Haʻu, ʻo Muimui ʻIate Au
Ko e hā ʻoku mahuʻinga ai ʻa e ngaahi fuakavá ʻi heʻeku moʻuí?


Ko e hā ʻoku mahuʻinga ai ʻa e ngaahi fuakavá ʻi heʻeku moʻuí?

ʻOku tau fai ha ngaahi fuakava ʻi he taimi ʻoku tau tali ai ʻa e ngaahi ouau hangē ko e papitaisó, fakanofo ki he lakanga fakataulaʻeikí, mo e ngaahi ouau fakatemipalé. Ko e fuakavá ko ha aleapau toputapu ʻi he vahaʻa ʻo e ʻOtuá mo ʻEne fānaú. ʻOku fokotuʻu ʻe he ʻOtuá ha ngaahi tuʻunga mahino, pea ʻokú Ne talaʻofa mai ke tāpuakiʻi kitautolu kapau te tau talangofua ki he ngaahi tuʻunga ko ʻení. ʻOku fakafeʻungaʻi kitautolu ʻe he fakahoko mo e tauhi ʻo e ngaahi fuakavá ke tau maʻu e ngaahi tāpuaki kuo ʻosi talaʻofa ʻe he ʻOtuá. Ko e taimi ʻoku tau fili ai ke ʻoua te tau tauhi e ngaahi fuakavá, he ʻikai ke tau lava ʻo maʻu e ngaahi tāpuakí. ʻOku tataki ʻe heʻetau ngaahi fuakavá ʻa e ngaahi fili ʻoku tau faí mo tokoni ke tau tekeʻi ʻa e fakatauelé.

Teuteuʻi fakalaumālie koe

Kuo tāpuekina fēfē koe ʻi hoʻo fakahoko mo tauhi e ngaahi fuakavá? Te ke lava ʻo fakakaukau ki ha aʻusia naʻe tataki ai hoʻo fili naʻe faí ʻe hoʻo ngaahi fuakavá?

Te ke tokoniʻi fēfē ʻa e kau talavoú ke mahino lelei ange kiate kinautolu ʻa e ngaahi fuakava ne nau fai pe te nau fakahoko ʻi he kahaʻú? Ko e hā ha founga ʻe hanga ai ʻe hono maʻu ʻo ha mahino ki he natula mo e mahuʻinga ʻo e fuakavá, ʻo tākiekina e kau talavoú ke nau moʻui anga māʻoniʻoni ange?

Ako ʻi he faʻa lotu ʻa e ngaahi potufolofola mo e ngaahi maʻuʻanga tokoni ko ʻení. Te ke tokoni fēfē ki he kau talavoú ke fakahoko mo tauhi e ngaahi fuakavá?

ʻEkesōtosi 19:5; T&F 35:24; 90:24 (ʻOku maʻu e ngaahi tāpuakí ʻi he taimi ʻoku tau tauhi ai e ngaahi fuakavá)

Mōsaia 5; ʻAlamā 46:10–37 (Ko e ngaahi sīpinga ʻi he Tohi ʻa Molomoná ʻo e kakai ʻoku nau fakahoko mo tauhi e ngaahi fuakavá)

T&F 82:10 (ʻOku haʻisia mai ʻa e ʻEikí ʻi he taimi ʻoku tau talangofua aí)

Russell M. Nelson, “Ngaahi Fuakavá,” Ensign pe Liahona, Nōvema 2011, 86–89

Jeffrey R. Holland, “Tauhi e Ngaahi Fuakavá: Ko ha Pōpoaki Maʻá e Kau Teu Ngāue Fakafaifekaú,” New Era, Jan. 2012, 2–5; pe Liahona, Sānuali 2012, 48–51

D. Todd Christofferson, “Ko e Mālohi ʻo e Ngaahi Fuakavá,” Ensign pe Liahona, Mē 2009, 19–23.

Fuakavá,” Tuʻu Maʻu ʻi he Tuí (2004), 73

Video: “Vilitaki Atu”

Ko e faiako ‘i he founga ‘a e Fakamo‘uí

Naʻe fakaafeʻi ʻe he Fakamoʻuí Hono kau muimuí ke nau tui mo ngāueʻi e ngaahi moʻoni naʻá Ne akoʻí (vakai, Luke 18:18­-25). Te ke tokoniʻi fēfē e kau talavoú ke nau maʻu ha holi ke kau ʻi he ngaahi ouaú mo e ngaahi fuakavá pea mo tauhi ʻenau ngaahi fuakavá ʻi he ngaahi tōʻonga māʻoniʻoni?

Tuku ke taki e kau talavoú

ʻE hanga ʻe ha mēmipa ʻo e kau palesitenisī ʻo e kōlomú (pe ko ha ʻasisiteni ki he pīsopé ʻi he kōlomu ʻa e kau taulaʻeikí) ʻo tataki e fakataha fakakōlomú. ʻOkú ne tataki e kau talavoú ʻi he fealeaʻaki fakataha kau ki he ngaahi meʻa ʻa e kōlomú, akoʻi kinautolu ʻi honau ngaahi fatongia fakataulaʻeikí (mei he folofolá mo e tohi Fatongia ki he ʻOtuá), fakalotolahiʻi kinautolu ke vahevahe ʻenau ngaahi aʻusia ʻi hono fakahoko honau fatongia ki he ʻOtuá, pea fakaafeʻi ha ʻetivaisa pe mēmipa kehe ʻo e kōlomú ke akoʻi ha lēsoni ʻo e ongoongoleleí. Te ne lava ʻo teuteu ʻaki hano fakafonu ha ʻasenita ʻo e fakataha ʻa e kōlomú lolotonga ha fakataha ʻa e kau palesitenisií.

Kamata ʻa e akó

Fili mei he ngaahi fakakaukau ko ʻení pe ko haʻo fakakaukau pē ʻaʻau ke fakamanatu e lēsoni he uike kuo ʻosí mo fakafeʻiloaki ʻaki e lēsoni ʻo e uike ní:

  • Kole ki he kau talavoú ke nau fakakaukau ki he lēsoni ki muʻá pea taufetongi ʻi hono vahevahe ha foʻi sētesi ʻokú ne fakamatalaʻi fakanounou ʻa e meʻa ne nau ako ʻi he lēsoni ko iá. Naʻa nau fakaʻaongaʻi fēfē e meʻa ne nau akó?

  • Fakaafeʻi ha talavou ʻi he lokí ke haʻu ki muʻa. Fakatātaaʻi pe ko e hā ʻa e fuakava ʻaki hano fai ange ha palōmesi faingofua koeʻuhí ko ha kihiʻi ngāue ʻokú ne fai (hangē ko ʻení, palōmesi ke ke ʻoange ha kiʻi pale kapau te ne lau maʻuloto ha taha e ngaahi tefito ʻo e tuí). Tuku ke fakahoko ʻe he talavoú ʻa e ngāué ni kapau ʻoku loto ki ai, pea fakahoko foki mo hoʻo palōmesí. Tokoniʻi ʻa e kau talavoú ke nau fakamatalaʻi ʻa e fuakavá (vakai, palakalafi hono tolu ʻo e lea ʻa Palesiteni Russell M. Nelson ko e “Ngaahi Fuakavá”), pea kole ange ke nau fakamatalaʻi ʻa e faitatau pe faikehekehe ʻa e sīpinga ko ʻení mo e ngaahi fuakava ʻoku tau fai mo e ʻOtuá. 

Ako fakataha

ʻE tokoni ʻa e ngaahi ʻekitivitī takitaha ʻi laló ke mahino ki he kau mēmipa ʻo e kōlomú ʻa e ʻuhinga ʻoku tau fai ai e ngaahi fuakavá. Muimui ʻi he ueʻi ʻa e Laumālié ʻo fili ha taha pe toe lahi ange ʻe ngāue lelei taha ki hoʻo kōlomú:

  • Fakaafeʻi ha mēmipa ʻo e kōlomú ke ne akoʻi ha konga ʻo e lēsoni ko ʻení. Te ne lava ke fai ia ko ha konga ʻo ʻene palani ke ako mo akoʻi e lotú mo e fakahā fakatāutahá ʻi hono Fatongia ki he ʻOtuá (vakai, “Mahino ʻa e Tokāteliné,” peesi 18, 42, pe 66).

  • Fakaafeʻi ʻa e kau talavoú ke nau fakakaukau ʻoku nau feinga ke tokoni ke mahino ki ha kaungāmeʻa ʻi ha tui fakalotu kehe ʻa e ngaahi fuakavá. Fakaafeʻi ke nau ako ʻa e “Fuakavá” ʻi he Tuʻu Maʻu ʻi he Tuí pe ʻi he ngaahi potufolofola ʻoku hiki ʻi he fakamatala ko ʻení mo teuteu ha ngaahi founga ke fakamatalaʻi ai ʻa e ngaahi fuakavá ki honau ngaahi kaungāmeʻá. Fakaafeʻi kinautolu ke nau fakatātaaʻi haʻanau feakoʻiʻaki. Kole ke nau fakakau ʻi heʻenau fakamatalá ʻa e ngaahi ʻuhinga ʻoku mahuʻinga ai ʻa e ngaahi fuakavá kiate kinautolú.

  • Fakaafeʻi ʻa e kau talavoú ke nau fekumi fakatāutaha ʻi he Mōsaia 5, pea fakaʻilongaʻi ʻa e ngaahi foʻi lea pe ngaahi kupuʻi lea ʻoku nau mahuʻingaʻia ai fekauʻaki mo hono fakahoko mo tauhi e ngaahi fuakavá. Kole ange ke nau hiki he palakipoé ʻa e meʻa ne nau maʻú. Hiki ʻi he palakipoé, “ʻOku mahuʻinga kiate au hono tauhi ʻeku ngaahi fuakavá koeʻuhí ________.” Fakaafeʻi ʻa e talavou takitaha ke ne fakakakato ʻa e sētesí.

  • Fakaʻaliʻali ʻa e fakatātā ʻo e ʻEikitau ko Molonaí ʻi heʻene hiki e fuka ʻo e tauʻatāiná (vakai, Tohi Fakatātā ʻo e Ongoongoleleí,79). Kole ki he kau talavoú ke nau kumi ha niʻihi ʻo e ngaahi fakaikiiki ʻi he fakatātaá pea fakamatalaʻi nounou ʻa e talanoa ʻokú ne fakafofongaʻí (vakai, ʻAlamā 46:10–37). Ko e hā ʻa e ngaahi fuakava naʻe fai ʻe he kau Nīfaí (vakai, veesi 20–22)? Ko e hā ne loto ai ʻa e kakaí ke nau fai e fuakava ko ʻení neongo ʻa e faingataʻa naʻa nau fehangahangai mo iá? Naʻe tokoniʻi fēfē heʻenau fuakavá ʻa e ola ʻo e taú? Kole ki he kau talavoú ke nau hiki ʻa e ngaahi fuakava kuo nau ʻosi faí. ʻOku tokoni fēfē kiate kitautolu ʻa e ngaahi fuakavá ni ke tau ikunaʻi ʻa e ngaahi faingataʻá mo e ʻahiʻahí?

  • Lau, mamata, pe fanongo fakataha mo e kōlomú ki he talanoa ʻi he kamataʻanga ʻo e malanga ʻa ʻEletā D. Toti Kulisitofasoní “Ko e Mālohi ʻo e Ngaahi Fuakavá.” Naʻe tokoniʻi fēfē ʻa Pāmela ʻe heʻene ngaahi fuakavá ke ne matuʻuaki ai e meʻa fakamamahi naʻe fehangahangai mo iá? Vahe ki he kau talavou takitaha ke nau lau ha taha ʻo e ngaahi konga ʻoku toe he malangá, mo kumi e ngaahi tali ki he fehuʻi “ʻE fakamālohia mo maluʻi fēfē au ʻe heʻeku ngaahi fuakavá?” Kole ki he kau talavoú ke nau vahevahe e meʻa ʻoku nau ʻiló. Fakaafeʻi ke nau aleaʻi ha ngaahi tūkunga pau te nau ala fehangahangai mo ia ʻi he uike ka hokó ʻa ia te nau lava ai ʻo maʻu ha ivi pe maluʻi ʻi heʻenau ngaahi fuakavá.

  • Hiki ʻi he palakipoé ʻa e ongo foʻi lea “Ngaahi Fuakavá” mo e “Ngāue Fakafaifekaú.” Fakaafeʻi ʻa e kau talavoú ke nau takitaha lau ha konga ʻo e fakamatala ʻa ʻEletā Sefilī R. Hōlani ko e “Tauhi e Ngaahi Fuakavá: Ko ha Pōpoaki Maʻá e Kau Teu Ngāue Fakafaifekaú.” Kole ange ke nau kumi e fekauʻaki ʻo e ngaahi fuakavá mo e ngāue fakafaifekaú. Fakaafeʻi ʻa e kau talavoú ke nau fefakamatalaʻaki ʻa e meʻa ne nau ako mei he pōpoaki ʻa ʻEletā Hōlaní. ʻE tokoniʻi fēfē ʻe he faleʻi ko ʻení ʻa e meʻa te nau fai ʻi heʻenau teuteu ke ngāue fakafaifekau taimi kakató?

Kole ki he kau talavoú ke nau vahevahe e meʻa ne nau ako he ʻaho ní. ʻOku mahino lelei ange koā kiate kinautolu e ngaahi fuakavá? Ko e hā ha faʻahinga ongo pe ngaahi fakakaukau ʻoku nau maʻu? ʻOku ʻi ai haʻanau toe ngaahi fehuʻi kehe? ʻE ʻaonga ke fakamoleki ha toe taimi lahi ange ʻi he tokāteline ko ʻení?

Tokoni fakafaiako

“Te ke lava ‘o fakahaaʻi ‘okú ke fakafanongo ‘aki haʻo fakafōtunga mai hoʻo tokangá. Te ke lava ‘o sio ki he tokotaha leá kae ‘ikai ki hoʻo nāunau fakalēsoní pe ko ha ngaahi meʻa kehe ‘i he lokí. Te ke lava ‘o fakalotolahiʻi ‘a e tokotaha leá ke fakakakato ‘ene ngaahi fakakaukaú ʻo ʻikai fakahohaʻasi ia. Te ke lava ‘o fakaʻehiʻehi mei haʻo feinga ke [tuʻusi e talanoá] ʻaki haʻo fai ange ha faleʻi pe fakamāuʻi ia” (ʻOku ‘Ikai ha Ui ‘e Mahuʻinga Ange ‘i he Faiakó [1999], 73).

ʻĪmisi

Vitiō: “Fakaʻaongaʻi e Fakatātā”

Mamata lahi ange

Fakaafeʻi ke ngāue

ʻE fakaʻosi ʻa e fakatahá ʻe he talavou ʻokú ne tatakí. ʻE lava ke ne:

  • Vahevahe ʻa e ʻuhinga ki ai ke fai ha fuakavá.

  • Fakalotolahiʻi ʻa e kau mēmipa ʻo e kōlomú ke nau vahevahe e ongo ne nau maʻu fekauʻaki mo e meʻa kuo nau akó mo ha mēmipa ʻo e fāmilí.

Paaki