Unsaon Nato Pagbuntog sa Puno sa Lawasnong Kaibog nga Kalibotan

Ni Jason B. Whiting, PhD

Eskwelahan kabahin sa Kinabuhi sa Pamilya sa Brigham Young University

Si Dan (ang ngalan giusab) nakigkita nako alang sa propesyonal nga pakigtambag. “Naningkamot ko sa pagsunod sa mga sugo,” siya miingon, “apan kanunay ko nga matintal sa lawasnon nga mga pag-agni. Mopasalig ko og usab apan maluya ug usahay dili na magmatngon. Dili ko moabli sa mga site nga adunay pornograpiya, apan makahanduraw ko og dili maayo nga mga hulagway nga daw anaa bisan asa. Ang akong asawa nasakitan, ug gikapoy na ko sa pagpaningkamot.”

Tingali mibati kamo og sama niana. Ang mga panglimbasog ni Dan komon. Daghan kanato ang nagpuyo sa mga kultura nga nakatutok sa pakighilawas ug nahugawan sa mga panan-awon, mga tingog, ug mga ideya nga naghatag og sayop nga paghulagway sa kabalaan sa lawas ug sa balaanon nga katuyoan sa pakighilawas (tan-awa sa 1 Mga Taga-Corinto 6:19). Tungod sa internet, adunay pag-usbaw sa panagsa ug dili kapugngan nga paggamit sa pornograpiya,¹ ingon man sa susama nga moral nga mga hagit.

Isip usa ka therapist, nakigtinabangay ko sa daghan kinsa nanglimbasog sa pagbuntog sa tentasyon sa pagpadala sa mga hunahuna sa lawasnong kaibog, pagtratar sa uban sama nga dili sila tawo, law-ay nga medya, o nagkadaiya nga bersiyon sa unsay gitawag sa kasulatan nga “pagkamaulagon” (Jacob 3:12; 4 Nephi 1:16). Bisan ang kalibotan nagkadaotan, ang Ginoo naghangyo sa Iyang mga disipulo nga mosunod sa mga sumbanan sa moral nga kaligdong (tan-awa sa 3 Nephi 12:27–29; Doktrina ug mga Pakigsaad 42:23).

Unsaon nato sa pagtinguha alang sa taas nga sumbanan samtang nagsagubang niini nga mga hagit? Unsaon nato pagpaminos sa pagkawala sa kadasig ug pagpadugang sa pasalig?

Tentasyon, Kaulaw, ug Pagkamaulagon

Sa sitwasyon ni Dan, nakatabang ang pag-ila sa tentasyon gikan sa sala, pagsabot sa kaulaw ug sa gahom sa kabubut-on, ug pagkat-on nga mas mosalig sa grasya sa Manluluwas.

Si Dan adunay matarong nga mga tinguha, apan iyang gibati nga napakyas siya. Naulaw siya, sa usa ka bahin tungod sa iyang nagpadayon nga mga tentasyon. Sama sa kadaghanan, naghunahuna siya nga tungod kay nagpadaog siya sa uban nga mga tentasyon, mas maayo pa nga mohurar na lang siya.² Samtang ang pagbati nga sad-an usa ka importante nga pagbati nga modasig kanato sa paghinulsol, ang kaulaw mahimong adunay sukwahi nga epekto, mogalgal nato nga dili na mopadayon. Usa kini ka butang nga makadaot kon masaypan nato sa pagtuo nga ang tentasyon usa ka timailhan sa kahuyang.

Dili sala ang tentalon o pagsinati og lawasnon nga mga pagbati.³ Ang seksuwal nga mga pagbati usa ka balaanon nga gasa⁴ nga, kon gamiton sa tukma nga paagi diha sa kaminyoon, makahatag sa bana ug asawa og kalipay ug koneksiyon.⁵ Kining pisikal nga mga reaksyon makusganon, usahay mapukaw pinaagi sa porma sa lawas o mga kinaiya. Sa kinaiyahan gitawag kini nga natural nga kinaiyanhon nga lihok sa lawas, diin ang barog o ekspresyon makaagni og awtomatik nga reaksyon. Kon ang usa ka tawo molabay sa mga tawo sa dalan, pananglitan, ang isog nga tinan-awan makahagit og lahi nga pisikal nga reaksyon kay sa mahangopon nga pahiyom. Ang lawasnon nga mga hulagway makaagni usab og makusganon nga mga reaksyon. Kining mga pagbati ug ang tentasyon sa pagbuhat niini dili mga sala, ug kon ang ilang pagdapit baliwalaon, ang mga pagbati sa kataposan molabay ra. Hinuon, kon tinguhaon kini, ang mga pagbati magkakusog.

Neither Do I Condemn Thee [Bisan Ako Dili Usab Mosilot Kanimo], ni Eva Koleva Timothy

“Bisan kon kita tuyo nga nagpakasala … , sa panahon nga mohukom ta nga maningkamot pag-usab, ang Pag-ula ni Kristo makatabang kanato.”—Elder Dale G. Renlund

Ang sala mahitabo kon kita mopili sa pagdawat, pag-ugmad, o pagsanong sa tentasyon sa pagbuhat og butang nga atong nahibaloan nga dili nato angay nga buhaton. Tungod sa moral nga kabubut-on, makapili kita sa dili pagsanong sa tentasyon, bisan kon kini malisod. Mao kini ang gipahimangno ni Alma ngadto sa iyang anak nga maoy buhaton dihang iya kining gisultihan nga “ayaw na pagsunod sa mga tinguha nga da[o]tan sa imong mga mata, apan wad-a diha sa imong kaugalingon” (Alma 39:9). Si Hari David makapili unta sa pagpalayo sa dihang nakita niya si Bathsheba, apan hinuon nagpadayon siya diha sa tentasyon ug dayon mipasulabi sa iyang imoral nga binuhatan (tan-awa sa 2 Samuel 11:1–16). Bisan si Jesus gitintal (tan-awa sa Mga Hebreo 4:15), apan Siya “wala manumbaling” sa tentasyon (Doktrina ug mga Pakigsaad 20:22). Sama sa karaan nga panultihon, tingali dili nimo mapugngan ang langgam sa pagtugdon sa imong ulo, apan mapugngan nimo kini sa paghimo og salag.

Pinaagi sa tabang, si Dan nakakat-on nga dili mataranta kon tentalon apan moila sa iyang mga pagbati, dayon mopili sa pagpadayon ngadto sa maayo nga mga linihokan.

Ang Kadaot sa Moral nga mga Sala

Ang Ginoo mihatag og minubo nga pagpasabot sa mga kadaot sa pagkamaulagon, nag-ingon, “Siya nga motan-aw diha sa usa ka babaye nga may kahigal kaniya, o kon si kinsa nga makahimo sa pagpanapaw diha sa ilang mga kasingkasing, sila dili makabaton sa Espiritu, apan molim[o]d sa hugot nga pagtuo ug mahadlok” (Doktrina ug mga Pakigsaad 63:16). Ang kinaiya sa paghunahuna permi sa kalibotan mosangpot sa espirituwal nga “pagkabuta” (1 Nephi 15:24), nga maoy usa ka maayo nga paghulagway kon sa unsang paagi nga ang saktong pagpaminsar madaot samtang ang mga kahigal maoy tumanon. Kon kini magpadayon, ang lawas makaugmad og mga kinaiya nga mahimong “malig-on nga mga pisi” (2 Nephi 26:22) nga lisod putlon tungod sa masinati nga kalibotanong katagbawan ug kahupay sa halos dili mapugngan nga gana.⁶

Ang pagbusog sa kalibotanong gana makahabol sa espirituhanong kalantip ug makapagutom sa hugot nga pagtuo. Ang mga disipulo kinsa balikbalik nga madala sa pagpangulag kasagaran mahadlok nga dili sila takos nga moserbisyo ug magkulang sa espirituwal nga pagsalig (tan-awa sa Doktrina ug mga Pakigsaad 121:45). Ang pagpangibog alang sa kalibotan makagabok usab sa tinuod nga gugma ug makahatag sa kapikas og pagbati nga gipahimuslan ug gipasagdan.

Mopili sa Paglihok kay sa Maoy Maapektohan sa Lihok sa Uban

Pinaagi sa tabang sa Espiritu, kita makamatikod sa mga peligro sa sayo pa ug makapili og mga dapit ug mga kinaiya nga nagsubay sa mga bililhon nga pakigsaad (tan-awa sa 2 Nephi 2:14; 4:18). Si Elder Jeffrey R. Holland sa Korum sa Napulog Duha ka Apostoles mitambag niadtong nanglimbasog sa kahigal nga “sugdi pinaagi sa pagpalayo sa inyong kaugalingon gikan sa mga tawo, mga materyal, ug mga sitwasyon nga makapasakit kaninyo. Sama niadtong nanglimbasog sa usa ka butang sama sa alkohol nasay[o]d, nga ang atraksyon gumikan sa kaduol makuyaw. Mao usab kini sa moral nga mga butang.”⁷

Si Dan misugod sa paglikay sa paggamit sa electronic nga mga device kon siya daling matintal, sama sa panahon nga siya nag-inusara, kapoy, o luya. Gipalabay niya ang problemado nga mga pasundayag sa TV ug ubang mga kalingawan ug hinuon migahin og panahon sa pagpakighinabi ngadto sa uban. Iyang gipalig-on ang iyang espiritu pinaagi sa paggahin og dugang panahon sa mga kasulatan, pagsulat sa journal, pagtarong sa iyang pagkatulog, ug pag-ehersisyo (tan-awa sa Doktrina ug mga Pakigsaad 88:124).⁸ Kining importante nga mga baroganan makatabang sa matag usa kanato sa pagpakunhod sa mga tentasyon ug pagdugang sa kalig-on, ilabi na kon buhaton kanunay sa hinayhinay.

Espirituwal nga Pagkaayo ug Grasya

Ang buhat sa pagkadisipulo mahimong lisod, ug bisan ang hugot nga determinasyon mawala lang dayon sama sa bula kon matandog sa kalibotanon nga mga pag-agni. Kon adunay pagsubli sa kalapasan, makatabang kaayo ang pagbalik ngadto sa eksakto nga dalan kay sa maglunang sa kadismaya.

Ang kalooy sa Ginoo dako kaayo, ug Siya misaad sa pagpasaylo “ingon sa kanunay nga ang [Iyang] mga katawhan maghinulsol” (Mosiah 26:30). Si Elder Dale G. Renlund sa Korum sa Napulog Duha ka Apostoles mihulagway sa dihadiha nga epekto sa pagduol ngadto sa Ginoo: “Bisan kon kita tuyo nga nagpakasala o kanunay nga napakyas ug nasagmuyo, sa panahon nga mohukom ta nga maningkamot pag-usab, ang Pag-ula ni Kristo makatabang kanato.”⁹

Ang Ginoo ganahan nga motabang kanatong tanan niining proseso sa pagkahimong “matawo sa Dios, mausab gikan sa [atong] kalib[o]tanon ug napukan nga kahimtang, ngadto sa usa ka kahimtang sa pagkamatar[o]ng.” (Mosiah 27:25). Si Presidente Russell M. Nelson misaad:

“[Si Jesukristo] … nagbar[o]g nga andam mogakus, mala[o]mon ug andam nga moalim, mopasaylo, mohugas, mopalig-on, molimpyo, ug mobalaan kanato. …

“Walay laing mas makapagawasnon, mas makapahamili, o mas importante sa atong kaugalingong paglambo kay sa usa ka kanunay, matag-adlaw nga paghatag og gibug-aton sa paghinulsol. Ang paghinulsol dili usa ka panghitabo; usa kini ka proseso. Mao kini ang yawe ngadto sa kalipay ug kalinaw sa hunahuna.”¹⁰

Now I See [Karon Nakita na Nako], ni Eva Koleva Timothy

“[Si Jesukristo nagbar[o]g nga andam mogakus, mala[o]mon ug andam nga moalim, mopasaylo, mohugas, mopalig-on, molimpyo, ug mobalaan kanato.”—Presidente Russell M. Nelson

Pinaagi sa pagduol ngadto sa Manluluwas ug paghimo sa buhat sa pagkadisipulo, ang mga Santos makabuntog sa kalibotan ug sa moral nga mga hagit niini.

Makabati Kita nga Malaomon

“Ang walay kinutoban nga Pag-ula sa Manluluwas hingpit nga miusab sa paagi sa atong pagtan-aw sa atong mga kalapasan ug mga diperensya. Imbes nga magsige og hunahuna niini ug mobati nga wala nay katubsanan o wala nay paglaom, makakat-on kita gikan niini ug mobati nga malaomon. Ang makalimpyo nga gasa sa paghinulsol nakatugot kanato nga makabiya sa atong mga sala ug motumaw nga bag-o nga binuhat.

“Tungod ni Jesukristo, ang atong mga kapakyasan dili kinahanglan nga maoy modeterminar kanato. Kini makapahimo nato nga mas maayo.”

Elder Dieter F. Uchtdorf sa Korum sa Napulog Duha ka mga Apostoles, “Ang Dios taliwala Kanato,” Liahona, May 2021, 8–9.

Mubo nga mga Sulat

1. Tan-awa sa Brian Willoughby, Nathan Leonhardt, ug Rachel Augustus, “Untangling the Porn Web: Creating an Organizing Framework for Pornography Research among Couples,” Journal of Sex Research, vol. 57, nu. 6 (2020), 709–21.

2. Bisan tuod daghang mga indibidwal ang nakasinati og makabalda nga mapugsanon nga seksuwal nga mga panghunahuna ug mga kinaiya, kadaghanan sa mga lalaki ug mga babaye nga motan-aw og pornograpiya dili mohaom sa kriterya sa pagkaadik (tan-awa sa Joshua B. Grubbs ug uban pa, “Sexual Addiction 25 Years On: A Systematic and Methodological Review of Empirical Literature and an Agenda for Future Research,” Clinical Psychology Review, vol. 82 [Disyembre 2020]). Gikan sa usa ka praktikal ug espirituwal nga panglantaw, makatabang ang pag-ila tali sa nagkalainlain nga ang-ang niini nga mga kinaiya (tan-awa sa Dallin H. Oaks, “Nagpaayo gikan sa Pagkalit-ag sa Pornograpiya,” Liahona, Okt. 2015, 50–55).

3. Tan-awa sa Wendy Ulrich, “Dili Sala nga Mahimong Huyang,” Liahona, Abr. 2015, 20–25.

4. Tan-awa sa “Pag-ugmad og usa ka Positibo nga Panglantaw sa Sekswalidad,” Liahona, Ago. 2020, 44–47.

5. Tan-awa sa Jeffrey R. Holland, “Of Souls, Symbols, and Sacraments” (Brigham Young University devotional, Ene. 12, 1988), speeches.byu.edu; tan-awa usab sa Dale G. Renlund ug Ruth Lybbert Renlund, “Ang Balaanong mga Katuyoan sa Sekswal nga Kasuod,” Liahona, Ago. 2020, 12–17.

6. Gitawag kini nga “motibo alang sa ganti tungod sa kondisyon sa panglawas” sa mga literatura kabahin sa pagkaadik, ug kini naghulagway sa gamhanan nga kaikag sa pagbuhat og butang nga mopukaw sa kalipay. Kon mahitabo kini, ang paghukom mausab ug ang pagpangita sa kalipay mahimong mahinungdanon kaayo. Si Pedro mihulagway niini sa espirituhanon nga mga temino, naghisgot niadtong “may mga mata nga puno sa panapaw” kinsa “dili matagbaw sa sala” (2 Pedro 2:14).

7. Jeffrey R. Holland, “Walay Luna alang sa Kaaway sa Akong Kalag,” Liahona, Mayo 2010, 45.

8. Diha sa mga programa sa pagkaadik, kabahin kini sa pagkaulian, diin ang maayo nga mga kinaiya ugmaron aron mabusog ang espiritu ug matagbaw ang emosyonal nga mga panginahanglan sa maayong mga pamaagi.

9. Dale G. Renlund, “Ang mga Santos sa Ulahing mga Adlaw Magpadayon sa Pagpaningkamot,” Liahona, Mayo 2015, 57.

10. Russell M. Nelson, “Kita Makabuhat og Mas Maayo pa ug Mahimong mas Maayo,” Liahona, Mayo 2019, 67.