Haʻu, ʻo Muimui ʻIate Au
Ko e hā ʻa e taumuʻa ʻo e moʻuí?


Ko e hā ʻa e taumuʻa ʻo e moʻuí?

ʻOku tau maʻu ha sino fakamatelie ʻi he lolotonga ʻo e moʻui ko ʻení pea mo siviʻi ai pe te tau talangofua ki he ngaahi fekau ʻa e ʻOtuá. ʻOku fakataumuʻa e ngaahi meʻa aʻusia lolotonga e moʻui fakamatelié ke tokoniʻi kitautolu ke tau hoko ʻo tatau ange mo ʻetau Tamai Hēvaní.

Teuteuʻi fakalaumālie koe

Kuó ke maʻu fēfē ʻa e fiefiá ʻi he moʻuí ni? Ko e hā ha ngaahi aʻusia kuó ne tokoniʻi koe ke ke tupulaki fakalaumālie?

Ko e hā ʻa e meʻa ʻoku fai ʻe he kau talavoú ke nau hoko ʻo tatau ange ai mo e Tamai Hēvaní?

Ako ʻi he faʻa lotu ʻa e ngaahi potu-folofola mo e ngaahi maʻuʻanga fakamatala ko ʻení. Ko e hā ʻokú ke ongoʻi ke vahevahe mo e kōlomú?

2 Nīfai 2:25 (Naʻe fakatupu kitautolu ke tau maʻu ʻa e fiefiá)

ʻAlamā 12:25; 34:32; 42:4 (Ko e moʻuí ni ko ha taimi ia ke siviʻi mo teuteu ai ke feʻiloaki mo e ʻOtuá)

3 Nīfai 12:3–12 (Folofola ʻaki ʻe he Fakamoʻuí ha niʻihi ʻo e ngaahi ʻulungaanga faka-ʻOtuá.)

3 Nīfai 12:48 (ʻOku fie maʻu kitautolu ʻe he Tamai Hēvaní ke tau hoko ʻo haohaoa hangē ko Iá)

Carol F. McConkie, “Ko e Matamatalelei ʻo e Māʻoniʻoní, ”Ensign pe Liahona, Mē 2017, 9–12

Ko e Fāmilí: Ko ha Fanongonongo ki Māmani,” Ensign pe Liahona, Nōvema 2010, 129

Thomas S. Monson, “Tataki Lelei ki ʻApi,” Ensign pe Liahona, Nōvema 2014, 67–69

Gary E. Stevenson, “Ko Hoʻo Miniti ʻe Faá,” Ensign pe Liahona, Mē 2014, 84-86

Palani ʻo e Fakamoʻuí,Tuʻu Maʻu ʻi he Tuí (2004), 156–59

Ko e faiako ‘i he founga ‘a e Fakamo‘uí

Naʻe fakaafeʻi ʻe he Fakamoʻuí ʻEne kau ākongá ke nau fakamoʻoni. Hangē ko ʻení, Naʻá Ne fehuʻi ki Heʻene kau ākongá, “Ka ʻoku pehē ʻe kimoutolu ko hai au?” (Mātiu 16:15). Ko e taimi te ke fai ai ha ngaahi fehuʻi fakalaumālie ki he kau talavoú, ʻe lava leva ke hoko ʻenau talí ko ha ngaahi faingamālie ke fai ai ha fakamoʻoni.

Tuku ke taki e kau talavoú

ʻE tataki e fakataha fakakōlomú ʻe ha mēmipa ʻo e kau palesitenisī fakakōlomú. Te ne tataki e kau talavoú ʻi hono aleaʻi fakataha e pisinisi ʻa e kōlomú, akoʻi kinautolu ʻi honau ngaahi fatongia ʻo e lakanga fakataulaʻeikí (mei he folofolá pea mo e tohi Fatongia ki he ʻOtuá), pea mo fakaafeʻi ha ʻetivaisa pe mēmipa kehe ʻo e kōlomú ke ne akoʻi ha lēsoni ʻo e ongoongoleleí. ʻE lava ke teuteu ʻaki haʻane fakafonu e ʻasenita ʻo e fakataha ʻa e kōlomú lolotonga e fakataha ʻa e kau palesitenisií.

Kamata ʻa e akó

Fili mei he ngaahi fakakaukau ko ʻení pe ko haʻo fakakaukau pē ʻaʻau ke fakamanatu e lēsoni he uike kuo ʻosí mo fakafeʻiloaki ʻaki e lēsoni he uike ní:

  • Kole ki he kau talavoú ke nau vahevahe ʻa e meʻa ne nau ako ʻi he lēsoni ʻo e uike kuo ʻosí. Naʻe tokoniʻi fēfeeʻi ʻe he lēsoní ʻenau moʻuí? Ko e hā ha meʻa ne kehe ʻenau fakahokó koeʻuhí ko e meʻa ne nau akó? Ko e hā ha ngaahi tāpuaki kuo maʻu mei he meʻa ne nau faí?

  • Fakaʻaliʻali ha konga afo ʻoku ʻi ai ha fakapona ʻi loto mālie. Fakamatalaʻi ange ʻe lava ke fakafofongaʻi ʻe he foʻi fakaponá ʻa e moʻui ko ʻení, ka ʻoku fakafofongaʻi ʻe he meʻa kotoa ʻi he tafaʻaki ʻe tahá ʻa e moʻui ki muʻa he māmaní pea ko e meʻa kotoa ʻi he tafaʻaki ʻe tahá ʻoku nau fakafofongaʻi ʻa e moʻui hili e moʻui fakamatelié. ʻE lava ke hoko ʻeni ko ha tokoni fakafaiako ki he sió ke toutou fakaʻaongaʻi ʻi he lolotonga ʻo e fakataha fakakōlomú.

Ako fakataha

ʻE tokoniʻi ʻe he ngaahi ʻekitivitī takitaha ʻi laló ʻa e kau mēmipa ʻo e kōlomú ke nau ako ki he taumuʻa ʻo e moʻuí. Muimui ʻi he fakahinohino ʻa e Laumālié, pea fili ha [ʻekitivitī] ʻe taha pe toe lahi ange ʻe ʻaonga taha ki hoʻo kōlomú:

  • ʻOange ki he talavou takitaha ha laʻipepa pea fakaafeʻi ia ke ne tohiʻi e ʻuhinga ʻo e foʻi lea ko e māʻoniʻoni. Fakaafeʻi e kau talavo ke nau lau e lea ʻe Sisitā Carol F. McConkie “Ko e Matamatalelei ʻo e Māʻoniʻoní” pea tānaki atu ʻene fakamatalaʻi e māʻoniʻoní ki heʻenau fakaʻuhingá. Ko e hā ʻe lava ke tau fai ke tau māʻoniʻoni ange aí? Fakaafeʻi e kau talavoú ke nau fili ha taha ʻo e ngaahi fakaʻuhingaʻi ʻo e māʻoniʻoní ne nau tohiʻí pea vahevahe ʻa e founga te nau lava ʻo faifenga ke toe māʻoniʻoni ange ai he founga ko iá. 

  • Fakaafeʻi ʻa e kau talavoú ke nau fekumi ʻi he ngaahi potu-folofola he fokotuʻutuʻu ko ʻení pea vahevahe ʻa e meʻa te nau ako fekauʻaki mo e taumuʻa ʻo e moʻui fakamatelié (te nau toe lava foki ʻo fekumi ʻi he Tuʻu Maʻu ʻi he Tuí, peesi 158). ʻOku tokoniʻi fēfē ʻe he ʻilo fekauʻaki mo e taumuʻa ko ʻení ʻa e ngaahi fili ʻoku nau faí?

  • Fakaafeʻi ʻa e kau talavoú ke nau lau ʻa e Malanga ʻi he Moʻungá ʻi he 3 Nīfai 12:3–12 mo kumi ʻa e ngaahi ʻulungaanga ʻoku fie maʻu ʻe he Tamai Hēvaní ke tau fakatupulaki he lolotonga ʻo ʻetau moʻui fakamatelié. Kole ange ke nau fakakaukau ki ha kakai ʻi he folofolá pe ʻi heʻenau moʻuí ʻoku nau fakafōtunga ʻa e ngaahi tefitoʻi moʻoni ko ʻení. ʻOku tokoniʻi fēfē kitautolu ʻe he ngaahi akonaki ʻa e Fakamoʻuí he 3 Nīfai 12 ke mahino ʻetau taumuʻa ʻi heʻetau hoko ko e ngaahi foha ʻo e ʻOtuá?

  • ʻOange ki he mēmipa takitaha ʻo e kōlomú ha tatau ʻo ha taha e “Fāmilí: ko Ha Fanongonongo ki Māmani” pe ko e talanoa ʻa Palesiteni Thomas S. Monson “Tataki Lelei ki ʻApi.” Kole ki he kau mēmipa ʻo e kōlomú ke nau fakaʻilongaʻi ʻa e ngaahi foʻi lea mo e ngaahi kupuʻi lea ʻokú ne akoʻi kinautolu fekauʻaki mo e taumuʻa ʻo ʻenau moʻuí ko e ngaahi foha ʻo e ʻOtuá ʻi heʻenau laú. Fakaafeʻi ʻa e kau talavoú ke nau vahevahe ʻa e meʻa ne nau fakaʻilongaʻí mo fakamatalaʻi e ʻuhinga ʻoku mahuʻinga ai kiate kinautolú.

  • Kole ki he vaheua ʻe taha ʻo e kōlomú ke nau lau fekauʻaki mo Noeli Paikasi-Peisi ʻi he lea ʻa Pīsope Gary E. Stevenson “Ko Hoʻo Miniti ʻe Faá,” pea kole ki he vaheua ʻe tahá ke nau lau fekauʻaki mo Toa Palaiti ʻi he lea tatau pē. Fakaafeʻi kinautolu ke nau fevahevaheʻaki ʻa e meʻa ne nau ako fekauʻaki mo e taumuʻa ʻo e moʻuí mei he ongo talanoa ko ʻení. ʻOange ki he kau talavoú ha ngaahi miniti siʻi ke nau toe vakaiʻi ʻa e toenga ʻo e lea ʻa Pīsope Sitīvenisoní mo fakalaulauloto ki he tuʻunga ʻoku nau ʻi ai ʻi honau “miniti ʻe faá”—ko e hā ha ngaahi ouau mahuʻinga pe ngaahi makamaile ʻoku ʻi honau kahaʻú, pea ko e hā e meʻa ʻoku nau fai ke teuteu aí? Fakaafeʻi ha niʻihi ʻo e kau talavoú ke nau vahevahe ʻenau ngaahi fakakaukaú.

Kole ki he kau talavoú ke nau vahevahe ʻa e meʻa ne nau ako he ʻaho ní. ʻOku mahino lelei ange nai kiate kinautolu ʻa e taumuʻa ʻo e moʻuí? Ko e hā ha ngaahi ongo pe fakakaukau ʻoku nau maʻu? ʻOku toe ʻi ai nai haʻanau ngaahi fehuʻi kehe? ʻE ʻaonga nai ke toe tuku ha taimi lahi ange ʻi he tokāteline ko ʻení?

Tokoni fakafaiakó

“Fakaʻaongaʻi e fetuʻutaki mata ki he matá ke takiakiʻi ʻaki e tokanga ʻa e kalasí ki he lēsoní. ʻI he taimi ʻokú ke faiako mata ki he mata aí, ʻoku fakatefito leva hoʻo tokangá ʻi hoʻo kau akó, kae ʻikai ko e ngaahi nāunau fakalēsoní. ʻOku hanga ʻe hoʻo fetuʻutaki mata mo [ki]nautolu lolotonga hoʻo fakafanongo ki heʻenau ngaahi talí mo e ngaahi fehuʻí ʻo tokoni ke nau ʻiloʻi ʻokú ke mahuʻingaʻia ʻi he meʻa ʻoku nau lea ʻakí” (ʻOku ʻIkai ha Ui ʻe Mahuʻinga Ange ʻi he Faiakó [2000], 79).

ʻĪmisi

Vitioó: “Feakoʻiʻaki mei he Folofolá”

Mamata lahi ange

Fakaafeʻi ke ngāue

ʻE fakaʻosi e fakatahá ʻe he mēmipa ʻo e kau palesitenisī fakakōlomu ʻoku tatakí. Te ne lava ʻo:

  • Fai ʻene fakamoʻoni ki he meʻa naʻá ne akoʻí.

  • Poupouʻi e kau mēmipa ʻo e kōlomú ke nau ngāueʻi ha faʻahinga ongo pē ne nau maʻu he lolotonga ʻo e fakataha fakakōlomú.

Paaki