2023
Ngāue Hisitōlia Fakafāmilí: Ko ha Maʻuʻanga Mālohi
Mē 2023


Ngāue Hisitōlia Fakafāmilí: Ko ha Maʻuʻanga Mālohi

ʻOku lahi fau ha mālohi te tau lava ʻo maʻu mei heʻetau ako fekauʻaki mo ʻetau ngaahi kuí.

ʻĪmisi
kakai ʻoku nau tuʻu takatakai ʻi ha fuʻu ʻakau

Fakaikiikí mei he Turning the Hearts [Fakafoki ʻa e Ngaahi Lotó], tā ʻe Annie Henrie Nader

Naʻe nofo ʻeku kui fefine ʻi he tafaʻaki ʻeku faʻeé ʻi he loki ki he kau fakaafé ʻi hoku ʻapí ʻi he ngaahi māhina lahi he fakaʻosiʻosi ʻo ʻene moʻuí. Ka ʻi he ʻahó ni, hili ia ha taʻu ʻe 18 mei heʻene mālōloó, ʻoku mau ui ʻa e loki ko ia ki he kau fakaafé ko e “loki ʻo Kulenimaá.”

Naʻe ʻi ai haʻaku misi fuʻu mahino ʻaupito ʻi he taʻu ʻe taha kuohilí naʻá ku lue fakalaka atu ʻi he loki ʻo Kulenimaá pea naʻe ʻi ai ʻeku kui fefiné. Naʻá ne hū mai ki tuʻa ke fāʻofua mai kiate au, peá ne loʻimataʻia mo malimali ʻi hono fōtungá, naʻá ne pehē mai kiate au, “Fakamālō atu ʻi hoʻo ʻofa ki hoʻo ngaahi kuí. ʻOku ʻikai ke u lava ʻo talaatu ʻa e mahuʻinga ʻo e meʻa ko iá kiate kimautolú.”

Talu mei he misi ko ʻení, kuo ʻikai ke u toe tatau mo ʻeku tōʻonga kimuʻá.

Ko e Hā ʻOku Totonu Ke Tau ʻIlo ai ʻa e Ngaahi Talanoa ʻo ʻEtau Ngaahi Kuí?

ʻI he fakataha lotu fakaemāmani lahi ʻa Palesiteni Lasolo M. Nalesoni mo e kakai lalahi kei talavoú ʻi Mē 2022, naʻá ne pehē ai:

“ʻE hanga ʻe he fili māʻoniʻoni kotoa pē ʻokú ke fai hení ʻo ʻoatu ha ngaahi lelei lahi ʻi he moʻuí ni. Ka ʻe hanga ʻe he ngaahi fili māʻoniʻoni ʻi he moʻui fakamatelié ʻo ʻoatu ha ngaahi lelei taʻemafakatataua ʻi he taʻengatá. Kapau te ke fili ke fai ha ngaahi fuakava mo e ʻOtuá pea tauhi faivelenga ki he ngaahi fuakava ko iá, ʻokú ke maʻu ai ʻa e talaʻofa ʻo e ʻtānaki atu ʻa e nāunau ki [ho] ʻulú ʻo taʻengata pea taʻengatá.ʻ [ʻĒpalahame 3:26].

“ʻOku totonu ke ueʻi ʻe he ngaahi moʻoni ko ʻení hoʻo ongoʻi FOMO—pe manavasiʻi telia naʻá ke tō he faingamālié. ʻOkú ke maʻu ʻa e ivi malava ke aʻusia e puleʻanga fakasilesitialé. Ko e FOMO taupotu taha ʻoku totonu ke ke manavasiʻi ki aí ko hoʻo tō mei he puleʻanga fakasilesitialé, ʻo iku nofo ʻi ha puleʻanga siʻisiʻi ange koeʻuhí he naʻá ke fili ʻi he māmaní ke moʻui ʻaki pē e ngaahi fono ʻo ha puleʻanga siʻisiʻi ange.”1

Fakakaukauloto ki he ongo ʻoku pau ke manatua hoʻo ngaahi kuí ʻi he fale ʻo e ʻEikí ʻi he taimi ʻoku fakafofongaʻi ai kinautolu ʻe honau hakó ke foaki ange ʻi he loto-fakatōkilalo ha talaʻofa ʻo e nāunaú mo e tauʻatāina mei he FOMO naʻe fakamatalaʻi ʻe Palesiteni Nalesoní. ʻOku tau hoko ko ha kau fakamoʻui ʻi he Moʻunga ko Saioné ʻi heʻetau fakahoko ʻa e ngaahi ouau fakafofonga maʻa ʻetau ngaahi kui kuo pekiá (vakai, ʻOpataia 1:21; vakai foki, Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 103:9).

ʻOku ou fie fokotuʻu atu ʻoku tokoni ʻetau ngaahi kuí ke fakahaofi kitautolu ʻi ha founga kehe. Kuo tokoniʻi ʻe heʻetau ngaahi kuí, fakataha mo e ʻOtuá, ʻa e moʻui ko ʻeni ʻoku tau moʻui ai he ʻaho ní.

ʻOkú ke ʻilo ki he ngaahi feilaulau naʻe fai ʻe hoʻo ngaahi kuí ʻa ia kuó ne tākiekina ʻa e tuʻunga ʻokú ke ʻi ai ʻi he ʻaho ní? Kuó ke fakaʻaongaʻi nai ha taimi ke maheni ai mo hoʻo ngaahi kuí? ʻOkú ke ʻiloʻi ʻa e ngaahi ʻulungaanga pe aʻusia ʻokú ke faitatau ai mo kinautolú? ʻE tokoniʻi fēfē hoʻo moʻuí ʻi hoʻo ʻilo ki he fakamatala ko ʻení?

ʻI heʻeku aʻusiá, naʻe fakahaaʻi mai ʻe heʻeku ako fekauʻaki mo ʻeku kui fefine hono ua, ko Mele Seini Katikilifí, ʻa e lahi ʻo e ivi tākiekina ʻo ʻetau ngaahi kuí ki heʻetau moʻuí. Naʻe hoko ʻa Mele Seini ko e taha ʻo ʻeku ngaahi fuofua kui naʻe papitaiso ki he Siasí ʻi Livapulu, ʻIngilani ʻi he 1857. Naʻá ne kau ki he Siasí hili ʻene maʻu ha aʻusia fakalaumālie maʻongoʻonga. Kuo ueʻi au ʻe heʻeku ʻilo ki heʻene fuʻu tui lahí ke u ngāue ʻi he tui pea falala ki he ngaahi moʻoni kuo fakahā mai kiate au ʻe he Laumālié.

Ko ha sīpinga ʻe taha ʻo e ngaahi talanoa mālohi ki he ngaahi kuí ko e ʻEikitau ko Molonaí, ʻa ia naʻá ne hae hono kofú mo fakaʻaongaʻi ha konga ko ha Fuka ʻo e Tauʻatāiná (vakai, ʻAlamā 46:11–25). Ko e konga ko ʻeni ʻo hono kofú ko ha fakaʻilonga ia ʻo ʻenau kui tahá, ʻa Siosefa, “naʻe haehae ʻe hono ngaahi tokouá ʻa hono kofu tuʻá ʻo kongokonga iiki” (ʻAlamā 46:23) ʻi hono fakatau atu ia ki ʻIsipité peá ne ikunaʻi ha ngaahi faingataʻa hokohoko lahi.

Naʻe ʻikai ngata pē ʻi hono ʻiloʻi ʻe he ʻEikitau ko Molonaí ʻa e talanoa mālohi ko ʻeni ʻo ʻene kuí, ka naʻá ne lava ʻo fakaʻaongaʻi ia ʻi heʻene moʻuí mo ueʻi fakalaumālie ʻa e niʻihi kehé ke nau manatuʻi ʻa e talanoa ʻo Siosefá pea tui mo ʻamanaki lelei ke ikunaʻi honau ngaahi polé. ʻE lava ke fai ʻe hono ʻilo ki he ngaahi talanoa ʻo ʻetau ngaahi kuí ʻa e meʻa tatau maʻatautolu.

Ko e Mālohi ʻo e Hisitōlia Fakafāmilí

Naʻe toki pehē ʻe ʻEletā Lafaele E. Pino ʻo e Kau Fitungofulú kimuí ni mai ko e “[toutou] kau ʻi he ngāue fakatemipalé mo e hisitōlia fakafāmilí ʻoku fakatahaʻi mo silaʻi … ʻa e ngaahi fāmilí ki he taʻengatá [vakai, Tokāteline mo e Ngaahi Fuakavá 128:15].”2 ʻE lava ke ʻomi ʻe heʻetau ngaahi kuí ha ngaahi sīpinga ke tau muimui ki ai mo fakatupulaki ai ʻetau holi ke tau fakataha ʻo taʻengata mo hotau ngaahi fāmilí.

Naʻá ku pehē ko e talu ʻeku misi ki heʻeku kui fefiné, kuo ikai ai ke u toe hangē ko ʻeku moʻui ʻi muʻá. Pea ʻoku moʻoni ʻa e tala ko iá. Talu mei heʻeku fai ʻa e ngāue ʻo e hisitōlia fakafāmilí, mo e ʻi ai ha liliu ʻi he anga ʻeku fakakaukaú. Kuó u toe faivelenga ange ʻi he feinga ke maheni ange mo e kau mēmipa hoku fāmilí ʻi he ongo tafaʻaki fakatouʻosi ʻo e veilí.

Naʻe pehē ʻe Palesiteni Nalesoni ko e FOMO taupotu tahá ʻa e tō mei he puleʻanga fakasilesitialé. Kuo hoko maʻu pē ʻeku ʻofa ki he ʻOtuá ko ʻeku loto-vēkeveke ke foki hake ʻo nofo mo Ia ʻi he puleʻanga fakasilesitialé. Pea ʻi hono fakamālohia ʻeku ʻofa ki heʻeku ngaahi kuí, kuo tupulaki ai ʻeku loto-vēkeveké. ʻOku ou ʻilo ʻoku ʻofa ʻa e ʻOtuá ki Heʻene fānaú kotoa. ʻOku ʻikai ke Ne finangalo ke tō ha taha ʻo kitautolu mei he ngaahi fāmili taʻengatá mo e fiefia ʻo e nāunau fakasilesitialé. ʻOku ou loto-houngaʻia ʻi Heʻene palaní ʻa ia ʻoku malava ai ke u foki hake kiate Ia pea ki hoku fāmilí.

ʻI he taimí ni, ʻoku ʻikai lava ke mahino kiate au ʻa e meʻa kotoa pē ʻoku mahuʻinga ai ki heʻeku ngaahi kuí ʻa ʻeku ʻofá pe ngāue hisitōlia fakafāmilí (ʻo hangē ko e lau ʻeku kui fefiné ʻi heʻeku misí), ka ʻoku ou ʻilo ʻoku taʻengata homau vā fetuʻutakí pea ʻoku mau maʻu ha feʻofaʻaki ʻiate kimautolu. ʻOku fakaʻau ke manifi ʻa e veilí pea ʻe ʻi ai ʻa e ʻaho he ʻikai ke ne toe fakamāvahevaheʻi kitautolu mei hotau ngaahi ʻofaʻangá. ʻOku ʻikai ke u faʻa tatali ke toe feʻiloaki mo kinautolu ʻi he ‘aho ko iá.

Paaki