Haʻu, ʻo Muimui ʻIate Au
Te u hoko fēfē ʻo anga faka-Kalaisi ange?


Te u hoko fēfē ʻo anga faka-Kalaisi ange?

Naʻe fokotuʻu ʻe Sīsū Kalaisi ʻa e sīpinga haohaoá maʻatautolu, peá Ne fekau ke tau hoko ʻo hangē ko Iá. Naʻe hāsino ʻa Hono ngaahi ʻulungāngá hangē ko e tuí, ʻamanaki leleí, manavaʻofá, faʻa kātakí, loto-fakatōkilaló,maʻá, faivelengá, mo e talangofuá. ʻI heʻetau ako mo fekumi kiate Iá pea fakatupulaki ʻa Hono ngaahi ʻulungāngá, te tau hoko ko e kau maʻu lakanga fakataulaʻeiki ʻa ia ʻokú Ne finangalo ki ai mo ʻetau Tamai Hēvaní.

Teuteuʻi fakalaumālie koe

Ko e hā ha niʻihi ʻo e ngaahi ʻulungaanga ʻo Sīsū Kalaisí? Ko e fē ʻi he ngaahi ʻulungaanga ko ʻení ʻokú ke fie maʻu ke fakatupulakí? Ko hai kuó ke mamata pe ʻiloʻi kuo hāsino mei ai ʻa e ngaahi ʻulungāngá ni?

Ko e fē ʻi he ngaahi ʻulungaanga faka-Kalaisí ni kuó ke vakai ki ai ʻi he kau talavou ʻokú ke akoʻí? Ko e fē ha ngaahi ʻulungaanga ʻoku fie maʻu ke nau fakatupulaki he taimí ni ke nau hoko ai ko ha kau maʻu lakanga fakataulaʻeiki faivelenga?

Ako ʻi he faʻa lotu ʻa e ngaahi potufolofola mo e ngaahi maʻuʻanga tokoni ko ʻení. Ko e hā e meʻa ʻokú ke ongoʻi ʻoku ueʻi koe ke ke vahevahe mo e kau talavoú?

Mātiu 26:36–45; Luke 7:11–15; 23:33–34; Sione 13:4–10 (Ngaahi ʻulungaanga ʻo e Fakamoʻuí ʻoku hāsino mai mei Heʻene moʻuí)

Mōsaia 3:19 (Te tau lava ʻo hoko ko e Kau Māʻoniʻoni tuʻunga ʻi he Fakalelei ʻa Sīsū Kalaisí)

3 Nīfai 27:27 (Kuo fekauʻi kitautolu ke tau hangē pē ko Kalaisí)

Robert D. Hales, “Ko e Hoko ko ha Ākonga Hotau ʻEiki ko Sīsū Kalaisí,”Ensign pe Liahona, Mē 2017, 46–48

Stephen W. Owen, “Ko e Kau Taki Lelei Tahá ʻa e Kau Muimui Lelei Tahá,” Ensign pe Liahona, Mē 2016, 70–76

Richard J. Maynes, “Ko e Fiefia ʻo e Moʻui ʻoku Fakatefito ʻia Kalaisí,”Ensign pe Liahona, Nōvema 2015, 27 – 30

M. Russell Ballard, “Ko e Toʻu Tangata Maʻongoʻonga Taha ʻo e Kakai Lalahi Kei Talavoú,” Ensign pe Liahona, Mē 2015, 67–70

Te u Fakatupulaki Fēfē ʻa e Ngaahi ʻUlungaanga Faka-Kalaisi?Malangaʻaki ʻEku Ongoongoleleí (2004), 137–52

Vitiō: “Meʻakai Fakaʻahó: Liliu”

Ko e faiako ‘i he founga ‘a e Fakamo‘uí

Naʻe hoko e Fakamoʻuí ko hotau faʻifaʻitakiʻanga mo e faiako, ʻi he tūkunga kotoa pē. ʻE hoko hoʻo feinga ke hangē pē ko Iá mo fakatupulaki Hono ngaahi ʻulungāngá ke ke hoko ai ko ha faiako lelei ange. ʻI hoʻo teuteu ke faiakó, fakakaukau ki ha ngaahi ʻulungaanga faka-Kalaisi ʻokú ke fie maʻu kae malava ke akoʻi ʻa e kau talavoú.

Tuku ke taki e kau talavoú

ʻE tataki e fakataha fakakōlomú ʻe ha mēmipa ʻo e kau palesitenisī fakakōlomú (pe ko ha ʻasisiteni ki he pīsopé ʻi he kōlomu ʻa e kau taulaʻeikí). Te ne tataki e kau talavoú ʻi hono aleaʻi fakataha e pisinisi ʻa e kōlomú, akoʻi kinautolu ʻi honau ngaahi fatongia ʻo e lakanga fakataulaʻeikí (mei he folofolá pea mo e tohi Fatongia ki he ʻOtuá), fakalotolahiʻi kinautolu ke vahevahe ʻenau ngaahi aʻusia ʻi hono fakahoko honau fatongia ki he ʻOtuá, pea fakaafeʻi ha ʻetivaisa pe mēmipa kehe ʻo e kōlomú ke akoʻi ha lēsoni ʻi he ongoongoleleí. ʻE lava ke ne teuteu ʻaki haʻane fakafonu ha ʻasenita ʻo e fakataha ʻa e kōlomú lolotonga e fakataha ʻa e kau palesitenisií.

Kamata ʻa e akó

Fili mei he ngaahi fakakaukau ko ʻení pe ko haʻo fakakaukau pē ʻaʻau ke fakamanatu e lēsoni he uike kuo ʻosí mo fakafeʻiloakiʻaki e lēsoni ʻo e uike ní:

  • Fakaafeʻi ʻa e mēmipa tahitaha ʻo e kolomú ke kumi ha potufolofola fekauʻaki mo e tokāteline kuó ne ako ʻi he lēsoni ʻo e uike kuo ʻosí pea vahevahe ia mo ha tokotaha ʻi he mēmipa ʻo e kōlomú.

  • ʻOange ki he talavou takitaha ha tatau ʻo e ʻekitivitī ki he ʻulungāngá ʻoku hā ʻi he peesi 150-151 ʻo e Malangaʻaki ʻEku Ongoongoleleí, pea kole ki ai ke ʻai ha miniti siʻi ke fakakakato hono vakaiʻi e tuʻunga ʻokú ne ʻi aí. Fakaafeʻi ʻa e talavou takitaha ke vahevahe ha meʻa naʻá ne ako mei he ʻekitivitī ko ʻení. Fakaafeʻi ha niʻihi tokosiʻi ʻo e kau talavoú ke vahevahe ha ʻulungaanga faka-Kalaisi ʻoku nau leleiʻia ai ʻi ha mēmipa ʻo e kōlomú pe ko ha mēmipa ʻo ha fāmili.

Ako fakataha

ʻE tokoni e ngaahi ʻekitivitī takitaha ʻi laló ki he kau mēmipa ʻo e kōlomú ke nau ako fekauʻaki mo e ngaahi ʻulungaanga ʻo Sīsū Kalaisí. ʻI hoʻo muimui ʻi he fakahinohino ʻo e Laumālié, fili ha taha [ʻo e ngaahi ʻekitivitií] pe toe lahi ange ʻe ʻaonga taha ki hoʻo kōlomú:

  • Fakaafeʻi e kau talavoú ke nau lau e lea ʻa ʻEletā Robert D. Hales “Ko e Hoko ko ha Ākonga Hotau ʻEiki ko Sīsū Kalaisí” pea aleaʻi e founga ʻoku tatau ai ‘a e ngaahi ʻulungaanga ʻo ha ākonga mo ha ngaahi afo kuo lalanga fakataha ʻi ha kupesi. ʻE ala fiefia e kau talavoú ke faʻu haʻanau ngaahi talanoa fakatātā—ʻo fakahā e ngāue fakataha ʻo ha ngaahi konga lahi ke faʻu ha meʻa ʻoku lahi angé—ke ne fakafofongaʻi ʻa e founga ke tau fakatupulaki ai e ngaahi ʻulungaanga faka-Kalaisí. Fakaafeʻi e kau talavoú ke nau fili ha taha ʻo e ngaahi ʻulungaanga faka-Kalaisi mei he leá pea fokotuʻu ha taumuʻa ke ako mo fakatupulaki kakato ange ia.

  • Ke tokoni ke mahino ki he kau talavoú ʻa e ʻuhinga ʻoku totonu ke fakatefito ai ʻetau moʻuí ʻia Sīsū Kalaisí, ʻe lava ke ke fakaafeʻi kinautolu ke nau fai ha kiʻi vaʻinga ʻoku fakatefito e tokangá ʻi ha meʻa (hangē ko e lī mamá pe fakapalanisi ha konga papa ʻo fokotuʻutuʻu ai ki ʻolungá). Fakaʻaliʻali ʻa e ʻuluaki miniti ʻe fā ʻo e lea ʻa ʻEletā Richard J. Maynes, “Ko e Fiefia ʻo e Moʻui ʻoku Fakatefito ʻia Kalaisí.” Ko e hā ʻoku nau ako mei he ʻekitivitií mo e leá ʻo fakafekauʻaki mo e mahuʻinga ʻo hono fakatefito ʻenau moʻuí he Fakamoʻuí? Kole ki he kau mēmipa ʻo e kōlomú ke nau ngāue tauhoa pea kumi ha talanoa ʻi he leá, ʻokú ne fakahaaʻi e ngaahi tāpuaki ʻoku tau maʻu ʻi heʻetau fakatefito ʻetau moʻuí ʻia Kalaisí. Ko e hā te nau fai ke fakatefito lahi ange ai ʻenau moʻuí he Fakamoʻuí mo ʻEne ngaahi akonakí? 

  • ʻOange ki he kau talavoú ha tatau ʻo e ngaahi fehuʻi ʻe hiva ne fai ʻe ʻEletā M. Russell Ballard ki he kau talavou ʻi heʻene leá “Ko e Toʻu Tangata Maʻongoʻonga Taha ʻo e Kakai Lalahi Kei Talavoú” (pe huluʻi ʻa e konga ʻo e leá ne fai ai ʻe ʻEletā Pālati e fehuʻi ko ʻení). Fakaafeʻi kinautolu ke nau fakalaulauloto ki he founga te nau lava ai ʻo tali ʻa e ngaahi fehuʻi ko ʻení, pea kole ange ke nau fakakaukau ki ha faʻahinga tafaʻaki ʻo ʻenau moʻuí ʻe lava ke nau toe lelei ange ai. Ko e hā ʻa e ngaahi ʻulungaanga faka-Kalaisi ʻe lava ke hanga ʻe he ngaahi fehuʻi ko ʻení ʻo tokoniʻi ai kinautolu ke nau tupulakí? 

  • Fakapapauʻi ʻoku maʻu ʻe he kau talavou takitaha ha tatau e vahe 6 ʻo e Malangaʻaki ʻEku Ongoongoleleí. Fakaafeʻi ʻa e kau talavoú ke nau fili ha taha ʻo e ngaahi ʻulungaanga faka-Kalaisi ʻoku fakamatalaʻi ʻi he vahe ko ʻení ʻa ia ʻoku nau fie fakatupulakí. Kole ange ke nau vahevahe pe ko e hā ʻoku mahuʻinga ai kiate kinautolu ʻa e ʻulungaanga ko iá. Tuku kiate kinautolu ha taimi ʻi he fakataha fakakōlomú ke ako fekauʻaki mo e ʻulungaanga naʻa nau filí, ʻo muimui ki he ngaahi fokotuʻu ʻoku ʻoatu ʻi lalo ʻi he tefito “Ko Hono Fakatupulaki ʻo e Ngaahi ʻUlungaanga Faka-Kalaisí” ʻi he peesi 146–147 ʻo e Malangaʻaki ʻEku Ongoongoleleí.

  • Fakaafeʻi ʻa e kau talavoú ke nau feinga ke ‘ilo honau fatongia ʻi he lakanga fakataulaʻeikí, ʻa ē ʻoku hā ʻi he tohi Fatongia ki he ʻOtuá (vakai, peesi 23 [ tīkoní], 46–47 [akonakí], 70–71 [taulaʻeikí]), pea aleaʻi e ngaahi tūkunga kehekehe te nau ala tofanga ai ʻi heʻenau fakahoko e ngaahi fatongiá ni (hangē ko e faiako fakaʻapi ki ha fāmili ʻoku ʻikai ke nau fie fanongo ki he ongoongoleleí pe mateakiʻi e ngaahi tuʻunga moʻui ʻa e ʻEikí). ʻOku tokoni fēfē ʻa e ngaahi ʻulungaanga ʻo Kalaisí ki he kau talavoú ʻi he ngaahi tūkunga pehení? Ko e fē ha taimi ne nau mamata ai ki ha mēmipa ʻo e kolomú ʻokú ne fakahoko e taha ʻo e ngaahi ʻulungāngá ni? ʻE lava ke vakaiʻi ʻe he kau talavoú e lea ʻa Stephen W. Owen, “Ko e Kau Taki Lelei Tahá ʻa e Kau Muimui Lelei Tahá” pea mou aleaʻi ha ngaahi sīpinga kuo nau mamata ai ki he founga fakatakimuʻa ʻo e lakanga fakataulaʻeikí ʻi heʻenau moʻuí. ʻOku hoko fēfē ʻa Kalaisi ko e sīpinga lelei taha ʻo e founga fakatakimuʻá? Te tau lava fēfē ʻo hoko ko ha kau taki anga faka-Kalaisi ʻi heʻetau fakahoko hotau ngaahi fatongia ʻo e lakanga fakataulaʻeikí?

  • Fakaafeʻi e kau mēmipa ʻo e kōlomú ke nau lau fakafoʻituitui e taha ʻo e ngaahi potufolofola ʻoku fokotuʻu mai ʻi he fokotuʻutuʻu ko ʻení, mo fakaʻilongaʻi e ngaahi foʻi lea mo e kupuʻi lea ʻokú ne fakahaaʻi e niʻihi ʻo e ʻulungaanga ʻo e Fakamoʻuí. ʻOange ha taimi ke nau vahevahe ʻenau ngaahi ongó ki he Fakamoʻuí pea mo e ngaahi ʻulungaanga naʻá Ne fakahaaʻí. Te nau lava fēfē ke fakatupulaki ʻa e ngaahi ʻulungaanga ko ʻení ʻi heʻenau moʻuí? Te nau lava foki ke vahevahe ha ngaahi sīpinga ʻo e kakai ʻoku nau ʻilo ʻoku nau fakahaaʻi ha niʻihi ʻo e ngaahi ʻulungaanga faka-Kalaisi ko ʻení.

Kole ki he kau talavoú ke nau vahevahe ‘a e meʻa naʻa nau ako he ʻaho ní. ʻOku mahino nai kiate kinautolu ʻa e founga ke nau hoko ai ʻo anga faka-Kalaisi angé? Ko e hā haʻanau ngaahi ongo pe fakakaukau? ʻOku toe ʻi ai nai haʻanau ngaahi fehuʻi kehe? ʻE ʻaonga nai ke toe tuku ha taimi lahi ange ʻi he tokāteline ko ʻení?

Tokoni fakafaiako

“ʻOku faʻa mālohi fau e fakamoʻoní ʻi he taimi ʻoku nounou, totonu, mo fakahangatonu aí” (ʻOku ʻIkai Ha Ui ʻe Mahuʻinga Ange ʻi he Faiakó [2000], 47).

ʻĪmisi

Vitiō:“Kumi ha Ngaahi Foʻi Lea ʻi he Folofolá”

Mamata lahi ange

Fakaafeʻi ke ngāue

ʻE fakaʻosi ʻa e fakatahá ʻe he talavou ʻokú ne tatakí. ʻE lava ke ne:

  • Vahevahe ʻene fakamoʻoni kau ki hono mahuʻinga ʻo hono fakatupulaki e ngaahi ʻulungaanga faka-Kalaisí ke tokoniʻi ia ʻi hono fakahoko ʻa hono ngaahi fatongia ʻo e lakanga fakataulaʻeikí ʻi he taimí ni mo e kahaʻú fakatouʻosi.

  • Fakaafeʻi ʻa e kau talavoú ke fokotuʻu ha ngaahi taumuʻa mo ha palani ke fakatupulaki ha ʻulungaanga faka-Kalaisi. Te ne lava ʻo fakalotolahiʻi kinautolu ke kole ha tokoni mei he Tamai Hēvaní.

Paaki