Haʻu, ʻo Muimui ʻIate Au
Ko e hā hoku ngaahi fatongia ʻi heʻeku hoko ko e taha maʻu Lakanga Taulaʻeiki Faka-ʻĒloné?


Ko e hā hoku ngaahi fatongia ʻi heʻeku hoko ko e taha maʻu Lakanga Taulaʻeiki Faka-ʻĒloné?

Kuo folofola mai ʻa e ʻEikí ko e tangata kotoa pē kuo ʻosi fakanofo ki he lakanga fakataulaʻeikí ʻoku totonu ke ne “akó ni ʻo ʻilo ʻe he tangata kotoa pē ʻa hono fatongiá” pea ke “ngāue … ʻi he faivelenga kakato” (T&F 107:99). ʻI heʻetau hoko ko e kau maʻu Lakanga Taulaʻeiki Faka-ʻĒloné, ʻoku tau fakahoko ʻa e ngaahi ouau ʻo e lakanga fakataulaʻeikí, tokoniʻi ʻa e niʻihi kehé, mo fakaafeʻi ʻa e kakai kotoa pē ke haʻu kia Kalaisi.

Teuteuʻi fakalaumālie koe

Fakakaukau ki he anga hoʻo ongo ʻi he taimi naʻá ke fuofua maʻu ai ʻa e Lakanga Taulaʻeiki Faka-ʻĒloné. Naʻe ʻuhinga fēfē kiate koe hoʻo maʻu ʻo e mafai ko ʻení? Naʻe tākiekina fēfē ʻe he maʻu ʻo e lakanga fakataulaʻeikí hoʻo ngaahi fakakaukaú mo hoʻo ngaahi tōʻongá?

ʻOku ʻilo ʻe he tokolahi taha ʻo e kau maʻu Lakanga Taulaʻeiki Faka-ʻĒloné honau ngaahi fatongia ke fakahoko ʻa e sākalamēnití, kae mahalo ʻoku ʻikai ke nau ʻilo honau ngaahi fatongia ke tokoniʻi ʻa e niʻihi kehé ke haʻu kia Kalaisí. Ko e hā te ke lava ʻo fai ke tokoniʻi ai ʻa e kau talavoú ke nau ʻiloʻi mo fakahoko honau ngaahi fatongia ʻo e lakanga fakataulaʻeikí?

Ako ʻi he faʻa lotu ʻa e ngaahi potufolofola mo e ngaahi maʻuʻanga tokoni ko ʻení. Ko e hā te ke lava ʻo vahevahe mo e kau talavoú ke tokoni ke mahino kiate kinautolu honau ngaahi fatongiá?

T&F 20:46–59; 84:111 (ʻOku fakahoko ʻe he kau maʻu Lakanga Taulaʻeiki Faka-ʻĒloné ʻa e ngaahi ouaú mo fakaafeʻi ʻa e kakai kotoa pē ke haʻu kia Kalaisi)

T&F 84:33–34; 107:99 (ʻOku totonu ke ako ʻe he kau maʻu Lakanga Taulaʻeiki Faka-ʻĒloné honau ngaahi fatongiá pea mo faivelenga ʻi hono fakahoko kinautolú)

T&F 107:68 (ʻOku tokoniʻi ʻe he kau maʻu Lakanga Taulaʻeiki Faka-ʻĒloné ʻa e niʻihi kehé ʻi heʻenau tokoni ki he pīsopé ʻi hono fakahoko ʻo e ngaahi meʻa fakatuʻasinó)

Gérald Caussé, “Teuteu ʻa e Halá,” Ensign pe Liahona, Mē 2017, 75–77

Henry B. Eyring, “Ngaahi Fāmili Taʻengatá,” Ensign pe Liahona, Mē 2016, 81–84

Henry B. Eyring, “ʻOku ʻIkai ke Mou Tuēnoa ʻi he Ngāué,” Ensign pe Liahona, Nōvema 2015, 80–83

Henry B. Eyring, “Ko e Tangata Lakanga Fakataulaʻeikí,” Ensign pe Liahona, Mē 2014

Ko Hono Fakahoko Hoku Fatongia ki he ʻOtuá (2010), 22–23, 46–47, 70–71

Ngaahi Vitioó: “Ko Hono Fakahoko Ho Fatongia ki he ʻOtuá,” “Tui ʻi he Lakanga Fakataulaʻeikí”

Ko e faiako ‘i he founga ‘a e Fakamo‘uí

Naʻe hoko ʻa e Fakamoʻuí ʻi he tūkunga kotoa pē ko ha faʻifaʻitakiʻanga mo ha sīpinga ki Heʻene kau ākongá. Naʻá Ne akoʻi kinautolu ke lotu ʻaki ʻEne lotu mo kinautolu. Naʻá Ne akoʻi kinautolu ke ʻofa mo tokoni ʻaki e founga ʻo ʻEne ʻofá mo e tokoní. Naʻá Ne akoʻi kinautolu ki he founga hono akoʻi ʻo ʻEne ongoongoleleí ʻaki ʻa e founga naʻá Ne akoʻi ʻaki iá. Tokoniʻi ʻa e kau talavoú ke fakahoko honau ngaahi fatongiá ʻaki hono akoʻi ʻo e ongoongoleleí ʻo hangē ko hono akoʻi ʻe he Fakamoʻuí.

Tuku ke taki e kau talavoú

ʻE tataki e fakataha fakakōlomú ʻe ha mēmipa ʻo e kau palesitenisī fakakōlomú. Te ne tataki e kau talavoú ʻi he fealēleaʻaki fakataha ʻo kau ki he pisinisi ʻa e kōlomú, akoʻi kinautolu ʻi honau ngaahi fatongia ʻo e lakanga fakataulaʻeikí (mei he folofolá pea mo e tohi Fatongia ki he ʻOtuá), pea mo fakaafeʻi ha ʻetivaisa pe mēmipa kehe ʻo e kōlomú ke ne akoʻi ha lēsoni ʻo e ongoongoleleí. ʻE lava ke ne teuteu ʻaki ʻene fakafonu e ʻasenita ʻo e fakataha fakakōlomú lolotonga e fakataha fakapalesitenisií.

Kamata e aʻusia fakaakó

Filifili mei he ngaahi fakakaukau ko ʻení pe ko haʻo fakakaukau pē ʻaʻau ke fakamanatu ʻaki e lēsoni ʻo e uike kuo ʻosí pea fakafeʻiloaki e lēsoni ʻo e uike ní:

  • Kole ki he kau talavoú ke nau vahevahe ha meʻa ʻoku nau manatuʻi mei he lēsoni ʻo e uike kuo ʻosí. ʻOku kei ʻi ai nai haʻanau ngaahi fehuʻi? Naʻe anga fēfē ʻenau moʻui ʻaki ʻa e meʻa ne nau ako he uike kuo ʻosí?

  • Hiki ʻi he palakipoé ʻa e ngaahi tuʻunga ʻe tolu ʻo e ngaahi fatongia ʻo e lakanga fakataulaʻeikí ʻoku fokotuʻu ʻi he Fatongia ki he ʻOtuá: “Fakahoko ʻa e Ngaahi Ouau ʻo e Lakanga Fakataulaʻeikí,” “Tokoniʻi e Niʻihi Kehé,” mo e “Fakaafeʻi ʻa e Kakai Kotoa pē ke Haʻu kia Kalaisi.” Fakaafeʻi ʻa e kau talavoú ke nau hiki ʻi he palakipoé, ki he lahi taha te nau lavá, honau ngaahi fatongia he lakanga fakataulaʻeikí ʻi he ngaahi tuʻungá takitaha. Fakaʻaongaʻi a e lisí ni ʻi he lēsoní kotoa, pea tānaki atu ki ai ʻi he taimi ʻe ʻilo ai ʻe he kau talavoú e ngaahi fatongia kehé.

Ako fakataha

ʻE tokoni ʻa e ngaahi ʻekitivitī takitaha ʻi laló ke mahino ki he kau mēmipa ʻo e kōlomú honau ngaahi fatongia ko e kau maʻu Lakanga Taulaʻeiki Faka-ʻĒloné. Muimui ʻi he ueʻi ʻa e Laumālié, ʻo fili ha taha pe toe lahi ange ʻe ngāue lelei taha ki hoʻo kōlomú:

  • Fakaafeʻi ha mēmipa ʻo e kōlomú ke haʻu mateuteu mai ke ne fai e talanoa ʻi he kamataʻanga ʻo e lea ʻa Pīsope  Gérald Caussé ko e “Teuteu ʻa e Halá.” Naʻe hanga fēfē ʻe he ngaahi aʻusia ʻa Pīsope Kōsei ʻi he Siasí, ʻo teuteuʻi ia ki he ngāue naʻe kole ange ke ne faí? Tohiʻi ʻa e  Sione Papitaiso mo e  Lakanga Taulaʻeiki Faka-ʻĒloné  ʻi he palakipoé. Fakaafeʻi e kau talavoú ke nau fekumi ʻi he lea ʻa Pīsope Kōseí ki he ngaahi meʻa ʻoku nau ako fekauʻaki mo e founga ʻoku hanga ai ʻe Sione Papitaiso mo e kau maʻu Lakanga Taulaʻeiki Faka-ʻĒloné ʻo “teuteu ʻa e halá.” Ko e hā te nau lava ʻo fai ke maʻu ai ha ngaahi faingamālie ke tokoni ki he kau maʻu Lakanga Taulaʻeiki Faka-Melekisētekí? Ko e hā ha ngaahi aʻusia kuo nau ʻosi maʻu ʻi he tokoni fakataha mo e kau maʻu Lakanga Taulaʻeiki Faka-Melekisētekí? 

  • Fakaafeʻi ʻa e kau talavoú  ke nau hiki ʻi ha laʻipepa ha aʻusia naʻe tokoniʻi ai kinautolu ʻe he Tamai Hēvaní. Faʻo ʻa e ngaahi laʻipepá ki ha puha pea kole ki he kau talavoú ke fili ha laʻipepa pea lau ia ki he kalasí. ʻE lava foki ke mou faʻo he puhá mo ha fanga kiʻi talanoa mei he lea ʻa Palesiteni Henry B. Eyring ko e “ʻOku ʻIkai ke Mou Tuēnoa ʻi he Ngāué.”  Ko e hā e meʻa ʻoku akoʻi mai ʻe he ngaahi talanoa mo e ngaahi aʻusia ko ʻení ki he kau talavoú fekauʻaki mo e founga ʻe tokoniʻi ai kinautolu ʻe he ʻEikí ʻi heʻenau ngāue ʻo e lakanga fakataulaʻeikí? 

  • Fakaafeʻi ʻa e kau talavoú ke nau lau fekauʻaki mo honau ngaahi fatongia ʻo e lakanga fakataulaʻeikí ʻi he T&F 20:46–59 mo e Fatongia ki he ʻOtuá (peesi 22, 46–47, pe 70–71). Kole ange ke nau kumi ʻa e ngaahi fatongia ʻo e lakanga fakataulaʻeikí pea hiki kinautolu ʻi he palakipoé. Fehuʻi ki he kau talavoú pe ko e hā ʻa e ngaahi fatongia ne nau ako ki ai naʻe ʻikai ke nau ʻiloʻi ko hanau fatongia. Ko e hā te nau lava ʻo fai ke fakahoko ai e ngaahi fatongia ko ʻení?

  • Fakaafeʻi ʻa e kau talavoú ke nau fakatotolo ʻi he folofolá mo kumi ha ngaahi sīpinga ʻo ha niʻihi naʻa nau fakahoko honau ngaahi fatongia ʻo e lakanga fakataulaʻeikí (hangē ko ʻení, Mātiu 3:1–6, 13–17; Sēkope 1:18–19; ʻAlamā 15:16–18; 3 Nīfai 18:1–5). Kole ange ke nau vahevahe mai ʻenau ngaahi sīpingá pea feinga ke ʻiloʻi pe ko e konga fē ʻi he Fatongia ki he ʻOtuá ʻoku kau ki ai ʻa e sīpinga takitaha (“Fakahoko ʻa e Ngaahi Ouau ʻo e Lakanga Fakataulaʻeikí,” “Tokoniʻi e Niʻihi Kehé,” pe “Fakaafeʻi ʻa e Kakai Kotoa pē ke Haʻu kia Kalaisí”). Naʻe tāpuekina fēfē ʻa e kakai ʻi he ngaahi potu-folofola ko ʻení ʻi he ngāue ʻo e lakanga fakataulaʻeikí?

  • Kole ki he kau talavoú ke nau lau ʻa e ngaahi konga ʻo e lea ʻa Palesiteni Henry B. Eyring “Ngaahi Fāmili Taʻengatá” pe “Ko e Tangata Lakanga Fakataulaʻeikí” (pe sio he vitiō “Tuí ʻi he Lakanga Fakataulaʻeikí”) pea vahevahe e meʻa ʻokú ne ueʻi kinautolu ke nau fakahoko honau ngaahi fatongia ʻo e lakanga fakataulaʻeikí ʻi honau ngaahi fāmilí pe ha feituʻu pē. Fakaafeʻi ʻa e kau talavoú ke nau tohi fekauʻaki mo ha meʻa ne nau aʻusia ʻi ha taimi naʻa nau fakaʻaongaʻi ai honau lakanga fakataulaʻeikí pe ako mei he faʻifaʻitakiʻanga ʻo ha maʻu lakanga fakataulaʻeiki kehe. Kuo hoko fēfē hono maʻu ʻo e lakanga fakataulaʻeikí ko ha tāpuaki ki he kau talavoú mo honau ngaahi fāmilí?

Kole ki he kau talavoú ke nau vahevahe e meʻa ne nau ako he ʻaho ní. ʻOku mahino lelei ange nai kiate kinautolu honau ngaahi fatongia ʻo e lakanga fakataulaʻeikí? Ko e hā ha ngaahi ongo pe fakakaukau ʻoku nau maʻu? ʻOku toe ʻi ai mo haʻanau ngaahi fehuʻi kehe? ʻE ʻaonga nai ke fakamoleki ha taimi lahi ange ʻi he kaveingá ni

Tokoni fakafaiakó

“ʻI hoʻo teuteu ko ia ʻi he faʻa lotu ke faiakó, ʻe lava ke tākiekina koe ke ke fakamamafaʻi ha ngaahi tefitoʻi moʻoni pau. Te ke lava ʻo maʻu ha mahino ki he founga lelei taha ke fakamalataʻi ʻaki ha ngaahi fakakaukau pau. Te ke lava ʻo ʻiloʻi ha ngaahi sīpinga, ngaahi lēsoni fakataumuʻa, mo ha ngaahi talanoa fakalaumālie ʻi he ngaahi ʻekitivitī faingofua ʻo e moʻuí. Mahalo te ke ongoʻi mālohi ke fakaafeʻi ha tokotaha ke tokoni atu ʻi he lēsoní. Mahalo ʻe fakamanatu [kiate] koe ha aʻusia fakatāutaha te ke lava ʻo vahevahe” (ʻOku ʻIkai ha Ui ʻe Mahuʻinga Ange ʻi he Faiakó [2000], 52).

ʻĪmisi

Ngaahi Vitioó: “Fakaʻaongaʻi ʻo e Ngaahi Fakatātaá”

Mamata lahi ange

Fakaafeʻi ke ngāue

ʻE fakaʻosi ʻa e fakatahá ʻe he mēmipa ʻo e kau palesitenisī fakakōlomu ʻokú ne tatakí. ʻE lava ke ne:

  • Fakaafeʻi ʻa e kau talavoú ke nau faʻu ha ngaahi palani ʻi ha taha ʻo e ngaahi konga ʻo e “Ngaahi Fatongia ʻo e Lakanga Fakataulaʻeikí” ʻi heʻenau tohi Fatongia ki he ʻOtuá pea fevahevaheʻaki ʻa e meʻa ʻoku nau palani ke fakahokó.

  • Fakatukupaaʻi ʻa e kau mēmipa ʻo e kōlomú ke nau vahevahe ki ha mēmipa ʻo e fāmilí ha meʻa ne nau ako fekauʻaki mo honau ngaahi fatongia ʻo e lakanga fakataulaʻeikí.

Paaki