Haʻu, ʻo Muimui ʻIate Au
Ko e hā naʻe hoko ʻi he maama fakalaumālié?


Ko e hā naʻe hoko ʻi he maama fakalaumālié?

Ki muʻa pea fāʻeleʻi kitautolú, naʻa tau nofo moe Tamai Hēvaní ko ʻEne fānau fakalaumālie. ʻI he Fakataha ʻi he Langí, naʻe fakamatala mai ʻe he Tamaí kiate kitautolu ʻa ʻEne palani ʻo e fakamoʻuí, pea ne fili ai ʻa Sīsū Kalaisi ke hoko ko hotau Fakamoʻui. Naʻe feinga ʻa Sētane ke ne liliu e palaní, ʻo toʻo ʻetau tauʻatāina ke filí, pea kapusi ai ia ki tuʻa mo hono kau muimuí. Naʻa tau tali e palani ʻa ʻetau Tamaí mo fili ke muimui ʻia Sīsū Kalaisi.

Teuteuʻi fakalaumālie koe

Fakakaukau ki he ngaahi fili kuó ke fai ʻi he moʻuí. Ko e hā ha tokoni ʻoku fai ʻe hoʻo ʻilo ki he maama fakalaumālié, ki hoʻo ngaahi filí? ʻE tokoniʻi fēfeeʻi ʻe hoʻo ngaahi filí ho ikuʻanga taʻengatá?

Ko e hā ha ngaahi fili ʻoku fai ʻe he kau talavoú he taimí ni te ne tāpuekina ʻenau moʻuí ʻi ʻitāniti? Ko e hā ha ngaahi fili ʻe lava ke ne uesia lahi honau ikuʻanga taʻengatá?

Ako ʻi he faʻa lotu ʻa e ngaahi potufolofola mo e ngaahi maʻuʻanga fakamatala ko ʻení. Ko e hā ʻokú ke ongoʻi ke vahevahe mo e kōlomú?

Selemaia 1:5; ʻAlamā 13:3 (Naʻe ui mo fili ʻa e kau maʻu lakanga fakataulaʻeikí ki muʻa pea toki kamata ʻa e māmaní)

Fakahā 12:9–11; Mōsese 4:1–4 (Ko e feinga ʻa Sētane ke fakaʻauha ʻa e tauʻatāina ke fili ʻa e tangatá pea kapusi ia ki tuʻa)

ʻĒpalahame 3:22–26 (Naʻe makatuʻunga ʻi heʻetau ngaahi fili ʻi he maama fakalaumālié, ʻa ʻetau lava ʻo haʻu ki māmaní)

Palani ʻo e Fakamoʻuí,Tuʻu Maʻu ʻi he Tuí (2004), 156–58

Vitiō: “Ko e Palani ʻo e Fakamoʻuí”

Ko e Faiako ‘i he Founga ‘a e Fakamo‘uí

Naʻe fakamatalaʻi ʻe he Fakamoʻuí ha ngaahi talanoa, ngaahi tala-fakatātā, mo ha ngaahi sīpinga moʻoni he moʻuí naʻe ʻuhinga mālie ki Heʻene kau ākongá. ʻOku ʻoatu ʻe he lēsoni ko ʻení ha faingamālie lelei ke ke vahevahe ai ʻa e sīpinga ʻo e ngaahi fili naʻá ke fai ʻo ne liliu hoʻo moʻuí. Ko e hā ha ngaahi aʻusia ʻe lava ke vahevahe ʻe he kau talavoú?

Tuku ke taki e kau talavoú

ʻE tataki e fakataha fakakōlomú ʻe ha mēmipa ʻo e kau palesitenisī fakakōlomú. Te ne tataki e kau talavoú ʻi hono aleaʻi fakataha e pisinisi ʻa e kōlomú, akoʻi kinautolu ʻi honau ngaahi fatongia ʻo e lakanga fakataulaʻeikí (mei he folofolá pea mo e tohi Fatongia ki he ʻOtuá), pea fakaafeʻi ha ʻetivaisa pe mēmipa kehe ʻo e kōlomú ke ne akoʻi ha lēsoni ʻo e ongoongoleleí. ʻE lava ke teuteu ʻaki haʻane fakafonu e ʻasenita ʻo e fakataha fakakōlomú lolotonga e fakataha ʻa e kau palesitenisií.

Kamata ʻa e akó

Fili mei he ngaahi fakakaukau ko ʻení pe ko haʻo fakakaukau pē ʻaʻau ke fakamanatu e lēsoni ʻo e uike kuo ʻosí mo fakafeʻiloaki ʻaki e lēsoni he uike ní:

  • Fakaafeʻi ʻa e kau talavoú ke nau vahevahe ha potufolofola ʻoku nau manatuʻi mei he fakataha fakakōlomu ʻo e uike kuo ʻosí. Kole ange ke nau fakamatala fekauʻaki mo e meʻa ne nau ako mei aí.

  • Kole ki he kau talavoú ke nau fakakaukau mo vahevahe ha ngaahi fili maʻoniʻoni ne nau fai he kuo hilí pea mo e founga hono tāpuakiʻi ʻenau moʻuí ʻe he ngaahi fili ko iá. Hili ia pea kole ange ke nau talaatu ha fili ne nau fai ki muʻa pea toki fāʻeleʻi kinautolú. Kuo tokoniʻi fēfē ʻe he fili ko ʻení ʻenau moʻuí?

Ako fakataha

ʻE tokoniʻi ʻe he ngaahi ʻekitivitī takitaha ʻi laló ʻa e kau mēmipa ʻo e kōlomú ke nau ako fekauʻaki mo e moʻui ʻi he maama fakalaumālié. Muimui ʻi he ueʻi ʻa e Laumālié ʻo fili ha taha pe toe lahi ange ʻe ngāue lelei taha ki hoʻomou kōlomú:

  • Kole ki he kau talavoú takitaha ke nau lau ha taha ʻo e ngaahi potufolofola ko ʻení: Selemaia 1:5; ʻAlamā 13:3; ʻĒpalahame 3:22–23. Fakaafeʻi ʻa e kau talavoú ke nau kumi e ngaahi moʻoni ʻoku nau ako he ngaahi potufolofola ko ʻení fekauʻaki mo e moʻui ʻi he maama fakalaumālié. ʻOku tokoniʻi fēfē ʻe he ngaahi moʻoni ko ʻeni fekauʻaki mo e moʻui ʻi he maama fakalaumālié ʻa e anga ʻo ʻetau vakai ki heʻetau moʻui fakamatelié?

  • Kole ki he kau talavoú ke nau ʻai ha lisi ʻo ha niʻihi ʻo e ngaahi palopalema ʻoku fehangahangai mo e kakaí he lolotonga ʻo e moʻui fakamatelié. Fakaafeʻi kinautolu ke nau lau fekauʻaki mo e moʻui ʻi he maama fakalaumālié ʻi he Tuʻu Maʻu ʻi he Tuí (peesi 157–58), ʻo kumi e ngaahi moʻoni ʻe lava ʻo tokoni ki he kakaí ʻi heʻenau fehangahangai mo e ngaahi pole ko ʻení. Fakaafeʻi kinautolu ke nau vahevahe ʻa e meʻa ʻoku nau maʻú. Kole ki he kau talavoú ke nau fakakaukau ki ha taha te ne ala fie maʻu ke ʻilo ʻa e ngaahi moʻoni ko ʻení, pea poupouʻi kinautolu ke nau fakakaukauʻi ha ngaahi founga te nau lava ai ʻo vahevahe ʻenau fakamoʻoni ki he palani ʻo e fakamoʻuí.

  • Kole ki he kau talavoú ke nau lau ʻa e Mōsese 4:1–2 ʻo kumi e ngaahi meʻa ʻoku nau ako fekauʻaki mo e Fakamoʻuí mo Sētane ʻi he Fakataha Lahi ʻi he Langí. Ko e hā ʻoku tau ʻilo fekauʻaki mo e nunuʻa ʻo e ngaahi angafai ʻa Sētané ʻi he veesi 3–4? ʻOku founga fēfē ʻene kei hoko atu ʻa e fepaki ko ʻení he māmaní ʻi he ʻahó ni? Ko e hā ʻa e fatongia ʻo e Fakamoʻuí ʻi he fepaki ko ʻení? Ko e hā hotau fatongiá? Fakaafeʻi ʻa e kau talavoú ke nau fakahaaʻi ʻenau ongo fekauʻaki mo e Fakamoʻuí pea mo ʻEne loto fiemālie ke muimui ʻi he palani ʻEne Tamaí.

Kole ki he kau talavoú ke nau vahevahe ʻa e meʻa ne nau ako he ʻaho ní. ʻOku mahino lelei ange nai kiate kinautolu ʻa e moʻui ʻi he maama fakalaumālié? Ko e hā ha ngaahi ongo pe ngaahi fakakaukau ʻoku nau maʻu? ʻOku toe ʻi ai haʻanau ngaahi fehuʻi kehe? ʻE ʻaonga ke tuku ha taimi lahi ange ki he tokāteline ko ʻení?

Tokoni Fakafaiako

“Tokanga ke ʻoua naʻá ke fai ha ngaahi fehuʻi ʻe fakatupu ai ha alea pe fakaʻilongaʻi ha ngaahi meʻa ʻoku fuʻu tōtuʻa. ʻOua naʻá ke fai ha fehuʻi ʻoku fakatupu veiveiua pe te ne taʻofi e fealēleaʻakí mei heʻene fakatupulakí. Fakapapauʻi ʻoku laka ki muʻa hoʻo kau akó ke uouangataha ʻenau tuí mo ʻenau ʻofá” (ʻOku ʻIkai ha Ui ʻe Mahuʻinga Ange ʻi he Faiakó [1999], 77).

Fakaafeʻi ke ngāue

ʻE fakaʻosi e fakatahá ʻe he mēmipa ʻo e kau palesitenisī fakakōlomú ʻoku tatakí. Te ne lava ʻo:

  • Fakaafeʻi ʻa e kau mēmipa ʻo e kōlomú ke nau vahevahe ʻa e ngaahi fakakaukau pe ngaahi ongo ne nau maʻu he lolotonga ʻo e lēsoní. Ko e hā naʻe ueʻi kinautolu ke nau fai ʻe tāpuaekina ai honau ngaahi fāmilí pe kōlomú?

  • Fai ʻene fakamoʻoni fekauʻaki mo e meʻa naʻe akoʻí.

Paaki