻe he kau taki lakanga fakataulaʻeikí ʻa e mēmipá ʻo fakaʻaongaʻi ʻa e ngaahi fehuʻi ʻi he LCR (vakai foki ki he ngaahi fakahinohino ʻi he 26.3).
31.2.6
ʻInitaviu ke Fakanofo ki ha Tuʻunga ʻi he Lakanga Taulaʻeiki Faka-Melekisētekí
ʻOku maʻu ʻe he palesiteni fakasiteikí ʻa e ngaahi kī ʻo e lakanga fakataulaʻeikí ki hono foaki ʻo e Lakanga Taulaʻeiki Faka-Melekisētekí. ʻOkú ne maʻu foki ʻa e ngaahi kī ki hono fakanofo ki he tuʻunga ʻo e kaumātuʻá mo e taulaʻeiki lahí.
ʻI hano fakangofua ʻe he kau palesitenisī fakasiteikí, ʻe ʻinitaviu leva ʻe he pīsopé ʻa e mēmipá ʻo fakaʻaongaʻi e ngaahi fehuʻi ʻi he Lekooti Fakanofo ʻo e Lakanga Taulaʻeiki Faka-Melekisētekí.
31.3
Ngaahi Faingamālie Kehe ke Talanoa ai ʻa e Kau Takí mo e Kāingalotú
-
ʻE lava ke kole ʻe he kāingalotú ke nau talanoa mo ha taki ʻo e Siasí ʻi he taimi te nau fiemaʻu ai ha fakahinohino fakalaumālie pe ʻi ai haʻanau ngaahi palopalema fakataautaha ʻoku faingataʻa.
-
ʻE talanoa ʻa e pīsopé pe ko ha taha ʻokú ne vahe ki ai, mo e kāingalotu ʻoku ʻi ai haʻanau ngaahi fiemaʻu fakatuʻasinó (vakai, 22.6).
-
ʻE talanoa ha mēmipa ʻo e kau pīsopelikí mo e fānau taʻu 11 takitaha, ʻi heʻene hiki mei he Palaimelí ki he kōlomu ʻo e tīkoní pe ki ha kalasi ʻa e Kau Finemuí.
31.3.1
Talanoa mo e Toʻutupú
ʻE talanoa ʻa e pīsopé pe ko ha taha ʻo hono ongo tokoní mo e toʻutupu takitaha, tuʻo ua ʻi he taʻu. ʻOku totonu ko e taha ʻo e ongo talanoa ko ʻeni ʻi he taʻú, ʻe fakahoko ia mo e pīsopé. ʻE kamata ʻi he taʻu ʻe hoko ai e taʻu 16 ʻo e toʻutupú, ʻoku totonu ke fakahoko e ongo talanoa ʻi he lolotonga e taʻú mo e pīsopé ʻo kapau ʻe malava.
ʻOku ʻi ai foki ha fatongia ʻo e palesiteni ʻo e Kau Finemuí ke ngāue fakaetauhi fakataautaha ki he kau finemuí. Te ne lava ʻo fai ʻeni ʻaki haʻane talanoa fakataautaha mo e kau finemuí (pe ko ha taha lahi ʻe taha ke ʻi ai).
31.3.1.2
Ngaahi Tefito ke Aleaʻí
Ko e tefitoʻi taumuʻa ʻo e talanoa mo e toʻutupú ke langaki e tui ki he Tamai Hēvaní mo Sīsū Kalaisí mo tokoniʻi e toʻutupú ke muimui ʻiate Kinaua. Ko e ngaahi talanoa ko ʻení ʻoku totonu ke hoko ko ha ngaahi aʻusia fakalaumālie langaki moʻui.
31.3.2
Ko e Talanoa mo e Kau Taautaha Kei Talavoú
ʻE fakamuʻomuʻa makehe ʻe he pīsopé ʻa e fakalakalaka fakalaumālie ʻa e kau taautaha kei talavou ʻi hono uōtí. Te ne lava ʻe ia pe ko hano tokoni ne vahe ki ai ke talanoa mo e taautaha kei talavou takitaha ʻo ʻikai siʻi ange ʻi he tuʻo taha ʻi he taʻú.
31.3.3
Fakataha mo e Kāingalotú ke Aleaʻi Honau Ngaahi Uiuiʻí mo Honau Ngaahi Fatongiá
ʻE talanoa fakafoʻituitui ʻa e kau palesitenisī fakasiteikí, kau pīsopelikí, mo e kau taki kehé pea mo e kāingalotu ʻoku lipooti ange fekauʻaki mo honau ngaahi uiuiʻí.
ʻE fakahaaʻi ai ʻe he takí ʻene houngaʻia ʻi he ngāue ʻa e mēmipá pea mo fai ha fakalotolahi.
31.3.6
Faleʻi mo e Fakahinohino Fakapalōfesinale
ʻOku ʻikai ui ʻa e kau taki ʻo e Siasí ke nau hoko ko ha kau faifaleʻi fakapalōfesinale pe fai ha fakahinohino. Ko e tokoni ʻoku nau faí ʻoku fakalaumālie, ʻo tokanga taha pē ki he mālohi fakaivia, fakafiemālie, mo huhuʻi ʻo Sīsū Kalaisí. Makehe mei he tokoni mahuʻinga mo fakalaumālie ko ʻení, ʻe ala ʻaonga ki ha kāingalotu ʻe niʻihi ha faleʻi fakapalofesinale ʻi ha feituʻu ʻoku maʻu ai.
31.4
Fakataha Fakaʻilekitulōnika mo e Kāingalotú
Ko e angamahení, ʻoku faʻa fakataha tonu pē ʻa e kau takí mo e kāingalotú ʻi he ngaahi ʻinitaviú ke fai ha tokoni fakalaumālie mo tokoni. Neongo ia, ko e fakaʻatā makehé pē, te nau lava ʻo fakataha fakaʻilekitulōnika (virtually) ʻi he taimi ʻoku ʻikai lava ai ʻo fakahoko ha fakataha tonú.