Te Bakabure
Totokoan te Mwakuri ni Bakabure ao te Kaeka imwiin Buan Maiun Temanna

Totokoan te Mwakuri ni Bakabure ao te Kaeka imwiin Buan Maiun Temanna

Rikiraken mwaitin te bakabure n aono aika mwaiti n te aonaaba bon te kaangaanga ae korakora te raraoma iai. Oin te kantaninga n te rongorongo aei e na buokiia kaaro, utu, taan kairiiri n te Ekaretia, ao membwa n te Ekaretia ngkai a ukeuke ni kan buokiia naake a rootaki imwiin te bakabure.

A kona membwa ni kabongana te bwai n ibuobuoki aei n reiakina tuan te Ekaretia iaon te bakabure, kauring ni kanikinaean te bakabure, e na kanga ni buokaki temanna ae e mena inanon te kangaanga, ao e na kanga arona imwiin te bakabure. A kona taan kairiiri ni kabongana te bwai n ibuobuoki ni kairi marooro aika uaana ma membwa inanon kauntira n titeiki ao uoote ao inanon tabeua taabo. Oin te kantaninga ni marooro aikai a na buokiia taan kairiiri ao membwa ni kakorakora riki aia mwakuri n ibuobuoki nakoia naake a rootaki imwiin te mwakuri ni bakabure.

Ngkana e karaoaki te marooro ibukin te mwakuri ni bakabure e na ibuobuoki n totokoa te bakabure ao e na buokiia naake a rootaki n atuun te rongorongo aei, n aron te marooro ae e riai ni kairaki irouia uoman ikawai. Taan kairiiri a tangiria bwa a na kaoa temanna te tia mwakuri ae mwaatai ibukin te botanaomata man te komuniti are e oota ao ni karinea tuan te Ekaretia iaon te bakabure bwa e na ira te marooro aei. Te marooro ma ataei aika iaan 12 te ririki e riai n tii karaoaki ngkana a tia kaaro n reirei ma natiia.

Ngkana a tia kauntira n titeiki ao uoote n rinanoa te rongorongo aei, a riai ni maroroakinna ni kawai aika riai ni boutokaa ana waaki te komiuniti ao ni kaongoia membwa ibukin bwaai n ibuobuoki aika tauraoi.

Reirei ao Tua

E kaoira te Uea bwa ti na karaoa ae riai nakoia aomata ma te atatai ao te nanoanga ngke E reirei, “Ko na tangira raom n ai aron tangiram i bon iroum” (Mataio 22:39). Ara mwakuri ni ibuobuoki nakoia naake a rootaki n te mwakuri ni bakabure e na rangi n nakoraoi ngkana e bwanin ootara n te tua ao taian reirei, n aron aikai:

  • Rinanon Ana Mwakuri ni Kamaiu, Iesu Kristo e rinanon kangaangan te maiu n rabwata ae bwanin bwa E aonga n ataia “bwa e na kanga ni buokiia ana aomata ni kaineti ma mamaaraia.” (Aramwa 7:11–13). E reirei James E. Faust: “Ngkai e korakai te Tia Kamaiu ni bwaai ke ni bwaai nako ake ti kona n namakini ke n rinanona, E kona ni buokiia aika a mamaara ni kakorakoraia” (“The Atonement: Our Greatest Hope,” Ensign, Nob. 2001, 22).

  • Te maiu ae mamate bon te bwaintangira mairoun te Atua—te bwaintangira ae riai ni kabonganaaki ao ni kawakinaki (taraa Reirei ao Berita aika Tabu 18:10; M. Russell Ballard, “Suicide: Some Things We Know, and Some We Do Not,” Ensign, Okitobwa 1987, 6–9).

  • Ngkana iai aika bakaburei oin maiuia, bon ti te Atua ae e na mokiti taekaia n aia iango, aia mwakuri, ao ni bukintaeka n aia waaki ake a karaoi. Te mwakuri ni bakabure tiaki n ae kabwarabwaraakin katein maiun te aomata n te maiu ae akea tokina (taraa 1 Tamuera 16:7; Reirei ao Berita aika Tabu 137:9; Dale G. Renlund, “Grieving after a Suicide Loss,” te witeo n suicide.lds.org).

Bwaai n ibuobuoki riki tabeua:

  • Atuun Rongorongo n te Euangkerio n topics.lds.org ao n te Gospel Library app

Kauring ni Kanikinaean te Bakabure

Angiina aomata ake a kataia ni bakaburei maiuia a aki tangiria ni kan mate; a tii tangiria ni katoka marakin rabwataia, aia iango, aia namakin, ao n tamneia n te bwai are a rinanona. Mwaitiia aomata ake a mena inanon te kangaanga a kaoti kauring ni kanikinaa imwaain ae a kataia ni bakabureiia. Ngkana ko reiakiniko bwa ko na atai taian kauring ni kanikinaa, ko na bon tauraoi raoi ni buokiia naake a kainnanoa te ibuobuoki. Kakauongo nakon rongorongo n aron “I aki tabe ngkana I mate” ke “E na tamaroa riki ibukiia aomata ngkana akea ngai.” Kauring n te kanikinaa e raonaki ma anua aikai:

  • Kakaean te kawai are a na tiringiia iai

  • Maroroakina taekan te namakin ni bwarannano ke kaakean boongan te maiu

  • Marooroakina taekan namakinan te kabaeaki ke te maraki ae aki kona ni uotaki

  • Marooroakina taekan arom n riki bwa te karawawata nakoia aomata

  • Karikirakean kabonganaan te kamanging ke te turaki

  • N anganako oin am bwai n akea bukina

  • N ingainga ni mwakuri ke n nanokawaki ke karaoa te mwakuri n aki tarabwai

  • Buubai ke ni kationakoiia

  • Kaota te un ae korakora ke tataekinan te irantaanga

  • Kaota aron te namakin ma te nano ae korakora ni kan oro (taraa National Suicide Prevention Lifeline)

Teuana te kauring n te kanikinaa i bon irouna tiaki nanona bwa iai te kaangaanga. Ma ngkana iai ana rongorongo te aomata ni kan kataia ke ngkana ko nooria bwa iai te bitaki ae karina iroun te aomata ke ni moanna n noori kanikinaa aika mwaiti, waekoa karaoia. Te rain ni ibuobuoki ibukin te kangaanga ae akea boona ao rongorongo riki tabeua a tauraoi n suicide.lds.org. (Taraa “Ko na Kanga ni Buoka Temanna are e mena inanon te Kaangaanga” inanon te boki ni kairi aei ibukin riki rongorongona.)

E ngae n ara kabanea n tamaroa, bakabure ni kabane aki kona n totoaki. Tabeua mwakuri ni bakabure a riki n akea te kauring. Ko aki bukintaeka ibukin ana rinerine temanna ni katoka maiuiia.

Bwaai n Ibuobuoki Riki Tabeua:

Ko na Kanga ni Buoka Temanna are e Mena inanon te Kaangaanga

N taainako ao karaua taratarai raoi taian kauring n te kanikinaa ibukin te bakabure n aekakin nako baika kakamaaku ni kataakin karaoan te mwakuri ni bakabure, ao e ngae ngkana ko taku bwa e aki iangoia bwa e na bakabureia te aomata ke e ti kan taraaki. Irii mwaneka aika teniua aikai n anga te boutoka—Titiraki, Mwannanoia, Tuatua.

Mwaneka 1: Titiraki. Titiraki ni kaineti nakon te aomata ngkana teuanne ke neienne iai ana iango ni kan bakabureiia. Ko na bae n titiraki, “iai am iango ni kan bakaburea maium?” Ngkana a taku bwa iai aia iango ni kan bakaburea maiuia, titirakiniia ngkana iai aia babaire. Ko na bae n titiraki, “iai am iango ni kan kaikoakiko?” Ngkana iai aia iango, buokiia ni kairiia nakon te onaoraki n te tai ae waekoa ke n te kiriniki ibukin tararuaan te marurung. (Nakon suicide.lds.org/crisis ibukin te rain ni ibuobuoki ni kabutaa te aonaaba.) Ngkana akea aia iango, mwaing nakon mwaneka 2.

Mwaneka 2: Mwannanoia. Ataia ae ko mwannanoia n ongoraa n te bwai are a taekinna. Anganiia aia tai ni kabwarabwaraa aron aia namakin. Karinea aia namakin n taekina te bwai ae ko na taekinna n aron, “I rang nanoangaiko ni mwaitin te maraki ae ko rinanona” ke “I aki bae n ataia ae ko rinanon bwaai aika a karawawata.” Ko kona n ibuobuoki ni karaoa te babaire ni kamanomano ibukin totokoan te bakabure (taraa “How to Create a Suicide-Prevention Safety Plan,” Doug Thomas, Ensign, Tebetembwa. 2016, 63). Te babaire ni kamanomano e kona ni buokiia aomata ni kinai oin korakoraia, aia reitaki aika raraoi, ao aia konabwai aika uaana. E kona naba ni kakerikaaka angan reken kaikoakaia i bon irouia, n aron bwaai ni kaikoaki ke taian bwatin. Ngkana a tuangko bwa ko na aki kaongoia tabeman ibukin aia namakin, kamataata bwa ko na karinea inaomataia ni mwaitin ae ko kona ma a kainnanoa riki te ibuobuoki nakon are ko kona n anga. Tai berita bwa ko na karabai aia iango ni bakabureiia.

Mwaneka 3: Tuatua. Kaungaa te aomata n tuanga temanna are e kona n anga riki ana boutoka. Tibwaua rongorongon am bwai n reitaki ibukin bwaai n ibuobuoki aika a na rangin manena inanon am aono. Bwaai ni ibuobuoki a raonaki ma onaoraki ibukin te komiuniti, kiriniki ibukin te tararua ae tawe, ke rain ni ibuobuoki ibukin kaangaanga ae akea boona. Ngkana aki kan kakaea buokaia, ko na riai n kaongoa temanna ibukiia. E na bae n iai te bwai ae ko kan taekinna n aron, “I tabe ma ngkoe ao n tangiria bwa ko na mano. N na tuanga temanna are e kona n anganiko buokam are ko kainnanoia.” Karinea inaomataia n tii tuanga temanna are ko taku bwa e kona ni ibuobuoki, n aron ae bon kaain te utu, ana bitiobi te aomata, te kauntira ibukin te reirei, te taokita, ke te aomata ae mwaatai ibukin tararuaan te mauri. Ngkana ko aki koaua raoi bwa antai ae ko na tuangnga, marooro ma am bitiobi ke tareboniia te rain ni ibuobuoki ibukin te kangaanga ae akea boona inanon am aono. Uringnga, ko aki kantaningaaki bwa ko na buoka te aomata n tii ngkoe.

Ataia: Bwa ngkana ko kaira te marooro, iangoia n titirakiniia taan iri bwa a kabonganai mwaneka aikai. Anganiia te kataneiai are e a roko temanna ni kawariia ao ni kaotii iango ni bakabure ao tuangiia bwa a na kataneiaiia bwa a na kanga ni kaeka nako iai.

Bwaai n ibuobuoki riki tabeua:

Ko na kanga ni Kaeka imwiin te Mwakuri ni Bakabure

E ngae n ara kabanea n tamaroa, bakabure ni kabane aki kona n totoaki. E bon riiriki nakoia naake a tiku imwiin te mwakuri ni bakabure n reke irouia te namakin ni kakeaaki, ni kubanako, ni kairua, ni un, ao n aki oota. E taku Beretitenti M. Russell Ballard, “Ana mwakuri temanna ni bon bakaburea maiuna bon te kabuanibwai ibukina bwa te mwakuri ae teuana aei e karekea te bakabure ae mwaiti: te moan temanna are e mate, ngkanne tengaun ma uoman riki—utu ao raao—naake a tiku ni maiu, tabeman a kaitara ma iraua te ririki inanon te maraki ao te aki oota” (“Suicide: Some Things We Know, and Some We Do Not,” Ensign, Okitobwa 1987, 7). Ibukiia aomata aikai, e roko te kamaiuaki rinanon te Tia Kamaiu, are e “mangori iaan bwaai ni kabane” bwa e na ataia “ni kaineti ma te maiu n rabwata bwa e na kanga ni buokiia ana aomata ni kaineti ma mamaaraia” (Reirei ao Berita aika Tabu 88:6; Aramwa 7:12). Bwaai ni ibuobuoki aika mwaatai ao te reirei ni marooro e kona naba n ibuobuoki.

Kauntira n titeiki ao ni uoote a na bae n tangiria ni kan marorooakinna bwa a na kanga ni boutoka te aomata ke te utu imwiin te mwakkuri ni bakabure. Titiraki aika a na marorooakinaki a kona n airi ma aikai:

  • E kanga Ana reirei ma Ana Mwakuri ni Kamaiu Iesu Kristo ni uota te kamaiuaki nakon temanna ke te utu?

  • Tera te kainnano ae a nooria taari ao titita n ibubuoki iroun te aomata ke te utu? Tera te ibuobuoki are a tia n anga?

  • Tera te namakin ae reitinako ke te boutoka n tamnei ae e kainnanoia te aomata ke te utu? Antai ae e kona n anga te boutoka aei?

  • Iai kainnanon te aomata ke utu, n aron te bao ni mwamwananga ke te amwarake?

  • A kanga taan kairiiri ni bootaki ni boutokaia utu ao kairake ake a tia ni bua aia utu ae a tangiria?

Namakinan te nanokawaki imwiin te mwakuri ni bakabure e kona ni maan. Ngkana e reitinako temanna n namakina te maraki ke te nanokawaki ae korakora, marooro ma tabeman ake a tabe ma te aomata aei. Tataromwaaka n iangoia bwa ko na kanga n anga am boutoka ae tamaroa. Ko na bae n tangiria ni kan buoka te aomata ni karekea ana kakabwaia n te nakoanibonga ke n reitaki ma bwaai n ibuobuoki inanon am aono. Kurubu ni boutoka te rawawata, taokita, ke tabeman taan tararua te kamarurung aika mwaatai a kona ni ibuobuoki.

Ko na Ataia: Ngkana ko kaira te marooro, tai marorooakina taekan ae a kanga aomata n anai maiuia. Aei e na aki kaunga nanon temanna n te kurubu ni katotoonga te anua ae kabwarabwaraaki. Ngkana iai temanna ae e a moanna n tibwauai rongorongo inanon te kurubu, manga kaeta te kakarabakau n te kawai ae akoi.

Bwaai n ibuobuoki riki tabeua:

Bwaai n ibuobuoki riki tabeua

Kaeka mairouia Taan Kairiiri n te Ekaretia

Aia Taneiai Membwa Ibon Irouia

Ana Bwai n ibuobuoki riki Tabeua te Ekaretia

  • “Ambassadors of Hope: Working Together to Prevent Suicide,” Maryssa Dennis, Ensign, Sept. 2018

  • MentalHealth.lds.org

  • “LDS Family Services Offices” at LDS.org (for counseling or consultations)

  • “Lead Inspired Discussions,” Teaching in the Savior’s Way (2015), 33–34

Taraa suicide.lds.org ibukin bwaai n ibuobuoki rikI tabeua